•  Ngulondiwa ukwimanya kanunu

•  Nongwa yafiki ngulondiwa ukupeliwa ubulongosi?

•  Ngimba mbaghile ukubomba isyafiki ukuti nambilileghe ubulongosi?

•  Isi abininu bikuyoba

 Twesa tukulondiwa ubulongosi ubu bubaghile ukututula ukuti tubombeghe kanunu imbombo pamo ukuti tufiketeghe kanunu ifindu. Inong’onela ififwanikisyo ifyakukongapo ifi.

1.  ● Ummayisi winu ababulile ukuti mukakwela kanunu amaghesyo kangi ikuti mukulondiwa ukwiyula ukubelenga nu kufufuza ifindu ifingi ukuti akabalilo akangi fisaye kanunu.

    Ngimba mubaghile ukubomba isyafiki nu bulongosi ubu?

   1.   Ukukana. (‘Ummanyisi abengile itolo.’)

   2.   Ukwitikisya. (‘Nguya pakubomba isi bambulile ukuti akabalilo akangi fisaye kanunu.’)

2.  ● Mama winu ikubabula ukuti nkipinda mukaya kanunu nalinga umwe mukuketa ukuti mutendekisye.

    Ngimba mubaghile ukubomba isyafiki nu bulongosi ubu?

   1.   Ukukana. (‘Ikutamya itolo.’)

   2.   Ukwitikisya. (‘Ikuyoba ubwanaloli, ngulondiwa ukutendekesya kanunu.’)

3.  ● Unnung’una winu ikubabula ukuti mukwiketa ukufwana muli bwana.

    Ngimba mubaghile ukubomba isyafiki nu bulongosi ubu?

   1.   Ukukana. (‘Yo nani ukuti ambule ifyakubomba?’)

   2.   Ukwitikisya. (‘Ikuyoba ubwanaloli, ngulondiwa ukubomba nawe ifindu mwakisa.’)

 Abakilumyana bamo bikukalala fiyo linga yumo abapele ubulongosi. Ngimba mumuno nanumwe mukubombela? Linga mo siyilile, mukulondiwa ukuchenja. Nongwa yafiki? Panongwa yakuti linga mukupilikila ubulongosi, ko kuti mukumanyila uluso lwakulondiwa fiyo ulu lubaghile ukubatula lino, kangi linga mukulile.

•   Panongwa yakuti mukaya bagholofu. Ibaibolo likuti: “Namanga kabilikabili twesa tukusowa.” (Yakobu 3:2) Yonongwa yake aliwesa ikulondiwa ukupeliwa ubulongosi.

   “Kingi ngukumbuka ifundo yakuti twesa tukaya bagholofu kangi tukonanga akabalilo kingi itolo. Yonongwa yake ngupilikila linga mbeliwe ubulongosi kangi ngubikapo indumbula ukuti ndeke ukwandisya kangi isi nonangile.”—David.

•   Panongwa yakuti bubaghile ukubatula ukuti mubombeghe kanunu ifindu. Ibaibolo likuti: “Ummanyisyeghe umundu wa mahala po umwene isakukindililagha ukuya wa mahala.” (Isya Mbupingamu 9:9) Ifindu fikuya pakubendela kanunu linga mukubwambilila ubulongosi.

   “Ngahobokagha linga umundu ikumba ubulongosi. Ninong’onagha ukuti ndi mundu uyu ikutoliwa ukubomba ifindu. Loli lino ngupilikila kangi utubalilo tumo ngunsuma umundu ukuti ambeko ubulongosi. Ngulonda ukumanya ifi ngulondiwa ukuchenje.”—Selena.

 Fikuya kanunu fiyo linga yowe usumile ubulongosi kwa mundu. Loli fikubaba linga upeliwe ubulongosi pakabalilo aka ukaghulilagha. Undindwana yumo uyu ingamu yake yo Natalie bo apeliwe ubulongosi ubu akaghulilagha atile: “Nakalele kangi nawile amaka fiyo. Ngaghulilagha ukuti mbaghile ukupeliwa ubulongosi.”

