Keta ifingi

Keta ifi filipo

Joseph F. Rutherford na bakamu abangi bo bali ku Europe

1920—Ifyinja 100 Ifi Fikindilepo

1920—Ifyinja 100 Ifi Fikindilepo

UKUFUMA nkyinja kya 1920, ababombi ba Yehova bakasiwe ukuti bakindilile ukubomba imbombo yakufumusya. Mu 1920 abene basalile amasyu aghakuti, “YEHOVA yo maka kangi yo mpoki wangu” ukuya ilemba lya pakyinja.​—Sal. 118:14.

Yehova abakasisye fiyo abafumusi abakwiyipa aba. Nkyinja iki, inambala ya bapayiniya yalyongelile ukufuma pa 225 ukufika pa 350. Kangi kali kakwanda ukuti abafumusi abakukinda 8,000 batume ilipoti ilya bubombeli ku ofesi. Yehova abasayile fiyo panongwa yakwiyipa kwabo.

BALI BAKWIYIPA FIYO

Pa Malichi 21, 1920, Joseph F. Rutherford, uyu pakabalilo ako ali ndongosi wabamanyili ba Baibolo, ayobile inkhani iyakuti “Abandu Bingi Aba Bali Nubumi Batisakufwa” (Millions Now Living Will Never Die). Abamanyili ba Baibolo babombile syosa isi babaghile ukufwanisya ukuti babakolele abandu aba balondagha ukumanya nyingi ku nkhani iyi. Abene bapangile lenti inyumba inywamu iyakupangilamo inyangalo ku New York City kangi bayabile utumapepala utwakufwana 320,000.

Inyuzipepala iyi yali nu mutu wakuti “Bingi Aba Bali Nubumi Batisakufwa”

Abandu bingi balisile ku kyakubombiwa iki ukukinda namuno abamanyili ba Baibolo binong’onelagha. Inyumba iyi bafwanagha abandu 5,000 isi syapangisye ukuti abandu abakufwana 7,000 batoliwe ukwingila nkati. Abamanyili ba Baibolo bayobile ukuti, “tukabombilemo siku ulukomano bo ulu.”

Abamanyili ba Baibolo bamanyiwe fiyo panongwa yakufumusya amasyu aghakuti, “abandu bingi aba bali nubumi batisakufwa.” Pabwandilo bakasimenye ukuti amasyu gha Bunyafyale ghikwisa pakufumusiwa mfighaba fingi. Loli abene bakindilile ukwiyipa pambombo yakufumusya. Ida Olmstead, uyu alyandile ukubungana mu 1902 atile, “Tusimenye ukuti abandu bosa bikughulila ifyabupe ifinunu nkyeni kangi tukalekile ukubafumukisya abandu aba twaghanagha nabo mubufumusi.”

UKUSOSYA AMABUKU GHITU

Ukuti tufwanisye ukuyabila ifyakulya fya mwambepo, abakamu ba ku Beteli balyandile ukupulinta amabuku ghamo. Abene balyulile ifibombelo nukusunga munyumba iyi bapangagha lenti ku 35 Myrtle Avenue, Brooklyn, New York, kubupipi ni Beteli.

Leo Pelle na Walter Kessler babukile ku Beteli mu Januwale 1920. Walter atile, ‘bo tufikile kula, uyu ikuketesya imbombo iyakupulinta amabuku atuketile nukutubula ukuti, ‘kusyele awala yimoyene na hafu ukuti tulye ifyakulya fya pamusi. Umwene atubulile ukuti tupimbe amakatoni gha mabuku nukubuka nagho nkipinda kwa pasi iki twabombelangamo.’

Leo ikukumbukila isi syabombiwe isiku ilyakukongapo, umwene atile: “Yali mbombo yitu ukutendekesya ikipinda iki. Yali mbombo yakufitisya fiyo iyi ngayibombamo lumo. Loli panongwa yakuti twambombelagha Yehova, twaketile ukuti yali mbombo yakulondiwa fiyo.”

