Ngimba Amabusololi Aghakuyoba Isya Mesiya Ghikunangisya Naloli Ukuti Yesu yo Mesiya?

IGHULA

Isi Ibaibolo likuyoba

Ena. Pakabalilo aka Yesu ali pa kisu, afwanisye amabusololi aghakuyoba isya “Mesiya Undongosi,” uyu yo “Mpoki wa kisu.” (Danieli 9:25; 1 Yohani 4:14) Kangi na panyuma pake bo afwile, Yesu akindilile ukufwanisya amabusololi aghakuyoba ukuti yo Mesiya.—Salimo 110:1; Imbombo sya Batumiwa 2:34-36.

Ngimba ingamu iyakuti “Mesiya” yikusanusya isyafiki?

Ilisyu lya Chihiburi ilyakuti Ma·shiʹach (Mesiya) ni lya Chigiriki ilyakuti Khri·stos (Kristu) ghosa ghikusanusya “Umpakiwa.” Ingamu iyakuti “Yesu Kristu” yikusanusya “Yesu Mpakiwa,” pamo ukuti “Yesu yo Mesiya.”

Nkabalilo ka kunyuma, linga umundu bampele ubudindo ubwa padela kingi bampakagha amafuta pantu ukunangisya ukuti apakiwe. (Abanyalevi 8:12; 1 Samueli 16:13) Kyala alinkusala Yesu ukuya Mesiya kangi ubu budindo bwapamwanya fiyo. (Imbombo sya Batumiwa 2:36) Kangi m’malo mwakumpaka Yesu na mafuta, Kyala alinkumpaka na mbepo mwikemo.—Matai 3:16.

Ngimba balipo abandu abangi aba amabusololi aghakuyoba isya Mesiya ghikufwanisiwa pamyabo?

Hayi. Bo muno sikuyila ukuti ikidindo kya nyobe kikabaghila ukwimila abandu babili, amabusololi gha mu Baibolo aghakuyoba isya Mesiya ghalondiwagha ukufwanisiwa pa mundu yumoywene, Mesiya pamo ukuti Kristu. Loli Ibaibolo likusoka ukuti “buno bisakusumukagha Abakristu ababutungulu na basololi ababutungulu, bisakunangisyagha ifika ifikulumba nifiswighu, ukuti linga sibaghile babasofyeghe nabasaliwa.”—Matai 24:24.

Ngimba Mesiya ikwisa pakuboneka nkyeni?

Hayi. Ibaibolo lyayobile ngani ukuti Mesiya ikwisa kufuma mu mbapo ya Mwalafyale Davidi wa Israeli. (Salimo 89:3, 4) Imipukutu ya Bayuda iyakuyoba isya muzele wa mbumba ya Davidi, yikuboneka ukuti yayongile pakabalilo aka Abaroma bakapalaghenie akaya ka Yerusalemu mu 70 C.E. a Ukufuma itolo pakabalilo aka, syakutamya ukubwagha ubuketi ubwakuti umundu uyungi alinkufuma naloli mumbumba ya Mwalafyale Davidi. Loli nkabalilo ka Yesu imupukutu iyi yalipo, kangi akalipo nayumo uyu asusyagha ukuti Yesu afumile mu mbapo ya Mwalafyale Davidi.—Matai 22:41-46.

Ngimba mu Baibolo ghalimo amabusololi malinga aghakuyoba isya Mesiya?

Syakutamya ukuyoba ubwingi bwa mabusololi aghakuyoba isya Mesiya ukuti ghalipo malinga. Mwakifwanikisyo injila iyi yumo abaghile ukubombela pakubelengela ubwingi bwa mabusololi, yibaghile ukukindana namuno uyungi abaghile ukubombela, nalinga po pa nkhani isi sikunangisya ukuti sikuyoba isya Mesiya. Inkhani ya pa Yesaya 53:2-7, yikuyoba isya mabusololi aghakukindanakindana agha Mesiya. Bamo babaghile ukuketa ukuti amavesi ghosa agha ghikuyoba isya busololi bumobwene itolo, loli abangi babaghile ukuketa ukuti ifundo yiliyosa apa busololi pabwene.

