1.Ngimba Kyala abapele bulebule amaka ababombi bake bakunyuma?

 UTUBALILO twingi, Amasyu gha Kyala ghikubayoba abandu abasubiliwa ukuya bamaka. Loli utubalilo tumo bipilikagha ukuti bakaya namaka. Mwakifwanikisyo, amasiku ghamo Umwalafyale Davidi iketagha ukuti ali namaka fiyo “bo ki kyamba kya maka.” Loli amasiku aghangi iketagha ukuti ali monywa kangi ayagha nu “lutende.” (Sal. 30:7) Mbepo wa Kyala walimpele Samusoni amaka ghakumbili amakulumba fiyo. Loli Samusoni asyaghenie ukuti kisita maka agha ghikufuma kwa Kyala, abaghile “ukuya nsita maka naghamo ukufwana itolo nabangi bosa.” (Balo. 14:​5, 6; 16:17) Abandu abasubiliwa aba bayagha bamaka pene linga Yehova abapele amaka.

2.Nongwa yafiki untumiwa Pauli ayobile ukuti ali monywa kangi ali wamaka? (2 Bakorinti 12:​9, 10)

² Untumiwa Pauli yope asimenye ukuti alondiwagha amaka agha ghikufuma kwa Yehova. (Belenga 2 Bakorinti 12:​9, 10.) Pauli yope aghanagha nindamyo pabumi bwake. (Gal. 4:​13, 14) Utubalilo tumo, aketagha ukuti kukafu ukubomba inunu. (Rom. 7:​18, 19) Kangi utubalilo tumo atamiwagha aminong’ono nukupasya pa isi syayagha pakumbonekela. (2 Kor. 1:8, 9) Loli linga Pauli monywa, akabagha kangi amaka. Ngimba syabombiwagha bulebule? Yehova ampagha Pauli amaka agha alondiwagha ukuti ifimbilisye kungelo isi aghanagha nasyo.

3.Ngimba malalusyo ghaliku agha tukuya pakwamula munkhani iyi?

³ Yehova afingile ukuti ikuya pakutupa nanuswe amaka agha tukulondiwa ukuti twifimbilisye kungelo. (1 Pet. 5: 10) Loli akabaghila ukututula linga tutikubombapo simo. Mwakifwanikisyo, linga muli nimbale ya fyakulya, mukulondiwa ukwegha nikiboko mumbale ukuti mulye. Linga mubombile isi po apa mukuya pakuhoboka nifyakulya ifi. Mwakufwana itolo, Yehova itendekisye ukutupa amaka agha tukulondiwa, loli tukulondiwa  ukubombapo simo ukuti tutuliwe. Ngimba Yehova atupele ifindu fiki ukuti fitukasyeghe? Kangi ngimba tukulondiwa ukubomba isyafiki ukuti twambilile amaka agha? Tukuya pakughagha amaansala gha malalusyo agha mwakumanyila muno Yehova abatulile abandu batatu aba bikuyobiwa mu Baibolo. Abandu aba bikongelelapo unsololi Yona, Maria mama wa Yesu nuntumiwa Pauli. Tukuya pakuketa kangi muno Yehova ikukindilila ukubakasya ababombi bake abasubiliwa amasiku agha munjila isyakufwana itolo.

4.Ngimba tubaghile ukwambilila bulebule amaka aghakufuma kwa Yehova?

⁴ Injila yimo iyi tubaghile ukwambilila amaka agha ghikufuma kwa Yehova, ko kunsuma ukwendela ndwiputo. Yehova abaghile ukwamula ulwiputo lwitu mwakutupa “amaka amakindilisi.” (2 Kor. 4:⁠7) Tubaghile kangi ukwambilila amaka agha ghikufuma kwa Yehova mwakumanyila Amasyu ghake nukwinong’onelapo fiyo pa isi tukubelenga. (Sal. 86:​11) Amasyu gha Yehova agha ghikwaghiwa mu Baibolo ghikutupa “amaka.” (Hib. 4:​12) Linga tukwiputa kwa Yehova nukubelenga Amasyu ghake, tukuya pakwambilila amaka agha tukulondiwa ukuti twifimbilisyeghe kungelo, tukindilileghe ukuya balusekelo pamo tufwanisyeghe ububombeli ubwakutamya. Keta muno Yehova alintulile unsololi Yona.

