Paul: Twali balusekelo fiyo. Mwali mo mu Novembala 1985, twali pabulendo ubwakubuka kububombeli bwitu ubwakwanda ubwa bumishonale ku Liberia, West Africa. Indege iyi twakwelile yalimile ku Senegal. Anne atile: “Tukuya pakufika ku Liberia kwa awala yimoyene itolo.” Ukufuma apo, twapilike bikufumusya ukuti: “Bosa aba bikubuka ku Liberia bike mundege. Panongwa yakuti ku Liberia abandu abakusambukila bikulonda ukunyaka iboma yonongwa yake tukabaghila ukubuka.” Kwa masiku 10 aghakukongapo, twalikele nabamishonale ku Senegal, twapilikisyagha inkhani sya ku Liberia isyakufwana nabandu bingi aba baghoghiwagha kangi iboma lyabakanisye abandu ukusokapo pakaya kabo linga bakapilikila ababoma bayagha pakubaghogha.

Anne: Twali maso fiyo. Loli ukwanda itolo apa nali mwana, namanyiwagha ukuya mundu mogha fiyo. Ngutila fiyo ukubuka ku kisu ikingi. Loli twalondiwagha ukubuka ku bubombeli bwitu.

Paul: Une na Anne twakulile nkighaba kimokyene kubuyongelo isuba kwa England. Abapapi bangu na mama wa Anne, batukasyagha ukuti twande ubupayiniya, polelo twesa twalyandile ubupayiniya bo tumalile itolo isukulu. Abene batutulagha fiyo ukuti tufwanisye ubwighane bwitu ubwakubomba ubupayiniya bwakabalilo kosa. Bo ndi nifyinja 19, balingolile ku Beteli, kangi Anne twalyandile ukubomba nawe pa Beteli bo tweghene mu 1982.

Anne: Twapaghanile pa Beteli loli twalondagha fiyo ukwakubomba kuno kukulondiwa abafumusi bingi. Ukubomba pampene nabamishonale ba pa Beteli kangi ikifwanikisyo kyabo ikinunu fyatukasisye ukuti nanuswe twande ubumishonale. Kwa fyinja fitatu, ikilo kilikyosa twiputagha kwa Yehova ukuti atutule ukufwanisya ubwighane bwitu ubwakubomba ubumishonale. Kangi mu 1985 twahobwike fiyo bo twambilile kalata iyakutukolela ukuti tukingile ikilasi nambala 79 ya sukulu ya Gilead. Batutumile ku Liberia, West Africa.

Paul: Twakwelile indege iyakwanda iyi yabukagha ku Liberia. Ifindu fyali fyakutamya fiyo kangi abandu bakabitikisyagha ukusokapo pakaya kabo namayolo. Abandu batilagha fiyo kangi linga bali kumusika bapilike unjwegho wa galimoto, bakutagha nukubopa. Ukuti tuleke ukutila, twabelengagha pampene ifighaba fimo ifya buku lya Salimo ikilo kilikyosa. Loli twabughanile fiyo ububombeli bwitu. Anne abukagha  ukwakufumusya isiku lililyosa, une nayagha ku Beteli kangi nabombagha pampene na John Charuk. Namanyile nyingi ukufuma kwa John panongwa yakuti alikele ku Liberia kwakabalilo akatali, kangi asimenye indamyo isi abakamu na balumbu baghanagha nasyo.

Anne: Nongwa yafiki twalyandile ukuhoboka mwanakalinga nububombeli ubu twabombagha ku Liberia? Panongwa ya bakamu na balumbu bitu. Abene bali balughano, bakwangala kangi bali basubiliwa. Twali nabo pabumanyani ubwamaka kangi balipelile ukuya bamumbumba yitu imbya. Batupagha ubulongosi ubununu kangi batukasyagha mwambepo. Twahobokagha fiyo nubufumusi. Abandu bakahobokagha linga tusokilepo mwanakalinga pakaya kabo. Abene bayobagha isyakufwana ni Baibolo paliposa. Kwayagha kupepe ukwanda ukuyobesania nabo. Twali nabandu bingi aba twamanyilagha nabo Ibaibolo kangi kwayagha kukafu ukuti tubamanyisye bosa. Kyali kighaba kyakuhobosya fiyo.

