INKHANI IYAKUMANYILA 32
Mukasyeghe Ulwitiko Lwinu mu Mpeli
“Ulwitiko ko . . . kukukola linga sikukolile isya isi ukasibonamo.”—HIB. 11:1.
ULWIMBO 11 Chilengiwa Chikulumba Chiuta
ISI TUKUYA PAKUMANYILA *
1. Ngimba babamanyisye isyafiki isyakufwana nu Mpeli witu?
LINGA mwakulile mu mbumba ya Baketi ba Yehova, ko kuti babamanyisye isya Yehova ukufuma pabukeke. Babamanyisye ukuti umwene Mpeli, ali nutuyilo utununu kangi ali nubwighane ubununu ku bandu.—Bwa. 1:1; Imbo. 17:24-27.
2. Ngimba abandu bamo bikubaketa bulebule aba bikusubila mu Mpeli?
2 Abandu bingi batikusubila ukuti Kyala aliko kangi ukuti apelile ifindu fyosa. M’malo mwake, bikusubila ukuti ubumi bwaliko bwene kangi panandi na panandi bwalyandile ukuchenja ukufuma ku findu ifinandifinandi ifya bumi nukuya findu finywamu ifya bumi. Abandu bamo aba bikusubila isi bamanyili fiyo. Abene babaghile ukuyoba ukuti isayansi yisyaghile ukuti Ibaibolo litikuyoba ubwanaloli kangi bene abandu aba bakamanyila, aba bakaya namahala kangi bikusubila filifyosa bo babaghile ukuya nu lwitiko mu Mpeli.
3. Nongwa yafiki kwakulondiwa ukukasya ulwitiko lwitu?
3 Ngimba isi abandu abamanyili bikuyoba sibaghile ukutupangisya ukukayikila ukuti Yehova yo Mpeli witu walughano? Isi sikweghela ninongwa iyi tukusubilila ukuti Yehova yo Mpeli. Ngimba sili bo ulu panongwa yakuti batubulile ukuti syo tusubileghe pamo tubwaghile ubuketi mwakumanyila patwibene? (1 Kor. 3:12-15) Kisita kwinong’onela akabalilo aka twalipelile ukuya yumo wa Baketi ba Yehova, twesa tukulondiwa ukukindilila ukukasya ulwitiko lwitu. Linga tukubomba isi, tutikuya pakusyobiwa “nubughanamahala gha nkisu nubusyobi bwa itolo” ubu bikumanyisya abandu aba bikususya isi sili mu Baibolo. (Kolos. 2:8; Hib. 11:6) Ukuti tutuliwe, mu nkhani iyi tukuya pakumanyila (1) inongwa iyi abandu bingi batikusubila mu Mpeli, (2) muno tubaghile ukukasyila ulwitiko lwitu mwa Yehova, Umpeli witu kangi (3) muno tubaghile ukukindilila ukuya nulwitiko lwamaka.
INONGWA IYI ABANDU BINGI BATIKUSUBILA MU MPELI
4. Ukufwana na Bahibiri 11:1, ngimba ulwitiko lwanaloli findu fiki?
4 Abandu bamo bikwinong’ona ukuti ukuya nulwitiko kukusanusya ukusubila mu kindu kimo kisita buketi. Loli ukufwana na isi Ibaibolo likuyoba, ulu lukaya lwitiko lwanaloli. (Belenga Bahiburi 11:1.) Musimanye ukuti, tukulondiwa ukuya nubuketi ubwa kupilikiwa ukuti tuye nu lwitiko bo muno tuyilile nubuketi ubwakuti kuli Yehova, Yesu nu Bunyafyale nalinga ukuti tutikufibona. (Hib. 11:3) Unketi yumo uwasayansi atile: “Abaketi ba Yehova bali nubuketi ubwa findu ifi bikusubila. Abene batikususya ifundo sya sayansi.”
