1-2. Ngimba “imbombo inunu” isi abakulumba bikubomba sikongelelapo isyafiki?

 LINGA muli ntuli wakipanga, fikunangisya ukuti mukwiyipa fiyo ukuti muye nutuyilo utu tubaghile ukubapangisya ukuti mubaghiliwe ukuya nkulumba wakipanga. Ngimba mukulonda ukubomba “imbombo inunu” iyi abakulumba bikubomba?—1 Tim. 3:1.

² Ngimba unkulumba ikubomba imbombo yiliku? Ikulongosya pambombo iyakufumusya, ikwiyipa ukubomba ubutimi nukumanyisya kangi ikukiyenga ikipanga ukwendela mu isi ikuyoba nukubomba. Yonongwa yake Ibaibolo likubayoba abakulumba aba bikwiyipa ukuya “fyabupe.”—Ef. 4:8.

3. Ngimba unkamu abaghile ukubomba isyafiki ukuti imikiwe ukuya nkulumba wakipanga? (1 Timoti 3:​1-7; Titi 1:​5-9)

³ Ngimba unkamu abaghile ukubomba isyafiki ukuti aye nkulumba wakipanga? Ukubaghiliwa ukuya nkulumba wakipanga kukindene nukuya namaluso gha mbombo yimo. Utubalilo twingi nkisu iki, linga uli namaluso agha bwana yumo ikulonda, ubaghile ukuyagha imbombo. Loli linga mukulonda ukwimikiwa ukuya nkulumba, mukulondiwa ukubomba nyingi ukukinda ukuya namaluso aghakufumukisya pamo ukumanyisya. Mukulondiwa ukuya nutuyilo utu tukuyobiwa mu Baibolo pa 1 Timoti 3:​1-7 na pa Titi 1:​5-9. (Belenga.) Inkhani iyi, yikuya pakulingania isi abakulumba bikulondiwa ukubomba mfighaba fitatu ifi: ukuya nutuyilo utununu, ukuya kifwanikisyo kinunu pakuya mutu wambumba nukwiyipa ukukitula ikipanga.

UKUYA NUTUYILO UTUNUNU

4. Ngimba ukuya “nsitakuyobiwa ububibi” kukusanusya isyafiki?

⁴ Ukuti umundu abaghiliwe ukuya nkulumba wakipanga, ikulondiwa  ukuti “ayeghe nsitakuyobiwa ububibi.” Isi sikusanusya ukuti abandu nkipanga banketeghe ukuti ali nutuyilo utununu kangi nayumo anganjobagha ububibi. Mwakongelelapo, ikulondiwa ukuti “banjobeghe ubununu nabapanja.” Abapanja babaghile ukutususya pa isi tukusubila, loli bangayagha nikifukwa kyakutususya pabusubiliwa bwitu pamo utuyilo twitu. (Dan. 6:​4, 5) Mwilalusye ukuti, ‘Ngimba abakamu na balumbu pampene nabandu aba bakaya Baketi, bikungeta ukuti ndinutuyilo utununu?’

5. Ngimba ukuya “mundu uyu asighanile inunu” kukusanusya isyafiki?

⁵ Linga uli “mundu uyu asighanile inunu,” mukuya pakuketa inunu mbininu nukubandaghisya panongwa ya tuyilo twabo utununu. Mukuya pakuya balusekelo ukubabombela abangi inunu nalinga ukuti bakabasumapo ukuti mubabombele. (1 Tes. 2:8) Nongwa yafiki kwakulondiwa fiyo ukuti abakulumba bayeghe nakayilo aka? Panongwa yakuti bikumalila akabalilo akatali pambombo ya kukitima ikipanga nukubomba imbombo isi bapeliwe. (1 Pet. 5:​1-3) Nalinga ukuti bikuya nimbombo nyingi fiyo, loli bikulwagha ulusekelo panongwa yakubabombela abangi.—Imbo. 20:35.

6. Ngimba ukuya “mundu wakwambilila abahesya” kukusanusya isyafiki? (Bahiburi 13:​2, 16; keta kangi ikithuzi.)

⁶ Mukulondiwa ukuya “mundu wakwambilila abahesya” bo mukubabombela abangi ifindu ifinunu, ukongelelapo na aba bakaya bamanyani binu. (1 Pet. 4:9) Pakuyoba isi ukwambilila abahesya kukusanusya, ibuku limo likuti: “Ikifigho kya mundu uyu ikwambilila abahesya nindumbula yake, fikulondiwa ukwighuka ku bahesya.” Mwilalusye ukuti, ‘Ngimba ngumanyiwa nakayilo kakwambilila abahesya?’ (Belenga Bahiburi 13:​2, 16.) Umundu uyu ikwambilila abahesya, ikubanangisya abandu bosa ikisa. Mwakifwanikisyo, abalondo, abakamu aba bisile pakuyoba inkhani kukipanga, nabangi aba bikwiyipa ukuti babakasyeghe abakamu na balumbu bo abakwendela idela.—Bwa. 18:​2-8; Mbu. 3:27; Luka 14:​13, 14; Imbo. 16:15; Rom. 12:13.