5.Nongwa yafiki unsololi Yona alondiwagha ukukasiwa?

⁵ Unsololi Yona alondiwagha ukuya nkifu. Atilagha ukubuka kuno Yehova alintumile. Yonongwa yake akwelile ingalaba iyi yabukagha kumalo aghangi. Panongwa yakuti abombile isi, umwene nabandu aba bali mungalaba basyele panandi ukufwa panongwa ya mbelo. Bo aba bikwendesya ingalaba bansopile mwasumbi, iniswi inywamu yalimmilile. Ngimba mukwinong’ona ukuti Yona alipilike bulebule? Pakwanda, lumo inong’onagha ukuti ikuya pakufwa. Kangi lumo inong’onagha ukuti Yehova andekile. Yona abaghile ukuti apasyagha fiyo.

6.Ukufwana na Yona 2:​1, 2, 7, findu fiki fyalinkasisye Yona bo ali ndwanda lwa niswi?

⁶ Ngimba Yona abombile isyafiki ukuti akabe amaka bo alimwene ndwanda lwa niswi? Aliputile kwa Yehova. (Belenga Yona 2:​1, 2, 7.) Nalinga ukuti akalimpilikile Yehova, Yona alapile imbibi syake kangi ali nulwitiko ukuti Yehova ikuya pakupilika ulwiputo lwake. Mwakongelelapo, Yona inong’onelagha amalemba agha abelengile kunyuma. Tukuyoba bo ulu panongwa yakuti isi ayobile ndwiputo lwake, isi tukubelenga pa Yona chaputala 2, abombile amasyu mingi agha ghafwene na agha ghikwaghiwa mu buku lya Masalimo. (Mwakifwanikisyo, fwanikisya Yona 2:​2, 5 na Salimo 69:1; 86:7.) Isi sikunangisya ukuti Yona aghamenye kanunu amalemba. Kangi ukwinong’onela amalemba, kwalintulile ukuya nulusubilo ukuti Yehova ikuya pakuntula. Panyuma pake, Yehova alimpokile Yona kangi alitikisye ukubomba imbombo iyi Yehova alimbulile ukuti abombeghe.​​—Yona 2:10–​3:4.

7-8.Ngimba unkamu yumo ku Taiwan alyambilile bulebule amaka bo ikugheliwa?

⁷ Ikifwanikisyo kya Yona kibaghile ukututula linga twaghene nindamyo isyakukindanakindana. Mwakifwanikisyo, unkamu Zhiming, b uwa ku Taiwan, ikubina fiyo. Mwakongelelapo, abamumbumba yake bikunnyoza fiyo panongwa ya lwitiko lwake mwa Yehova. Yehova ikumpa amaka ukwendela ndwiputo nukumanyila Ibaibolo. Unkamu Zhiming atile, “Utubalilo tumo linga naghene ningelo, napasyagha fiyo kangi amaka ghammalikilagha natoliwagha nukumanyila panimwene.” Loli asubilagha ukuti Yehova ikuya pakuntula. Unkamu  Zhiming akindilile ukuti, “Ikyakwanda naliputile kwa Yehova. Ukufuma apo, nafwele amahediseti nukwanda ukupilikisya inyimbo sya Bunyafyale. Utubalilo tumo, ngwimba inyimbo isi mwapasipasi mpaka indumbula sitalalile. Ukufuma apo, ngwanda ukumanyila Ibaibolo.”

⁸ Zhiming akabile amaka ghakwifimbilisya kungelo ingafu isi alyaghene nasyo panongwa ya fundo isi asyaghile bo ikumanyila Ibaibolo pamwene. Mwakifwanikisyo, bo ikilonda iki balimpangile opaleshoni inywamu kyandile ukupola, dokotala alimbulile ukuti panongwa yakuti amaselo amakesefu manandi fiyo mumbili wake, alondiwagha ukubikiwa ilopa. Ikilo ikyakuti kilabo bikuya pakumpanga opaleshoni, Zhiming abelengile isya mulumbu yumo uyu balimpangile opaleshoni yakufwana itolo ni yake. Amaselo amakesefu agha mulumbu uyu ghali manandi fiyo ukukinda aghake, loli pope abumbulwike. Isi syalimbonekile umulumbu yula, syalintulile Zhiming ukukindilila ukuya nsubiliwa.

