Mfyinja fya mma 1940, abapapi bangu balyandile ukumanyila Ibaibolo na Baketi ba Yehova. Nalinga ukuti bakakindilile ukumanyila loli mama wangu akindilile ukwambilila amagazini gha Ingasya ya Ndindilili na Wukani! Mu 1950 ulukomano lwa pa kisu kyosa lwabombiwe ku New York City kangi imbumba yitu yabukile ku lukomano ulu.

Ukufuma apo, Unkamu Lawrence Jeffries alyandile ukutwendela. Umwene iyipagha fiyo ukundula ukuti mmanyile ubwanaloli. Pakwanda, ninong’onagha ukuti Abaketi ba Yehova bikulondiwa ukweghapo ikighaba pa fya ndyali nukwingila ubusilikali. Nalimbulile ukuti linga umundu aliwesa ku America akanile ukubuka ku bwite abalughu babaghile ukwisa nukonanga ikisu kyitu. Unkamu Jeffries alindalusisye mbololo ukuti: “Ngimba kwinong’ona ukuti Yehova Kyala ayagha pakubomba isyafiki linga abandu bosa ku America bambombelagha umwene kangi abalughu bisile nukubasambukila?” Isi ayobile syalindulile ukuketa ukuti isi ninong’onagha sikali nunu. Isi syalimbangisye ukuti ngindilile ukumanyila ubwanaloli bwa mu Baibolo.

Nayagha nakabalilo akakubelenga inkhani sya kunyuma isya mu magazini gha Ingasya ya Ndindilili na Wukani! agha mama wangu asungile nnyumba. Bo akabalilo kakindilepo, nasyaghenie ukuti ngumanyila ubwanaloli, yonongwa yake nalitike ukuti unkamu Jeffries ammanyisyeghe Ibaibolo. Kangi nalyandile ukwaghiwapo pangomano akabalilo kosa. Nahobokagha fiyo na isi namanyilagha kangi nalitikisiwe ukuya mfumusi wa masyu amanunu. Ubwighane bwangu bwachenjile bo mmanyile ukuti “isiku ilikulumba ilya Yehova lili pipi.” (Zefa. 1:14) Ngalondagha kangi ukubuka ku yunivesite. Mmalo mwake nalondagha ukubatula abangi ukuti bamanyile ubwanaloli bwa mu Baibolo.

 Namalile isukulu ya ku yunivesite pa Juni 13, 1956, kangi bo amasiku matatu ghakindilepo, nalyosiwe palukomano lya dela. Ngamanyagha ukuti nguya pakwambilila ifindu ifinunu ukufuma kwa Yehova panongwa yakubatula abangi ukumanya isya Yehova nukumbombela umwene.

Kwa myesi 6 bo nosiwe, nalyandile ubupayiniya bwa kabalilo kosa. Akabuku akakuti Kingdom Ministry aka Disembala 1956 kali nu mutu uwakuti: “Can You Serve Where the Need Is Great?” Nanine nalondagha ukubombako imbombo iyi. Nalondagha ukwakutula kuno kwalondiwagha abafumusi bingi.—Mat. 24:14.

Nabukile ku Edgefield, South Carolina. Ikipanga kyali na bafumusi 4 itolo. Panongwa yakuti nabukileko, syapangisye ukuti nkipanga tuyemo 5. Twapangagha ingomano pa nyumba ya nkamu. Umwesi ghulighosa, namalilagha amaawala 100 mubufumusi. Nikolaniagha fiyo panongwa yakuti nalongosyagha linga tukwingila mubufumusi kangi nayobagha inkhani sya mu Baibolo kukipanga. Panongwa yakuti nakindililagha ukwiyipa nkipanga, namanyilagha nyingi isyakufwana na Yehova.

Unkikulu yumo uyu namanyilagha nawe Ibaibolo ali ni nyumba iyi balililangamo inifwa ku Johnston, itawuni iyi twali nayo pabupipi. Umwene mwakisa atutulile nukutwitikisya ukuti tubombeghe ingomano mu ka nyumba kake akanandi.

