NKABALILO ka bwite bwabubili ubwa pa kisu kyosa, unkulumba wa Nazi ababulile Abaketi ba Yehova mwabukali ukuti “linga yumo akanile ukulwa ni kisu kya France pamo England, mukuya pakughoghiwa.” Nalinga ukuti abasilikali ba Nazi balimile pabupipi loli akalipo unkamu uyu alitikisye ukuleka ukukonga indaghilo sya Yehova. Abene banangisye ubukifu. Iki kifwanikisyo kinunu fiyo ikya muno Abaketi ba Yehova bikubuketela ubwite: Tutikulwa ubwite ubu bukubombiwa nkisu. Nalinga ukuti abandu batutetemesye ukuti bikuya pakutughogha linga tutikulwa ubwite loli tutikweghapo ikighaba pafyakubombiwa fya nkisu.

1. ABABOMBI BA KYALA KIKOLO KIMOKYENE

Nkabalilo ka kunyuma, Yehova asalile ikikolo kimokyene ukuya bandu bake, iki kyali kikolo kya Israeli. Umwene abayobagha Abaisraeli ukuya “bandu basunguliwa nkati mfikolo fyosa.” (Kuso. 19:5) Kangi Kyala abapele ikisu kyabo. Yonongwa yake linga ababulile Abaisraeli ukuti bakalwe ubwite ni fikolo ifingi, bakalwagha pamo ukubaghogha ababombi abinabo. *

Amasiku agha Abakristu banaloli bikufuma “mfisu fyosa, mfikolo fyosa na munjobelo syosa.” (Ubuset. 7:9) Linga ababombi ba Kyala bikweghapo ikighaba mwakulwa ubwite, babaghile ukulwa nukubaghogha Abakristu abinabo.

 2. YEHOVA ABABULILE ABAISRAELI UKUTI BABUKEGHE KU BWITE

Nkabalilo ka kunyuma, Yehova asalagha akabalilo ninongwa iyi Abaisraeli balondiwagha ukubuka ku bwite. Mwakifwanikisyo, Kyala ababulile Abaisraeli ukuti balweghe ubwite ukuti abafunde aba Kanani aba biputagha ku mbepo inyali, babombagha utuyilo utwabulowe kangi babikagha abana ukuya makemo. Yehova ababulile Abaisraeli ukuti basosyemo ifindu ifibibi ifi nkisu kya lufingo iki abapele. (Levi. 18:24, 25) Bo Abaisraeli bali nkisu kya lufingo, utubalilo tumo Kyala ababulagha ukuti babukeghe ku bwite ukuti babafighilile abandu ku balughu babo. (2 Samu. 5:17-25) Loli Yehova akabitikisyagha ukuti babukeghe bene ku bwite. Linga babukile, umwene abafundagha.​—Kuba. 14:41-45; 2 Syambu. 35:20-24.

Amasiku agha, Yehova atikubabula abandu ukuti babukeghe ku bwite. Ifikolo fikulwa ubwite panongwa ya isi abandu bikulonda komma isi Kyala ikulonda. Abene bikwandisya ubwite panongwa yakuti bikulonda ukuya namalo mingi, indalama nyingi pamo ukukasya ifya ndyali. Loli bule pakuyoba isya bandu aba bikuti bikulwa ubwite mu ngamu ya Kyala ukuti bafighilile ukwiputa kwabo pamo ukuti babaghoghe abalughu ba Kyala? Yehova ikwisa pakubafighilila ababombi bake banaloli nukwisa kubapyuta abalughu bake pa bwite ubu bwisakubombiwa nkyeni. Ubu bo bwite bwa Armagedoni. (Ubuset. 16:14, 16) Aba bisakulwa ubwite ubu fisakuya fipeliwa fya Kyala ifya kumwanya komma ababombi bake.​—Ubuset. 19:11-15.

3. ABAISRAELI BAKABAGHOGHAGHA ABA BANANGISYAGHA ULWITIKO MWA YEHOVA

Nkabalilo ka kunyuma, utubalilo twingi Abaisraeli banangisyagha ikisa ku bandu aba banangisyagha ulwitiko mwa Kyala nukubaghogha aba Yehova ababulagha ukuti baghoghiwe. Keta ififwanikisyo fibili ifi. Nalinga ukuti Yehova ababulile Abaisraeli ukuti bonange akaya ka Yeriko, loli abene balindekile Rahabu na ba mumbumba yake panongwa ya lwitiko lwake. (Yos. 2:9-16; 6:16, 17) Ukufuma apo, akaya kosa ka Gibeoni kakalyonangiwe  bo Abagibeoni banangisye ulughindiko kwa Yehova.​—Yos. 9:3-9, 17-19.

