“Bo ndi ku sukulu, linga yumo ayobile ukuti aghonile nu nnyambala, aliwesa anyonywagha itolo ukuti yope akabombe bo ulu. Ukuyoba ubwanaloli akayapo umundu uyu ikulonda ukusyalikila pamaso pa binake.”—Elaine.

 Ngimba mughelilepo ukuti nanumwe mughonane nu mundu yumo panongwa yakuti fyo ifi bingi bikubomba?

 Ngimba mufimbilisiwemo nu mundu yumo uyu munganile ukuti mughonane?

 Linga mo siyilile, inkhani iyi yikuya pakubatula ukubomba mwa mahala linga umundu yumo ikubafimbilisya pamo linga ikinyonywa ikya kulonda ukughonana kyandile.

•  Ubutungulu nu Bwanaloli

•  Isi mubaghile ukubomba linga umundu yumo ikubafimbilisya ukuti mughonane nawe

•  Isi abininu bikuyoba

 UBUTUNGULU: Abinangu bosa bikughonana (nsyele nimwene).

 UBWANALOLI: Abakufufuza bamo basyaghile ukuti abakilumyana babili pa bakilumyana batatu balibosa aba fyinja fya ma 18 baghonenepo nu mundu. Loli fikunangisya ukuti abakilumyana bingi abakukinda 30 pelesenti bakaghonanapo nu mundu. Loli ubwanaloli bwakuti bakaya “bosa” aba bikughonana na bandu.

 UBUTUNGULU: Ukughonana kukutula ukuti mughananeghe.

 UBWANALOLI: Nalinga abakilumyana bamo bighanile ukuyoba amasyu agha linga bikumunyengelela undindwana ukuti baghonane nawe, loli ifundo iyi yabutungulu. Utubalilo twingi linga undumyana aghonile itolo nu ndindwana, ikumasya ikibwezi. Kangi isi sikuya syakubaba fiyo panongwa yakuti undindwana lumo inong’onagha ukuti undumyana ikuya pakungana fiyo. a

 UBUTUNGULU: Ibaibolo likukanisya ukughonana.

 UBWANALOLI: Ibaibolo litikukanisya ukughonana, loli likuti unyambala nu nkikulu aba beghene bo aba bikulondiwa ukughonana.—Ubwandilo 1:28; 1 Bakorinti 7:3.

 UBUTUNGULU: Linga umundu ikukonga ifundo sya mu Baibolo akabaghila ukuhoboka nu bumi bwake.

 UBWANALOLI: Linga mughulile kisita ukughonana nu mundu mpaka pakabalilo aka mwisakwingila mbweghi, mukwisakuhoboka fiyo, kangi pakabalilo aka mutikuya pakutamiwa mundumbula, pamo ukudandabula ukuti mukasala kanunu, kangi mukuya pakwepukako ku ndamyo isi sikwisa panongwa ya kughonana bo mukali ukwingila mbweghi.

 Ifundo inyamu: Kununu fiyo ukughulila ukuti musingile tasi mbweghi. Loli linga mwandile ifya kughonana bo mukali ukwingila mbweghi, mubaghile ukwaghana ni ndamyo nyingi fiyo.

•   Muketeghe ukuti isi mukusubila syabwanaloli. Ibaibolo likuyoba ukuti abandu abakusi mwambepo “amahala ghabo mengo itolo pakufipaghulania ifinunu nifibibi.” (Bahiburi 5:14) Panongwa yakuti bikusubila ukuti isi Ibaibolo likuyoba syabwanaloli, abene batikwitikisya ukuchenja ifundo isi bikwendela panongwa yakuti abandu bamo bikubafimbilisya itolo ukubomba bo ulu.

   “Ngubikapo fiyo indumbula pakubomba ifindu ifinunu nukuya na kayilo akanunu, kangi ngukana ukuya pamalo agha mbaghile ukugheliwa ukubomba ifindu ifibibi.”—Alicia.

   Ifundo iyakuti mwinong’onelepo: Ngimba mukulonda ukuya na kayilo kaliku? Ngimba ikyakulondiwa fiyo kyo kiliku, ukuya na kayilo akanunu pamo ukunhobosya itolo umundu yumo?

•   Mwinong’onelepo ifyakukongapo fyake. Ibaibolo likuti: “Buno ifi umundu ikusopa fyo fifyo isakutondolagha.” (Bagalatia 6:7) Amwinong’onelepo muno ubumi bwinu nu bwa uyu mukulonda ukughonana nawe bubaghile ukuyila linga mubaghile ukwitikisya ukughonana nawe bo mukali ukwingila mbweghi. b

   “Linga mwandile ukughonana bo mukali ukwingila mbweghi, mubaghile ukwanda ukwiyipa inongwa, ukudandabula kangi mubaghile ukwiketa ukufwana mukaghaniwa. Kangi mubaghile ukwambula imbungo isi sikwambukila panongwa yakughonana.”—Sienna.

   Ifundo iyakuti mwinong’onelepo: Ibuku lyakuti Sex Smart likuti: “Linga abamanyani bako bikukufimbilisya ukubomba ifindu ifi fibaghile ukutwalila indamyo, ngimba kubaghile ukuya kwa mahala ukukindilila ukwangala na bandu aba?”

•   Muketeghe ifindu mwa mahala. Ukughonana kukaya kubibi. Kangi Ibaibolo likulingania ukuti unyambala nu nkikulu aba beghene bo aba bikulondiwa ukuhoboka ni kyabupe iki mbweghi bwabo.—Isya Mbupingamu 5:18, 19.

   “Ukughonana kununu itolo. Kyala ikulonda ukuti tuhobokeghe ni kyabupe iki loli mu mbatiko iyakwitikisiwa iyi umwene abikile, ubu bo bweghi.”—Jeremy.

   Ifundo iyakuti mwinong’onelepo: Linga mwingile mbweghi mukwisa kuya babuke ukughonana nu mwininu uwa mbweghi. Kangi mukwisa pakuya balusekelo panongwa yakuti mutikwisa pakupasya ni ndamyo isi tusiyobile pabwandilo.