Pakilo kyakuti kilabo ikuya pakufwa, Yesu abapele ubulongosi abafundiwa bake ukuti bangalondagha ubudindo bwapamwanya nukuti bangibonagha ukuti bapamwanya fiyo ukubakinda ababombi abinabo. Umwene Yesu alinkubabula alinkuti: ‘Abanyafyale ba bapanja bikubalambikila ulwa bunyafyale abandu, naba bali namaka pamyabo, bikuyobiwa ukuya bamanyani ba bandu. Umwe loli bo singayagha kumyinu.’—Luka 22:25, 26.

Ngimba abamanyani ba bandu aba Yesu abayobagha bali bo baliku? Ifyakulembiwa, indalama kangi nifingi, fyanangisyagha ukuti lwali lwiho lwa Bagiriki na Baroma ukughindika abandu aba bali bafumuke nabalaghili aba bakoleliwagha ukuti Euergetes, pamo Um’manyani wa Bandu. Abandu aba baghindikiwagha panongwa yakuti babombagha imbombo ya pamwanya iyakutula abangi.

Abanyafyale bingi bakoleliwagha ningamu iyakuti Um’manyani wa Bandu. Bamo mwa aba, bali balongosi aba balongosyagha mu Igiputi aba bakoleliwagha ukuti Ptolemy III Euergetes (c. 247- 222 B.C.E.) na Ptolemy VIII Euergetes II (c. 147- 117 B.C.E.). Abaroma balaghiliwagha na Julius Caesar (48-44 B.C.E.) na Augustus (31 B.C.E.–14 C.E.) bope bakoleliwagha ningamu bo iyi akoleliwagha nayo Herodi Unkulumba, Umwalafyale wa ku Yudea. Nkabalilo ka Herodi, ulughindiko lwabikiwagha ku mundu uyu atwalagha ifyakulya ukuti amasye injala ku bandu bake nukubapa ubutuli bwa myenda.

Ukufwana num’manyili wa Baibolo Adolf Deissmann uwa ku German, abombelagha ingamu yakuti Um’manyani wa Bandu iyi yafumwike fiyo. Umwene asyaghenie ukuti: “kukabaghila ukuya kukafu ukumanyila ukufuma mfyakulembiwa, nkabalilo akapimba itolo, ukukinda ifindu fingi ifi babombelagha ingamu iyi.”

Ngimba Yesu asanusyagha isyafiki apa ababulagha abafundiwa bake ukuti, ‘Umwe loli bo singayagha kumyinu’? Ngimba Yesu ababulagha ukuti bangayagha naminong’ono gha nkisu mwakuleka ukwinong’onela ifyakulondiwa fya bandu aba babasyungutile? Hayi. Apa Yesu asanusyagha ukuti kwakulondiwa ukubombapo simo ukuti banangisye ikisa.

Nkabalilo ka Yesu, abandu abakabi binangisyagha nifindu ifi balinafyo ukuti abandu babapeghe ulughindiko mwakubatula ukuti bapangeghe inyangalo, ukubayengela amapaki na matempile kangi nukubatula mfyakubombiwa ifyakukindanakindana. Babombagha syosya isi ukuti abandu babaghindikeghe, ukuti bafumukeghe kangi ukuti babavoteleghe. “Nalinga ukuti filipo ififwanikisyo ifya kupa kwa bwanaloli ukufuma kubandu aba batulagha abinabo, “ubutuli bwabo bwanangisyagha ukuti abene balondagha ukuti bakabeghe itolo ifindu fimo.” Akayilo aka, ko aka Yesu abasokile abafundiwa bake ukuti bangayagha nako.

Bo ifyinja fikindilepo, untumiwa Pauli ayobile amasyu aghakufwana itolo aghakuti tuyeghe naminong’ono amanunu linga tukubatula abangi. Umwene abalembile ababombi abinake aba ku Korinti ukuti: ‘Po lelo umundu wesa apeghe bo mumo inong’onile mundumbula yake, angapelagha nkwilamwa pamo nkufimbilisiwa; namanga Kyala anganile yuyo ikupela mbusangalufu.’—2 Kor. 9:7.