•  Ngimba umwe mukwiketa bulebule pamwibene?

•  Nongwa yafiki kwakulondiwa ukwimanya?

•  Isi mubaghile ukubomba

•  Mubelengeghe inkhani isingi isi sibaghile ukubatula

• Isi abininu bikuyoba

•   Balusekelo

   “Ngughelaghela ukuti akabalilo kosa njeghe walusekelo kangi ukuti indumbula yangu yiyeghe m’malo. Kangi nguketesya ukuti isiku lililyosa mwemweteleghe nu kuya walusekelo.”—Valerie.

•   Bakudandabula

   “Linga ikindu kimo ikinunu kibombiwe ngwanda ukwinong’onela ukuti sikaya sya bwanaloli.”—Rebecca.

•   Bakwitikisya muno ifindu fiyilile

   “Linga ifindu fyendile muno umundu akaghulilagha ikuwa amaka, kangi linga ukwinong’onela itolo ifindu ifibibi utikuya walusekelo. Ukwitikisya itolo ukuti ifindu fibombiwe, kukundula ukuti mfiketeghe kanunu ifindu.”—Anna.

 Ibaibolo likuti “Umundu wa ndumbula isangalufu yo bwila ikuya nulusekelo.” (Isya Mbupingamu 15:15) Umundu uyu ikwepuka ikwinong’onela ifibibi, nu kufiketa kanunu ifindu ikuya walusekelo. Umundu uwaluko ulu ikuya na bamanyani bingi. Kangi nayumo uyu abaghile ukuya pabumanyani nu mundu uyu akabalilo kosa ikudandabula itolo.

 Nalinga umundu abaghile ukuya walusekelo loli pope abaghile ukwaghana ni ndamyo pa bumi. Mwakifwanikisyo:

•   Umundu abaghile ukupasya panongwa ya bwite, ubugabenga pamo inkhani sya bandu aba batikukonga indaghilo.

•   Umundu abaghile ukwaghana ni ndamyo mumbumba yake

•   Umundu abaghile ukulimbana na kayilo kamo akabibi ukuti akaleke.

•   Umundu yumo abaghile ukubawisya amaka panongwa ya ifi ayobile pamo abombile.

 M’malo mwa kusulako itolo indamyo isi, pamo ukwinong’ona fiyo mpaka ukusofanisiwa, sibaghile ukuya kanunu ukwibikila umpaka. Linga mukufiketa kanunu ifindu, fikuya pakubatula ukuti mwepukeghe ukwinong’ona aminong’ono amabibi kangi mwitikisyeghe itolo muno ifindu fiyilile.

•   Mufiketeghe kanunu ifindu ifi mutikubomba kanunu.

   Ibaibolo likuti: “Akayamo yumo nkisu uyu ikubomba sinunu akabalilo kosa unsita konangamo.” (Undumbilili 7:20) Twesa tukonanga, kangi utubalilo tumo tukutoliwa ukubomba kanunu ifindu fimo, loli ifi fitikusanusya ukuti muli bakutoliwa.

   Ifi mubaghile ukubomba ukuti mufiketeghe kanunu ifindu: Mubikengepo fiyo indumbula ukuti muchenje ifindu ifi mutikubomba kanunu, loli mungaghulilagha ukuti akabalilo kosa mukuya pakubomba kanunu. Undumyana yumo uyu ingamu yake yo Caleb atile: “M’malo mwakubika aminong’ono ghangu pa findu ifi ndikubomba kanunu, ngumanyilapo akandu kamo nu kuketa injila isya muno mbaghile ukubombela kanunu.”

•   Komma ukwifwanikisya na bangi.

   Ibaibolo likuti: “Tungitufyagha itolo, tungasambulanga nukubombelanila ubufi.” (Bagalatia 5:26) Utubalilo tumo mubaghile ukuwa amaka linga muketile ifithuzi pa intaneti ifya bininu ifi fikunangisya ukuti babukile ukwakangala ku malo ghamo kuno bakabakolileko umwe. Ifi fibaghile ukupangisya ukuti mwande ukubaketa abininu ukufwana balughu binu.