Unkamu Jolly Jeffries, umwana unnyambala uwa nkamu uyu namanyilagha nawe Ibaibolo, asamile ku Brooklyn, New York kangi twabombelagha pampene ubupayiniya. Twikalagha pampene mu kanyumba akanandi aka unkamu atupele.

Twambililagha indalama nandi ku South. Twasyaghagha indalama isyakufwana amadola mabili pamo matatu pisiku. Akabalilo kamo, nabombile indalama nandi itolo pakula ifyakulya. Bo ngufuma pakula, umundu yumo alindalusisye ukuti: “Ngimba kulonda imbombo? Nguya pakupagha indalama isyakufwana 1 dola pa awala.” Umwene alimbele amasiku matatu aghakuti mbombeghe imbombo iyakwelusya. Nali nulusubilo ukuti Yehova andulagha fiyo bo ngwikala ku Edgefield. Mu 1958 nabukile ku lukomano ulwa pa kisu kyosa ulu lwabombiwe ku New York City.

Isiku ilyakukongapo ku lukomano, ikindu ikyakuhobosya fiyo kyabombiwe. Nalyaghene na Ruby Wadlington, uyu abombagha ubupayiniya bwa kabalilo kosa ku Gallatin, Tennessee. Panongwa yakuti twesa twalondagha ukubomba ububombeli bwa bumishonale, twalyaghiwepo palukomano lwa aba bikulonda ukwingila isukulu ya Gilead. Ukufuma apo, twalyandile ukulembelana abakalata. Kangi balinsumile ukuti ngayobe inkhani ya mu Baibolo ku Gallatin. Nalwaghilepo ulusako ulwakunsuma ukuti tweghane. Ukufuma apo nasamile ku kipanga kuno Ruby abunganagha kangi twalyeghene mu 1959.

Bo ndi ni fyinja 23, nalimikiwe ukuya mbombi wankipanga (uyu lino ikukoleliwa ukuti wakuketesya imbombo sya bakulumba) ku Gallatin. Unkamu  Charles Thompson abikiwe itolo ukuya wakwendela idela pakabalilo aka alisile pakwendela ikipanga kyitu. Nalinga ukuti umwene ali namaluso fiyo loli alindalusisye aminong’ono ghangu isyakufwana namuno tubaghile ukubatulila abakamu kangi namuno abakwendela idela abangi babatulilagha. Namanyile ukufuma kumyake ukuti kwakulondiwa fiyo ukulalusya bo ukali ukusala ifyakubomba.

Mu Meyi 1964, nalingile Isukulu ya Bafumusi ba Bunyafyale ku South Lansing, New York iyi yabombiwe umwesi ghumowene. Abakamu aba balongosyagha pa sukulu iyi balindulile ukuti mmanyile nyingi isyakufwana na Yehova nukuseghelela kumyake.

Une na Ruby batukolile ukuti tukande ububombeli ubwakwendela idela mu Januwale 1965. Ikighaba iki twendelagha kyali kinywamu fiyo. Ukufuma ku Knoxville, Tennessee, Richmond ukwakufika ku Virginia. Ikighaba iki kyongelelangapo ifipanga fya ku North Carolina, Kentucky na West Virginia. Nendelagha ifipanga fya bandu abatitu bene panongwa yakuti pakabalilo kala basalanagha yonongwa yake abatitu bakabunganagha pampene na bazungu. Abakamu bali balondo kangi twabapagha ifindu ifi twali nafyo. Akabalilo kamo uwakwendela idela alimmanyisye ikindu ikyakulondiwa fiyo. Umwene atile: “Ungendelagha ikipanga nukubomba ifindu bo bwana. Ubaghile ukubatula linga bikuketa ukuti uli nkamu wabo wa nkipanga.”

