Yɛyɛ wɔ mo kɛ ɛkulo kɛ ɛfa Gyihova Alasevolɛ gyima nwo amaneɛbɔlɛ ɛmaa la. Yɛhile kɛzi yɛkɛlɛ ninyɛne nee kɛzi yɛfa yɛdi gyima wɔ yɛ ahyehyɛdeɛ ne anu la wɔ edwɛkɛ ɛhye anu. Saa ɛlɛ debie bie mɔɔ yɛanga nwolɛ edwɛkɛ wɔ ɛke la anwo kpuya a, nwu Gyihova Alasevolɛ ɔfese ne mɔɔ wɔ wɔ maanle ne anu la.

adekpakyelɛnli. Duma mɔɔ bɛfa bɛfɛlɛ awie mɔɔ bɔ mɔdenle fa dɔnehwele dodo bie yɛ daselɛlilɛ gyima ne siane biala la. Bɛta bɛka ye sikalɛ zɔhane bɛfa bɛgyinla ɛkɛ ne bɛmaa “dahuu adekpakyelɛnli,” mɔɔ fa dɔnehwele 600 di daselɛ ɛvolɛ biala (dɔnehwele 50 siane biala) la. Ɔyɛ a bɛfa bɛfɛlɛ “adekpakyelɛ boavolɛ,” mɔɔ fa dɔnehwele 15 anzɛɛ 30 di daselɛ wɔ siane bie anzɛɛ siane dɔɔnwo anu la. Bɛndua adekpakyelɛma kakɛ wɔ bɛ daselɛlilɛ gyima ne anwo yɛɛ bɛnle asafo ne anzɛɛ debie mɔɔ Gyihova Alasevolɛ dua zo yɛ gyima la anu gyimayɛvoma. Adekpakyelɛma dɔɔnwo yɛ gyima fa nea bɛ nwo. “Adekpakyelɛnli” ɛnle amodinli mɔɔ bɛfa bɛfɛlɛ bɛ.

adiema nrenyia. Nrenyia mɔɔ le Dasevolɛ mɔɔ bɛzɔne ye. Bɛkola bɛfa bɛboka Dasevolɛ nrenyia duma nwo bɛfɛlɛ ye (neazo ɛne, Adiema Smith). Ɔnle amodinli mɔɔ bɛfa bɛfɛlɛ awie bɛdi ye eni a. Bɛfɛlɛ Dasevolɛ raalɛ noko adiema (neazo ɛne, Adiema raalɛ Smith).

adiema raalɛ. Raalɛ mɔɔ le Dasevolɛ mɔɔ bɛzɔne ye la. Bɛkola noko bɛfa bɛboka Dasevolɛ raalɛ duma nwo bɛfɛlɛ ye (neazo ɛne, Adiema raalɛ Smith). Ɔnle amodinli mɔɔ bɛfa bɛfɛlɛ awie bɛdi ye eni a. Bɛfɛlɛ Dasevolɛ nrenyia noko adiema (neazo ɛne, Adiema Smith).

asafo. Gyihova Alasevolɛ ekpunli bie mɔɔ yia nu sonle dahuu la. Mgbanyima eku yɛ Baebolo ngilehilelɛ nee sunsum nu adehilelɛ nwo ngyehyɛleɛ ngakyile fa boa asafo ne nee awie ko biala mɔɔ wɔ nu la. Awie biala kola kɔ debiezukoalɛ ne mɔ bie.

asafo nu kpanyinli. Dasevolɛ nrenyia mɔɔ ɛnyi sunsum nu mɔɔ bɛkpa ye kɛ ɔhilehile asafo ne anu amra na ɔnlea bɛ la. Ɔwɔ kɛ kpanyinli bie dwu Ngɛlɛlera ne anu ninyɛne mɔɔ maa ɔfɛta mɔɔ bɛhile ye wɔ 1 Timote 3:1-7; Taetɛse 1:5-9; Gyemise 3:17, 18; yɛɛ 1 Pita 5:2 la anwo. Bɛndua mgbanyima ne mɔ kakɛ yɛɛ bɛnle asafo anzɛɛ debie mɔɔ Gyihova Alasevolɛ dua zo yɛ gyima la anu gyimayɛvoma. Mgbanyima dɔɔnwo yɛ gyima fa nea bɛ nwo nee bɛ mbusua. Mgbanyima ne mɔ ɛnle ɛsɔfoma yɛɛ ngakyile biala ɛnle mgbanyima ne mɔ nee asafo ne anu amra avinli. Bɛnva amodinli biala bɛnvɛlɛ bɛ.