   Ifi mubaghile ukubomba ukuti mufiketeghe kanunu ifindu: Mukulondiwa ukumanya ukuti kakaya kabalilo kosa apa abininu babaghile ukubakolela ukuti mukayepo pafyakubombiwa fimo. Loli ifithuzi ifi abandu bikubika pa intaneti, fitikunangisya fyosa ifi babombile. Undindwana yumo uyu ingamu yake yo Alexis atile: “Pa intaneti abandu bighanile ukubikapo ifindu ifi fikunangisya ukuti kuno baliko kwabebile fiyo. Loli utubalilo twingi ifindu ifi fikabahobosisye batikubikapo.”

•   Muyeghe balutengano fiyofiyo mumbumba yinu.

   Ibaibolo likuti: “Linga mwaghile sibitike, po muyeghe ndutengano nabandu bosa.” (Baroma 12:18) Bwanaloli ukuti mukabaghila ukuchenja ifyakubombiwa fya bininu, loli umwe mubaghile ukuchenja ifi mukulondiwa ukubomba linga abininu bababombile fimo. Mubaghile ukusala itolo ukuya mundu walutengano.

   Ifi mubaghile ukubomba ukuti mufiketeghe kanunu ifindu: M’malo mwakongelela indamyo mumbumba yinu, mubikepo fiyo indumbula ukuti muye mundu walutengano, mubombeghe ifindu bo muno mukubombela nu m’manyani winu. Undindwana yumo uyu ingamu yake yo Melinda ikuti: “Akayapo uyu atikonanga ifindu, kangi twesa utubalilo tumo tubaghile ukubawisya amaka abinitu. Tukulondiwa itolo ukusala ukuti, ngimba tukuya pakubomba ifindu mwalutengamo pamo hayi.”

•   Mundaghisyeghe.

   Ibaibolo likuti: “Muyeghe nindumbula ya kuwa ulupi.” (Bakolosi 3:15) Ukuya nindumbula yakundaghisya kubaghile ukubatula ukuti mubikeghe indumbula pa findu ifi fikwenda kanunu pa bumi bwinu, m’malo mwakwinong’onela itolo ifindu ifi fitikwenda kanunu.

   Ifi mubaghile ukubomba ukuti mufiketeghe kanunu ifindu: Musimanyeghe indamyo syinu, loli ifi fitikulondiwa ukubatolesya ukuketa ifinunu ifi mukubomba. Undindwana yumo uyu ingamu yake yo Rabecca ikuti: “Isiku lililyosa ngulemba ikindu kimokyene ikinunu iki kibombiwe mu buku lyangu. Ifi fikundula ukumanya ukuti nalinga ngwaghana ni ndamyo loli filipo ifindu ifingi ifinunu ifi ngulondiwa ukwinong’onela.”

•   Musaleghe kanunu abamanyani binu.

   Ibaibolo likuti: “Abangali ababibi bikonanga utuyilo utununu.” (1 Bakorinti 15:33) Linga abandu aba mukwangala nabo bighanile ukuyoba ifindu ifi fikaya kanunu, ifyakukayikisya pamo ifyakuwisya amaka, kupepe ukuti nanumwe mwande ukweghelela muno bikubombela ifindu.

   Ifi mubaghile ukubomba ukuti mufiketeghe kanunu ifindu: Utubalilo tumo ifindu fibaghile ukuleka ukubendela kanunu abininu, kangi lumo babaghile ukuleka ukuya balusekelo. Linga sibombiwe bo ulu mukulondiwa ukubatula loli komma ukusofanisiwa panongwa ya ndamyo sya bininu. Undindwana yumo uyu ingamu ya yo Michelle ayobile ukuti: “Kukaya kununu ukwangala fiyo na bandu aba batikufiketa kanunu ifindu. Ukubomba bo ulu kubaghile ukupangisya itolo ukongelela indamyo isi tuli nasyo.”

 Ibaibolo likuyoba ukuti tuli “ntubalilo utupalapala.” (2 Timoti 3:1) Ngimba nanumwe utubalilo tumo mukutoliwa ukuhoboka panongwa ya ndamyo isi sili nkisu iki? Linga mo siyilile, belenga inkhani ya mutu wakuti “Nongwa Yafiki Tukutamiwa?”