Paul: Kwa fyinja 4 twikalagha mwalutengano. Loli mu 1989, ubwite bwalyandile. Kangi twikalagha nkighaba iki kwabombiwagha ubwite. Aba balimbanagha niboma banyakile ikighaba iki kyali kubupipi ni Bateli pa Julayi 2, 1990. Kwa myesi mitatu, twalekile ukuyobesania nabandu ba nkisu ikingi ukongelelapo abamumbumba syitu na ba ku ofesi yitu inywamu pakisu kyosa. Abandu babombagha ifyankhaza paliposa, kwali injala kangi abakikulu bingi babakolelelagha. Indamyo isi syakindilile kwa fyinja 14 kangi syapalamasisye nkisu kyosa iki.

Anne: Abandu abafikolo fimo balwagha kangi babaghoghagha abafikolo ifingi. Abasilikali baghiwagha paliposa mmisebo. Bayagha nifilwilo fingi, bafwalagha mwakutilisya kangi babukagha panyumba yiliyosa nukwakwegha kilikyosa iki bikulonda. Bamo linga bikubaghogha abandu bafwanagha itolo “bikughogha inguku.” Linga babaghoghile abandu bababunganiagha pamageti bamo bababunganiagha pabupipi ni Beteli. Abaketi ba Yehova abasubiliwa baghoghiwe ukongelelapo abamishonale bitu abaghaniwa babili.

Abaketi bamo babikagha ubumi bwabo pangozi ukuti babafise abakamu na balumbu abafikolo ifingi aba balondagha ukuti babaghoghe. Abamishonale na aba babombagha pa Beteli bope babombagha mwakufwana itolo. Ku Beteli, Abakamu bamo aba babopile kumyabo baghonagha nkipinda kyapasi kangi bamo twikalagha nabo mfipinda fyitu ifyammwanya. Twalikele nkipinda kyitu nimbumba ya bandu 7.

Paul: Isiku lililyosa, abasilikali bisagha ku Beteli ukuti basakete linga tubafisile abandu. Akabalilo kosa linga isi sibombiwe, abakamu babili babukagha panja pageti ya Beteli ukuti bakayobesanie na basilikali aba kangi abakamu bamo babili bimagha pibwindo ukuti baketesyeghe kilikyosa iki kyabombiwagha. Linga abakamu babili aba bimagha panja pageti  bagholwisye amaboko ghabo nkyeni, bamanyagha ukuti ifindu fili kanunu. Loli linga babikile amaboko ghabo kunyuma, bamanyagha ukuti ifindu fikaya kanunu. Polelo aba bimagha pibwindo babopagha mwanakalinga ukwakubafisa abamanyani babo.

Anne: Bo abasabata bingi bakindilepo, igulu limo ilya basilikali lyalingililepo. Une numulumbu yumo, twaliyighalile ku bafa kuno kwali akakabati akanandi. Umulumbu uyu alifyenyekisye nkati. Abasilikali aba batukongile nkipinda kyammwanya bo bapimbile indusu. Bakomile ikifigho kyitu mbukalale. Paul abasumile atile, “Unkasi wangu ikoghako kubafa.” Bo ngwighalila ikifigho kya kuno umulumbu alibilile, unjwegho wapilikiwe kangi nakabile ukutendekesya ifi fyali pashelufu isi syapangisye ukuti andeko ukungayikila kangi nalyandile ukutetema ukufuma kuntu mpaka kumalundi. Ngimba nayagha pakwighula bulebule ikifigho? Naliputile mundumbula nukunsuma Yehova ukuti andule. Ukufuma apo, naliwile ikifigho nukubaponia abasilikali mbololo. Yumo mwabasilikali aba alingutile nukubuka kukabati ukwakwighula nukusosyamo kilikyosa. Umwene akasubile bo akafyaghamo nafimo. Umwene nigulu lyake bafufuzile mfipinda ifingi nikipinda kyammwanya. Loli pope bakafyaghilemo nafimo.