asafo nu sonvolɛ. Dasevolɛ nrenyia mɔɔ dwenle sunsum nu ninyɛne nwo mɔɔ bɛkpa ye kɛ ɔboa mgbanyima ne mɔ ɔmaa bɛnlea asafo ne azo la. Saa awie bazonle kɛ sonvolɛ a, ɔwɔ kɛ ɔdwu Ngɛlɛlera ne anu ninyɛne mɔɔ maa ɔfɛta mɔɔ bɛhile ye wɔ 1 Timote 3:8-10, 12, 13 nee Taetɛse 2:2, 6-8 la anwo. Azonvolɛ yɛ ninyɛne dɔɔnwo mɔɔ anwo hyia la fa boa asafo ne. Bɛndua sonvolɛ bie kakɛ wɔ mɔɔ ɔyɛ la anwo yɛɛ ɔnle asafo ne anzɛɛ debie mɔɔ Gyihova Alasevolɛ dua zo yɛ gyima la anu gyimayɛvo. Azonvolɛ dɔɔnwo yɛ gyima fa nea bɛ nwo nee bɛ mbusua. Nzinlii, azonvolɛ bie mɔ fɛta na bɛsonle kɛ mgbanyima. “Asafo nu azonvolɛ” ɛnle amodinli mɔɔ bɛfa bɛfɛlɛ bɛ.

Awake! Ɛhye le magazine mɔɔ Gyihova Alasevolɛ yɛ na bɛfa bɛmaa menli a. Bɛbɔle ye ɛyɛlɛ bo wɔ 1919 na ɛnee bɛfɛlɛ ye The Golden Age, bɛhakyile duma ne bɛyɛle ye Consolation wɔ 1937. Ɔvi August 22, 1946 ɛdeɛ ne zo mɔɔ ba la bɛvɛlɛle ye Awake!. Bɛvɛlɛle ye Awake! bɛvale bɛzile zolɛ kɛ ɔwɔ kɛ kengavolɛma nwu kɛ Baebolo ne kile kɛ yɛde mekɛ mɔɔ anwo hyia la anu.

Bagua Nu Debiezukoalɛ. Debiezukoalɛ mɔɔ bɛyɛ ye dapɛne awieleɛ biala la, bɛmaa mitini 30 ɛdendɛlɛ mɔɔ gyi Baebolo ne azo la bɛkile menli mɔɔ bara bie la. Bɛmaa ɛdendɛlɛ ne bɛwie a bɛfa kpuya nee mualɛ bɛsukoa edwɛkɛtile bie mɔɔ gyi Baebolo ne azo mɔɔ wɔ Ɛzinzalɛ Arane ne anu la wɔ dɔnehwele ko anu. Kɛ mɔɔ Gyihova Alasevolɛ debiezukoalɛ ne mɔ amuala de la, saa awie kɔ ɔ bo anzɛɛ ɔdua adenle bie azo ɔtie bie a bɛnlie ye ɛhwee yɛɛ bɛndo kɔlɛhyɛne.

 Bɛtɛle, Bɛtɛlema, Bɛtɛle abusua. “Bɛtɛle” le Hibulu duma mɔɔ abo kile “Nyamenle Sua Nu.” Duma mɔɔ bɛfa bɛfɛlɛ ɛleka mɔɔ Gyihova Alasevolɛ nyia bɛ gyima ne mɔɔ gyi Baebolo ne azo la anwo adehilelɛ nee moalɛ wɔ maanle biala anu la. Bɛfɛlɛ Gyihova Alasevolɛ mɔɔ yɛ gyima wɔ ɔfese ɛhye mɔ anu la “Bɛtɛlema.” Bɛbɔ nu bɛyɛ “Bɛtɛle abusua” ɔluakɛ bɛde ɛleka ko, bɛbɔ nu bɛsonle yɛɛ bɛbɔ nu bɛyɛ gyima wɔ ɔfese ɛhye mɔ anu kɛ abusua ko la. Bɛnva “Bɛtɛlema” bɛnvɛlɛ bɛ kɛ asɛɛ bɛfa bɛali bɛ eni.

