Ibaibolo likuti kubibi fiyo ukukalala panongwa yakuti kubaghile ukumfulasya uyu akalele na bandu abangi. (Isya Mbupingamu 29:22) Utubalilo tumo umundu abaghile ukukalala pafifukwa ifyakupilikiwa. Nalinga sili bo ulu, loli Ibaibolo likuti bosa aba bikukindilila ukuya “nilyoyo” batisakupona. (Bagalatia 5:19-21) Ibaibolo lili nifundo isi sibaghile ukututula linga tukalele.

•  Ngimba kubibi ukukalala?

•  Ngimba kabalilo kaliku aka ubukalale bubaghile ukuya bubibi?

•  Ngimba mubaghile ukubomba isyafiki linga mukalele?

•  Amavesi agha ghikuyoba isya bukali

 Hayi. Utubalilo tumo umundu abaghile ukukalala pafifukwa ifyakupilikiwa kanunu. Mwakifwanikisyo, Nehemiya akalele fiyo bo apilike ukuti abakamu bake bikubabombela isya nkhaza.—Nehemiya 5:6.

 Kyala yope ikukalala utubalilo tumo. Mwakifwanikisyo, pakabalilo aka Abaisraeli balekile ukukonga ululaghilo ulwakuti bamwiputeghe mwene Kyala, nu kwanda ukwiputa ku bakyala ababutungulu po apa, “ubukali bwa Yehova bulinkwaka pamyabo.” (Abalongi 2:13, 14) Nalinga sili bo ulu, loli Yehova atikukindilila ukukalala. Loli Umwene ikukalala pafifukwa fyakupilikiwa kangi atikukalala mwakukinda umpaka.—Ukusoka 34:6; Yesaya 48:9.

 Ukukalala kubibi fiyo linga tukalele pa fifukwa ifi fitikupilikiwa kanunu pamo tukalele mwakukinda umpaka. Utubalilo twingi ifi fikubombiwa panongwa ya butulanongwa. Mwakifwanikisyo:

•   Kaini “alyakile nilyoyo” panongwa yakuti Kyala akahobwike nikemo lyake. Loli Kaini akalele fiyo mpaka alingoghile unnung’una wake.—Ubwandilo 4:3-8.

•   Yona “alyakile nilyoyo” Panongwa yakuti Kyala abapelile ikisa abandu ba nkaya ka Ninive. Loli Kyala alimpele ubulongosi Yona. Alimbulile ukuti akalondiwagha ukuti akalale fiyo, loli umwene alondiwagha ukubapelela ikisa abandu abatulanongwa aba balekile ubutulanongwa bwabo.—Yona 3: 10–4:1, 4, 11. a

 Inkhani isyapamwanya isi, sikunangisya ukuti, “ubukalale bwa mundu, butikubomba isya bugholofu isya Kyala.”—Yakobu 1:20.

•   Amumanyeghe ububibi bwakukalala mwakukinda umpaka. Abandu bamo bikwinong’ona ukuti linga bakalele mwanakalinga sikunangisya ukuti bali na maka fiyo. Loli ubwanaloli bwake bo bwakuti linga umundu atikughomola ubukalale bwake, ko kuti ali ni ndamyo inywamu fiyo. Kangi “Afwene itolo bo kaya kako kapokiwe, aka kakaya namalinga.” (Isya Mbupingamu 25:28; 29:11) Loli linga tukwighomola ku bukalale ko kuti tukunangisya ukuti tuli namaka kangi tumenye ifindu. (Isya Mbupingamu 14:29) Ibaibolo likuti: “Umundu untengamoyo yo nnunu ukukinda nu mfumuke mbwite.”—Isya Mbupingamu 16:32.

•   Amubombepo simo bo mukali ukubomba ifi mukwisa pakudandabula nafyo. Ilemba lya Salimo 37:8, likuti: “Wiyepusyeko ku bukalale kangi usilekeghe ingalalisi. Ungatamiwagha mundumbula; sisisi syo sikukutwala kubutulanongwa.” Linga tukalele tuli nubwabuke bwa kusala ukwighomola nu kuleka ukubomba “ifindu ifibibi.” Ilemba lya Baefesi 4:26 likuti: “Linga mukukalala, po mungatulilagha papo ninongwa.”

•   Linga fibaghile ukubombiwa mubaghile ukusokapo itolo. “Ibaibolo likuti, “Ulukani luliti bo gha misi agha baghighulile injila, kununu ukukanisya ulukani bo lukali nukukula.” (Isya Mbupingamu 17:14) Kununu ukumasya ulukani mwanakalinga. Loli fibaghile ukuya kanunu ukuti mwesa mwikilisye indumbula pasi bo mukali ukwanda ukuyobesania.

•   Manya inkhani yosa. Ilemba lya Isya Mbupingamu 19:11 likuti, “Syo sya mahala ukuti umundu aghomolengeko ubukali bwake.” Tubaghile ukubomba kanunu linga tuyimenye kanunu inkhani yosa bo tukali ukubombapo simo. Linga tuyipilikisye kanunu inkhani yosa fikuya pakututula ukuti tuleke ukukalala pafifukwa ifisita kupilikiwa.—Yakobu 1:19.

•    Mwiputeghe ukuti muye nulutengano lwa muminong’ono. Ulwiputo lubaghile ukubatula ukuti muye “nulutengano lwa Kyala ulu lughakindile ghosa amahala.” (Bafilipi 4:7) Linga tukwiputa kwa Kyala, ikutupa mbepo mwikemo kangi tukuya balutengano, bakwiyisya na bakwikola.—Luka 11:13; Bagalatia 5:22, 23.

•   Musaleghe kanunu abamanyani. Utubalilo twingi twighanile ukweghelela utuyilo twa binitu aba twighanile ukwangala nabo. (Isya Mbupingamu 13:20; 1 Bakorinti 15:33) Yonongwa yake, Ibaibolo likutusoka ukuti: “Ungasulwagha ukumanyana nu mundu wa lyoyo, nalinga ko kuya mbulilanisi na baghanabwite.” Nongwa yafiki? “Ukuti nanuwe ungisa kukongagha injila syake; wende nukwikola ndutambo lwake.”—Isya Mbupingamu 22:24, 25.