1. Ngimba tubaghile ukummanya bulebule umundu unsubiliwa?

 UMUNDU unsubiliwa ikughelaghela ukufwanisya isi afingile kangi ikuyoba ubwanaloli. (Sal. 15:4) Abandu bikumanya ukuti babaghile ukunsubila. Tukulonda ukuti abakamu na balumbu bope mo batuketeleghe. Ngimba tukulondiwa ukubomba isyafiki ukuti abene batusubileghe?

2. Ngimba tubaghile ukunangisya bulebule ukuti tuli basubiliwa?

² Tukabaghila ukubafimbilisya abangi ukuti batusubileghe. Tubaghile ukunangisya ukuti tuli basubiliwa ku bangi ukwendela mu isi tukubomba. Bamo bikuyoba ukuti ukusubiliwa kufwene itolo nukuya ni ndalama. Ukuti usyaghe indalama kukuya kukafu loli ukumalika sitikukabila. Yehova ikutusubila fiyo. Utubalilo tosa tubaghile ukunsubila panongwa yakuti “syosa isi ikubomba syo ikusibombela mbusubiliwa.” (Sal. 33:4) Umwene ikulonda ukuti tunkongeghe. (Ef. 5:1) Isagha tuyobesanie ififwanikisyo fimo fya babombi ba Yehova aba bankongagha Tata wabo wakumwanya kangi banangisyagha ukuti bali basubiliwa. Tukuya pakuyobesania kangi utuyilo 5 utu tukuya pakututula ukuti tuye basubiliwa.

3-4. Ngimba unsololi Danieli anangisyagha bulebule ukuti ali nsubiliwa kangi isi sikutupangisya ukuti twilalusyeghe amalalusyo ghaliku?

³ Unsololi Danieli anangisyagha ikifwanikisyo ikinunu ikyakuya nsubiliwa. Nalinga ukuti balinkolile nukubuka nawe kubutumwa ku Babeloni, umwene anangisye ukuti ali nsubiliwa. Abandu bansubilagha fiyo, nubutuli bwa Yehova umwene asanwisye  injosi sya Mwalafyale Nebukadinezara uwa ku Babeloni. Pakabalilo kamo, Danieli alondiwagha ukumbula umwalafyale ukuti Yehova atikuhoboka nawe, amasyu agha ghakaya ghakuhobosya ku mwalafyale. Yonongwa yake Danieli alondiwagha ukuya nkifu ukuti akambule umwalafyale Nebukadinezara amasyu agha panongwa yakuti ali nkali fiyo. (Dan. 2:12; 4:20-22, 25) Bo ifyinja fingi fikindilepo, Danieli anangisye kangi ukuti ali nsubiliwa pakabalilo aka asanwisye amasyu agha ghabonike pimato lya nyumba ku Babeloni. (Dan. 5:5, 25-29) Bo akabalilo kakindilepo, Dariyusi uwa kikolo kya ba Medi nabaketelelambombo basimenye ukuti Danieli ali ‘na mbepo ukubakinda bosa.’ Kangi basyaghenie ukuti “ali mundu nsubiliwa, alinkusita nukubomba simo imbibi pamo simo isi sikaya sya busubiliwa.” (Dan. 6:3, 4) Nalinga bo balaghili bope basyaghenie ukuti umbombi wa Yehova uyu ali nsubiliwa.

⁴ Bo tukwinong’onela ikifwanikisyo kya Danieli, tukulondiwa ukwilalusya ukuti: ‘Ngimba abandu aba bakaya Baketi ba Yehova bikungeta ukuti ndi nakayilo kaliku? Ngimba ngumanyiwa ukuti ndi mundu uyu ikufwanisya ubudindo bwake kangi nsubiliwa?’ Nongwa yafiki tukulondiwa ukwilalusya amalalusyo bo agha? Panongwa yakuti tukumpala Yehova linga tuli basubiliwa.