dapɛne avinli debiezukoalɛ. Asafo debiezukoalɛ mɔɔ bɛta bɛyɛ ye nɔsolɛ nu wɔ dapɛne ne anu la. Debiezukoalɛ ne le foa nsa, bɛfɛlɛ ye Yɛ Kilisiene Ɛbɛlabɔlɛ Nee Yɛ Ɛzonlenlɛ, debiezukoalɛ ne bodane a le kɛ bɛfa bɛaboa Alasevolɛ ne mɔ bamaa bɛayɛ Nyamenle azonvolɛ kpalɛ. Kɛ mɔɔ Gyihova Alasevolɛ debiezukoalɛ ne mɔ amuala de la, saa awie kɔ ɔ bo anzɛɛ ɔdua adenle bie azo ɔtie bie a bɛnlie ye ɛhwee yɛɛ bɛndo kɔlɛhyɛne.

daselɛlilɛ. Ɛhye kile edwɛkɛhanlɛ gyima ne mɔɔ bɛyɛ la, bɛdi Gyisɛse edwɛkɛ ne azo bɛbɔ ‘Belemgbunlililɛ ne anwo edwɛkpa ne nolo’ bɛkile menli ‘wɔ azɛlɛ ye azo amuala bɛfa bɛdi maanle maanle ne amuala daselɛ.’​—Mateyu 24:14; 28:19.

Ɛzinzalɛ Arane Mɔɔ Bɔ Gyihova Belemgbunlililɛ Nolo. Magazine titili mɔɔ Gyihova Alasevolɛ yɛ na bɛkyehyɛ la duma ɛne. Eza bɛfɛlɛ ye Ɛzinzalɛ Arane. Magazine ne duma kile kɛ ɔboa kengavolɛma yeamaa bava bɛ adwenle bɛazie Nyamenle bodane mɔɔ ɛlɛba nu la azo. (Mateyu 24:42) Bɛfa maanlema Ɛzinzalɛ Arane ne bɛmaa menli mɔɔ anye die nwolɛ la mɔɔ bɛndua ɛhwee a. Asafo mɔɔ wɔ ewiade amuala la dua kpuya nee mualɛ zo sukoa Ɛzinzalɛ Arane ne mɔɔ le debiezukoalɛ ɛdeɛ ne la dapɛne biala. Bɛhɔ zo bɛyɛ Ɛzinzalɛ Arane ne ɔvi 1879 mɔɔ ba la, na yemɔ ala a le magazine mɔɔ bɛfa dɔɔnwo bɛmaa siane biala wɔ ewiade ye anu a.

edwɛkɛhanlɛ. Nea:  daselɛlilɛ.

 Geleade, Geleade Sukulu. Ɛhye a le Ɛzinzalɛ Arane Geleade Baebolo Sukulu ne mɔɔ bɛdele ye 1943 kɛ bɛfa bɛatete Edwɛkpatɛlɛvolɛma la. Kɛkala, bɛfa siane nnu bɛkilehile Gyihova Alasevolɛ mɔɔ bɛkɛdo ɛsalɛ bɛkɛvɛlɛ bɛ la ninyɛne titili bie mɔ wɔ Baebolo ne anu. Yɛkola yɛka ye “sukulu” ala.

Gyihova. Nyamenle Tumivolɛ Bedevinli nee Bɔvolɛ ne duma mɔɔ finde wɔ Ngɛlɛlera ne anu la. (Edwɛne 83:18) Ɔnle kɛ bɛfa “Gyihova” bɛfɛlɛ Gyihova Dasevolɛ biala (kɛ neazo la, “Gyihovanli”).

