Abandu bingi bikwinong’ona ukuti aba bamanyile fiyo kangi bali ni kyuma bo bisa kuya nu bumi ubununu nkyeni. Abene bikusubila ukuti ifimanyilo fya ku yunivesite fyo fibaghile ukuntula umundu ukuti asabombeghe kanunu imbombo, asaye ni mbumba inunu kangi asaye mundu nnunu nkaya. Babaghile ukwinong’ona kangi ukuti ifimanyilo ifinunu fisakuntula umundu ukuti asambilileghe indalama nyingi ukuti asaye walusekelo.

Inong’onela isi ayobile Zhang Chen, uyu ikwikala ku China. Umwene atile, “Naketagha ukuti ngulondiwa idigili ya ku yunivesite ukuti ningapalamasiwagha nubulondo kangi ukuti linga nandile ukwambilila indalama nyingi sisandule ukuti nsaye walusekelo pa bumi bwangu.”

Ukuti basabwaghe ubumi ubununu, abandu bingi bikulonda ukumanyila ifimanyilo ifya pamwanya fiyo ku fisu ifingi. Isi syo isi abandu bikubomba nalinga ukuti imbungo ya COVID-19 yikubapangisya abandu ukuti kuyeghe kukafu ukwenda. Ilipoti lya kyinja kya 2012 ilya Organisation for Economic Co-operation and Development lyatile: “52 pelesenti iya bana ba ku Asia bikumanyila ku fisu ifingi.”

Utubalilo twingi abapapi bikwiyipa fiyo ukuti abanabo bamanyile ifimanyilo fya ku yunivesite nkisu ikingi. Qixiang uyu ikwikala ku Taiwan, atile: “Abapapi bangu bakalinasyo indalama nyingi loli batutumile twe bana 4 ku sukulu ku United States.” Ukuti balipile indalama ku sukulu, abapapi bake balondiwagha ukwegha ingongole bo muno abapapi bingi bikubombela.

Ifimanyilo fibaghile ukututula munjila simo loli bingi baketile ukuti utubalilo twingi fitikubatula bo muno abene balondelagha. Mwakifwanikisyo, linga kwa fyinja fingi biyipile nukukopa indalama nyingi ukuti balipile ku sukulu, bingi bakabaghila ukulwagha ulusekelo ulu balondagha. Ilipoti ilyakufuma kwa Rachel Mui uyu ikwikala ku Singapore kangi ikubomba ku Business Times atile: “Utubalilo twingi abandu aba bikumanyila ifimanyilo fya ku yunivesite batikuyagha imbombo.”Jianjie, uyu amanyile ifimanyilo ifya pamwanya fiyo kangi ikwikala ku Taiwan, atile, “Bingi batikuyagha imbombo iyakufwana nifimanyilo ifi bamanyile ku yunivesite.”

Bingi aba bikuyagha imbombo iyakufwana nifimanyilo ifi bamanyile bikuketa ukuti isi bikubomba pa bumi bwabo sikaya syo isi basubilagha. Bo aghomwike ku yunivesite ya ku United Kingdom, Niran uyu ikwikala ku Thailand, ayaghile imbombo iyakufwana nifimanyilo ifi amanyile ku yunivesite. Umwene atile, “Bo muno nalondelagha, idigili yalindulile ukuyagha imbombo iyi yandulagha ukuti nambilileghe indalama nyingi. Loli nalondiwagha ukwiyula pambombo nukubomba amaawala mingi ukuti nambilileghe indalama nyingi. Ku kampani iyi nabombagha imbombo abandu bingi imbombo yabamalikile ukongelelapo une. Nasyaghenie ukuti yikayapo imbombo iyi yibaghile ukututula ukuti tusaye nu bumi ubununu nkyeni.”

Nalinga ukuti abandu bamo bikwikala ubumi ubununu loli bikukindilila ukwaghana ni ndamyo mu mbumba syabo, bikubina kangi bikwiyaya isyakufwana ni ndalama. Katsutoshi uyu ikwikala ku Japan, atile, “Nali ni ndalama nyingi fiyo loli ngahobokagha panongwa yakuti abandu bamo bali nakabini na nine kangi bakambombelagha kanunu ifindu.” Lam, unkikulu uyu ikwikala ku Vietnam, atile, “Abandu bingi bikughelaghela ukuti basyagheghe indalama nyingi panongwa yakuti bikwinong’ona ukuti babaghile ukuya bakufighililiwa loli utubalilo twingi bikwiyaya fiyo, bikubina kangi bikutamiwa na minong’ono.”

Mwakufwana itolo na Franklin, bingi baketile ukuti filipo ifindu fingi fyakulondiwa pa bumi ukukinda ukumanyila ifimanyilo ifya pamwanya ni nkyuma. M’malo mwakwinong’onela fiyo ifindu fya ku mbili, bamo bikulonda ubumi ubununu ubwa nkyeni mwakuya bandu banunu nu kubabombela ifindu ifinunu abangi. Ngimba isi sikuya pakubatula ukwisa kuya nubumi ubununu nkyeni? Inkhani iyakukongapo yikwamula ilalusyo ili.