“Kwakutamya fiyo ukulembuka 1 okoloko nulubunju ukuti ndembe homuweki. Akabalilo aka ko kakuti umundu alambalaleghe itolo.”—David.

 “Utubalilo tumo nabelengagha mpaka 4:30 nulubunju, kangi linga akabalilo kafwene 6 okoloko nulubunju nalembukagha nukwanda ukwitendekesya ukubuka ku sukulu. Isi syangwisyagha amaka fiyo—Theresa.

 Ngimba mukuketa ukuti mukufyenyiwa fiyo na homuweki? Linga mo siyilile, inkhani iyi yikuya pakubatula.

•  Nongwa yafiki abamanyisi bikubapa homuweki?

•  Isi mubaghile ukubomba

•  Isi abininu bikuyoba

 Filipo ififukwa fingi, loli fimo mwa fifukwa ifi fyo fyakuti homuweki . . .

•   yikubatula ukukusya uluso ulwakumanya ifindu

•   yikubatula ukuti mubombeghe ifindu mbusubiliwa

•   yikubatula ukuti muyabeghe kanunu akabalilo

•   yikubatula ukuti ifi mumanyile ku sukulu mufikumbukileghe a

 “Linga abamanyisi bikubapa abana ba sukulu homuweki, bikulonda ukumanya linga ifi babamanyisyagha abana bikufipikilikisya, panongwa yakuti kingi abana bighanile ukwibwa ifi bamanyile.”—Marie.

 Abakalyoto bamo bikuti, isamuzi ni fimanyisyo ifingi ifya sayansi fikutula ukuti umundu abombeghe ifindu mwa mahala linga aghene ni ndamyo. Kangi fikutula ukuti umundu inong’oneghe mwanakalinga. Kangi ihomuweki yili bo inyangalo isya kukasya umbili nu bongo bwinu.

 Kali mukuketa ukuti homuweki nunu pamo hayi, loli ubwanaloli bo bwakuti fikabaghila ukubombiwa ukuti muleke ukubomba homuweki. Inkhani yakuhobosya yo yakuti: Nalinga pakaya kilikyosa iki mubaghile ukubombapo ukuti baleke ukubapa homuweki ku sukulu, mubaghile ukuchepesya akabalilo aka mukulembela homuweki. Isagha tukete muno mubaghile ukubombela.

 Linga fikubatamya ukumalisya ukulemba homuweki, mukulondiwa ukumanyila ngani isi mukulondiwa ukubomba ukuti mumalisyeghe kangi linga mubombile bo ulu mukuya pakumalisyagha mwanakalinga. Ghela ukukonga amasakisyo agha.

•   1: Mwitendekesyeghe kanunu. Ibaibolo likuti: “Uyu ikuketa nkyeni nukwiyula yo atikutoliwa ukufyagha.” (Isya Mbupingamu 21:5) Mwegheghe ifindu fyosa ifi mukuya pakubombela imbombo pakulemba homuweki yinu bo mukali ukwanda ukulemba. Ifi fikuya pakubatula ukuti muleke ukusofanisiwa.

   Kangi mukulondiwa ukwikala pamalo apa fikayapo ifi fibaghile ukubakusofania. Bamo bikusala ukulembela nkipinda iki mukaya ifyongo kangi iki bulimo ubwelu ubwakufwana. Abangi bikusala ukubuka ku malo ghamo kuno ifyongo fikayako pamo ku layibulale.

   “Linga muli ni mbatiko inunu iyakubombela ifindu fya ku sukulu, fibaghile ukubatula ukuti mubombeleghe kanunu akabalilo. Linga akabalilo kosa mukuya pakukongagha imbatiko iyi mulembile, fikuya pakubatula ukuti muleke ukwiyaya fiyo.”—Richard.

•   2: Mubombeghe ifindu mumbatiko yake. Ibaibolo likuti: “Syosa sibombeliweghe mbununu na ndubatiko.” (1 Bakorinti 14:40) Linga mukuya pakwinong’onela ifundo ya pilemba ili fikuya pakubatula ukumanya homuweki iyi mukuya pakwanda ukulemba na iyi mukuya pakulemba pabumalilo.

   Bamo bikusala ukwanda ihomuweki iyakutamya. Abangi bikwanda ni mbepe ukuti baye namaka ghakulembela homuweki iyingi iyi yisyele. Loli mubaghile ukusala injila yiliyosa iyi mukuketa ukuti nnunu kumyinu.

   “Imbatiko yikutula ukuti mumanye ifi mukuya pakubomba kangi ifi mukuya pakwanda ukubomba. Ifi fikutula ukuti muleke ukutamiwa pakulemba homuweki yinu kangi mukabaghila ukuketa ukuti fingi.”—Heid.