Gyihova Alasevolɛ. Bɛle Kilisienema mɔɔ bɛsonle Gyihova Nyamenle na bɛdua ndenle ngakyile zo bɛfa bɛ mekɛ bɛkilehile menli Baebolo ne la. Bɛ Baebolo ngilehilelɛ ne bodane titili a le Nyamenle Belemgbunlililɛ ne anzɛɛ arane ne anwo edwɛkpa ne nolobɔlɛ. (Mateyu 24:14) Duma ɛhye maa bɛyɛ ngakyile bɛfi ɛzonlenlɛ gyɛne mɔɔ ɛha la anwo, na ɔmaa menli nwu ahenle mɔɔ bɛsonle ye nee gyima mɔɔ bɛtu bɛ nwo bɛmaa bɛyɛ la. Saa awie te Baebolo ne anu nɔhalɛ titili bie mɔ abo, na bɛmaa ye adenle kɛ ɔ nee Gyihova Alasevolɛ asafo bie ɛbɔ nu ɛyɛ daselɛlilɛ gyima ne, na ɔyila ɔ nwo zo ɔmaa Nyamenle na bɛsɔne ye a, yɛɛ bɛbu ye kɛ ɔle Gyihova Dasevolɛ a. Bɛlɛkɛlɛ yɛ nwo edwɛkɛ wɔ edwɛkɛ bie anu a bɛva Gyihova Alasevolɛ bɛli gyima. Bɛbahola noko bɛayɛ ye “Alasevolɛ ne mɔ.” Saa bɛlɛka sonla kokye anwo edwɛkɛ a bɛha kɛ “Dasevolɛ bie” anzɛɛ “Gyihova Dasevolɛ bie.” Bɛmmaka kɛ ɔle “Gyihovanli.”​—Ayezaya 43:10.

 Gyihova Alasevolɛ Belemgbunlililɛ Asalo. Ɛleka mɔɔ asafo ko anzɛɛ dɔɔnwo yia nu sonle la. Bɛta bɛfɛlɛ ye “Belemgbunlililɛ Asalo.” Yɛsɛlɛ wɔ mmafɛlɛ ye “asɔnesua.”

Gyihova Alasevolɛ Nyianu Asalo. Ɛleka kpole mɔɔ le Gyihova Alasevolɛ ɛdeɛ, na asafo dɔɔnwo mɔɔ wɔ ɛleka bie yia ɛkɛ wɔ mekɛ bie mɔ anu bɛsonle la. Bɛkola bɛfɛlɛ ye “Nyianu Asalo.”

 Gyisɛse Kelaese. Nyamenle belamunli Ralɛ ne. Gyihova Alasevolɛ bu Kelaese kɛ bɛ Adekilevolɛ na bɛbɔ mɔdenle bɛsukoa ye neazo na bɛfa ye ngilehilelɛ ne bɛbɔ bɛ ɛbɛla. Alasevolɛ ne mɔ bu Gyisɛse kɛ ɔle sonlakpole mɔɔ tɛla awie biala mɔɔ ɛdɛnla azɛlɛ ye azo, ɔle Gyihova Dasevolɛ mɔɔ anwo hyia kpalɛ, yɛɛ yemɔ a le awie mɔɔ Gyihova Nyamenle balua ɔ nwo zo alie alesama ngoane a.​—Ayezaya 9:6, 7; Yekile 1:5.

Kelaese ewule Ngakyelɛlilɛ. Kelaese ewule ne mɔɔ bɛkakye ye ɛvolɛ biala, mɔɔ eza bɛfɛlɛ ye Awulae Nɔsolɛ Aleɛ la, Gyihova Alasevolɛ bu ye kɛ ɔle debie titili mɔɔ nwolɛ hyia wɔ ɛvolɛ ne anu yɛɛ yemɔ a le ɛzonlenlɛ nu ɛvoyia mɔɔ Kelaese mumua ne hanle kɛ ye ɛdoavolɛma ɛli a.​—Luku 22:19, 20.

mediema. Duma mɔɔ bɛfa bɛfɛlɛ Gyihova Alasevolɛ mɔɔ wɔ ewiade amuala la (mrenyia nee mraalɛ).​—1 Pita 5:9.