5. Nongwa yafiki Hananiya amanyiwagha ukuti ali nsubiliwa?

⁵ Mu 455 B.C.E., bo Undindililakisu Nehemiya ayengile kangi ililinga lya Yerusalemu umwene alondagha abanyambala abasubiliwa aba babaghile ukukapwelelela akaya aka. Nehemiya alinsalile Hananiya undongosi wa  balwabwite pakati pa banyambala aba. Ibaibolo likundingania Hananiya ukuti “ali mundu unsubiliwa fiyo uyu antilagha Kyala ukubakinda abangi bosa.” (Nehe. 7:2) Ulughano lwake kwa Yehova nukutila ukunkalalisya kwalimpangisye Hananiya ukuti iyipeghe fiyo pabubombeli bulibosa ubu apeliwagha. Utuyilo utu tukuya pakututula nanuswe ukuti tuyeghe basubiliwa pakumbombela Kyala.

6. Ngimba Tikika anangisye bulebule ukuti ali mmanyani unsubiliwa wa ntumiwa Pauli?

⁶ Inong’onela ikifwanikisyo kya Tikika, unkamu uyu untumiwa Pauli ansubilagha fiyo. Pakabalilo aka Pauli apinyiwe ansubilagha Tikika kangi alinjobile ukuti ali “mbombi unsubiliwa.” (Ef. 6:21, 22) Pauli akansubilagha pene pabubombeli ubwakutuma abakalata ku bakamu na balumbu ba ku Efesi na ku Kolose loli umwene abakasyagha nukubasubisya. Tikika ikutukumbusya isya banyambala abasubiliwa aba bikutupasikisya mwambepo amasiku agha.—Kolos. 4:7-9.

7. Ngimba mubaghile ukumanyilako isyafiki ku bakulumba na batuli ba kipanga pa nkhani yakuya basubiliwa?

⁷ Amasiku agha tukundaghisya fiyo panongwa yakuti abakulumba na batuli ba kipanga bikunangisya ubusubiliwa. Mwakufwana itolo na Danieli, Hananiya na Tikika, abene bikwiyipa ukufwanisya ubudindo bwabo. Mwakifwanikisyo linga tuli ku ngomano isya nkati mwa sabata, tukumanya ukuti, amapulogilamu ghosa ghapeliwe ku bakamu na balumbu. Kangi abakulumba bikundaghisya linga abakamu na balumbu aba bapeliwe ipulogilamu iya pangomano bitendekisye nukubomba ikighaba kyabo. Mwakifwanikisyo, tukubakolela abamanyili bitu ba Baibolo ku ngomano isya nkati mwasabata, panongwa yakuti tukuya nulusubilo losa ukuti unkamu yumo ikwakuyoba inkhani iya mu Baibolo. Kangi tukuya nulusubilo ukuti amabuku agha tukulonda ukuti tukayabile mubufumusi ghikuya pakwaghiwa. Abakulumba abasubiliwa aba bikutupasikisya kanunu kangi tukunndaghisya fiyo Yehova panongwa yakuya na bakulumba aba. Loli ngimba mo munjila siliku isi tubaghile ukunangisya ukuti tuli basubiliwa?

8. Ngimba tubaghile ukunangisya bulebule ukuti tukughindika inkhani isya kisisi isya bangi? (Isya Mbupingamu 11:13)

⁸ Tubaghanile fiyo abakamu na balumbu kangi tukuhoboka ukupilika muno ifindu fiyilile pa bumi bwabo. Loli tukulondiwa ukughindika inkhani syabo isya kisisi. Abakristu bamo nkipanga kya kunyuma bali ‘bayobiyobi kangi basomaniagha abandu nukuyoba isi sikabaghila.’ (1 Tim. 5:13) Bwanaloli ukuti tutikulondiwa ukubomba bo muno abene babombelagha. Loli bule linga umundu yumo atubulile inkhani iyakufwana numwene nukutusuma ukuti tungababulagha abangi. Mwakifwanikisyo, umulumbu abaghile ukutubula ububine ubu ikubina pamo indamyo yimo iyi ikwaghana nayo nukutusuma ukuti tungababulagha abangi. Tukulondiwa ukubomba isi atusumile. * (Belenga Isya Mbupingamu 11:13.) Lino isagha tuyobesanie ifyakubombiwa fimo ifi kwakulondiwa fiyo ukusunga ikisisi.

