1. Ngimba ifindu fyali bulebule ku ntumiwa Yohani mfyinja fya mma 95 CE.?

MFYINJA fya mma 95 C.E., untumiwa Yohani alyaghene nindamyo inywamu fiyo. Umwene ali nkusi fiyo, ikalagha palusungo (ikilwa) kya Patmo, kangi sikuboneka ukuti yo ntumiwa mwene uyu asyele nubumi. (Ubuset. 1:9) Umwene asimenye ukuti abakususya bayagha pakufisofania ifipanga nukwandisya ukutapukana. Syabonekagha ukuti ikipanga kya Bukristu kyayagha pakumalika mwanakalinga.—Balo 4; Ubuset. 2:15, 20; 3:1, 17.

2. Ukufwana nu Ubusetuli 7:9-14, ngimba kisetuka kiliku ikyakuhobosya iki Yohani aketile? (Keta ikithuzi kya pakikope.)

² Pakabalilo aka untumiwa Yohani alyaghene nindamyo, Kyala alinangisye ikisetuka ikyakuhobosya fiyo ikyakuyoba ifindu ifya nkyeni. Nkisetuka iki uwandumi wa Kyala ababulile abandumi abangi 4 ukuti bime panguto 4 isya kisu nukuyikola imibelo ukuti yingakulilagha pa kisu ukufika apa bisakubikiwagha ikimanyilo pafyeni fya babombi ba Kyala. (Ubuset. 7:1-3) Igulu ili lya bapakiwa 144,000 aba bisakulaghilagha pampene na Yesu kumwanya. (Luka 12:32; Ubuset. 7:4) Ukufuma apo Yohani ayobile kangi isya gulu ilingi ilikulumba fiyo ukuti: “Keta!”—amasyu agha ghikunangisya ukuti ifi afibwene nkisetuka fyalinswighisye fiyo. Ngimba Yohani aketile ifindu fiki? Umwene aketile “ikilundilo ikikulumba fiyo ikya bandu, aba nayumo umundu akabaghile nukubala, bo bafumile mfisu fyosa, na mfikolo fyosa, na mbandu bosa na munjobelo syosa, bo balyimile nkyeni nkikota kya bunyafyale, na nkyeni mwa Kang’osi.” (Belenga Ubusetuli 7:9-14.) Yohani ahobwike fiyo bo asyaghenie ukuti nkyeni abandu bingi bisakumwiputagha Kyala munjila iyabwanaloli!

3. (a) Nongwa yafiki ikisetuka kya Yohani kikukasya ulwitiko lwitu? (b) Ngimba tukuya pakumanyila isyafiki mu nkhani iyi?

³ Kisita kukayika ikisetuka iki kyalinkasisye fiyo Yohani. Nanuswe tukukasiwa fiyo nikisetuka iki panongwa yakuti isi  Yohani aketile syo sikubombiwa lino! Amasiku agha abandu bingi bikumwiputa Yehova kangi bali nulusubilo ulwakwisa kupona pabutolwe ubukulumba nukukindilila ukwikala pa kisu kyapasi kwa bwila na bwila. Mu nkhani iyi, tukuya pakumanyila muno Yehova anangisyile ikimanyikilo ikya kilundilo ikikulumba ku bandu bake kwa fyinja 80 ifi fikindilepo. Ukufuma apo tukuya pakuketa ifindu fibili ifya kilundilo iki: (1) ubwingi bwa bandu (2) abandu aba bafumile mfisu fyosa. Isi sikukasya ulwitiko lwa bosa aba bali nulusubilo ulununu.

4. Ngimba bwanaloli buliku ubwa mu Baibolo ubu amatchalichi mingi ghatikumanyisya, kangi isi sikindene bulebule na isi abamanyili ba Baibolo bayobile?

⁴ Amatchalichi mingi ghatikumanyisya ubwanaloli ubwa mu Baibolo ukuti isiku limo abandu aba bikumpilikila Kyala bisakwikalagha pa kisu kyapasi kwa bwila na bwila. (2 Kor. 4:3, 4) Amasiku agha, amatchalichi mingi ghikumanyisya ukuti abandu bosa aba bikubomba inunu bikubuka kumwanya linga bafwile. Isi sikindene fiyo na isi kayobile akagula akanandi akabamanyili ba Baibolo aba balembile Ingasya ya Ndindilili iya chizungu mfyinja fya m’ma 1800. Abene basimenye ukuti Kyala ayagha pakutendekesya kangi ikisu ukuya Paradaiso kangi abandu bingi aba bikumpilikila bisakwikalagha pa kisu kyapasi iki komma kumwanya. Loli, pakindile akabalilo ukuti bapilikisye kanunu isya bandu abakupilikila aba.—Mat. 6:10.