5. Nongwa yafiki abandu bingi bikusubila ukuti ubumi bwalyandile kisita Umpeli?
5 Lumo tubaghile ukwilalusya ukuti, ‘Linga ubuketi ubwakuti Umpeli aliko bwanaloli, nongwa yafiki abandu bingi bikusubila ukuti Kyala akapelile ifindu?’ Bamo bakafufuza isya buketi ubu bulipo. Robert uyu lino Nketi wa Yehova atile: “Panongwa yakuti ku sukulu tukamanyilagha isya kipeliwa, naketile ukuti isi sikali syabwanaloli. Nakindilile ukususya isi ukufika apa nali ni fyinja ifya mma 20. Loli bo naghene na Baketi ba Yehova namanyile ukuti mu Baibolo filimo ififukwa fingi ifyakusubila ukuti Kyala apelile kilikyosa.” *—Keta ibokosi ilyakuti “ Amasyu Aghakulondiwa ku Bapapi.”
6. Nongwa yafiki bamo batikusubila ukuti Umpeli aliko?
6 Bamo batikusubila mu Mpeli panongwa yakuti bikuyoba ukuti bikusubila fyene ifi babaghile ukufibona. Nalinga sili bo ulu, abene bikusubila ifindu ifi bakabaghila ukufibona bo amaka aghakukwaba (gravity) panongwa yakuti bali nubuketi ubwakuti amaka agha ghalipo. Ulwitiko ulu lukuyobiwa mu Baibolo lukongelelapo ukuya nubuketi ubwa findu fyanaloli ifi tukabaghila ukufibona.” (Hib. 11:1) Tukulondiwa ukuya nakabalilo nu kwiyipa ukuti tubwaghe ubuketi loli abandu bingi batikwiyipa ukubomba isi. Umundu uyu atikufufuza ubuketi abaghile ukwanda ukwinong’ona ukuti Kyala akayako.
7. Ngimba abandu bosa aba bamanyile bikukana ukuti Kyala apelile ifindu fyosa?
7 Panongwa yakubwagha ubuketi, aba sayansi bamo bandile ukusubila ukuti Kyala apelile ifindu fyosa. * Mwakufwana itolo na Robert, bamo babaghile ukwinong’ona ukuti Umpeli akayako panongwa yakuti bakamanyile ku yunivesite. Lino aba sayansi bingi bammenye kangi banganile Yehova. Mwakufwana itolo na muno babombile aba sayansi aba, twesa tukulondiwa ukukasya ulwitiko lwitu mwa Kyala, kisita kwinong’onela muno twamanyilile isukulu. Akayapo uyu abaghile ukutubombela isi.
MUNO MUBAGHILE UKUKASYILA ULWITIKO LWINU MU MPELI
8-9. (a) Ngimba lalusyo liliku ili tukuya pakuyobesania lino? (b) Ngimba ukumanyila isya kipeliwa kubaghile ukubatula bulebule?
8 Ngimba mubaghile ukukasya bulebule ulwitiko lwinu mu Mpeli? Isagha tuyobesanie injila 4.
9 Mumanyileghe isya kipeliwa. Mubaghile ukukasya ulwitiko lwinu mu Mpeli mwakuketa ifinyamana, ifyakumela nindondwa. (Sal. 19:1; Yes. 40:26) Linga mukumanyila isya findu ifi, mukuya nulusubilo losa ukuti Yehova yo Mpeli. Utubalilo twingi amabuku ghitu ghikuya ni nkhani isi sikulingania ifundo isyakufwana nikipeliwa. Mungalekagha ukubelenga inkhani isi linga mukuketa ukuti kukafu ukusipilikisya. Mumanyileghe isi mubaghile ukufwanisya. Kangi mubaghile ukuketa pa webusayiti yitu na pa jw.org, apa pikwaghiwa amavidiyo amanunu aghakuyoba isya kipeliwa agha ghasokile pa lukomano lwitu ulwa kighaba mfyinja fya mwalululu.
10. Yoba ikifwanikisyo iki kikunangisya ubuketi ubwakuti Umpeli aliko. (Baroma 1:20)
10 Linga mukumanyila isya kipeliwa, muketeghe ifundo isi mubaghile ukumanyilako isyakufwana nu Mpeli witu. (Belenga Baroma 1:20.) Mwakifwanikisyo, mubaghile ukuketa ukuti ilisuba likutupa ubupyano nu bwelu ubu bwakulondiwa fiyo ukuti tuye nu bumi pa kisu. Loli ilangasuba limo ilya isuba libaghile ukuya lyakufulasya. Loli twe bandu tukulondiwa ukwifighilila ku ilangasuba ili. Kangi mo muno tukubombela. Bulebule? Ikisu kisyungutiliwe ni mbepo ya mumpalanga iyi yikutufighilila ku ilangasuba ili libaghile ukutufulasya. Linga ilangasuba likwisa lyamaka imbepo ya mumpalanga yikuya nyingi ukuti yitufighilile. Ngimba tutikusubila ukuti alipo yumo uyu ikubomba isi uyu walughano kangi Mpeli wa mahala?