9. Ngimba aba mumbumba babaghile ukunangisya bulebule ukuti basubiliwa?

⁹ Mumbumba. Umundu aliwesa mumbumba ali nubudindo ubwakusunga ikisisi pa nkhani simo. Mwakifwanikisyo, unkikulu Unkristu abaghile ukuya nakayilo aka undume wake ikuketa ukuti kakusekesya. Ngimba abaghile ukwanda ukubabula abangi ukuti ankosye  isoni unkasi wake? Hayi. Umwene anganile unkasi wake, kangi akabaghila ukubomba ikindu kimo ukuti ankalalisye. (Ef. 5:33) Abakilumyana bikulonda ukuti abandu bamo bababombeleghe ifindu mwalughindiko. Abapapi bikulondiwa ukukumbuka isi. Abene batikulondiwa ukubakosya isoni mwakubabula abangi isi abanabo bikusoba. (Kolos. 3:21) Abana bikulondiwa ukuya bakwinong’ona kanunu nukuleka ukubabula abangi ifindu ifi fibaghile ukubakosya isoni aba mumbumba yabo. (Kukumbu. 5:16) Linga aliwesa mumbumba ikughelaghela ukusunga inkhani sya kisisi, imbumba yikuya yakukolelana fiyo.

10. Ngimba ukuya mmanyani nnunu kukongelelapo isyafiki? (Isya Mbupingamu 17:17)

¹⁰ Aba bali pabumanyani. Pa bumi bwitu, kikuyapo akabalilo aka tukuketa ukuti tukulondiwa ukumbula ummanyani witu muno tukwipilikila. Utubalilo tumo ukubomba isi kubaghile ukuya kukafu. Tubaghile ukuketa ukuti kukaya kupepe ukumbula umundu yumo isi sili mundumbula yitu kangi tubaghile ukuwa amaka linga tupilike ukuti ummanyani witu ababulile abangi isi twalimbulile. Loli tukundaghisya fiyo ukuya nummanyani uyu tubaghile ukumbula aminong’ono ghitu nukumanya ukuti atikuya pakubabula abangi. Uyu yo “mmanyani wanaloli.”​—Belenga Isya Mbupingamu 17:17.

11. (a) Ngimba abakulumba na bakasi babo babaghile ukunangisya bulebule ukuti basubiliwa? (b) Ngimba tubaghile ukumanyilako isyafiki ku nkulumba uyu alongagha inkhani ya kisisi ku kipanga loli pabumalilo atikuyibula imbumba yake? (Keta ikithuzi)

