Mwali yo aliwesa uyu akapangamo ubulowe.

 Loli ubulowe bukaya kwene ukughonana. Bamo bikwiketa ukuti “bamwali” panongwa yakuti bakaghonamo nu mundu—nalinga babombilemo fimo ifyabulowe.

 Masyu ghakuti “ughonana” ghikusanusya fingi, mwakifwanikisyo ukughonana ukubombela utumbakasya twakughonanilana, ukughonana kumatanga na ukukola utumbakasya twakughonanilana twa yungu.

 Isi mukulondiwa ukumanya: Mwali yo mundu uyu akabombamo isyabulowe ukubombela utumbakasya twa mundu yungi. Kwakulondiwa ukumanya ukuti ifundo sya mu baibolo pa nkhani ya bulowe sikongelelapo nyingi fiyo ukukinda pa kughonana.

 Ibaibolo likuyoba ukuti unnyambala nu nkikulu aba beghene bo baghonaneghe. (Isya Mbupingamu 5:18) Yonongwa aliwesa uyu ikulonda ukunhobosya Kyala ikulondiwa ukulindilila mpaka apa ikwisa kwingila mbweghi po asande ukubombela kyabupe kyakughonana.—1 Batesalonike 4:3-5.

 Bamo bikuyoba ukuti ifi Ibaibolo likuyoba fyeyolo fiyo kangi fikabaghila ukututula lino. Inong’onela muno ifindu fiyilile lino nkisu, ukumalika kwa nyegha, inyanda isi bakasilondagha ni mbungo nyingi isi sikwisa panongwa yakughonana. Isi sikunangisya naloli ukuti tukulondiwa ukwendela ubulongosi bwa Kyala!—1 Yohani 2:15-17.

 Linga ubaghile ukwinong’onelapo, ubaghile ukuketa naloli ukuti ifundo isi tukumanyila mu Baibolo syakulondiwa. Mwakifwanikisyo: Linga yumo akupele 1 miliyoni, ngimba ubaghile ukuyileka pa njila ukuti aliwesa uyu ikwenda injila eghengepo?

 Sikufwana itolo na isi tukusala pa nkhani yakughonana. “ndikulonda ukutaya ubumwali bwangu kwa mundu uyu linga ifinja fikindilepo nguya pakutoliwa nukukumbuka ingamu yake,” mumuno ayobile Sierra uyu ali nifyinja14. Tammy undindwana wa fyinja 17 abaghile ukwitikisya, umwene atile. “Ukughonana kyabupe kyapamwanya fiyo iki ngabaghila ukumpako umundu uyu kikamubaghila.”

 Isi mukulondiwa ukumanya: Ibaibolo likubakasya aba bakali ukwingila mbweghi ukuti basunge ubumwali bwabo kangi bakindilile ukuya nutuyilo utununu.—1 Bakorinti 6:18; 7:8, 9.

•   Ngimba kusubila ukuti isi Ibaibolo likuyoba pa nkhani yakughonana nnunu pa bumi bwitu pamo hayi kangi ngafu ukusikonga?

•   Ngimba kusubila ukuti bupala nabumo linga abandu aba baghanene fiyo bikughonana?

 Panyuma pakumanyila kanunu isya nkhani iyi, abalumyana na balindwana bingi baketile ukuti kununu fiyo ukukindilila ukuya mwali nukuya nutuyilo utununu. Batikudandabulapo kangi batikuketa ukuti basyalikile. Keta isi bamo bikuyoba:

•  “Ndiwalusekelo panongwa yakuti yone mwali! Nabumo ubutulanongwa bulibosa linga kwepuka ku bulowe ubu bukupangisya umundu ukuti atamiweghe nyinong’ono pamo ukwegha imbungo.”—Emily.

•  “Ndiwalusekelo panongwa yakuti ngayamo ni chibwezi ichi naghonile nacho ichi lino chimalike, kangi ndiwalusekelo panongwa yakuti kakayako akabalilo aka nali pangozi yakwambilila imbungo isi sikwisa panongwa yakughonana”—Elaine .

•  “Mbilikemo abalindwana bingi aba nfwene nabo na bangi bakulumba kumyangu bikudandabula panongwa yakughonana na bandu bamo kangi bikuyoba ukuti linga bamenye ngali balindilile, po nanine nditikulonda ukuti nsadandabuleghe.”—Vera .

•  “Ngetilemo abandu bingi aba bali nifilonda muminong’ono panongwa yakutagha ubumwali bwabo kangi panongwa yakuya nifibwezi fingi. Une nguketa ukuti ubumi ubu, bwakitima fiyo.”—Deanne.