11. Ngimba mubaghile ukusyagha kughu ifundo isi sibaghile ukukasya ulwitiko lwinu pakuyoba isya kipeliwa? (Keta ibokosi ilyakuti “ Ifindu Fimo ifi Fibaghile Ukututula Ukuti Tukasye Ulwitiko Lwitu.”)
11 Mubaghile ukusyagha ifundo nyingi isyakuyoba isya kipeliwa isi sibaghile ukukasya ulwitiko lwinu mwakuketa pa Watchtower Publications Index nukufufuza pa jw.org. Mubaghile ukusyagha inkhani na mavidiyo pakighaba ikyakuti “Kasi Vikaŵako Vyekha?” Pakighaba iki pikwaghiwa ifundo isyakukasya isi silembiwe mbupimba isyakuyoba isya finyamana nifipeliwa ifingi. Kangi pikwaghiwa ififwanikisyo ifya muno aba sayansi bikughela ukukopela ifindu ifi bikuketa nkipeliwa.
12. Linga tukumanyila Ibaibolo, ngimba findu fiki ifi tukulondiwa ukufimanya?
12 Mumanyileghe Ibaibolo. Uwa sayansi uyu tunjobile pabwandilo akalitikisye mwanakalinga ukuti Umpeli aliko. Loli bo akabalilo kakindilepo, alyandile ukusubila ukuti Umpeli aliko. Umwene atile: “Ndinulwitiko komma panongwa ya isi namanyile isyakufwana na sayansi loli panongwa ya isi namanyile mu Baibolo.” Lumo musimenye kanunu ifundo sya mu Baibolo. Loli ukuti muye nulwitiko mu Mpeli winu, mukulondiwa ukukindilila ukumanyila Amasyu gha Kyala. (Yos. 1:8; Sal. 119:97) Mwakifwanikisyo, inong’onela muno Ibaibolo likuyobela ifindu ifi fyabombiwe kunyuma. Kangi mupilikisyeghe kanunu ubusololi bwa mu Baibolo namuno bwafwanisiwe. Ukubomba isi, kubaghile ukukasya ulwitiko lwinu ukuti Umpeli wa lughano nuwamahala yo abapele Amasyu ghake. *—2 Tim. 3:14; 2 Pet. 1:21.
13. Ngimba kifwanikisyo kiliku ikya kuya namahala iki kikwaghiwa M’masyu gha Kyala?
13 Linga mukumanyila Amasyu gha Kyala, muketeghe muno ifundo syake sibaghile ukubatulila. Mwakifwanikisyo, ukufuma kunyuma Ibaibolo likutusoka ukuti ukusighana fiyo indalama kukummonanga umundu “nukubaba ku kwingi itolo.” (1 Tim. 6:9, 10; Mbu. 28:20; Mat. 6:24) Ngimba ifundo iyi yakutula amasiku agha? Ibuku limo ili likuyoba isya tuyilo twa bandu amasiku agha (The Narcissism Epidemic) lyatile: “Pa avileji, abandu aba bafighanile fiyo ifindu fya ku mbili batikuya balusekelo kangi bikutamiwa fiyo naminong’ono. Utubalilo twingi, abandu aba bikusubila ukuti ukuya nindalama kyo kindu kyakulondiwa fiyo pa bumi, batikuya balusekelo kangi bikutamiwa naminong’ono. Kangi abandu aba bikulonda ukuya nindalama nyingi batikuya balusekelo kangi bikubina fiyo.” Yonongwa yake isi Ibaibolo likutusoka ukuti tungasighanagha fiyo indalama syakutula fiyo. Ngimba mubaghile ukwinong’onela isya bulongosi ubungi ubwa mu Baibolo ubu bwabatulile? Linga tukundaghisya ubulongosi bwa mu Baibolo, tukuya pakusubila fiyo amahala aghakufuma ku Mpeli witu uwalughano. (Yak. 1:5) Ifyakukongapo fyake, tukuya pakuya balusekelo fiyo.—Yes. 48:17, 18.
