•  Nongwa yafiki ngulondiwa ukupanga inyangalo syakukasya umbili?

•  Ngimba findu fiki fikundolesya ukupanga inyangalo isi?

•  Ngimba ngulondiwa ukupanga nyangalo siliku ukuti ngasye umbili wangu?

•  Muyeghe nu mpaka

•  Isi abininu bikuyoba

 Mfisu fimo, abakilumyana bakighana ukupanga inyangalo syakukasya umbili kangi isi sikubika ubumi bwabo pangozi. Ibaibolo likuti “ukuwisibisya umbili ko kukunkabila umundu.” (1 Timoti 4:8) Inong’onela ifundo isi:

•   Inyangalo syakukasya umbili sibaghile ukubatula ukuti muhobokeghe. Linga tukupanga inyangalo, ubongo bwitu bukusosya utumisi tumo utu tukutula ukuti tuyeghe balusekelo kangi ukuti twipilikeghe kanunu. Yonongwa yake abandu bamo bikuti inyangalo syakukasya umbili gho nkota wakuchepesyela ukwiyaya

   “Linga mbopile nulubunju, ifindu fikunyendela kanunu fiyo isiku ilyo. Nguya walusekelo fiyo.”—Regina.

•   Inyangalo syakukasya umbili sibaghile ukubatula ukuti mubonekeghe kanunu. Ukupanga inyangalo syakukasya umbili kubaghile ukubatula ukuti muyeghe bamaka, muyeghe nu bumi ubununu kangi ukuti muleke ukwiketa ukuti mukaya bakulondiwa.

   “Ngwipilika kanunu fiyo linga mbangile inyangalo yakulendebela ikindu kimo. Ngulebendela ukubuka m’mwanya nu kwikilila pasi utubalilo twakufwana 10. Ikyinja iki kyamalikagha natoliwagha ukupanga nalinga kaye kabalilo kamokene. Loli iki kikunhobosya fiyo kyo kyakuti ngughelaghela ukubupasikisya ubumi bwangu.”—Olivia.

•   Inyangalo syakukasya umbili sibaghile ukubatula ukuti muye nu bumi ubutaliko. Inyangalo sikutula ukuti indumbula yinu yibombeghe kanunu imbombo kangi mutikutamiwa ukutuya. Inyangalo sibaghile ukubatula ukuti muleke ukutamiwa nu bubine bwa ndumbula ubu bukughogha abandu bingi abanyambala na bakikulu.

   “Linga tuli ni mbatiko inunu iyakupangila inyangalo syakukasya umbili, ko kuti tukundaghisya ikyabupe kya bumi iki Umpeli atupele.”—Jessica

 Ifundo inyawamu: Inyangalo syakukasya umbili sibaghile ukubatula ukuti muye nu bumi ubununu lino kangi nkyeni. Undindwana yumo uyu ingamu yake yo Tonya atile: Mutikwisa kudandabulapo linga mukupanga inyangalo syakukasya umbili. Nanine ndikudandabulapo linga ndekile tasi imbombo syangu ukuti mbange inyangalo syakukasya umbili.”

 Fimo mwa findu ifi fikubatolesya fyo ifi:

•   Ukuleka ukumanya ukuti inyangalo isi syakulondiwa. “Linga uli wakilumyana ukwinong’ona ukuti fyosa fili kanunu itolo. Utikwinong’onelako ukuti isiku limo ubaghile ukubina. Ukwinong’ona ukuti abakangale bene bo aba babaghile ukubina.”—Sophia.

•   Ukuleka ukuya na kabalilo. “Panongwa yakuti nguya bize fiyo, ngulondiwa ukuya na kabalilo akakutendekesya ifyakulya ifinunu na kabalilo akanunu akakulambalala. Loli fikundamya fiyo ukuti niye na kabalilo akakupangila inyangalo syakukasya umbili.”—Clarissa.

•   Ukuleka ukuya nindalama ya kulipilila ku malo kuno bikupangilako inyangalo syakusya umbili (Jimu). “Linga ukulonda ukuti ubukeghe ku malo agha bikupangilako inyangalo syakukasya umbili, ukulondiwa ukulipila, kangi kingi bikulipilisya indalama nyingi.”—Gina

 Ifundo yakuti mwinong’onelepo:

 Ngimba findu filiku ifi fikubatolesya ukupanga inyangalo syakukasya umbili? Nalinga kukaya kupepe ukumasya indamyo iyi, loli fibaghile ukubendela kanunu linga mubombilepo simo.

 Keta ifundo simo isi sibaghile ukubatula:

•   Musimanye ukuti budindo bwinu ukubupasikisya ubumi bwinu.—Bagalatia 6:5.

•   Mungachenjaghachenjagha aminong’ono. (Undumbilili 11:4) Mwakifwanikisyo, linga mukaya nindalama sya kulipilila ku jimu, mubaghile ukupanga itolo inyangalo isingi pakaya pinu isi mukuketa ukuti sibaghile ukubatula ukuti mupangeghe akabalilo kosa.

•   Mubalalusyeghe abininu isi bikubomba ukuti bakasye imibili yabo.—Isya Mbupingamu 20:18.

•   Muyeghe ni mbatiko ya isi mukulonda ukufwanisya, kangi mulembeghe isi mufwanisye.—Isya Mbupingamu 21:5.

•   Muyeghe na bininu aba mubaghile ukubombela pampene inyangalo syakukasya umbili isi. Umwininu abaghile ukubakasya ukuti mukongeghe imbatiko yinu akabalilo kosa.—Undumbilili 4:9, 10.

•   Musimanye ukuti mukuya pakwaghana ni ndamyo simo, loli isi sileke ukubawisya amaka.—Isya Mbupingamu 24:10.

 Ibaibolo likuti abanyambala na bakikulu bikulondiwa ‘bighelanieghe muli syosa.’ (1 Timoti 3:2, 11) Yonongwa yake mukulondiwa ukuya nu mpaka linga mukupanga inyangalo syakukasya umbili. Kingi aba bikupanga inyangalo syakukasya umbili mwa kukinda umpaka, batikukaba nakamo. Undindwana yumo uyu ingamu yo Julia atile: “Ndikuhoboka nu ndumyana uyu ikuboneka bawunsa, loli akaya na mahala.

 Muyeghe maso na bandu aba bikubakasya abinabo ukuti bapangeghe inyangalo syakukasya umbili mwakukinda umpaka. Isi sibaghile ukonanga ubumi bwinu nu kubapangisya ukuti mwibwe “ukusisala inunu” fiyo pa bumi bwinu.—Bafilipi 1:10.

 Linga mubaghile ukwanda ukupilikila itolo kilikyosa iki abandu bikuyoba, pabumalilo mukuya pakuwa itolo amaka. Undindwana yumo uyu ingamu yake yo Vera atile: “Abalindwana bingi bikusunga ifithuzi fya bandu aba bikuboneka kanunu ukuti fibakasyeghe, kangi bope bikwiyula fiyo ukupanga inyanngalo syakukasya umbili ukuti bafwane na bandu aba. Loli linga bikuketa ukuti bikutoliwa, bikuwa amaka fiyo. Umwe ubwighane bwinu buyeghe bo bwakuti mupasikiseyghe ubumi bwinu, komma ukuti muchenje itolo muno mukubonekela.”