9.Linga mwandile ukupasya panongwa ya ngelo, ngimba mukulondiwa ukubomba isyafiki? (Keta kangi ifithuzi.)

⁹ Linga mwaghene ningelo, ngimba utubalilo tumo mukutila ukwiputa kwa Yehova? Pamo mukuketa ukuti mukatele fiyo ukumanyila Ibaibolo? Mukumbukeghe ukuti Yehova ikumanya kanunu fiyo ingelo syinu. Yonongwa yake, linga mwiputile ulwiputo ulupimba, mukulondiwa ukusubila ukuti ikuya pakubapa ifindu ifi mukulondiwa. (Ef. 3:20) Linga mukuketa ukuti kukafu ukubelenga nukumanyila panongwa yakuti muli babine, mukatele pamo mukupasya, mubaghile ukupilikisya Ibaibolo pamo amabuku ghitu agha ghajambuliwe. Mubaghile kangi ukupilikisya yimo mwanyimbo syitu pamo ukuketelela ividiyo pa jw.org. Linga mukwiputa kwa Yehova nukulonda amaansala gha mmalemba agha ghali mmabuku agha ikutupa, kokuti mukulonda ukuti abatule ukuya bamaka.

10.Ngimba abakamu na balumbu bitu babaghile ukutukasya bulebule?

¹⁰ Yehova abaghile ukubombela abakamu na balumbu bitu ukuti batukasye. Abakamu babaghile ukwipela ukuya “lusubisyo” linga tukwaghana ningelo inywamu pamo tukubomba ububombeli ubwakutamya. (Kolos. 4:​10, 11) Tukulondiwa  fiyo ukuya na bamanyani nkabalilo ka “butolwe.” (Mbu. 17:17) Linga tukuketa ukuti tuli bonywa, abakamu na balumbu bitu bikutupa ifindu ifi tukulondiwa, bikutusubisya kangi bikutukasya ukuti tukindilile ukumbombela Yehova mbusubiliwa. Inong’onela muno Maria, mama wa Yesu, akabile amaka bo abinake bankasisye.

11.Nongwa yafiki Maria alondiwagha ukukasiwa?

¹¹ Maria alondiwagha ukukasiwa ukuti abombe ubwighane bwa Yehova. Inong’onela muno Maria abaghile ukuti alipilikile ubogha bo uwandumi Gabrieli ambulile ukuti ikuya pakuya nulwanda nalinga ukuti akalyeghiwe. Akamenye muno abaghile ukubalela abanake, loli alo ndiwagha ukundela umwana uyu ayagha pakuya yo Mesiya. Akaghonilepo nunnyambala, loli alondiwagha ukumbula Yosefu ukuti ali nulwanda. Ukubomba isi kwali kukafu fiyo.​—Luka 1:​26-​33.

12. Ukufwana na Luka 1:​39-​45, ngimba Maria alyambilile bulebule amaka agha alondiwagha?

¹² Ngimba Maria akabile bulebule amaka ukuti afwanisye ububombeli ubwapadela ubukafu ubu apeliwe? Maria asumile ubutuli kubinake ukuti bankasye. Mwakifwanikisyo, alinsumile Gabrieli ukuti ambule nyingi isya bubombeli ubu. (Luka 1:​34) Ukufuma apo, alyendile ubulendo ubutali mbibimbibi ukubuka “nkisu kya mfyamba” ku Yuda ukuti akaghanile nunkamu wake Elizabeti. Maria asayiwe fiyo pabulendo bwake ubu. Elizabeti alinndaghisye Maria kangi Yehova alimpangisye Elizabeti ukuti ambule Maria ubusololi ubwakukasya fiyo pakuyoba isya mwana uyu ayagha pakupapiwa. (Belenga Luka 1:​39-45.) Maria atile, Yehova “abombile isya maka nikiboko kyake.” (Luka 1:46-51) Ukwendela mwa Gabrieli na Elizabeti, Yehova alinkasisye Maria.

