Ububibi bwake: Isoni sibaghile ukubapangisya ukuti mutoliwe ukuya na bamanyani abanunu pamo ukumanya ifindu fingi.

 Ubununu bwake: Utubalilo tumo isoni nnunu itolo. Sikutula ukuti umundu inong’onelengepo bo akali ukayobapo, afiketeghe ifindu munjila inunu kangi ukuti apilikisyeghe kanunu isi abangi bikuyoba.

 Ifundo yakukasya: Filipo ifindu ifi mubaghile ukubomba ukuti muleke ukuya basoni fiyo kangi tukuya pakuyobesania ifindu ifi mu nkhani iyi.

•  Ngimba findu fiki fikubapangisya ukuti mutileghe?

•  Isi mubaghile ukubomba

•  Isi abininu bikuyoba

 Umundu wasoni ikutila ukuyobesania na bandu maso na maso. Isi sibaghile ukubampangisya ukuti muleke ukuya na bamanyani bingi kangi isi sibaghile ukubapangisya ukuti mwiketeghe bo muli nkipinda kya ngisi. Isi syakutilisya fiyo. Loli linga mubaghile ukumanya isi sikubapangisya ukuti muyeghe nisoni, mubaghile ukusyaghania ukuti kikayapo ikifukwa ikyakutilila. Keta ififwanikisyo fitatu ifi.

•   Ikyakwanda: “Ndikuya ni nkhani isyakuti njobeghe.”

   Ubwanaloli: Abandu bikukumbukila fiyo muno bikwipilikila linga bali nanumwe komma muno mukuyobela. Mubaghile ukuchepesya isoni linga mukupilikisya nu kunangisya ukuti mukubikako amahala ku isi abangi bikuyoba.

   Ifundo iyakuti mwinong’onelepo: Ngimba umwe munganile ummanyani winu aliku? Uyu ighanile ukuyoba itolo mwene pamo uyu ikubapilikisya linga mukuyoba?

•   Ikyabubili: “Abandu babaghile ukukatala nanine.”

   Ubwanaloli: Mulimosa muno sibaghile ukuyila abandu bikuya pakuyoba muno bikubaketela, kali muye basoni pa hayi. Mubaghile ukuchepesya ukutila kangi mubaghile ukubapangisya abandu ukuti babaketeghe kanunu, linga mukuleka ukwifisa muno muyilile.

   Ifundo iyakuti mwinong’onelepo: Linga mukwinong’ona ukuti aliwesa atikubaketa kanunu, ngimba sibaghile ukubombiwa ukuti lumo yomwe mutikubaketa kanunu?

•   Ikyabutatu: “Mbaghile ukupanga isoni linga nsobile ikindu kimo.”

   Ubwanaloli: Aliwesa ikusoba utubalilo tumo. Loli mubaghile ukuchepesyako ukutila linga mukwitikisya ifi musobile nu kunangisya ukuti nanumwe mukusoba utubalilo tumo.

   Ifundo iyakuti mwinong’onelepo: Ngimba mukuhoboka ukwangala na bandu aba bikwitikisya ukuti bope bikusoba utubalilo tumo?

 Ngimba musimenye? Abandu bamo bikwinong’ona ukuti bakaya nisoni panongwa yakuti bikutumilana amameseji na bandu ba bingi. Loli ubwanaloli bo bwakuti umundu abaghile ukubagha abamanyani banaloli linga ikuyobesania nabo maso na maso. Sherry Turkle uyu yo kalyoto wa fya bongo kangi ni fya tekinoloje alembile ukuti: “Linga abandu bikuketana kangi bikuyobesania maso na maso, kukuya kupepe ukuti baye pabumanyani.” a

•   Komma ukwifwanikisya na bangi. Komma ukulonda ukufwana na bandu aba bafumwike. Muketesyeghe itolo ukuti mukaya nisoni fiyo loli muyeghe nubwighane bwakuti mufimanyeghe ifindu kangi ukuti mwande ukukolelana na bandu.

   “Komma ukulimbana ukuyoba inkhani nyinginyingi itolo, pamo ukubomba ifindu mwakwinangisya pagulu lya binako. Mukulondiwa itolo ukubabulako abandu aba bakabamanya ingamu yinu, pamo nukubalalusyapo utumalalusyo utupepe itolo.”—Alicia.

   Ifundo ya mu Baibolo: “Umundu wesa abuketeghe bununu ubumi bwake, po isakuyagha nisya kwitukifyamo yuyo mwene, momma njungi.”—Bagalatia 6:4.

•   Muketesyeghe. Muketeghe abandu aba bighanile ukwangala muno bikubombela ukuti bande ukuyobesania na binabo. Ngimba findu fiki fikubatula? Loli ngimba findu fiki ifi fitikuya fyakutula? Ngimba maluso ghaliku agha mukuketa ukuti ghabaghile ukubatula?

   “Mukulondiwa ukuketesya nu kumanyilako ku bandu aba batikutamiwa ukubagha abamanyani. Mukulondiwa ukuketa muno bikubombela kangi isi bikuyoba linga baghene itolo akakwanda nu mundu.”—Aaron.

   Ifundo ya mu Baibolo: “Bo muno ikyela kikupyasya ikyela ikinine, mo mumo yope numundu ikubombela ukughendesya amahala gha mwinake.”—Isya Mbupingamu 27:17.

•   Mulalusyeghe amalalusyo. Kununu ukulalusya amalalusyo, panongwa yakuti abandu bighanile ukuyoba aminong’ono ghabo pa findu fimo. Kangi ifi fikutula ukuti abandu baleke ukubika fiyo aminong’ono pa umwe.

   “Ukwitendekesya kubaghile ukubatula ukuti muleke ukwiyaya fiyo. Utubalilo tumo mubaghile ukwitendekesya ngani amalalusyo pamo inkhani isi mubaghile ukuyoba linga mwaghene na bandu bakihesya ukuti muleke ukutila fiyo.”—Alana.

   Ifundo ya mu Baibolo: “Umundu wesa angatwinong’onagha tu twake twene, loli na tu twa banine.”—Bafilipi 2:4.