5. Ngimba abamanyili ba Baibolo basubilagha isyafiki isyakufwana na ba 144,000?

⁵ Bwanaloli ukuti, abamanyili ba Baibolo bope basyaghenie ukufumila m’masyu gha Kyala ukuti akagulu ka bandu bamo kayagha “pakutabuliwa ukufuma nkisu” ukuti kakalaghileghe pampene na Yesu kumwanya. (Ubuset. 14:3) Akagulu aka kali na Bakristu abakwiyipa abakufwana 144,000 aba bambombelagha Yehova mbusubiliwa bo bali pa kisu kyapasi. Bule pakuyoba isya kilundilo ikikulumba?

6. Ngimba abamanyili ba Baibolo basubilagha isyafiki isyakufwana nikilundilo ikikulumba?

⁶ Nkisetuka kyake, Yohani aketile igulu ili “lyalimile nkyeni nkikota kya bunyafyale, na nkyeni mwa Kang’osi.” (Ubuset. 7:9) Amasyu agha ghabapangisye abamanyili ba Baibolo ukuyoba ukuti, mwakufwana itolo na ba 144,000, aba kilundilo ikikulumba bisakwikalagha kumwanya. Linga bosa aba 144,000 na ba kilundilo ikikulumba bayagha pakwikala kumwanya, ngimba amagulu mabili agha, ghayagha pakukindana bulebule? Abamanyili ba Baibolo binong’onagha ukuti ikilundilo ikikulumba bali Bakristu aba bakiyipagha fiyo kwa Kyala bo bali pa kisu kyapasi. Nalinga ukuti bakongagha ifundo sya mu Baibolo loli bamo bakindilile ukuya kulubafu lwa matchalichi. Abamanyili ba Baibolo baketile ukuti abandu aba banangisye ukwiyipa kwa Kyala loli bakabaghiliwe ukwakulaghila pampene na Yesu kumwanya. Panongwa yakuti bakali nulughano lwamaka kwa Kyala, abene bayagha pakubuka kumwanya loli bakabaghiliwe ukuti bakikale pa fikota.

7. Ukufwana na isi bayobile abamanyili ba Baibolo, ngimba bo banani aba bayagha pakwikala pa kisu, kangi ngimba abene basubilagha isyafiki isyakufwana nabanyambala abasubiliwa?

⁷ Ngimba bo banani aba bayagha pakwikala pa kisu kyapasi? Abamanyili ba Baibolo basubilagha ukuti linga aba 144,000 kangi na bakilundilo ikikulumba babukile kumwanya, abandu abangi bayagha pakusayiwa na Kristu mwakukindilila ukwikala pa kisu kyapasi kwa bwila na bwila. Abamanyili aba bakaghulilagha ukuti abandu abangi aba, bayagha pakumbombela Yehova bo ubulaghili bwa Kristu bukali ukwanda. M’malo mwake, abene binong’onagha ukuti abandu abangi aba bayagha pakumanyila isyakufwana na Yehova pakabalilo ka fyinja 1000.  Ukufuma apo, bosa aba bayagha pakupilikila indaghilo sya Yehova bayagha pakuya nu bumi bwa bwila na bwila pa kisu kyapasi, loli bosa aba batoliwe ukukonga indaghilo sya Kyala bayagha pakonangiwa. Abamanyili ba Baibolo binong’onagha kangi ukuti abandu bamo aba bayagha pakuya “banyafyale” ba nkisu nkabalilo kala, ukongelelapo na “bandu abangi aba bisakusyuka” (abanyambala abasubiliwa aba bafwile bo Kristu akali ukwisa) bisakwambilila ikyabupe ikya kubuka kumwanya pabumalilo bwa fyinja 1000.—Sal. 45:16.