 Isi mukulondiwa ukumanya: Umanyileghe ngani isi kusubila bo ukali ukugheliwa ukupanga ubulowe.—Yakobu 1:14, 15.

 Ngimba kulondiwa ukuyoba isyafiki linga yumo ikulalusya isi kusubila pa nkhani yakughonana? Ubaghile ukwamula namuno umuketile uyu ikulalusya.

 “Linga ngetile ukuti onobela pamo olonda ukuti syo mbombeghe, mbaghile ukwimilila nukusokapo. Mbaghile ukuyoba ukuti, ‘sitakukhuza aise,’ basi nusokapo.”—Corinne.

 “Syakitima ukuti ku sukulu bingi bighanile ukutamya abinabo ukuti basekeghe itolo. Linga syo isi bikulonda pakundalusya, ngabaghila ukwamula kilikyosa.”—David.

 Ngimba usimenye? Utubalilo tumo Yesu ayagha “mye itolo” linga bikundalusya.—Matai 26:62, 63.

 Loli bule linga uyu ikulalusya ikulonda ukumanya ubwanaloli? Linga uketile ukuti abaghile ukughindika ifundo isya mu Baibolo, ubaghile ukumwamula ukwendela mu malemba bo 1 Bakorinti 6:18, ili likuti uyu ikupanga ubulowe ikonangila umbili wake.

 Pope nalinga ubaghile ukubombela Ibaibolo pakumwamula pamo hayi, loli kulondiwa ukuti uyobeghe namaka ukunangisya ukuti syo isi kusubila naloli. Kumbuka ukuti uli nififukwa finunu fiyo fyakwitufyila panongwa yakuti wisungile.—1 Peteri 3:16.

 “Ukwamula namaka kukunangisya ukuti utikukayikila isi kusubila kangi sikunangisya ukuti kusibomba panongwa yakuti umenye ukuti syo syakulondiwa kom’ma ukuti kubomba panongwa yakuti syo wabuliwe ukuti ubombeghe.”—Jill .

 Isi mukulondiwa ukumanya: Linga usimenye kanunu isi kusubila kangi kuketa ukuti syakulondiwa, ubaghile ukulongosola kanunu ku bangi. Kangi ubaghile uswigha namuno babaghile ukubombela na isi ubabulile. “Aba ngubomba nabo imbombo balimbalile panongwa yakuti nali mwali,” momuno ayobile Melinda uyu ali nifyinja 21. “Bakalingetile ukuti syalikile. Bayobile ukuti ngwikola kangi batile ndi na kayilo akapamwanya.”

 Isi Sibaghile Ukubatula! Linga kulonda ubutuli ukuti ukusye isi ukusubila pa nkhani yakughonana, panga dawunilodi amalo ghakulembapo Mubaghile Ukulongosola Isi Mukusubila pa Nkhani Yakughonana?” Kangi, keta mu buku lya Mayankho a Zimene Achinyamata amafunsa.

•    Mutu 24 mu Buku Loyamba nkhani ya mutu wakuti “Kodi Kugonana Tili Pachibwezi Kungachititse Kuti Tizikondana Kwambili?”

•    Mutu 5 mu Buku Lachiwiri nkhani ya mutu wakuti “N’chifukwa Chiyani Sindiyenera Kugonana ndi Aliyense Mpaka N’talowa M’banja?”

 “Nighanile ukwinong’onela isi sikwaghiwa mu buku lya ‘Zimene Achinyamata amafunsa’. Mwakifwanikisyo pa peji 187 mu buku Lyakwandwa, bafwanikisye ukwendela mu chithuzi ukuti ukughonana nu mundu uyu ukeghana nawe kufwene itolo nukumpa umundu inikilesi ya ntengo fiyo kwitolo. Kwiywelula wimwene. Pa peji 177 pakunangisya ukuti ukughonana nu mundu bo ukali ukwingila mbweghi kufwene itolo nukwegha umwenda umununu ukuya kyakukanyapo pamulyango. Loli ikifwanikisyo iki ngighanile fiyo kili pa peji 54 mu buku lyabubili. Masyu ghake ghakuti: ‘ukughonana nu mundu uyu akaya nkasi pamo ndume wako kufwene nukwighula ikyabupe iki ukali ukapeliwa.’ Sifwene itolo ukuti kuhiya ikindu kimo iki kimbaghilile umundu yumo—uyu kwisa pakweghana nawe.”—Victoria .