Amabusololi aghakuyoba isya Mesiya agha ghafwanisiwe pa Yesu

Ubusololi	Bukwaghiwa pa	Bwafwanisiwe pa
Isakufuma mu mbapo ya Abrahamu	Ubwandilo 22:17, 18	Matai 1:1
Isakufuma mu mbapo ya Isaka umwana wa Abrahamu	Ubwandilo 17:19	Matai 1:2
Isakupapiliwa nkikolo kya Yuda	Ubwandilo 49:10	Matai 1:1, 3
Isakufuma nnyumba ya Mwalafyale Davidi	Yesaya 9:7	Matai 1:1
Isakupapiwa ku Ndindwana	Yesaya 7:14	Matai 1:18, 22, 23
Isakupapiliwa ku Betelehemu	Mika 5:2	Matai 2:1, 5, 6
Isakukoleliwa ingamu ya Imanueli b	Yesaya 7:14	Matai 1:21-23
Isakupapiwa mumbumba indondo	Yesaya 53:2	Luka 2:7
Abana bisakughoghiwa linga apapiwe	Yeremiya 31:15	Matai 2:16-18
Isakukoleliwa ukufuma ku Egiputi	Hoseya 11:1	Matai 2:13-15
Isakukoleliwa ukuti Munazareti c	Yesaya 11:1	Matai 2:23
Uwandumi uyu isakutendekesya injila	Malaki 3:1	Matai 11:7-10
Apakiwe ukuya Mesiya mu 29 C.E. d	Danieli 9:25	Matai 3:13-17
Kyala isakufumusya ukuti yo mwanake	Salimo 2:7	Imbombo sya Batumiwa 13:33, 34
Isakwiyipa panyumba ya Kyala	Salimo 69:9	Yohani 2:13-17
Isakufumusya amasyu amanunu	Yesaya 61:1	Luka 4:16-21
Isakufumusya mu Galilai kangi ulumuli lwisakubabalila	Yesaya 9:1, 2	Matai 4:13-16
Isakubomba imbombo isyakuswighisya bo muno abombile Mose	Ukukumbusya Indaghilo 18:15	Imbombo sya Batumiwa 2:22
Isakuyoba isyakufuma kwa Yehova bo muno abombelagha Mose	Ukukumbusya Indaghilo 18:18, 19	Yohani 12:49
Isakubabumbulusya ababine	Yesaya 53:4	Matai 8:16, 17
Atisakuyweghagha nu mundu	Yesaya 42:2	Matai 12:17, 19
Isakubanangisya ikisa abandu aba bikutamiwa	Yesaya 42:3	Matai 12:9-20; Marko 6:34
Isakunangisya ubugholofu bwa Kyala	Yesaya 42:1, 4	Matai 12:17-20
Isakuya ndongosi Wakuswighisya	Yesaya 9:6, 7	Yohani 6:68
Isakufumusya ingamu ya Yehova	Salimo 22:22	Yohani 17:6
Isakuyobagha mfifwanikisyo	Salimo 78:2	Matai 13:34, 35
Undongosi	Danieli 9:25	Matai 23:10
Bingi batisakansubilagha	Yesaya 53:1	Yohani 12:37, 38
Isakuya bo ilibwe ili balisyokile	Yesaya 8:14, 15	Matai 21:42-44
Abandu bisakunkanagha	Salimo 118:22, 23	Imbombo sya Batumiwa 4:10, 11
Bisakumbengagha kisita nongwa	Salimo 69:4	Yohani 15:24, 25
Isakwingila mu Yerusalemu bo akwelile pa mbunda	Zekariya 9:9	Matai 21:4-9
Abana bisakumpala	Salimo 8:2	Matai 21:15, 16
Isakwisa mu ngamu ya Yehova	Salimo 118:26	Yohani 12:12, 13
Isakusambukiliwa nu m’manyani wake	Salimo 41:9	Yohani 13:18
Isakulisiwa nindalama 30 isya siliva e	Zekariya 11:12, 13	Matai 26:14-16; 27:3-10
Abamanyani bake bisakumbopa	Zekariya 13:7	Matai 26:31, 56
Abandu bisakunjobelagha ubutungulu	Salimo 35:11	Matai 26:59-61
Atisakubamula kalikosa	Yesaya 53:7	Matai 27:12-14
Bisankuswela amata	Yesaya 50:6	Matai 26:67; 27:27, 30
Bisankukoma pantu	Mika 5:1	Marko 15:19
Bisankukoma nifikoti	Yesaya 50:6	Yohani 19:1
Atisakubakanisya aba bisakumwangalilagha	Yesaya 50:6	Yohani 18:22, 23
Abanyafyale ba nkisu bisakunsambukila	Salimo 2:2	Luka 23:10-12
Bisankukomelela pa mpiki nimisumali mmaboko na mmalundi ghake	Salimo 22:16	Matai 27:35; Yohani 20:25
Bisakubika ubulaghusi pamyenda yake	Salimo 22:18	Yohani 19:23, 24
Bisankukomela pampene ni minyambuta	Yesaya 53:12	Matai 27:38
Bisakumwangalila nu kunhelula	Salimo 22:7, 8	Matai 27:39-43
Isakutamiwa panongwa ya butulanongwa bwitu	Yesaya 53:5, 6	1 Peteri 2:23-25
Isakufwana Kyala andekile	Salimo 22:1	Marko 15:34
Bisakumpa asiki nu bwalwa ubu balyongenie na kayongo	Salimo 69:21	Matai 27:34
Isakuya nikyumilwa bo ali pipi ukufwa	Salimo 22:15	Yohani 19:28, 29
Isakububika ubumi bwake mmaboko gha Kyala	Salimo 31:5	Luka 23:46
Isakukuta nilisyu ilikulumba nu kusililika	Yesaya 53:12	Marko 15:37
Isakubika ubumi bwake ukuti asosyepo ubutulanongwa	Yesaya 53:12	Matai 20:28
Nakimo ikifupa kyake iki kisakukonyoliwa	Salimo 34:20	Yohani 19:31-33, 36
Bisakundasa	Zekariya 12:10	Yohani 19:33-35, 37
Isakusyiliwa nu mundu unkabi	Yesaya 53:9	Matai 27:57-60
Isakusyuka ku bafwe	Salimo 16:10	Imbombo sya Batumiwa 2:29-31
Um’manyili uyungi isakwingila m’malo mwa uyu alinsambukile	Salimo 109:8	Imbombo sya Batumiwa 1:15-20
Isakwikala kukiboko ikililo ikya Kyala	Salimo 110:1	Imbombo sya Batumiwa 2:34-36