maangyebakyi. Gyihova Alasevolɛ asafo bie mɔ mɔɔ bɛha bɛ bɛbɔ nu.

maangyebakyi nyianu. Kenle ko nyianu mɔɔ Gyihova Alasevolɛ asafo dɔɔnwo bɔ nu yɛ ye fane nwiɔ ɛvolɛ biala la. Bɛmaa awie biala adenle bɛmaa ɔkɔ maangyebakyi nyianu ne bie, yɛɛ bɛyɛ bɛfa bɛmaa yɛ anwosesebɛ wɔ sunsum nu. Bɛfa nzuzulɛ ngakyile mɔɔ baboa menli mɔɔ bahɔ bie la amuala bɛboka nwolɛ amaa bɛanyia Baebolo ne anu folɛdulɛ ne azo nvasoɛ. Bɛyɛ yɛkile ngakyile mɔɔ maa yɛnwu kɛzi yɛbava mɔɔ yɛsukoa yɛfi Baebolo ne anu yɛabɔ yɛ ɛbɛla alehyenlɛ biala la. Bɛta bɛyɛ ye wɔ Gyihova Alasevolɛ Nyianu Asalo noko awie kola nea bie wɔ yintanɛte zo. Bɛta bɛyɛ nyianu ɛhye mɔ wɔ dapɛne awieleɛ.

maangyebakyi zo neavolɛ. Asafo nu kpanyinli mɔɔ lɛ anwubielɛ mɔɔ Bɛtɛle maa ɔkɔkpɔla (ɔ nee ɔ ye, saa ɔgya raalɛ a) asafo biala mɔɔ wɔ maangyebakyi bie anu la, ɔta ɔkɔkpɔla bɛ fane nwiɔ ɛvolɛ biala. Ɔmaa mediema mɔɔ wɔ asafo biala anu la anwosesebɛ na eza ɔmaa asafo nu mgbanyima nee azonvolɛ anwosesebɛ yɛɛ adehilelɛ. Maangyebakyi zo neavolɛma yɛ ngyehyɛleɛ titili fa kilehile asafo biala. Duma ne ɛnle amodinli mɔɔ bɛfa bɛfɛlɛ ye kɛ bɛfa bɛali ye eni a.

maanle maanle avinli nyianu. Kenle nsa nyianu mɔɔ Gyihova Alasevolɛ yɛ ye wɔ ɛvolɛ bie mɔ anu wɔ ɛleka ngakyile bɛfa bɛsukoa debie wɔ Baebolo ne anu na bɛsonle la. Bɛmaa Alasevolɛ mɔɔ vi maanle ngakyile nu la kɔ bie. Menli gyɛne kola kɔ bie yɛɛ bɛyɛ bɛfa bɛmaa menli mɔɔ kɛhɔ bie la anwosesebɛ wɔ sunsum nu na eza yeamaa Gyihova Alasevolɛ koyɛlɛ ne anu amia wɔ ewiade amuala. Bɛta bɛhaye ɛleka bɛyɛ nyianu ɛhye mɔ yɛɛ bɛyɛ ye Yalɛ kɔdwu Molɛ.

maanzinli nyianu. Kenle nsa nyianu mɔɔ asafo dɔɔnwo mɔɔ wɔ ɛleka bie bɔ nu yɛ ye ɛvolɛ biala, bɛyɛ bɛfa bɛmaa mediema anwosesebɛ wɔ sunsum nu. Awie biala kola kɔ bie yɛɛ bɛnlie ɛhwee. Bɛfa nzuzulɛ ngakyile mɔɔ baboa tievolɛma yeamaa bɛanyia Baebolo folɛdulɛ ne azo nvasoɛ la bɛboka nwo. Bɛyɛ ninyɛne mɔɔ kɔ zo alehyenlɛ biala nee Baebolo ne anu edwɛkɛ bie mɔ anwo yɛkile bɛfa bɛkile kɛzi ɔwɔ kɛ yɛfa Baebolo ngyinlazo yɛbɔ yɛ ɛbɛla la. Bɛta bɛhaye ɛleka mɔɔ le kpole kɛ setediyɔm la bɛfa bɛyɛ nyianu. Bɛyɛ maanzinli nyianu ngyikyi noko wɔ Gyihova Alasevolɛ Nyianu Asalo mɔɔ bikye la anu. Nyianu gyimalilɛ ne bɔ ɔ bo Yalɛ kɔdwu Molɛ. Kenlensa ye, bɛkye nyianu ne bie bɛfa bɛgua yintanɛte zo.