7. Ngimba ukuleka ukuya “nganandalama” kukusanusya isyafiki?

⁷ “Angayagha nganandalama.” Isi sikusanusya ukuti mungabikagha fiyo amahala pandalama nifindu ifingi ifyakumbili. Kali muli bakabi pamo balondo, mubikeghe ifindu fya Bunyafyale pamalo aghakwanda pafyosa ifi mukubomba pabumi bwinu. (Mat. 6:33) Mubombeleghe  akabalilo kinu, amaka nifindu ifi muli nafyo ukuti mumbombeleghe Yehova, ukuyipwelelela imbumba yinu nukukitula ikipanga. (Mat. 6:24; 1 Yoh. 2:​15-17) Mwilalusye ukuti: ‘Ngimba indalama syo syakulondiwa fiyo kumyangu? Ngimba ngwikutisiwa nifindu ifi ngulondiwa pabumi? Pamo ngwiyipa fiyo ukuti ngabeghe indalama nukuya nakatundu mwingi?’—1 Tim. 6:​6, 17-19.

8. Ngimba ukuleka ukuya nakafukwa “muli syosa” nukuya “balwiyufyo” kukusanusya isyafiki?

⁸ Linga mukaya nakafukwa “muli syosa” kangi muli ba“lwiyufyo,” ko kuti mukwibikila imipaka pa ifi mukubomba pabumi bwinu. Mwakifwanikisyo, mutikulondiwa ukulya pamo ukunwa ukukinda umpaka, mufwaleghe nukumeta inywili mwalughindiko kangi musaleghe mwamahala ifyakusangalusya. Mungakongagha utuyilo twa bandu aba batikumbombela Yehova. (Luka 21:34; Yak. 4:4) Mukindilileghe ukuya bololo nalinga bamo babakalalisye. Mungayagha “ngalabwalwa”; kangi komma ukumanyiwa nakayilo kakunwa fiyo ubwalwa. Mwilalusye ukuti, ‘Ngimba isi ngubomba sikunangisya ukuti ngwikola mfyakubomba kangi ngaya nkali?’

9. Ngimba ukuya “namahala” nu “kwiyufya” kukusanusya isyafiki?

⁹ Linga muli “namahala,” ko kuti mukubomba ifindu ukufwana nifundo sya mu Baibolo pabumi bwinu. Mwinong’oneleghe fiyo pafundo sya mu Baibolo kangi sibatuleghe ukufipilikisya kanunu ifindu nukusala mwamahala ifyakubomba. Mungabopelagha ukubomba ifindu. Mmalo mwake, muketesyeghe ukuti mupilikisye kanunu ifundo syosa. (Mbu. 18:13) Ifyakukongapo fyake, mukuya pakusala mwamahala ifindu ukufwana namuno Yehova ikufiketela. Linga “mukwiyufya,” ko kuti muli balubatiko kangi mukubomba kanunu ifindu. Mumanyiweghe ukuti muli basubiliwa kangi mukukonga ubulongosi. Ukubomba isi kukuya pakubapangisya ukuti muyeghe nakayilo akanunu. Lino isagha tuyobesanie muno mubaghile ukubombela ifindu ukufwana nifundo sya Mmalemba ukuti muye kifwanikisyo kinunu pakuya mutu wambumba.

MUNANGISYEGHE IKIFWANIKISYO IKINUNU PAKUYA MUTU WAMBUMBA

10. Ngimba unnyambala ikulondiwa ukubomba isyafiki ukuti ayilongosyeghe “bununu inyumba yake”?

¹⁰ Linga muli pabweghi kangi mukulonda ukwimikiwa ukuya nkulumba wakipanga, abamumbumba yinu bope bikulondiwa ukuya nutuyilo utununu. Yonongwa yake, mukulondiwa “ukuyilongosya bununu inyumba [yinu].” Isi sikusanusya ukuti muyilongosyeghe imbumba yinu mwalughano nukusala mwamahala ifyakubomba pambumba yinu. Isi sikongelelapo ukuti mulongosyeghe pafyakubombiwa fyosa pankhani yakumanyila kwa pambumba. Nongwa yafiki ukubomba isi kwakulondiwa fiyo? Untumiwa Pauli alalusisye ukuti: “Uyu linga akamanya ukuyilongosya bununu inyumba yake, yo ati akitimeghe bulebule ikipanga kya Kyala?”—1 Tim. 3:5.