Amasiku agha, aba bikulwa ubwite bikubaghogha aba bikunangisya ulwitiko. Kangi abandu abasitanongwa bikughoghiwa linga ifikolo fikulwa ubwite.

4. ABAISRAELI BAKONGAGHA INDAGHILO SYA KYALA PA NKHANI YAKULWA UBWITE

Nkabalilo kakunyuma, Yehova ababulagha Abaisraeli ukuti balweghe ubwite mwakukonga indaghilo syake. Mwakifwanikisyo, utubalilo tumo Kyala ababulagha ukuti bayeghe “palutengano” na bandu aba babasusyagha. (Kukumbu. 20:10) Kangi Yehova alondagha ukuti Abaisraeli namalo agha bikalagha ghabonekeghe kanunu nukukonga ifundo syake isya bugholofu. (Kukumbu. 23:9-14) Nalinga ukuti abalughu aba basyungutile utwaya babakolelelagha abakikulu ukufuma ku twaya utu batutolile loli Yehova akabitikisyagha Abaisraeli ukuti syobabombeghe. Kangi abene bakalondiwagha ukwegha unkikulu uyu akoliwe kubutumwa ukufika umwesi ghumowene ghukinde linga bapokile akaya.​—Kukumbu. 21:10-13.

Amasiku agha, ifisu fingi fikolelene ukuti ubwite bubombiweghe mwakukonga indaghilo simo. Nalinga ukuti ubwighane bwa ndaghilo isi ko kubafighilila abandu aba bakaya basilikali loli utubalilo twingi batikukonga isi bakolelene.

5. KYALA ABALWILAGHA UBWITE ABANDU BAKIKOLO KYAKE

Nkabalilo kakunyuma, Yehova abalwilagha ubwite Abaisraeli kangi utubalilo twingi abombagha ifika ukuti batole pabwite. Mwakifwanikisyo, ngimba Yehova abatulile bulebule Abaisraeli ukuti bakatole akaya ka Yeriko? Bo muno Yehova ayobile, linga Abaisraeli “bakolile, popapo ilinga lilinkuwa pasi,” isi syapangisyagha ukuti kuyeghe kupepe ukupoka akaya. (Yos. 6:20) Kangi ngimba batolile bulebule ubwite ubu balwagha na Baamori? “Yehova alinkubasatukisya amabwe gha fula amanywamu ukufuma kumwanya . . . Kangi bali bingi fiyo aba bafwile na mabwe gha fula ukukinda aba baghoghiwe mbwite bwa Banyaisraeli.”​—Yos. 10:6-11.

ABAKRISTU BANALOLI BIKUYA PALUTENGANO NA BANGI

Ukufwana namuno tuketile, ifyakubombiwa fitu amasiku agha fikindene fiyo nifya Baisraeli. Loli ukukindana uku fikaya fyo fifukwa fyene ifi fikutupangisya ukuti tungabukagha ku bwite. Filipo ififukwa ifingi. Mwakifwanikisyo, Kyala ayobile ngani ukuti mmasiku ghabumalikisyo, aba bamanyisiwe numwene batisakulondiwa “ukulwa ubwite,” pamo ukweghapo ikighaba pa fyabwite. (Yes. 2:2-4) Mwakongelelapo Kristu ababulile abafundiwa bake ukuti “mukaya ba nkisu muno”; abene bakalondiwagha ukweghapo ikighaba pa fyakubombiwa fya nkisu.​—Yoh. 15:19.

Kristu ikulonda kangi ukuti abafundiwa bake babombeghe nyingi. Umwene ikubakasya ukuti bepukeghe kutuyilo utu tubaghile ukubapangisya ukukalala nukulwa ubwite. (Mat. 5:21, 22) Kangi abakasisye ukuti bayeghe “balutengano” nukubaghana abalughu babo.​—Mat. 5:9, 44.

Ngimba uswe tubaghile ukubomba bulebule isi? Bwanaloli ukuti tutikulondiwa ukulwa ubwite, loli ngimba tukuketa ukuti umundu yumo nkipanga ndughu witu? Isagha tughelegheleghe ukuti tuleke ukuya naminong’ono amabibi bo agha.​—Yak. 4:1, 11.

Mmalo mwakwingililapo pa bwite ubu bukubombiwa nkisu, tukughelaghela ukuya palutengano nukunangisania ulughano. (Yoh. 13:34, 35) Isagha tughelegheleghe ukuleka ukwingililapo pa fya bwite nukughulila isiku ili Yehova isakumasya ubwite kwa bwila.​—Sal. 46:9.