¹¹ Nkipanga. Abakulumba aba batikuyoba inkhani isya kisisi, abakamu na balumbu bikubaketa ukuya “bo ubuyo bwakwibililamo ku mbelo, nubuyo bwakwibililamo kufula imbalapala.” (Yes. 32:2) Tubaghile ukubabula abakulumba inkhani yiliyosa panongwa yakuti tukusubila ukuti bikuya pakusunga ikisisi. Tutikubafimbilisya ukuti batubule inkhani sya kisisi. Mwakongelelapo, tukubandaghisya abakasi babakulumba panongwa yakuti batikubafimbilisya abalume babo ukuti bababule  inkhani sya kisisi isya bangi. Sikuya syakukasya fiyo linga unkasi wa nkulumba atikuyoba inkhani sya kisisi isya bakamu na balumbu. Unkasi wa nkulumba yumo atile: “Ngunndaghisya fiyo undume wangu panongwa yakuti atikumbula inkhani sya kisisi isyakufwana na aba ikubimbila ifoni linga ikubomba ubulendo bwa butimi na aba bikulondiwa ubutuli bwa mwambepo kangi atikumbula ingamu syabo. Isi sikumbangisya ukuti ningiyayagha ni nkhani isi sitikumbalamasya. Panongwa ya isi, kukuya kupepe ukuyobesania na aliwesa nkipanga. Kangi nguya nulusubilo ukuti linga numbulile undume wangu aminong’ono ghangu pamo indamyo, yope ikuya pakusunga ikisisi.” Bwanaloli ukuti twesa tukulonda ukuya nakayilo akakuya basubiliwa. Ngimba tuyilo tuliku utu tubaghile ukututula ukuti tufwanisye ukubomba isi? Isagha tuyobesanie utuyilo tumo 5.

12. Nongwa yafiki tubaghile ukuyoba ukuti ulughano ko kayilo aka kabaghile ukututula ukuya basubiliwa? Yoba ikifwanikisyo.

¹² Ulughano lo lukututula ukuya basubiliwa. Yesu ayobile ukuti indaghilo sibili inywamu syo syakuti unganeghe Yehova nu nnino. (Mat. 22:37-39) Tunganile Yehova yonongwa yake tukulonda ukukonga ikifwanikisyo kyake ikinunu ikyakuya basubiliwa. Ulughano lwitu ku bakamu na balumbu lukutupangisya ukuti tungayobagha inkhani syabo sya kisisi. Tutikulondiwa ukuyoba inkhani isi sibaghile ukubafulasya, ukubakosya isoni pamo ukwipilika ukubaba.—Yoh. 15:12.

13. Ngimba mo munjila yiliku iyi ukwiyisya kukututula ukuti tuye basubiliwa?

¹³ Ukwiyisya kukuya pakututula ukuti tuye basubiliwa. Unkristu uwakwiyisya atikubomba ifindu ukuti abahobosye abangi mwakuya wakwanda ukubabula inkhani simo. (Filip. 2:3) Umwene atikughelaghela ukubapangisya abangi ukwinong’ona ukuti asimenye inkhani simo isi atikulondiwa ukuyoba. Ukwiyisya kukuya pakututula kangi ukuti tungababulagha abandu inkhani isya muntu witu isi sikaya sya mu Baibolo pamo mmabuku ghitu.

14. Ngimba ubumanyi bubaghile ukututula bulebule ukuti tuye basubiliwa?

¹⁴ Ubumanyi bubaghile ukuntula Unkristu ukumanya “akabalilo kakuya myee itolo nakabalilo kakuyobela inongwa.” (Ndumbi. 3:7) Mu nyiho nyingi bikubombela amasyu aghakuti, “ukuyoba yo siliva loli ukuya myee yo golide.” Mmasyu aghangi, utubalilo tumo kununu ukuya myee ukukinda ukuyoba. Yonongwa yake pa Isya Mbupingamu 11:12 pikutukasya ukuti: “Umundu wa mahala yo ikusipima isi ikuyoba.” Inong’onela ikifwanikisyo iki. Unkulumba yumo utubalilo twingi bikunsuma ukuti akatuleghe ku fipanga fimo ifi fikwaghana ni ndamyo. Keta isi unkulumba uyungi ikuyoba isyakufwana numwene. Ikuti, “Umwene utubalilo tosa ikuya maso mwakuleka ukuyoba inkhani sya kisisi isya ku fipanga ifingi.” Panongwa yakuti unkulumba uyu ikubomba ifindu mwamahala, abakulumba abangi ku kipanga iki ikubungana bikungindika fiyo. Abene bikuya nulusubilo ukuti atikuya pakuyoba inkhani sya kisisi ku bangi.