•   3: Mwiyuleghe. Ibaibolo likuti: ‘Nkwiyula mungayetagha.’ (Baroma 12:11) Mungitikisyagha ukusofanisiwa ni findu fimo pakabalilo aka mukulonda ukulemba homuweki yinu.

   Aba bikwikolesania fiyo batikumalisya imbombo pakabalilo kake, ifi fikubapangisya ukuti babopeleghe itolo pakulemba, kangi kingi batikulemba kanunu ifindu. Ukuti muleke ukwikolesania fiyo mukulondiwa ukwanda pakabalilo akanunu ukulemba homuweki yinu.

   “Ngwanda ukulemba homuweki yangu linga mbwelile itolo ku sukulu pamo linga nambilile itolo. Ifi fikundula ukuti ndeke ukwiyaya kangi ukuti homuweki yileke ukundolesya ukubomba ifindu ifingi.”—Serina.

   ISAKISYO: Isiku lililyosa mulembeghe homuweki yinu pakabalilo akakufwana itolo. Ifi fikuya pakubatula ukuti utubalilo tosa mumanyeghe ifi mukulondiwa ukubomba kangi ukuti muleke ukuchenjachenja.

•   4: Mubikeghe aminong’ono ghinu pakindu kimokyene. Ibaibolo likuti: “Ulalulileghe pa kandu aka kali nkyeni.” (Isya Mbupingamu 4:25) Ukuti mukonge ifundo ya pilemba ili, mukulondiwa ukwepuka ku kilikyosa iki kibaghile ukubasofania linga mukubelenga pamo mukulemba homuweki yinu.

   Ukuya pa Intaneti pamo ukutumilana ama meseji pakabalilo aka mukulemba homuweki kubaghile ukubamalila akabalilo ukukinda akabalilo aka mwayagha pakubombela homuweki yinu. Loli linga mukubika aminong’ono pakindu kimokyene fibaghile ukubatula ukuti muleke ukutamiwa fiyo naminong’ono kangi ukuti muye na kabalilo akakufwana akakubombela ifindu ifingi.

   “Kwakutamya ukubika aminong’ono pakindu kimokyene linga uli pabupipi ni findu ifi fibaghile ukukusofania bo amafoni, ikompyuta, amagemu gha pakompyuta ni TV. Kwakulondiwa fiyo ukusimya ifoni na kilikyosa iki mukuketa ukuti kibaghile ukubasofania.”—Joel.

•   5: Mufiketeghe kanunu ifindu. Ibaibolo likuti: “Ubutengamoyo bwinu babumanyeghe.” (Bafilipi 4:5) Ukuti muleke ukutamiwa naminong’ono na homuweki yinu mukulondiwa ukutusya tasi linga kwakulondiwa. Mubaghile ukubuka ukwakuyata itolo, ukukwela injinga pamo ukubopa.

   Loli linga mukuketa ukuti mukali mukutamiwa ukulemba nu kumalisya homuweki yinu, mubaghile ukubomba kanunu ukuyobesania nu mmanyisi winu. Linga baketile ukuti mukughelaghela ukubombapo simo, lumo babaghile ukuchenja ifindu fimo ukuti babatule.

   “Mungitikisyagha ukuti homuweki yibapangisyeghe ukuti muleke ukuhoboka pamo ukutamiwa fiyo naminong’ono. Mukulondiwa ukubikapo itolo indumbula. Filipo ifindu fimo ifi linga tukaya maso fibaghile ukutupangisya ukuti tuleke ukuhoboka, kangi ikindu kimo kyo homuweki.”—Julia.

 Amwilalusye ukuti:

•   Ngimba findu fiki fikulondiwa ukuti ndembeghe kanunu homuweki yangu?

•   Ngimba kabalilo kaliku aka mbaghile ukulembela homuweki yangu?

•   Ngimba mbaghile ukulembela kughu ukuti ndeke ukusofanisiwa?

•   Ngimba mbaghile ukubomba isyafiki ukuti ndeke ukwikolesania fiyo?

•   Ngimba findu fiki fibaghile ukumbangisya ukuti ndeke ukumalisya homuweki pakabalilo kake?

•   Ngimba mbaghile ukubomba isyafiki ukuti ndeke ukusofanisiwa ni findu bo ifoni, TV, kompyuta pamo ifindu ifingi?

•   Ngimba mbaghile ukubomba isyafiki ukuti ngeteghe kanunu ifindu nu kuleka ukutamiwa fiyo naminong’ono linga ngulonda ukulemba homuweki yangu?

 IFUNDO YAKUTI MUYIKUMBUKILEGHE: Mukulondiwa ukuyimanya kanunu homuweki yinu. Linga muli na malalusyo, mukulondiwa ukundalusya ummanyisi winu bo akali ukusoka mu kilasi.