14. Ngimba ukumanyila Ibaibolo kukubamanyisya isyafiki isya Yehova?
14 Linga mukumanyila Ibaibolo ubwighane bwinu buyeghe bwakuti mummanye kanunu Yehova. (Yoh. 17:3) Linga mukubelenga Amalemba, mukuya pakumanyila isya tuyilo twa Yehova utu tukuboneka ukwendela mu findu ifi apelile. Ukumanyila isya tuyilo twa Yehova kukutupa ubuketi ubwakuti umwene aliko naloli. (Kuso. 34:6, 7; Sal. 145:8, 9) Linga mwandile ukummanya kanunu Yehova, mukuya pakukasya ulwitiko lwinu, ulughano lwinu ku myake lukuya pakukula kangi mukuya pakuya nawe pabumanyani ubwamaka.
15. Ngimba mubaghile ukusayiwa bulebule linga mukubabulako abangi isi mukusubila?
15 Mubabuleghe abangi isya lwitiko lwinu mwa Kyala. Linga mukubomba isi, mukuya pakukasya ulwitiko lwinu. Loli bule linga uyu mukumfumukisya ikukayikila linga Kyala aliko kangi mukamanya isyakumwamula? Mughelegheleghe ukufufuza ifundo isya M’malemba mu mabuku ghitu isi sikulingania isya nkhani iyi, ukufuma apo muyobesanie nawe. (1 Pet. 3:15) Mubaghile ukundalusya Unketi umwininu ukuti abatule. Kali linga uyu mukuyobesania nawe ikusubila ifundo sya mu Baibolo pamo hayi, mubaghile ukusayiwa panongwa yakufufuza kwinu. Kangi ulwitiko lwinu lukuya pakukula. Ifyakukongapo fyake, mutikuya pakusubila abandu aba bikuboneka bamahala pamo bamanyili loli bikuyoba ukuti Umpeli akayako.
MUKINDILILEGHE UKUYA NULWITIKO LWAMAKA
16. Ngimba findu fiki fibaghile ukubombiwa linga tutikukindilila ukukasya ulwitiko lwitu?
16 Kisita kwinong’onela akabalilo aka tumbombile Yehova, tukulondiwa ukukindilila ukukasya ulwitiko lwitu myake. Nongwa yafiki? Panongwa yakuti linga tukaya maso, ulwitiko lwitu lukabaghila ukuya lwamaka. Mukumbukeghe ukuti, ulwitiko lukongelelapo ukuya nubuketi ubwanaloli ubwa findu ifi fitikuboneka. Ifindu ifi tutikufibona, kubaghile ukuya kupepe ukufibwa. Yonongwa yake Pauli ayobile ukuti, ukuleka ukuya nulwitiko, ‘butulanongwa ubu bukutumilila.’ (Hib. 12:1) Loli ngimba tubaghile ukwepuka bulebule kukipingo iki?—2 Tes. 1:3.
17. Ngimba findu fiki fibaghile ukututula ukukindilila ukukasya ulwitiko lwitu?
17 Ikyakwanda, akabalilo kosa tunsumeghe Yehova ukuti atupe mbepo wake mwikemo. Nongwa yafiki? Panongwa yakuti ulwitiko luseke lwa mbepo. (Gal. 5:22, 23) Tukabaghila ukukindilila ukukasya ulwitiko lwitu mu Mpeli witu kisita butuli bwa mbepo wake mwikemo. Linga tukukindilila ukunsuma Yehova ukuti atupe mbepo wake mwikemo, umwene ikuya pakutupa. (Luka 11:13) Kangi tunsumeghe Yehova ukuti: “Atongelele ulwitiko.”—Luka 17:5.