Ikibombelo iki babombelagha pakupulinta amabuku

Kwa basabata banandi itolo, Ingasya ya Ndindilili yapulintiwe na babombi abakwiyipa. Amagazini aghakufwana 60,000 agha Febuluwale 1, 1920, ghapulintiwe. Bo akabalilo kakindilepo, abakamu batubulile ukuti tusame nukubuka nkipinda iki babikilemo ikyakupulintila amabuku iki bakikolelagha ukuti Battleship. Ukwanda pa 14 Epulelo, 1920 inkhani sya mu magazini agha The Golden Age syope syalyandile ukusoka. Ukuyoba ubwanaloli, Yehova abasayile abafumusi aba panongwa yakwiyipa kwabo.

“Yali mbombo ya Yehova, kangi yali yakulondiwa fiyo”

“TWAKINDILILE UKUYA PALUTENGANO”

Ababombi ba Yehova abasubiliwa bahobokagha nimbombo iyi babombagha kangi nukukolelana na bangi. Loli Abamanyili bamo ba Baibolo balekile ukukolelana nigulu lya Yehova pakabalilo kandamyo ukufuma mu 1917 ukufika mu 1919. Ngimba abene balondiwagha ukutuliwa bulebule?

Ingasya ya Ndindilili iya Chizungu iya Epulelo 1, 1920, yali ninkhani iyakuti, “Tukindilileghe Ukuya Palutengano.” Inkhani iyi yabatulile fiyo, yali namasyu aghakuti: “Tuli nulusubilo losa ukuti umundu aliwesa uyu ikulonda ukumpilikila Kyala, ikulondiwa ukwibwa ifindu ifi abombagha kunyuma, nukukindilila ukukolelana pakumbombela Yehova.”

Bingi bakolelene nubulongosi ubu. Imbumba yimo yakasiwe fiyo ninkhani iyi, iyene yatile: “Tukabombagha kanunu ifindu mfyinja fya kunyuma panongwa yakuti tukiyipagha pambombo yakufumusya.” Yonongwa yake yatile yikuya pakwiyipa fiyo pambombo yakufumusya iyi.

UKUYABILA IBUKU LYA “ZG”

Pa 21 Juni, 1920, abamanyili ba Baibolo balyandile ukuyabila ibuku ilya “ZG,” ili ikikope kyake kyabonekagha bo ibuku lya The Finished Mystery. * Amabuku mingi ghasungiwe pakabalilo aka bakanisye amabuku ghitu mu 1918.

Abafumusi bosa babakolile ukuti bakabombeghe imbombo yakufumusya. “Umfumusi aliwesa nkipanga alondiwagha ukuti iyipe ukuyabila ibuku lya ZG.” Edmund Hooper ikukumbukila ukuti imbombo yakufumusya ku nyumba ni nyumba iyi, yikabombiwemo bo ulu. Kangi atile, “Twalyandile ukuketa isi twalondiwagha ukubomba ukuti imbombo iyi yibombiwe ukukinda muno uswe twinong’onelagha.”

MUNO IMBOMBO YAKUFUMUSYA YACHENJILE KU EUROPE

Panongwa yakuti kwali kukafu ukuyobesania na bamanyili ba Baibolo mfisu ifingi pakabalilo ka bwite ubwakwanda ubwa pa kisu kyosa, unkamu Rutherford alondiwagha ukubakasya abakamu aba nukuchenja ifindu pambombo yakufumusya. Yonongwa yake pa 12 Ogasiti, 1920, umwene na bakamu 4 babukile ku England na mfisu ifingi.

Unkamu Rutherford bo ali ku Egypt

 

Bo unkamu Rutherford afikile ku Britain, abamanyili ba Baibolo bapilikisye ulukomano. Aba babungene balipo abakufwana 50,000. Ingasya ya Ndindilili yimo yatile: “Abamanyili ba Baibolo aba bakasiwe fiyo. Isi syabatulile ukuti baye bakukolelana, babombeleghe pampene kangi baye balusekelo.” Bo ali ku Paris, Unkamu Rutherford ayobile kangi inkhani iyakuti, “Bingi Aba Bali Nubumi Batisakufwa.” Bo andile ukuyoba inkhani abandu babungene bingi. Abandu abakufwana 300 basumile ukuti ayobe kangi inkhani iyi.