 Ngimba ifindu bo ifi fibabonekilemo? Linga fibabonekilemo, ngimba mwabombile isyafiki?

•   Mupilikisyeghe.

   Ibaibolo likuti: “Umundu wa mahala atikuyoba amasyu mingi, kangi umundu wa nyinong’ono yo ikuya itolo talali.” (Isya Mbupingamu 17:27) Linga umundu ikuyoba, mundekeghe ayobe amalisye syosa isi ikuyoba. Kangi mungabopelagha ukwamula, panongwa yakuti pabumalilo mubaghile ukwanda ukwiyipa inongwa.

   “Kingi nighanile ukwihobokela linga mbeliwe ubulongosi. Loli mukaya momuno ngulondiwa ukubombela, ngulondiwa ukumanyila simo pa isi nasobile ukuti nsabombe kanunu akabalilo akangi.”—Sara.

•   Bika indumbula pabulongosi, komma uyu ikubika ubulongosi.

   Utubalilo tumo mubaghile ukwanda ukubika indumbula pabusobi bwa mundu uyu ikubapa ubulongosi. Loli kununu ukukonga ubulongosi bwa mu Baibolo ubwakuti umundu “ayeghe mwengo ukupilika, bo ikuyoba ayobeghe mbolambola, kangi angayagha mwengo ukukalala.” (Yakobu 1:19) Fikabaghila ukubombiwa ukuti umundu abape ubulongosi kisita ikifukwa. Komma ukusulako itolo ubulongosi panongwa yakuti mutikulonda ukupilikila.

   “Linga abapapi bangu bikumba ubulongosi, nakalalagha fiyo kangi nababulagha ukuti, ‘Nsimenye kale isi bikuyoba.’ Loli mbilikile nu kukonga ubulongosi ifindu fyendagha kanunu.”—Edward.

•   Mwiketeghe kanunu.

   Linga mupeliwe ubulongosi sitikusanusya ukuti mukutoliwa. Sikusanusya itolo ukuti nanumwe mukonanga utubalilo tumo bo muno sikuyila nu mundu aliwesa. Nalinga aye mundu uyu ikubapa ubulongosi, yope ikulondiwa ubulongosi utubalilo tumo. Ibaibolo likuti: “Akayamo yumo nkisu uyu ikubomba sinunu akabalilo kosa unsita konangamo.”—Undumbilili 7:20.

   “Umwinangu alimbele ubulongosi ubu naketile ukuti bukali bwakulondiwa. Nalindaghisye ukuti alimbulile kisita kufisa loli nawile amaka. Loli pabumalilo nasyaghenie ukuti ayobile ubwanaloli. Nandaghisye fiyo, fyalipo ifindu fimo ifi nalondiwagha naloli ukuchenja ifi une ngamanyagha ukuti ngulondiwa ukuchenja.”—Sophia.

•   Bikapo fiyo indumbula ukuti muchenje.

   Ibaibolo likuti “umwana wa mahala ikupilika isi uwise ikumfunda.” (Isya Mbupingamu 15:5) Linga mukupilikila ubulongosi mukuya pakuchenja nu kubomba kanunu ifi mukutoliwa kangi pabumalilo mukuya pakwibwa ukuti ubulongosi bukubaba. Lemba ifindu ifi mukutoliwa ukubomba kanunu, kangi bikapo fiyo indumbula ukuti muchenje.

   “Umundu uyu ikupilikila ubulongosi ko kuti nsubiliwa panongwa yakuti kukulondiwa ukwiyisya, kangi ukusubiliwa ukuti umundu itikisye isi asobile, apepesye nu kuchenja.”—Emma.

 Ifundo Inyamu: Ibaibolo likuti: “Bo muno ikyela kikupyasya ikyela ikinine, mo muno yope numundu ikubombela ukughendesya amahala gha mwinake.” (Isya Mbupingamu 27:17) Ubulongosi buli bo ikyela iki kibaghile ukubapyasya, pamo bubaghile ukubatula ukuti ifindu fibendeleghe kanunu lino kangi linga mukulile.