13. Ngimba syafiki syabombiwe bo umulumbu wa ku Bolivia asumile ubutuli kubakamu na balumbu?

¹³ Mwakufwana itolo na Maria, nanuswe tubaghile ukukasiwa na Bakristu abinitu. Umulumbu Dasuri uyu ikwikala ku Bolivia, yope alondiwagha ukukasiwa. Tata wake abinile fiyo kangi ububine bwake bukali nunkota. Bo tata wake ali nkipatala, Dasuri alondagha ukubomba isi abaghile ukufwanisya ukuti ayeghe nawe pabupipi fiyo. (1 Tim. 5:4) Ukubomba isi kukali kupepe utubalilo tosa. Dasuri atile, “Utubalilo twingi naketagha ukuti ngabaghila ukukindilila ukwifimbilisya.” Ngimba asumile ubutuli? Pakwanda, akabasumile abinake ukuti bantule. Dasuri alingenie ukuti, “Ngalondagha ukubakatasya abakamu na balumbu. Ninong’onagha ukuti, ‘Yo Yehova mwene uyu abaghile ukumba ubutuli ubu ngulondiwa.’ Loli panyuma pake, nasyaghenie ukuti linga ngwipaghula kubinangu, kokuti ngulonda ukuti mmalaneghe nindamyo syangu panimwene.” (Mbu. 18:⁠1) Dasuri alinong’wine isyakuti ababule abakamu na nabalumbu banandi itolo isyakufwana nindamyo yake. Umwene atile, “Ngutoliwa namasyu ghakuti ndinganie muno Abakristu abinangu balingasyile. Balindwalile ifyakulya kukipatala kangi balingasyile namavesi gha mu Baibolo. Syakukasya fiyo ukwipilika ukuti tukaya twibene. Tuli mumbumba inywamu fiyo iya Yehova. Abamumbumba iyi bikwiyipa ukutulana, ukulila nanuswe linga twaghene nindamyo nukutukasya ukuti tukindilileghe ukumbombela Yehova pampene.”

14. Nongwa yafiki tukulondiwa ukwambilila ubutuli ubwakufuma ku bakulumba?

¹⁴ Injila iyingi iyi Yehova ikutupela amaka ko kwendela mu balumba bakipanga. Abene fyabupe ifi ikubombela ukuti batukasyeghe nukutupa ubutusyo. (Yes. 32:​1, 2.) Yonongwa yake linga mukwiyaya, mukulondiwa ukubalingania abakulumba bakipanga isi mukwiyaya nasyo. Linga bikubapa ubutuli, mwambilileghe mwanakalinga. Ukwendela mu bakulumba bakipanga, Yehova abaghile ukutupangisya ukuya bamaka.

15. Ngimba lusubilo luliku ulu Abakristu bosa balughanile?

¹⁵ Ulufingo lwa mu Baibolo lukutupa ulusubilo namaka ukuti tukindilileghe ukumbombela Yehova. (Rom. 4:​3, 18-​20) Abakristu bamo bali nulusubilo lwakwisa kwikala kumwanya kwa bwila na bwila loli abangi bali nulusubilo lwakwisa kwikala kwa bwila na bwila mu paladaiso unnunu pakisu kyapasi. Panongwa ya lusubilo ulu, tukukaba amaka aghakwifimbilisya kungelo, ukufumusya amasyu amanunu, nukubomba imbombo isyakukindanakindana nkipanga. (1 Tes. 1:3) Ulusubilo lululu lwalimpele amaka untumiwa Pauli.

16. Nongwa yafiki untumiwa Pauli alondiwagha ukukasiwa?

¹⁶ Pauli alondiwagha ukukasiwa. Mwakalata wake uwakubuka ku Bakorinti, alifwanikisye nindeko ya mfu. Umwene aghanagha nindamyo bo “ukufwimiwa” nu “kubighiwa.” Kangi ubumi bwake bwayagha pangozi. (2 Kor. 4:​8-​10) Pauli alembile amasyu agha bo ali pabulendo bwake ubwabutatu ubwabumishonale. Kangi bo alembile amasyu agha, alyaghene nindamyo isingi ingafu. Bo ali pabulendo ubwabumalilo, igulu lya bandu lyalinsambukile, asyele panandi ukwibisiwa mwasumbi nukubikiwa mujele.