a Ibuku lya McClintock and Strong’s Cyclopedia likuti: “Tutikukayika ukuti imipukutu iyakuyoba isya mbumba sya Chiyuda yayongile pakabalilo aka bakapalaghenie akaya ka Yerusalemu.”

b Ingamu ya Chihiburi iyakuti Imanueli, yikusanusya ukuti “Kyala ali na Nuswe,” kangi yikulingania kanunu ubudindo bwa Yesu ukuti yo Mesiya. Ukwisa kwake pa kisu kyapasi kangi na isi abombile, buketi bwakuti Kyala ali kulubafu lwa bandu aba bikumwiputa.—Luka 2:27-32; 7:12-16.

c Ilisyu ilyakuti “Munazareti” libaghile ukuti lyafumile ku lisyu ilya Chihiburi ilyakuti neʹtser ili likusanusya “akasamba akapya.”

d Ukuti mumanye nyingi isyakufwana na mabusololi agha ghikunangisya ukuti Mesiya abonike mu 29 C.E., keta inkhani iyakuti “Umo Uchimi wa Daniyeli Ukayowoyerathu za Kwiza kwa Mesiya.”

e Ubusololi ubu buli mu buku lya Zakariya, nalinga ukuti Matai uyu alembile Ibaibolo ayobile ukuti ubusololi ubu bwayobiwe “ukwendela mwa nsololi Yeremiya.” (Matai 27:9) Sikunangisya ukuti akabalilo kamo kunyuma ibuku lya Yeremiya, lyabikiwagha kubwandilo m’mabuku agha ghamanyiwagha ukuti “Amalemba gha Basololi.” (Luka 24:44) Polelo lumo Matai ayobile ukuti ubusololi ubu buli mu buku lya “Yeremiya” pakulingania isya mabuku ghosa agha basololi agha ghikongelelapo ibuku lya Zakariya.

Lumo Mubaghile Ukulonda Ukumanya Isya Nkhani iyi

ISI IBAIBOLO LIKUMANYISYA

Ukumanyila Ibaibolo

Amwande ukumanyila Ibaibolo munjila iyakuyobesania kisita kulipila.

AMALALUSYO AGHA IBAIBOLO LIKWAMULA