8. Ngimba magulu matatu ghaliku agha abamanyili ba Baibolo binong’onagha ukuti ghalipo?

⁸ Yonongwa yake, abamanyili ba Baibolo binong’onagha ukuti ghalipo amagulu matatu agha: (1) Aba 144,000, aba bayagha pakulaghila pampene na Yesu kumwanya; (2) abakilundilo ikikulumba aba bakiyipagha pambombo ya Yehova aba bayagha pakwima nkyeni nkikota kya bunyafyale ikya Yesu kumwanya; kangi (3) na bandu bingi aba bayagha pakumanyisiwa injila sya Yehova pa kisu mubulaghili bwa Kristu ubwa fyinja 1000. * Loli pabumalilo, Yehova abatulile ukuti bapililkisye kanunu isya nkhani iyi.—Mbu. 4:18.

9. (a) Ngimba mo munjila yiliku iyi ikilundilo ikikulumba kyayagha pakwima “nkyeni nkikota kya bunyafyale na nkyeni mwa Kang’osi”? (b) Ngimba ilemba lya Ubusetuli 7:9 likututula bulebule?

⁹ Mu 1935 Abaketi ba Yehova bapilikisye kanunu amasyu aghakuti ikilundilo ikukulumba agha Yohani aketile nkisetuka kyake. Abaketi ba Yehova basyaghenie ukuti abakilundilo ikikulumba bakayagha pakubuka kumwanya ukuti bakime nkyeni nkikota kya bunyafyale na nkyeni mwa Kang’osi.” Abene baketile ukuti isi sikali sya bwanaloli. Nalinga ukuti bikwikala pa kisu kya pasi, ikilundilo ikulumba kyayagha pakwima “nkyeni nkikota kya bunyafyale” mwakupilikila indaghilo sya Yehova nukwiyipa kumyake pakuya mpeli wa fyosa. (Yes. 66:1) Kangi kyayagha pakwima “nkyeni mwa Kang’osi” mwakuya nulwitiko mu ikemo lya Yesu. Mwakufwana itolo, pa Matai 25:31, 32, “ifikolo fyosa fya bandu” ukongelelapo ababibi “bisakubunganagha nkyeni mmyake” nkikota kya Yesu ikya bukulumba bwake. Syakupilikiwa ukuti, abandu aba fikolo fyosa aba, bakaya kumwanya loli bali pa kisu kyapasi. Amasyu agha ghikupilikiwa kanunu fiyo lino. Ghikulingania inongwa iyi Ibaibolo litikuyoba ukuti ikilundilo ikikulumba kikubuka kumwanya. Loli Kyala afingile kwene ku gulu limolyene ili lisakwikalagha kumwanya aba bo ba 144,000, aba “bisakulaghilagha pa kisu ukuya banyafyale” na Yesu.—Ubuset. 5:10.

10. Nongwa yafiki kwakulondiwa fiyo ukuti ikilundilo ikikulumba kisakindilile ukumanyila injila sya Yehova bo ifyinja 1000 fikali ukufika?

¹⁰ Ukufuma mu 1935, Abaketi ba Yehova balyandile ukupilikisya kanunu ukuti ikilundilo ikikulumba iki Yohani aketile nkisetuka kyake, bo bandu bosa aba bali nulusubilo ulwa kwisakwikala nu bumi bwa bwila na bwila pa kisu kyapasi. Ukuti basapone pabutolwe ubukulumba, abene bisakumanyila tasi injila sya Yehova nukwanda ukumbombela umwene bo ifyinja 1000 fikali ukufika. Abene bisakulondiwa ukunangisya ulwitiko ulwamaka ukuti “basabwaghe ubuponelo muli syosa isi sikuya pakwipela” bo ifyinja 1000 fikali ukufika mubulaghili bwa Kristu.—Luka 21:34-36.

11. Nongwa yafiki abamanyili bamo ba Baibolo binong’onagha ukuti abandu bamo bayagha pakubuka kumwanya bo ifyinja 1000 fikindile?

¹¹ Bule pakuyoba isya minong’ono gha bandu bamo aba bikuti, abandu bamo bisakubuka kumwanya linga ifyinja 1000 fikindilepo? Amasyu agha baghayobile mu Ingasya ya Ndindilili ya Chizungu iya Febuluwale 15, 1913. Lumo bamo babaghile ukwilalusya ukuti, ‘Nongwa  yafiki ababombi abasubiliwa abakunyuma aba bayagha pakusyuka bitikisiwagha ukwikala pene pa kisu kyapasi, loli Abakristu aba bakali basubiliwa bayagha pakupeliwa ikyabupe ikyakubuka kumwanya?’ Abene bali naminong’ono agha ghakali ghabwanaloli aghakuti: (1) ikilundilo ikikulumba kyayagha pakubuka kumwanya (2) ikilundilo ikikulumba bali ba Kristu aba bakali nulwitiko ulwamaka.