18. Ukufwana na Salimo 1:2, 3, ngimba kyabupe kiliku ikyapamwanya iki tulinakyo lino?
18 Mwakongelelapo, utubalilo tosa tumanyileghe Amasyu gha Kyala. (Belenga Salimo 1:2, 3.) Pakabalilo aka uwamasalimo uyu alembagha isi, Abaisraeli bamo bamalile ukulemba indaghilo sya Kyala. Abanyafyale na baputi bali nulusako ulwakuya namabuku kangi, linga ifyinja 7 fikindilepo bapangagha imbatiko iyakuti “abanyambala, abakikulu, abana na bahesya aba bisagha ku Israeli babunganagha pampene ukuti bapilikisye indaghilo sya Kyala. (Kukumbu. 31:10-12) Nkabalilo ka Yesu, abandu banandi itolo bo bakopelagha amalemba. Amabuku mingi ghasungiwagha mu nyumba iyakwiputilamo. Mwakufwana itolo na masiku agha, abandu bingi bikufwanisya ukubelenga Ibaibolo. Iki kyabupe kyapamwanya fiyo. Ngimba tubaghile ukunangisya bulebule ukuti tukundaghisya ikyabupe iki?
19. Ngimba tukulondiwa ukubomba isyafiki ukuti tukindilile ukukasya ulwitiko lwitu?
19 Tubaghile ukunangisya ukuti tukundaghisya ulusako ulwakuya ni Baibolo mwakubelenga akabalilo kosa. Tukulondiwa ukuya nimbatiko iyakumanyila nukubelenga Ibaibolo, tungabelengagha itolo linga tukaghile akabalilo. Linga akabalilo kosa tukubelenga Ibaibolo, tubaghile ukukindilila ukukasya ulwitiko lwitu.
20. Ngimba tukulondiwa ukukindilila ukubomba isyafiki?
20 Mwakukindana na bandu aba nkisu iki aba bikuyoba ukuti “bali namahala” uswe tuli nulwitiko ulu lukunangisya ubuketi ubwa M’masyu gha Kyala. (Mat. 11:25, 26) Panongwa yakubelenga Ibaibolo, tukumanya ifi fikupangisya ukuti ikisu kyonangikeghe na isi Yehova ikuya pakubomba pa nkhani iyi. Yonongwa yake tukulondiwa ukukindilila ukukasya ulwitiko lwitu nukubatula abandu bingi ukuti bope baye nulwitiko mu Mpeli witu. (1 Tim. 2:3, 4) Isagha tukindilileghe ukughulila akabalilo aka bosa aba bali nubumi pa kisu bisakumpalagha Yehova nukuyoba amasyu agha ghali pa Ubusetuli 4:11 agha ghikuti: ‘Ubaghile uwe we Yehova Kyala witu, ukwambilila ubukulumba . . . buno yo uwe upelile fyosa.’
ULWIMBO 2 Zina Linu Ndimwe Yehova
^ ipal.5 Ibaibolo likuyoba mwakupilikiwa kanunu ukuti Yehova Kyala yo Mpeli wa findu fyosa. Loli abandu bingi batikusubila isi. Abene bikusubila ukuti ubumi bwalyandile kisita yumo uwakubupela. Isi bikuyoba sikabaghila ukutuwisya amaka linga tukwiyipa ukukasya ulwitiko lwitu mwa Kyala kangi ni fundo isi tukusubila isyakufuma mu Baibolo. Mu nkhani iyi tukuya pakumanyila muno tubaghile ukubombela isi.
^ ipal.5 Mu masukulu mingi, abamanyisi batikumanyisya ukuti Kyala apelile ifindu fyosa. Abene bikwinong’ona ukuti linga bikumanyisya isi, bikuya pakubafimbilisya abana ba sukulu ukuti basubileghe mwa Kyala.
^ ipal.7 Isi abandu abamanyili abakukinda 60 bayobile, ukongelelapo aba sayansi aba bikusubila mu Mpeli sikwaghiwa mu Watch Tower Publications Index. Pakighaba ikyakuti “Science,” buka pakamutu akakuti “scientists expressing belief in creation.” Ifundo simo sibaghile ukwaghiwa mu Buku Lakupenjera Nkhani la Ŵakaboni ŵa Yehova. Pakighaba ikyakuti “Sayansi na Tekinoloje,” buka pakamutu akakuti “Kuchezga na Munthu.”
^ ipal.12 Mwakifwanikisyo, keta inkhani iyakuti “Kodi Sayansi ndi Baibulo Zimagwirizana?” mu Galamukani iya February 2011 kangi inkhani iyakuti “Ivyo Yehova Wakuyowoya Vikufiskika” mu Ingasya ya Ndindilili iya Chitumbuka iya January 1, 2008.