Neazo Eku. Mgbanyima eku ekyi bie mɔɔ bɛkpa bɛ kɛ bɛli Gyihova Alasevolɛ mɔɔ wɔ ewiade amuala la sunsum nu ngyianlɛ nwo gyima la. Bɛdabɛ a bɛnea bɛmaa bɛyɛ mbuluku mɔɔ gyi Baebolo ne azo la a. Neazo Eku ne anu amra a nea di Alasevolɛ ne mɔ gyima mɔɔ kɔ zo wɔ ewiade la anwo gyima a, noko bɛbu Gyisɛse Kelaese kɛ yemɔ a le Gyihova Alasevolɛ Adekilevolɛ a. Neazo Eku ne anu amra ɔfese ne mɔ wɔ Gyihova Alasevolɛ ewiade amuala gyima ne ati wɔ Warwick, New York, USA.

Ngɛlɛlera Nwuanzanwuanza​—Ewiade Fofolɛ Ngilebɛbo. Duma mɔɔ bɛfa bɛfɛlɛ Hibulu Ngɛlɛlera ne (Ngyekyeleɛ Dɛba) nee Giliki Ngɛlɛlera ne (Ngyekyeleɛ Fofolɛ) mɔɔ Gyihova Alasevolɛ ɛhile ɔ bo na bɛyɛ la. Bɛkola bɛfɛlɛ ye Ewiade Fofolɛ Ngilebɛbo ne.

nolobɔlɛnli. Awie mɔɔ nee Gyihova Alasevolɛ asafo bie bɔ nu yɛ daselɛlilɛ gyima ne la. Saa awie te Baebolo ne anu nɔhalɛ titili bie mɔ abo, ɔdie ɔdi, na ɔfa Nyamenle ngyinlazo ne mɔ ɔbɔ ye ɛbɛla a yɛɛ bɛmaa ɔyɛ nolobɔlɛnli a. Bɛndua nolobɔlɛma kakɛ wɔ daselɛlilɛ mɔɔ bɛkɔ la anwo yɛɛ bɛnle bɛ asafo ne anzɛɛ debie mɔɔ Gyihova Alasevolɛ dua zo yɛ gyima la anu gyimayɛvoma. Nolobɔlɛnli ɛnle amodinli mɔɔ bɛfa bɛfɛlɛ bɛ.

nyianu. Nea:  maangyebakyi nyianu,  maanle maanle avinli nyianu nee  maanzinli nyianu.

 Ɔfese Kɔmatii. Saa bɛyɛ Bɛtɛle wɔ ɛleka bie a, bɛkpa Ɔfese Kɔmatii mɔɔ mgbanyima nsa anzɛɛ dɔɔnwo a wɔ nu la bɛmaa bɛnea gyima mɔɔ bɛyɛ ye wɔ maanle ne anu anzɛɛ maanle ngakyile mɔɔ wɔ zɔhane Bɛtɛle ne abo la gyima zo.

ɔfese ne. Ɛleka mɔɔ Ɔfese Kɔmatii ne anu amra yɛ gyima fa nea Gyihova Alasevolɛ ɛzonlenlɛ gyima ne azo na bɛboa bɛ wɔ maanle bie anzɛɛ maanle dɔɔnwo anu la. Ɔdwu mekɛ ne bie bɛka ye sikalɛ kɛ “Bɛtɛle.”

YƐ YE NZONLƐ: Yɛsɛlɛ wɔ, saa ɛlɛka  Gyihova Alasevolɛ anwo edwɛkɛ a, bɔ bɛ duma ne amuala wɔ mekɛ mɔɔ limoa mɔɔ ɛlɛka bɛ nwo edwɛkɛ la.