17. Ukufwana na 2 Bakorinti 4:​16-​18, findu fiki fyalinkasisye Pauli ukuti ifimbilisyeghe ku ngelo?

¹⁷ Pauli akabile amaka panongwa yakuti inong’onelagha palusubilo lwake. (Belenga 2 Bakorinti 4:​16-​18.) Ababulile Abakristu ba ku Korinti ukuti nalinga umbili wake “wonangikagha,” akalitikisye ukuti awe amaka. Pauli inong’onelagha muno ubumi bwake bwisakuyila nkyeni. Ulusubilo lwake lwali lwakulondiwa fiyo kumyake papo lwampagha amaka ghakwifimbilisya kungelo ukuti asabwaghe ubumi bwa bwila na bwila kumwanya. Panongwa yakuti Pauli inong’onelagha palusubilo lwake, iketagha ukuti ipelagha “mpya amasiku ghosa.”

18. Ngimba ulusubilo lwankyeni, lwalinkasisye bulebule Tihomir nimbumba yake?

¹⁸ Tihomir, unkamu wa ku Bulgaria, akasiwe fiyo panongwa ya lusubilo lwake ulwa nkyeni. Ifyinja finandi ifi fikindile, unnung’una wake, Zdravko, afwile pangozi ya pansebo. Isi syapangisye ukuti Tihomir aye nikitima fiyo. Ukuti bifimbilisye,  umwene nimbumba yake bikwinong’onela muno ukusyuka kwisakuyila. Tihomir alingenie ukuti: “Mwakifwanikisyo, twayobesenie kuno twisakwaghanila na Zdravko, ifyakulya ifi twisakuntendekesyela, abandu aba twisakubakolela kulusekelo ulu linga umwene asyukile kangi na isi twisakumbula isya findu ifi fikubombiwa mmasiku ghabumalikisyo.” Tihomir atile ukwinong’onela isya lusubilo lwabo ulwa nkyeni, kukuyikasya imbumba yabo ukwifimbilisya nukukindilila ukughulila akabalilo aka Yehova isakunsyusya unnung’una wake.

19. Ngimba mubaghile ukubomba isyafiki ukuti mukasye ulusubilo lwinu? (Keta kangi ikithuzi.)

¹⁹ Ngimba mubaghile ukukasya bulebule ulusubilo lwinu? Mwakifwanikisyo, linga muli nulusubilo lwakwisakwikala pakisu kwa bwila na bwila, mubelengeghe amavesi gha mu Baibolo agha ghikulingania isya Paladaiso nukwinong’onelapo. (Yes. 25:8; 32:​16-​18) Mwinong’oneleghe muno ubumi bwisakuyila nkisu ikipya. Amwinong’onele ukuti muli nkisu ikipya. Ngimba yonani uyu mukumbona? Ngimba findu fiki ifi mukufipilika? Ngimba mukwipilika bulebule? Ukuti kuye kupepe ukuketa muno Paladaiso isakuyila, keta ifithuzi pamo ketelela inyimbo sya mavidiyo bo isyakuti Charu Chiphya Icho Chizenge, Dziko Latsopano Lili Pafupi, pamo iyakuti Ghanaghanirani Nyengo Iyo. Linga utubalilo tosa tukupaghula akabalilo kakwinong’onela ulusubilo lwitu ulwa nkisu ikipya, ubutolwe bwitu bukuya “bupepe kangi bwakabalilo akanandi itolo.” (2 Kor. 4:​17) Ulusubilo ulu Yehova atupele, lubaghile ukututula ukwifimbilisya ingelo.

20. Nalinga tubaghile ukuketa ukuti tuli bonywa, ngimba tubaghile ukughagha bulebule amaka?

²⁰ Nalinga tubaghile ukuya bonywa, “nubutuli bwa Kyala twisakuya baponjoli.” (Sal. 108:13) Yehova atupele ifi fikulondiwa ukuti atupeghe amaka. Yonongwa yake linga mupeliwe ububombeli, kali mukulonda ukwifimbilisya kungelo pamo mukulonda ukukindilila ukuya balusekelo, mukulondiwa ukunsuma Yehova nukumanyila pamwibene ukuti mutuliwe. Musumeghe ubutuli kubakamu na balumbu binu. Muyeghe nakabalilo kakwinong’onela isya lusubilo lwinu ulwa nkyeni. Ifyakukongapo fyake, mukuya pakuya namaka “ghosa ukufwana namaka gha bukulumba [bwa Kyala], mbufisalyoyo nambufindang’oma, na ndusekelo.”​—Kolos. 1:11.