Pakabalilo aka twendelagha ikipanga kimo, Ruby alyandile ukumanyila Ibaibolo nu nkikulu yumo uyu ali nu mwana undindwana uwa kyinja kimokyene. Panongwa yakuti ku kipanga akaliko uyu ayagha pakufwanisya ukumanyila nawe, Ruby amanyilagha nawe ukwendela mu bakalata. Bo tubukile kangi ku kipanga iki, unkikulu uyu abunganagha akabalilo kosa. Bo abalumbu babili aba bali bapayiniya bapadela babukile ku kipanga iki, bakindilile ukumanyila nawe kangi umwene alyosiwe. Bo ifyinja 30 fikindilepo mu 1995, ku Beteli ya Patterson umulumbu wakilumyana ayobesyenie na Ruby. Umulumbu uyu ali mwana wa nkikulu uyu Ruby ammanyisyagha Ibaibolo. Unkikulu uyu nu ndume wake balingile isukulu ya Gilead iya nambala 100.

Ubulendo bwitu ubwabubili ubwakwendela idela kwali ko ku central Florida. Pakabalilo aka twalondiwagha igalimoto, yonongwa yake twalyulile yimo pa ntengo unnunu fiyo. Loli sabata wakwanda, ikindu kimo mu injini kyalyonangike. Tukalinasyo indalama isyakuti tutendekesyele igalimoto. Nalimwimbile unkamu yumo uyu ninong’onagha ukuti lumo abaghile ukututula. Unkamu uyu alimbulile uwa mbombo wake yumo ukuti asatutendekesyele. Ukufuma apo, unkamu akanile ukuti tumpeko indalama. Umwene atile, “Utikulondiwa ukumba kilikyosa.” Kangi atupele indalama simo ukuya kyabupe. Iyi yo njila yimo iyi Yehova ikunangisya ukuti ikubapwelelela ababombi bake. Sikutukumbusya muno nanuswe tubaghile ukunangisyila ikisa ku bangi.

Bo tufikile ku kipanga, twikalagha mu nyumba sya bakamu. Isi syapangisye ukuti tuye nabamanyani bingi. Isiku limo nalyandile utayipa ilipoti ilya ku kipanga kangi nalilekile apa natayipilagha bo ngotwike. Bo ngomokile namayolo, nasyaghenie ukuti umwana undumyana uwa fyinja fitatu uwakufuma mumbumba iyi twikala nayo “andulile” ukumalisya ukutayipa ilipoti. Kwa fyinja fingi namwangalilagha panongwa ya isi abombile.

Mu 1971, nalyambilile kalata uwakuti ngabombeghe ububombeli ubwakwendela ikighaba ku New York City. Twaswighile fiyo. Pakabalilo aka twasamagha, nali ni fyinja 34 itolo. Abakamu balimbulile ukuti nendeleghe ikighaba iki kikafumusiweko.

Pakuya wakwendela ikighaba, nahobokagha fiyo ukubamanyisya abangi isyakufwana na Yehova kubumalilo bwa sabata aliwesa palukomano lwa dela. Abakwendela idela bingi bali namaluso fiyo ukukinda une. Yumo mwa aba ayobile inkhani pakabalilo aka nosiwagha. Unkamu uyungi, Theodore Jaracz, bo akabalilo kakindilepo ali yumo mwa bakamu ba Nkabughatila Kakulongosya. Balipo kangi abakamu bingi aba bali na maluso aba babombagha ububombeli ku Beteli ya ku Brooklyn. Nandaghisyagha fiyo panongwa yakuti abakwendela idela na aba babombagha pa Beteli bambangisyagha ukuya mwabuke. Naketile ukuti bali batimi balughano fiyo kangi basubilagha Amasyu gha Kyala nukulitula igulu. Ukwiyisya kwabo kwalimbangisye ukuti nande ububombeli ubwakwendela ikighaba.

Mu 1974 Akabughatila Kakulongosya kasalile akagulu akangi aka bakamu ukuti bendeleghe ikighaba une balindumile ku South Carolina. Pakabalilo aka ifipanga fya bazungu na batitu ku United States fyalyandile ukubungana pampene kangi abakamu na balumbu bahobwike fiyo panongwa ya isi.