15. Yoba ikifwanikisyo iki kikunangisya ukuti ukuyoba ubwanaloli kukubapangisya abangi ukuti batusubileghe.

¹⁵ Ukuyoba ubwanaloli ko kayilo kamo aka kabaghile ukututula ukuti tuye basubiliwa. Utubalilo twingi tukunsubila umundu uyu ikuyoba ubwanaloli. (Ef. 4:25; Hib. 13:18) Tufwanikisye ukuti mukulonda ukukusya amaluso ghinu pakumanyisya. Mukunsuma umundu yumo ukuti apilikisye inkhani yinu iya mu Baibolo pangomano kangi ikubapa amasakisyo aghamuno mubaghile ukubombela. Ngimba yo nani uyu mubaghile ukunsubila ukuti ikuyoba  isyanaloli? Ngimba abaghile ukuya uyu ikulonda itolo ukubahobosya pamo uyu ikubabula ubwanaloli? Ansala mummenye kale. Ibaibolo likuti: “Ukunkemela umundu pabwelu kununupo ukukinda ukungana itolo kisita kumbombela nasimo. Ukufulasya kwa mmasyu gha mmanyani kununupo.” (Mbu. 27:5, 6) Nalinga ukuti akakwanda kubaghile ukuya kukafu linga batubulile ubwanaloli, loli isi ikutubula ummanyani uyu ikuyoba ubwanaloli syo sibaghile ukututula akabalilo kosa.

16. Ngimba pa Isya Mbupingamu 10:19 pikunangisya bulebule ukulondiwa kwakuya bakwikola?

¹⁶ Ukwikola kwakulondiwa fiyo linga tukulonda ukuti abangi batusubileghe. Akayilo aka kikututula ukuti tuyeghe myee pakabalilo aka tukugheliwa ukuti tuyobe inkhani isi batubulile ukuti sya kisisi. (Belenga Isya Mbupingamu 10:19.) Kubaghile ukuya kukafu ukwikola linga tukubombela ifoni pamo itabuleti. Linga tukaya maso, tubaghile ukuyoba inkhani sya kisisi ku bandu bingi. Kangi linga tutumile itolo inkhani pa foni, kubaghile ukuya kukafu ukubakanisya abangi ukuti bangayobagha inkhani iyo. Ukwikola kukutula kangi ukuti tukindilileghe ukuya myee linga abakususya bikutufimbilisya ukuti tuyobe ifindu ifi fibaghile ukubika pangozi ubumi bwa bakamu na balumbu bitu. Isi sibaghile ukubombiwa linga abapolisi bikutulalusya amalalusyo nkisu iki imbombo yitu yikukanisiwa. Tukulondiwa ukukonga ubulongosi ubu bukuti ‘tuleke ukutula inongwa nululimi [lwitu]’ pa fyakubombiwa ifi ni fingi. (Sal. 39:1) Tukulondiwa ukuya basubiliwa ku bandu bosa kali ba mumbumba yitu, bamanyani, bakamu na balumbu pamo umundu aliwesa. Loli ukuti tuye basubiliwa, tukulondiwa ukuya bakwikola.

17. Ngimba tubaghile ukunangisya bulebule ukuti tukusubilana nkipanga?

¹⁷ Tukunndaghisya fiyo Yehova panongwa yakutukwabila ku bakamu na balumbu ba pa kisu kyosa aba bikunangisya ulughano nubusubiliwa. Twesa tuli nubudindo ubwakuti tubasubileghe abakamu na balumbu bitu. Linga tukughelaghela ukunangisya ulughano, ukwiyisya, ubumanyi, ukuyoba ubwanaloli nukwikola, tukunangisya ukuti tukusubilana nkipanga. Tukulondiwa ukukindilila ukwiyipa ukuti abangi batusubileghe. Isagha twesa tunkongeghe Kyala witu, Yehova nukukindilila ukunangisya ukuti tuli basubiliwa.