ABANDU bingi bayimenye inkhani yakuti Yesu akomekeliwe pakipiki pakati pa minyambuta mibili. (Mat. 27:35-38) Loli abandu bamo basubilagha ukuti Ibaibolo litikuyoba mwakupilikiwa kanunu pa nkhani yakuti umbili wa Yesu baghusyilile mwipumba.—Mar. 15:42-46.

Abandu bamo aba bikuyobapo aminong’ono ghabo pa fundo sya mu Baibolo bakayikilagha ukuti umundu uyu aghoghiwe alondiwagha ukubikiwa mwalughindiko mwipumba. Mmalo mwake abandu aba bikuketa ukuti iminyambuta iyi bayighoghile bayisyilagha mwakukindana. Untolankhani Ariel Sabar, uyu alembile magazini gha Smithsonian, ayobile ikifukwa iki abandu bamo bali naminong’ono bo agha, umwene atile: “Ukukomekeliwa pakipiki lwali lufundo ulu babapagha abandu aba babombagha ifindu ifibibi fiyo nkaya, kangi abandu bamo batighi sibaghile ukuya syakuswighisya fiyo ukuti Abaroma babasyileghe abandu bo aba mwalughindiko.” Abaroma balondagha ukuti babanyozeghe aba babombile ifindu ifibibi, yonongwa yake utubalilo twingi baghulekagha umbili pampiki ukuti linga ghubolile ifinyamana fya ndisu filyeghe. Ukufuma apo, umbili ughu ghusyele baghubikagha mu mapumba gha bandu bosa.

Loli uwakufufuza yumo afyaghile ifindu ifyakukindana ifyakufwana na Bayuda bamo aba baghoghiwe. Mu 1968, amafupa gha mundu agha ghasyalikile nkabalilo ka kunyuma ghalyaghiwe. Ififupa ifi fyalyaghiwe mwipumba lya mbumba yimo ya Chiyuda kubupipi na Yerusalemu. Agha ghasyele baghasungile nnyumba pamo mwibokosi ilyakubikamo amafupa. Ififupa fya ku kilundi fyope fyasungiwagha mumumo. Bafikomelelagha pa fipiki pa ma sentimita aghakufwana 11.5. Sabar atile “Ifupa lya kukilundi ikya mundu yumo uyu ingamu yake yo Yehochanan “kyanangisyagha ubuketi ubwakuti inkhani isya Mmasyu amanunu aghakuyoba isyakuti Yesu asyiliwe mwipumba ghanaloli.” Ukuyoba ubwanaloli, “ifupa lya kukilundi kya Yehochanan kyali kifwanikisyo ikinunu ikya kunkomelela umundu mmasiku gha Yesu iki Abaroma babitikile Abayuda.”

Ifundo yo yakuti ghalipo aminong’ono aghakukindanakindana aghakuyoba isya muno Yesu balinkomelile pakipiki ukufwana na isi ifupa lya kukilundi kya Yehochanan likunangisyila. Loli ifingebenga fimo ifi fyaghoghiwagha bafisyilagha ku mapumba gha bandu bosa. Isi Ibaibolo likuyoba isyakufwana numbili wa Yesu ukuti baghubikile mwipumba syabwanaloli. Ubuketi ubu bukukolelana ni fundo ya mu Baibolo iyakuti umbili wa Yesu watendekesiwe nu kusyiliwa mwipumba.

Ikyakulondiwa fiyo kyo kyakuti, Yehova ayobile ngani ukuti Yesu isakusyiliwa mwipumba lya mundu unkabi kangi akayapo umundu uyu abaghile ukutolesya amasyu gha Kyala ukufwanisiwa.—Yes. 53:9; 55:11.