11-12. Nongwa yafiki kwakulondiwa ukuketa utuyilo twabana ba nkamu uyu ikulondiwa ukuti imikiwe? (Keta kangi ikithuzi.)

¹¹ Linga muli nabana, mukulondiwa “ukubalambika [abaninu] ndwiyufyo losa.” Mukulondiwa ukubamanyisya nukubisibisya ukubomba ifindu fimo mwalughano. Bwanaloli ukuti, mukulondiwa kangi ukubapangisya ukuti basekeghe nukwangala bo muno bayilile abana bosa. Loli panongwa yakuti mubamanyisye kanunu, bikuya bana bakupilikila, balughindiko kangi bikuya pakuya nutuyilo utununu. Mwakongelelapo, mukulondiwa ukubomba isi mubaghile ukufwanisya ukuti mubatule abaninu ukuya pabumanyani ubununu na Yehova, ukukonga ifundo sya mu Baibolo pabumi bwabo nukubuka pankyeni ukuti bosiwe.

¹² Muyeghe “nabana abitiki, aba batikuyobiwamo ukuya babululusyakyuma pamo basitakupilikila.” Linga umwana wapanyumba yinu uyu osiwe  abombile ubutulanongwa ubunywamu, ngimba sikumpalamasya bulebule tata wake? Linga tata wake uyu ali nubudindo nkipanga, andekelelagha itolo kisita kummanyisya nukumfunda, akabaghila ukukindilila ukuya nkulumba pamo ntuli wakipanga.—Keta Ingasya ya Ndindilili iya Okutobala 15, 1996, peji 21, amapala. 6-7.

MUKITULEGHE IKIPANGA

13. Ngimba mubaghile ukubomba isyafiki ukuti muyeghe “ntengamoyo,” kangi “nsitalukani”?

¹³ Abakamu aba bali nutuyilo utununu, bikukitula fiyo ikipanga. Unnyambala uyu “ntengamoyo,” ikwiyipa ukubomba ifindu ukuti ayeghe palutengano nabangi. Linga mukulonda ukumanyiwa ukuti muli batengamoyo, mupilikisyeghe linga abininu bikuyoba kangi mwipilikeghe bo muno bikwipilikila. Mwakifwanikisyo, ngimba mukukolelana na bakulumba bingi aba bakolelene pafundo iyi yitikususania nifundo sya mu Baibolo? Ukuleka ukuya “wakwiyumbika” kukusanusya ukuleka ukumilila ukubomba ifindu muno mukulondela. Mumanyeghe ubununu bwa kupilikila amasakisyo gha bininu. (Bwa. 13:​8, 9; Mbu. 15:22) Muyeghe “nsitalukani” pamo mungayagha “mwengo ukukalala.” Mmalo mwakuya bakali pamo balukani, muyeghe bololo. Pakuya mundu umpelalutengano, mukulondiwa ukwanda yomwe ukuti mughomolelepo ulutengano, nalinga kubaghile ukuya kwakutamya ukubomba isi. (Yak. 3:​17, 18) Amasyu ghinu amololo, ghabaghile ukuchenja aminong’ono gha bangi ukongelelapo agha bandu aba bikutususya.—Balo. 8:​1-3; Mbu. 20:3; 25:15; Mat. 5:​23, 24.

14. Ngimba ukuleka ukuya “mundu uyu ali pakupinduka lululu itolo” nukuya “mwikemo” kukusanusya isyafiki?

¹⁴ Unkamu uyu ikwimikiwa ukuya nkulumba wakipanga, “angayagha mundu uyu ali pakupinduka lululu itolo.” Nalinga ukuti mosiwe mwalululu, loli pope mukulondiwa ukuya pabumanyani ubwamaka na Yehova kangi mumanyeghe muno mubaghile ukubombela ifundo sya mu Baibolo pakusala ifyakubomba. Bo mukali ukwimikiwa ukuya nkulumba, mukulondiwa ukuya bakwiyisya bo muno Yesu ayilile kangi mwitendekesyeghe ukubomba ububombeli bulibosa ubu Yehova ikubapa. (Mat. 20:23; Filip. 2:​5-8)  Mukulondiwa ukunangisya ukuti muli “mwikemo” mwakukindilila ukuya kulubafu lwa Yehova nukukonga ifundo syake isyabugholofu nubulongosi bwa gulu lyake.—1 Tim. 4:15.