12-13. Ngimba abapakiwa na bakilundilo ikikulumba bikumanya isyafiki isyakufwana nulusayo lwabo?

¹² Ukufwana namuno tuketile, ukufuma mu 1935, Abaketi ba Yehova balyandile ukupilikisya kanunu ukuti abandu bosa aba bisakupona pisiku lya Armagedoni ba kilundilo ikikulumba iki Yohani aketile nkisetuka kyake. Abene “bisakufuma mbukamandaniwa ubukulumba” pa kisu kyapasi, kangi “bisakukolelagha nilisyu ilikulumba ukuti: ‘Ubupoki bobukufuma kwa Kyala witu, uyu itughesye pakikota ikya bunyafyale, na yu Kang’osi.’” (Ubuset. 7:10, 14) Mwakongelelapo, Ibaibolo likutumanyisya ukuti bosa aba bikubuka kumwanya bikwambilila “akandu akanunupo” ukukinda abanyambala abasubiliwa abakunyuma. (Hib. 11:40) Yonongwa yake abakamu bitu balyandile ukufumusya ku bandu ukuti bambombeleghe Yehova mwakuya nulusubilo ulwa kwisakwikala nu bumi bwa bwila na bwila pa kisu kyapasi.

¹³ Ikilundilo ikikulumba kili nulusekelo fiyo panongwa yakuya nulusubilo. Abene bikumanya ukuti Yehova yo ikusala ababombi bake abasubiliwa ukuti basambombeleghe, kali kumwanya pamo pa kisu kyapasi. Bosa bikumanya ukuti balwaghile ulusayo panongwa ya kisa kya Yehova iki anangisye ukwendela mu ikemo lya Kristu.—Rom. 3:24.

14. Ukufuma m’ma 1935, nongwa yafiki bingi balyandile ukuswigha muno ubusololi ubwakuyoba isya kilundilo ikikulumba bwisakufwanisiwa?

¹⁴ Ukufuma mu 1935 bo Abaketi ba Yehova bapilikisye kanunu isi Yohani aketile nkisetuka, bingi bakindilile ukuswigha muno abandu aba bali nulusubilo ulwa kwisakwikala pa kisu kyapasi bisakuyila kilundilo kinywamu. Mwakifwanikisyo, Ronald Parkin ali nifyinja 12 apa amasyu aghakuti ikilundilo ikikulumba baghalingenie kanunu. “Pakabalilo kala,” umwene akumbukilagha, ukuti “balipo abafumusi abakufwana 56,000 pa kisu kyosa ikyapasi kangi bingi mwabafumusi aba bali bapakiwa. Yonongwa yake ikilundilo ikikulumba kyabonekagha ukuti kikali kinywamu.”

15. Ngimba ikilundilo ikikulumba kyakindilile bulebule ukubala?

¹⁵ Mfyinja ifyakukongapo, abamishonale bingi babatumile mfyisu ifyakukindanakindana, kangi inambala ya Baketi ba Yehova yakindilile ukubala. Ukufuma apo, mu 1968, ipulogilamu iya kumanyila Ibaibolo yalyandile mwakubombela ibuku lya chizungu ilyakuti The Truth That Leads  to Eternal Life. Ibuku ili lyalinganiagha ifundo sya mu Baibolo munjila imbepe kangi abandu bingi bahobokagha fiyo nifundo isya mwibuku ili. Bo ifyinja 4 fikindilepo, abandu bingi balyosiwe. Itchalichi lya Katolika lyalyandile ukumalika amaka ku Latin America kangi na mfyisu ifingi kuno bakanisyagha imbombo yitu iya kufumusya mpaka ku Eastern Europe na ku malo aghangi agha ku Africa, kuno abandu bingi balyosiwe. (Yes. 60:22) Mfyinja ifi fikindilepo mwalululu, igulu lya Yehova lisosisye amabuku mingi ukuti libatule abandu ukuti bamanyile ubwanaloli ubwa mu Baibolo. Tutikukayika ukuti inambala iya kilundilo ikikulumba lino yikindile pa 8,000000.