Paul: Kwa myesi, tukali nifyakulya. Loli ifyakulya fyamwambepo fyo twali nafyo. Ukwiputa kwa nulubunju kwa pa Beteli fyo fyene ifi fyali “fyakulya fya nulubunju” kangi twandaghisyagha fiyo panongwa yakuti fyatukasyagha.

Twasimenye ukuti linga tubukile ukwakulonda ifyakulya namisi, tukayagha pakufwanisya ukubafighilila aba twabafisile kangi babaghile ukughoghiwa. Utubalilo tosa, Yehova atupagha ifi twalondiwagha pakabalilo kake kangi munjila iyakuswighisya. Kangi atupwelelelagha nukututula ukumalana nubogha.

Nalinga ukuti ifindu nkisu fikali kanunu loli ubwanaloli bwakindilile ukubala. Utubalilo twingi abakamu na balumbu balondiwagha ukubopa ukuti babupoke ubumi bwabo loli bakindilile ukuya nulwitiko lwamaka kangi bali bololo nalinga ukuti baghanagha nindamyo. Bamo bayobagha ukuti isi baghanagha nasyo pakabalilo kabwite, syabatulagha “ukwitendekesya ubutolwe ubukulumba.” Abakulumba bakipanga na bakamu abakilumyana, babombagha ifindu mbukifu ukuti babatule abakamu na balumbu babo. Abakamu na balumbu aba babopile kufighaba ifingi, batulanagha kangi bafumusyagha mfighaba ifi. Abene babombelagha kilikyosa iki bakyaghile mmatengele ukuti bayengele Inyumba sya Bunyafyale nukupanga ingomano sya kipanga. Akabalilo kala, ukubuka kungomano nukufumusya kubangi fyabapagha abakamu na balumbu ulusubilo kangi bakasiwagha fiyo. Linga tukubapa ubutuli, twapalamasiwagha fiyo mundumbula ukuketa ukuti abene basumagha kangi ifikwama fya mubufumusi mmalo mwakusuma imyenda. Bope abandu aba bali nikitima kangi bapalamasiwe nubwite, balondagha ukupilikisya amasyu amanunu. Abene baswighagha fiyo ukuketa ukuti Abaketi bali bakukindana nabangi panongwa yakuti banangisaniagha ulughano lwanaloli kangi bayagha balusekelo nalinga ukuti baghanagha nindamyo. (Mat. 5:​14- 16) Panongwa yakuti abakamu na balumbu bali bakwiyipa, syapangisye ukuti bamo aba balwagha ubwite baye bakamu bitu.

Paul: Utubalilo tumo twalondiwagha ukusokako ku Liberia. Utubalilo tutatu, twasokileko kwakabalilo akapimba kangi utubalilo tubili twamalile ikyinja ukufuma apa twasokileko. Umulumbu yumo ummishonale alingenie kanunu muno twipilikilagha bo tukusokako. Umwene atile: “Bo tuli ku Sukulu ya Gilead, batumanyisye ukuti tubikeghe indumbula yitu yosa pabubombeli kangi syo isi twabombile. Yonongwa yake bo tukulekana na bakamu aba bali mundamyo, twasulumenie fiyo mundumbula.” Loli ikyakuhobosya kyali kyakuti, twatulagha nkisu kya Liberia ukufuma mfisu fyapabupipi nakuno twikalagha.

Anne: Mu Meyi 1996, twesa 4 twanyamwike pagalimoto ya ofesi kangi twapimbile amalipoti amanunu aghakufwana nimbombo ya ku Liberia. Twalondiwagha ukwenda ubulendo bwa makilomita 16 ukubuka ku malo aghakufighililiwa nukwenda mutawuni. Pakabalilo kala, ikighaba kyitu bakisambukile. Ifigebenga fyatusulile mmwanya, fyatwimisye nukutusosya twe bandu batatu nukwanda ukwendesya igalimoto bo Paul ali nkati. Twaswighile fiyo. Kwakabalilo akanandi itolo, twalimbwene Paul ikwenda pagulu lya bandu bo ikusoka ilopa pakyeni kyake. Pakwanda twinong’onagha ukuti bantusulile loli twasyaghenie ukuti linga balintusulile angali atikwenda. Loli unsilikali yumo yo uyu alinkomile bo ikunguta ukuti asoke mugalimoto. Twandaghisisye fiyo papo kyali kilonda kinandi itolo.