Akakhadi aka kayobagha isya nkhani iyi Albert Hall ayobile ku London

Bo abasabata bakindilepo, abakamu bamo babukile ku Athens, Cairo na ku Yerusalemu. Ukuti babaghe abandu aba balondagha ukumanya nyingi, Unkamu Rutherford alyandile ukuyabila amabuku nkaya ka Ramallah, kubupipi na Yerusalemu. Ukufuma apo aghomokile ku Europe nukakwikala ku ofesi ya Central Europe ukuti akapulinte amabuku.

UKUNANGISYA ULUMULI

Mu 1920, abamanyili ba Baibolo basosisye magazini gha nambala 27 agha The Golden Age, agha ghali ninkhani iyi yayobagha isyakufwimiwa kwa bamanyili ba Baibolo mu 1918. Ukuti tufwanisye ukusosya amagazini aghakufwana 4 miliyoni, ikibombelo kya Battleship kyabombagha pamusi napakilo.

Ikithuzi kya Emma Martin

Aba babelengagha amagazini agha bamanyile inkhani isya Emma Martin. Umulumbu Martin uyu abombagha ubupayiniya ku San Bernardino, California. Pa 17 Malichi, 1918, umwene na bakamu babili, E. Hamm, E. J. Sonnenburg, na E. A. Stevens, bapilikisye ulukomano lwa bamanyili ba Baibolo.

Umundu yumo alisile palukomano ulu ukuti asamanyile isi Ibaibolo likumanyisya. Umwene atile, “nabukile ku lukomano ulu . . . ulu lwabombiwe pabupipi ni ofesi ya boma ili lyabafwimagha abandu. “Nabukile kula ukuti ngabwaghe ubuketi.” Umwene afyaghile ifi alondagha, lyali ibuku lya The Finished Mystery. Bo amasiku ghakindilepo, umulumbu Martin na bakamu batatu bapinyiwe. Abene babapinyile panongwa yakuti bakapilikile ululaghilo ulwakuti baleke ukuyabila amabuku agha babakanisye ukuyabila.

Emma nabinake babaghile ninongwa kangi babapinyile mu jele kwa fyinja fitatu. Pa 17 Meyi, 1920, babukile ku khoti ukuti babachenjele ulufundo lwabo loli ifindu fikachenjile abene babatumile ku jele.

Pa 20 Juni, 1920, Unkamu Rutherford ayobile isi alyaghene nasyo palukomano ulu lwabombiwe ku San Francisco. Abandu baswighile fiyo namuno Abakristu bababombelagha ifindu, abene batumile kalata ku ndongosi wa ku United States. Balembile ukuti: “Tutikukolelana namuno mwalongile inongwa ya Mrs. Martin . . . uyu mwalimbombile ifindu ifibibi . . . Kangi na isi abalaghili ba boma babombile mwakubombela amaka ukunkola Mrs. Martin nukumpinya.

Isiku lya kukongapo, undongosi Woodrow Wilson mwanakalinga alinchepesyile ulufundo umulumbu Martin nunkamu Hamm, Sonnenburg, na Stevens. Kangi pabumalilo balwabuliwe.

Kubumalilo bwa kyinja kya 1920, abamanyili ba Baibolo bahobwike fiyo panongwa yakuti ifindu fingi fyabombiwe. Imbombo yakindilile ukwenda kanunu kangi abamanyili ba Baibolo baliyipile fiyo ukufumusya Ubunyafyale bwa Kyala ubu bwisakubapoka abandu ku ndamyo. (Mat. 24:14) Ikyinja ikyakukongapo, mu 1921, kyali kyinja ikya kufumusya ubwanaloli.

^ ipal.18 Ibuku lya The Finished Mystery lyali kighaba kya nambala 7 ikya buku lya Studies in the Scriptures. Ikikope kya buku lya “ZG”, kyapulintiwe mu Malichi 1, 1918, iyi yali nkhani iya mu Ingasya ya Ndindilili. “Z” lyayobagha isya Zion’s Watch Tower, kangi “G,” lyayobagha isya ikighaba kya nambala 7.