“Njibengile fiyo isukulu.” Linga nanumwe momuno mukwipilikila, mubaghile ukugheliwa ukuti muyileke isukulu. Inkhani iyi yili ni fundo isingi isi sibaghile ukubatula fiyo.

•  Inongwa iyi bamo bikuyileka isukulu

•  Mwinong’oneleghe ifyakusokapo fyake

•  Injila inunu

•  Isi abininu bikuyoba

 Abakalyoto bafimanyilo bafyaghile ififukwa fimo ukuti fyo:

•   Ukutoliwa ukubomba kanunu mu kilasi. ‘Ngutoliwa ukubomba kanunu kangi amagiledi ghangu ghakaya manunu.

•   Ukuwa itolo amaka. ‘Nguketa ukuti isi ngumanyila ku sukulu sitikundula nakamo.’

•   Ubulondo. ‘Ngulondiwa ukubomba imbombo ukuti mfyaghe ifyakulondiwa fya ba pambumba yitu.’

 Ibaibolo likuti: “Umundu wa mahala yo ikwinong’ona tasi ninjila iyi abaghile ukwendamo.” (Isya Mbupingamu 14:15) Ngimba tukumanyilako isyafiki? Linga mukulonda ukuleka isukulu mukulondiwa ukumanya ifyakusokapo fyake.

 Amwilalusye ukuti:

•   ‘Ngimba linga ndekile isukulu, sikuya pakupalamasya bulebule ulusako ulwakuti nsayaghe imbombo nkyeni?’

   “Inong’onela ifundo iyakuti nkyeni mukulondiwa ukuti musayaghe imbombo nu kufyagha ifyakulondiwa fya mbumba yinu. Ngimba mubaghile ukuyagha bulebule imbombo linga mwayilekile isukulu panjila apa aba bwana bingi bikulonda abandu aba bamanyilepo isukulu?”—Julia.

•   ‘Linga ndekile isukulu, ngimba ngwisa kufwanisyagha ukumalana ni ndamyo sya nkyeni?’

   “Isukulu yikubatula muno mubaghile ukwisa kwikalila nkyeni. Ku nkyeni uku abandu aba wisakwaghanagha nabo, ingelo isi wisakwaghanagha nasyo ni mbombo iyi wisakubombagha fibaghile ukufwana itolo na ifi ukwaghana nafyo ku sukulu.”—Daniel.

•   ‘Ngimba linga ndekile isukulu ngwisapakuya namaluso aghakulondiwa?’

   “Pakabalilo aka isukulu yibaghile ukuboneka ukuti yikaya ni mbombo, loli linga uli ni fyinja 23 kangi kulonda ukulemba ibajeti yako, po apa ukukumbuka ukuti, ‘Ndinulusako naghapilikisye amasamu apa namanyilagha.’”—Anna.

•   Musumeghe ubutuli. Ibaibolo likuti: “Linga abalongosi ba mahala balipo syosa sikwenda mbununu itolo (Isya Mbupingamu 11:14) Linga muketile ukuti amagiledi ghinu ghakaya kanunu, suma ubutuli ku bapapi binu, abamanyisi binu, abandu aba bikubamanyisya abangi muno babaghile ukubombela ifindu pamo umundu unkusi uyu mukunsubila.

   “Yobesania nu mmanyisi winu linga fimo fikubatamya. Utubalilo tumo mubaghile ukuketa ukuti indamyo mmanyisi winu, loli kingi fikuya kanunu linga musumile ubutuli.”—Edward.

•   Mwinong’oneleghe ubumalilo bwake. Ibaibolo likuti: “Ubumalilo bwa kandu bo bununupo nukukinda ubwandilo.” (Undumbilili 7:8) Linga mumalile isukulu, mukuya ukuti mumanyile utuyilo kangi amaluso agha ghabaghile ukubatula pa bumi bwinu.

   “Linga umalile isukulu kangi uli nkusi ukabaghila ukulemba kangi homuweki pamo ukubelenga ukuti ulembe amaghesyo, loli ifi wabombagha pakumalana nu kwikolesania nifyakubombiwa fya ku sukulu fikutula nkyeni ukuti ungisakutamiwagha fiyo naminong’ono linga waghene ni ndamyo.”—Vera.

•   Mwinong’oneleghe tasi ifi mukulonda ukusala. Ibaibolo likuti: “Uyu ikubomba mbibimbibi kisita kwinong’ona yo ikwingila mbulondo (Isya Mbupingamu 21:5) Mungabopelagha ukuti muyileke isukulu. Utubalilo tumo mubaghile ukukindilila ukumanyila muli pakaya pinu ukwendela pa intaneti pamo munjila isingi.

   “Isukulu yikubatula ukuti mwiyuleghe pakubomba ifindu, ukumalana ni ndamyo kangi ukukolelana na bininu. Ubununu bwa sukulu butikumala. Kununu fiyo ukumalisya isukulu.”—Benjamin.

 Ifundo inywamu: Malisya isukulu kangi mumanyileghe nyingi isi sibaghile ukubatula ukuti mufike pabukusi.