Igalimoto yabasilikali iyi yali pabupipi yabapimbile abandu aba batilagha fiyo. Twakwelile kunyuma kwa galimoto mwakukola ninyobe. Dilaivala anyamwike nukwanda ukubopesya fiyo igalimoto kangi twasyele panandi ukuwa. Twalinsumile dilaivala ukuti ime loli umwene akanile. Twafwanisye ukwifimbilisya nalinga ukuti bo tufikile, twakatele fiyo kangi twatetemagha panongwa yakuya nubogha.

Paul: Bo tuketene twalyaghile ukuti imyenda yitu yifitile, yilepwike kangi twaswighile fiyo ukuketa ukuti twesa twali bumi. Twalambalele pabupipi ni helicopter iyi yali nifipolopolo iyi yatupimbile ukubuka ku Sierra Leone isiku ilyakukongapo. Twandaghisye fiyo panongwa yakuti twafikile kanunu loli twapasyagha fiyo isyakufwana nabakamu na balumbu bitu ku Liberia.

Anne: Bo tufikile ku Beteli ya ku Freetown, Sierra Leone, twafighililiwe kangi batupwelelile kanunu. Loli natamiwagha fiyo mminong’ono panongwa yakukumbuka ifindu ifibibi ifi fyabombiwagha ku Liberia. Isiku lililyosa natilagha ukuti ikindu kimo ikibibi kibaghile ukubombiwa kangi nginong’onagha kanunu. Kilikyosa kyabonekagha kyakihesya. Akabalilo kosa pakilo, nasumukagha kangi natilagha ukuti ikindu kimo ikibibi kibaghile ukubombiwa. Natamiwagha ukutuya. Paul alinyubatile nukwiputa nanine. Twalimbile inyimbo sya Bunyafyale kangi nalekile ukutila. Ninong’onagha ukuti mbaghile ukubina ububine ubunywamu nukuleka ubumishonale panongwa ya isi syabombiwe.

Ndisakwiba isi syabombiwe panyuma pake. Mwasabata yula twalyambilile amagazini mabili. Yimo yali ya Awake! iya Juni 8, 1996. Yali ninkhani iyakuti “Coping With Panic Attacks.” Lino ngupilikisya inongwa iyi naghanagha na isi. Iyabubili yali Ingasya ya Ndindilili iya Meyi 15, 1996, iyi yali ninkhani iyakuti “Kodi Nyonga Yawo Amaipeza Kuti?” Ingasya ya Ndindilili iyi yali nikithuzi kya kulukusya uyu afulele amapiko. Inkhani iyi yalingenie ukuti mwakufwana itolo na kulukusya uyu ikukindilila ukupululuka nalinga ukuti afulele amapiko, nambepo wa Yehova nanuswe tubaghile ukukindilila ukubatula abangi nalinga ukuti tukutamiwa naminong’ono. Ukwendela munkhani iyi, Yehova alimbele ifi nalondiwagha pakabalilo kake. (Mat. 24:45) Ukufufuza nukusisunga inkhani isyakufwana itolo na iyi nukusibika pampene kwalindulile fiyo. Bo akabalilo kakindilepo, nalekile ukutamiwa naminong’ono bo muno syayilile kunyuma.

Paul: Akabalilo kosa linga tubukile kangi ku Liberia, twahobokagha fiyo. Kubumalilo bwa kyinja kya 2004, twalikele kukighaba kyitu kwa fyinja ifyakufwana 20. Pakabalilo kala ubwite bwamalike. Kwali amapulani aghakuti bayenge Ibeteli. Loli batusumile ukuti tukabombeghe ububombeli ubupya.