15. Ngimba unkulumba ikulondiwa ukuya namaluso pakuyoba inkhani sya mu Baibolo? Lingania.

¹⁵ Amalemba ghikuyoba mwakupilikiwa kanunu ukuti uwakuketesya ikipanga ikulondiwa ukumanya “ukumanyisya.” Ngimba ifundo iyi yikusanusya ukuti mukulondiwa ukuya namaluso fiyo pakuyoba inkhani sya mu Baibolo? Hayi. Abakulumba bingi aba bikubomba kanunu ifindu, bikumanyisya kanunu mubufumusi nukubomba amabulendo gha butimi nalinga ukuti bakaya nuluso pakuyoba inkhani sya mu Baibolo. Nalinga mukaya namaluso, pope mukulondiwa ukwiyipa ukuti muyeghe namaluso pakuya bamanyisi. Ngimba mubaghile ukubomba isyafiki ukuti muye namaluso?

16. Ngimba findu fiki fibaghile ukubatula ukuti muyeghe mmanyisi nnunu? (Keta kangi ikithuzi.)

¹⁶ “Fikuti itotekeghe itolo mwisyu ilisubiliwa.” Ukuti muye bamanyisi banunu, muketesyeghe ukuti isi mukubamanyisya abandu nubulongosi ubu mukubapa fikufuma Mmasyu gha Kyala. Ukuti mubombeghe isi, mukulondiwa ukumanyila kanunu isi Ibaibolo na mabuku ghitu ghikumanyisya. (Mbu. 15:28; 16:23) Pakabalilo aka mukumanyila, mupilikisyeghe kanunu ukuti mumanye muno mubaghile ukusibombela imbombo isi amabuku ghitu ghikulingania isyakufuma Mmalemba. Pakabalilo aka mukumanyisya, mwiyipeghe fiyo ukubafika pandumbula aba bikubapilikisya. Mubaghile ukukusya uluso lwinu lwakumanyisya linga mukusuma ubutuli ku bakulumba bakipanga aba bambombile Yehova kwa fyinja fingi nukukonga ubulongosi bwabo. (1 Tim. 5:17) Unkulumba ikulondiwa ukuti ayeghe “mwengo. . . ukubakasya” abakamu na balumbu; kangi abakulumba bikulondiwa kangi ukubapa ubulongosi ukongelelapo “nukubanangisya ubusobi bwabo.” Pasyosa isi bikubomba, abakulumba bikulondiwa ukuya bololo. Linga muli bololo kangi balughano nukubombela Amasyu gha Kyala pa isi mukumanyisya, mukuya pakuya namaluso panongwa yakunkonga Ummanyisi Unkulumba, Yesu.—Mat. 11:​28-30; 2 Tim. 2:24.

 AMUKINDILILEGHE UKWIYIPA

17. (a) Ngimba findu fiki fibaghile ukuntula untuli wakipanga ukuti akindilile ukwiyipa? (b) Ngimba abakamu bikulondiwa ukukumbuka isyafiki linga bikubinong’onela abakamu ukuti bimikiwe? (Keta ibokosi ilyakuti “ Muyeghe Bakwiyisya Linga Mukubinong’onela Abakamu.”)

¹⁷ Panyuma pakuyobesania utuyilo utu umundu ikulondiwa ukuya nato ukuti imikiwe ukuya nkulumba wakipanga, abatuli bakipanga babaghile ukwipilika ukuti bakabaghiliwa ukuya bakulumba bakipanga. Loli mukumbukeghe ukuti Yehova pamo igulu lyake, batikulonda ukuti munangisyeghe utuyilo tosa utu mbugholofu. (1 Pet. 2:21) Mwakongelelapo, mbepo wa Yehova ughu wamaka fiyo, gho ughu ghukuntula umundu ukuya nutuyilo bo utu. (File. 2:13) Ngimba kalipo akayilo kamo aka mukwiyipa fiyo ukuti muye nako? Munsumeghe Yehova ukuti abatuleghe. Mufufuzeghe ukuti mumanye nyingi isya kayilo aka mukulonda ukuya nako kangi munsume yumo mwa bakulumba ukuti abapepo amasakisyo gha muno mubaghile ukubombela ukuti muye nakayilo aka mukulonda.

18. Ngimba abatuli bakipanga bosa bikukasiwa ukubomba isyafiki?

¹⁸ Isagha twesa pampene na bakulumba bakipanga, tukindilileghe ukuya nutuyilo utu tuyobesenie munkhani iyi. (File. 3:16) Ngimba muli ntuli wakipanga? Amukindilileghe ukuya nubwighane bwakubatula abakamu na balumbu. Munsumeghe Yehova ukuti abatuleghe nukubamanyisya ukuti mumbombeleghe nyingi umwene nikipanga. (Yes. 64:8) Yehova abasayeghe pasyosa isi mukubomba ukuti mubaghiliwe ukwimikiwa ukuya nkulumba wakipanga.