16. Ngimba ikilundilo ikikulumba kikubungana ukufuma kughu?

¹⁶ Bo Yohani ikulemba isya kisetuka kyake umwene atile, ikilundilo ikikulumba bandu bosa aba “bafumile mfisu fyosa na mfikolo fyosa kangi na mbandu bosa na munjobelo syosa.” Unsololi Zekariya yope asolwile isyakufwana itolo. Umwene alembile ukuti: “Ntubalilo tula abandu abahesya kalongo bisakwisagha ku Juda yumoywene nukuyoba ukuti: ‘Oko tubukeghe palikimo nanuwe papo tupilike ukuti Kyala akusayile uwe.’”—Zeka. 8:23.

17. Ngimba findu fiki ifi fikubombiwa ukuti abandu ba mfisu fyosa na munjobelo syosa batuliwe?

 ¹⁷ Abaketi ba Yehova bikumanya ukuti abandu ba munjobelo syosa babungane pampene, bikulondiwa ukufumusya amasyu amanunu munjobelo isyakukindanakindana. Tusanwisye amabuku agha ghikulingania isya Baibolo kwa fyinja ifyakukinda 130 , loli lino tukukindilila ukusanusya ifindu ifyamwambepo pa kisu kyosa munjobelo nyingi. Ukuyoba ubwanaloli, Yehova ikubomba ifindu munjila iyakuswighisya fiyo amasiku agha mwakubungania ikilundilo ikikulumba ukufuma mfisu fyosa. Tukundaghisya fiyo panongwa ya fyakulya ifyamwambepo ifi fikwaghiwa munjobelo nyingi, ifi fikutula fiyo ukuti ikilundilo ikikulumba kikolelaneghe pampene pakumwiputa Yehova. Kangi Abaketi ba Yehova bikumanyiwa fiyo panongwa yakwiyipa pakufumusya amasyu gha Kyala kangi balughano. Isi sikukasya fiyo ulwitiko lwitu!—Mat. 24:14; Yoh. 13:35.

18. (a) Ukufwana na Yesaya 46:10, 11, nongwa yafiki tutikuswigha ukuti Yehova afwanisye ubusololi ubwakuyoba isya kilundilo ikikulumba? (b) Nongwa yafiki aba bali nulusubilo ulwakwisa kwikala pa kisu batikusulumania?

¹⁸ Tuli balusekelo fiyo panongwa ya busololi ubwakuyoba isya kilundilo ikikulumba! Tutikuswigha panongwa yakuti Yehova afwanisye ubusololi ubu munjila iyakuhobosya fiyo. (Belenga Yesaya 46:10, 11.) Bosa aba bali nkilundilo ikikulumba bikundaghisya fiyo panongwa ya lusubilo ulu Yehova abapele. Abene batikusulumania panongwa yakuti bakapakiwa nambepo mwikemo ukuti bakabombeghe pampene na Yesu kumwanya. Tukubelenga mu Baibolo isya banyambala na bakikulu abasubiliwa aba balongosiwagha na mbepo mwikemo; loli bakaya kulubafu lwa ba 144,000. Yumo mwa bandu aba yo Yohani Umosi. (Mat. 11:11) Uyungi yo Davide. (Imbo. 2:34) Abene kangi na bandu abangi bisakusyuka nukuya nu bumi bwa bwila na bwila mu paladaiso pa kisu kyapasi. Bosa pampene nikilundilo ikikulumba bisakuya nulusako ulwakunangisya ulwitiko lwabo kwa Yehova umwene maka ghosa.

19. Ngimba ikisetuka kya Yohani ikya kuyoba isya kilundilo ikikulumba kikufwanisiwa bulebule amasiku agha?

¹⁹ Aka kabalilo kakwanda ukuti Kyala ababunganie abandu bingi aba mfyisu fyosa ukuti bamwiputeghe umwene. Kali tuli nusubilo ulwakubuka kumwanya pamo ulwakwisa kwikala pa kisu kyapasi, tukulondiwa ukubomba syosa isi tubaghile ukufwanisya ukuti tubatule abangi ukuya kulubafu lwa kilundilo ikikulumba ikya “ng’osi isingi.” (Yoh. 10:16) Mwalululu, Yehova ikuya pakutwala ilisiku ilikulumba ilya butolwe nukonanga amaboma na matchalichi ghosa agha ghikubasofania abandu. Bosa aba bali nkilundilo ikikulumba bali nulusako ulunywamu fiyo panongwa yakuti bisakukindilila ukumbombela Yehova pa kisu kyapasi kwa bwila na bwila!—Ubuset. 7:14.