Kwali kukafu fiyo ukubomba isi. Twali pabumanyani ubwamaka fiyo na bakamu na balumbu bitu ba ku Liberia. Bafwanagha bamumbumba yitu, kangi tukalondagha ukulekana nabo. Loli twaketile muno Yehova  atusayile bo tulekene naba mumbumba yitu nukubuka ku sukulu ya Gilead. Yonongwa yake twalitike ububombeli ubupya. Batutumile ku Ghana ikisu kya pabupipi.

Anne: Twalilile fiyo bo tukusokako ku Liberia. Twaswighile fiyo bo Frank, unkamu wamahala uyu ali nkangale ikutubula ukuti: “Mukulondiwa ukwibwa isya uswe.” Ukufuma apo atile: “Tusimenye ukuti mukabaghila ukutwibwa loli mukulondiwa ukubika indumbula yinu yosa pabubombeli ubupya. Bufumile kwa Yehova, yonongwa yake mukulondiwa ukwinong’onela fiyo isya bakamu na balumbu bakula.” Isi syatukasisye fiyo ukwitendekesya ukuya nabamanyani abapya nkisu iki abandu banandi itolo bo batumenye kangi kuno kilikyosa kyali kyakihesya kumyitu.

Paul: Mwanakalinga twalyandile ukubaghana abakamu nabalumbu bitu ba ku Ghana. Kwali Abaketi bingi. Twamanyile nyingi ukufuma kubamanyani bitu abapya aba pankhani yakuya basubiliwa nulwitiko lwabo lwamaka. Bo tubombile ububombeli ku Ghana kwa fyinja 13, twalyambilile ububombeli ubungi. Batusumile ukuti tukabombeghe ku Beteli ya ku East Africa ku Kenya. Nalinga ukuti twabasyukile fiyo abamanyani bitu ba ku Ghana na Liberia loli mwanakalinga twabaghile abamanyani abapya ku Kenya. Kangi tukali tukumbombela Yehova kukighaba ikinywamu kuno kukulondiwa abafumusi bingi.

Anne: Kwa fyinja fingi, naghanagha nindamyo nyingi. Linga tukwikala mfighaba ifyakutilisya kangi tukwaghana nindamyo, sibaghile ukutupangisya ukuti tutileghe nukutamiwa naminong’ono. Tukabaghila ukughulila ukuti Yehova ikuya pakutufighilila mwakuswighisya. Lino linga mbilike ukulila kwa ndusu ngubina munda kangi amaboko ghikutetema. Loli ngusubila ubutuli bulibosa ubu Yehova ikutupa ukuti atukasye, ukongelelapo ubutuli ubwakufuma ku bakamu na balumbu bitu. Kangi ngetile ukuti linga ngukindilila ukubomba ifindu fyamwambepo, Yehova abaghile ukundula ukukindilila ukubomba ububombeli bwangu.

Paul: Utubalilo tumo abandu bikutulalusya ukuti, “Ngimba mubughanile ububombeli bwinu?” Ifisu fibaghile ukuya fyakuboneka kanunu loli ifindu fibaghile ukuchenja kangi fibaghile ukufika pabubibi. Polelo, ngimba tubaghile ukuyoba ukuti findu fiki ifi tufighanile fiyo ukukinda ikisu? Bo bakamu na balumbu bitu abapadela, iyi yo mbumba yitu. Nalinga ukuti tukufuma mumbumba namfighaba ifyakukindanakindana loli twesa tuli naminong’ono ghamoghene. Twinong’onagha ukuti batutumile ukuti tukabakasye abakamu na balumbu loli ubwanaloli bo bwakuti abene bo batukasyagha.

Ubukamu bwitu ubwa pakisu kyosa, kyo kika kyakufuma kwa Yehova. Tuli nimbumba kulikosa. Linga tukukindilila ukuya kukighaba kya kipanga, tukuya nimbumba nakaya. Tuli nulusubilo losa ukuti linga tukukindilila ukunsubila Yehova, umwene isakutupa amaka ukuti twifimbilisyeghe mulimosa muno fibaghile ukuyila.—Filip. 4:13.