Kubumalilo bwa kyinja kya 1976, balindumile ku kighaba kya Georgia pakati pa Atlanta na Columbus. Ngukumbukila akabalilo aka nayobile inkhani ya nifwa iya bana abatitu 5 aba bafwile bo abandu bamo bakosisye inyumba yabo. Mama wabo ali ku kipatala panongwa yakuti afulele fiyo. Abakamu na balumbu abatitu na bazungu bisagha ku kipatala ukuti basabasubisyeghe abapapi aba. Naketile ukuti abakamu na balumbu bali nulughano ulunywamu fiyo. Linga ababombi ba Kyala bikunangisania ikisa bo iki, babaghile ukwifimbilisya ku ndamyo inywamu.

Mu 1977 batusumile ukuti tubuke ku Beteli ya ku Brooklyn ukuti tukatulepo pambombo iyakuyenga kwa myesi minandi itolo. Bo imbombo iyakuyenga yimalike, abakamu babili aba Nkabughatila Kakulongosya balyaghene nanine nukundalusya linga une na Ruby tubaghile ukufwanisya ukubomba ububombeli pa Beteli. Twalitikisye isi batusumile.

Kwa fyinja 24, nabombagha ku Depatimenti iya Bubombeli kuno utubalilo twingi abakamu bamulagha amalalusyo aghakutamya. Kwa fyinja fingi, Akabughatila Kakulongosya katupagha ubulongosi ubwakukolelana ni fundo sya mu Baibolo. Isi syatulagha ku Depatimenti ya Bubombeli ukuti twamuleghe amalalusyo kangi twabombelagha ifundo isi ukubamanyisya abakwendela idela, abakulumba ba kipanga na bapayiniya. Isi syabatulagha bingi ukuti bakuleghe mwambepo. Kangi syatulagha fiyo mu gulu lya Yehova.

Ukufuma mu 1995 ukufika mu 2018, nendelagha amaofesi mingi pakuya wakwimila Ofesi inywamu pa kisu kyosa, uyu kunyuma batighi uwakwendela ofesi. Naghanagha na bakamu ba mu Makomiti ya pa Beteli, aba bikubomba pa Beteli na bamishonale ukuti mbakasyeghe nukubatula linga baghene ni ndamyo yiliyosa. Kangi une na Ruby utubalilo tosa twakasiwagha na isi abakamu na balumbu batubulagha ukuti baghanagha nasyo. Mwakifwanikisyo, mu 2000 twabukile ku Rwanda. Twapalamasiwe fiyo bo tupilike muno abakamu na balumbu kangi na aba babombagha pa Beteli bikalilagha pakabalilo aka abandu bingi baghoghiwagha mu 1994. Bingi abakamu babo bafwile. Kisita kwinong’onelako indamyo isi bifimbilisyagha, abakamu na balumbu aba banangisyagha ulwitiko lwamaka, ulusubilo kangi bali balusekelo.

Lino tuli ni fyinja ifyakukinda 80. Kwa fyinja 20 ifi fikindilepo, nabombagha ububombeli mu Komiti ya pa Beteli ku United States. Ngamanyile ifimanyilo fya ku yunivesite loli mmanyile ifimanyilo ifyapamwanya fiyo ukufuma kwa Yehova ni gulu lyake. Isi simbangisye ukuti nanine mbamanyisyeghe abangi ubwanaloli bwa mu Baibolo ubu bubaghile ukubatula ukuti basabwaghe ubumi bwa bwila na bwila. (2 Kor. 3:5; 2 Tim. 2:2) Ngetile muno ifundo sya mu Baibolo sibatulile abandu ukuchenja pa bumi bwabo nukukusya ubumanyani nu Mpeli wabo. (Yak. 4:8) Mulimosa muno tubaghile ukufwanisyila, une na Ruby tukukindilila ukubakasya abangi ukuti bandaghisyeghe ulusako ulwakumanyila isya Yehova nukubamanyisya abangi ubwanaloli. Ulu lo lusako ulunywamu fiyo ulu umbombi wa Yehova abaghile ukuhoboka nalo.