Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

Gyihova Maa Bɛdabɛ Mɔɔ Bɛ Nye Bolo Bɛkpondɛ Ye La Ahatualɛ

Gyihova Maa Bɛdabɛ Mɔɔ Bɛ Nye Bolo Bɛkpondɛ Ye La Ahatualɛ

‘Ɔwɔ kɛ awie mɔɔ ba Nyamenle ɛkɛ ne la die di kɛ Nyamenle wɔ ɛkɛ na ɔmaa bɛdabɛ mɔɔ bɛkpondɛ ɔ bo zo la ahatualɛ.’​—HIB. 11:6.

EDWƐNE: 85, 134

1, 2. (a) Agɔnwolɛvalɛ boni a wɔ ɛlɔlɛ nee diedi avinli a? (b) Kpuya boni mɔ a yɛbazuzu nwo a?

YƐKULO Gyihova “ɔboalekɛ ɔlumuale ɔhulole yɛ.” (1 Dwɔn 4:19) Gyihova yila ye nɔhalɛ azonvolɛ ɔfa ɔda ye ɛlɔlɛ ali. Mekɛ mɔɔ yɛlɛnyia Nyamenle anwo ɛlɔlɛ kpole la, ɛnee diedi mɔɔ yɛlɛ kɛ ɔwɔ ɛkɛ ne la noko ɛlɛyɛ kpole, eza ɔmaa yɛnyia anwodozo kɛ, adenle biala azo ɔbamaa bɛdabɛ mɔɔ bɛkulo ye la ahatualɛ.​—Kenga Hibuluma 11:6.

2 Debie ko mɔɔ wɔ Gyihova anwo la a le kɛ ɔmaa ahatualɛ. Saa yɛ diedi bali munli a kyesɛ yɛdie yɛdi kɛ Nyamenle maa bɛdabɛ mɔɔ bɛ nye bolo bɛkpondɛ ye la ahatualɛ ɔluakɛ “diedi a le kɛ yɛkɛzi pi wɔ ninyɛne mɔɔ yɛ nye la zolɛ la anwo.” (Hib. 11:1) Ɛhɛe, diedi kile kɛ yɛbanyia anwodozo kɛ yɛ sa baha nyilalɛ mɔɔ Nyamenle ɛva ɛbɔ ɛwɔkɛ la. Noko kɛzi ahatualɛ nwo anyelazo ne kola boa yɛ ɛ? Kɛzi Gyihova ɛmaa ye azonvolɛ ahatualɛ wɔ tete ne nee ɛnɛ ɛ? Bɛmaa yɛnlea.

GYIHOVA ƐBƆ ƐWƆKƐ KƐ ƆBAYILA YE AZONVOLƐ

3. Ɛwɔkɛ boni a wɔ Malakae 3:10 a?

3 Gyihova Nyamenle ɛzi kpɔkɛ kɛ ɔbayila ye nɔhalɛ azonvolɛ, yemɔti ɔse yɛkpondɛ ye nyilalɛ. Yɛkenga kɛ: ‘Bɛzɔ me bɛnlea wɔ ɛhye anwo na bɛnlea saa menrɛbuke anwuma nlenkɛ menrɛgua nwolɛ menrɛmaa bɛnrɛnyia nyilalɛ dɔɔnwo a. Kɛ ɛlɔne Gyihova se la ɛne.’ (Mal. 3:10) Yɛdie Gyihova ɛsalɛdolɛ kɛnlɛma ne azo yɛfa yɛda yɛ anyezɔlɛ nee yɛ moyɛlɛ ali.

4. Duzu ati a yɛbahola yɛalie Gyisɛse edwɛkɛ mɔɔ wɔ Mateyu 6:33 la yɛali a?

4 Gyisɛse maanle ye ɛdoavolɛma ne nwunle kɛ saa bɛdimoa bɛkpondɛ Belemgbunlililɛ ne a, Nyamenle baboa bɛ. (Kenga Mateyu 6:33.) Gyihova mɔɔ yɛkola yɛfa yɛ nwo yɛto ɔ nwo zo bɔkɔɔ la maa yɛnwu kɛ Gyisɛse ɛwɔkɛ ne le nɔhalɛ. Ɛnee Gyisɛse ze kɛ Nyamenle ɛwɔkɛ biala ɛnyɛ mgbane. (Aye. 55:11) Na yɛdayɛ noko saa yɛnyia diedi kpole wɔ Gyihova anu a, ɔbali ye ɛwɔkɛ ɛhye azo: “Menrɛgyakyi bɛ ɛlɛ, yɛɛ me rɛle ɛnrɛvi bɛ fee.” (Hib. 13:5) Yɛbahola yɛava edwɛkɛ zɔhane yɛado mɔɔ Gyisɛse hanle kɛ yɛlimoa yɛkpondɛ Belemgbunlililɛ ne nee Nyamenle tenleneyɛlɛ la anwo.

Gyisɛse hilele kɛ bɛbamaa ye ɛdoavolɛma ahatualɛ wɔ bɛ afɔlebɔlɛ ne mɔ anwo (Nea ɛdendɛkpunli 5)

5. Duzu ati a kɛzi Gyisɛse buale Pita la maa diedi nu mia ɛ?

5 Mekɛ bie ɛzoanvolɛ Pita bizale Gyisɛse kɛ: “Kɛ yɛgyakyi debie biala yɛɛ yɛdoa wɔ ɛ. Duzu a yɛbanyia a?” (Mat. 19:27) Gyisɛse andwi Pita anyunlu, emomu ɔzele ye ɛdoavolɛma ne kɛ bɛbanyia bɛ afɔlebɔlɛ ne anwo ahatualɛ. Ɛzoanvolɛ nɔhavoma ne yɛɛ menli gyɛne nee ye bali tumi wɔ anwuma. Na ɛnɛ bɔbɔ bɛbanyia ahatualɛ. Gyisɛse hanle kɛ: “Awie biala mɔɔ ɛgyakyi ye azua, ɔ mediema mrenya nee mraalɛ, ɔ mra, ɔ ze, ɔ nli anzɛɛ ye egyinli wɔ me ti la, banyia ye mɔnwo mɔnwo na yeanyia ngoane mɔɔ ɛnlɛ awieleɛ.” (Mat. 19:29) Ye ɛdoavolɛma ne bɛanyia ahatualɛ mɔɔ tɛla debie biala mɔɔ bɛva bɛbɔ afɔle la. Asoo sunsum nu selɛma, mame mɔ, mediema, nee mralɛ ɛnzonle bolɛ ɛndɛla debie biala mɔɔ yɛkpo anzɛɛ yɛva yɛmaa ɔlua Belemgbunlililɛ ne ati la ɔ?

“SƐKƐ MAA YƐ ƐKƐLA”

6. Duzu ati a Gyihova fa ahatualɛ bɔ ye azonvolɛ ɛwɔkɛ a?

6 Gyihova fa ahatualɛ bɔ ye azonvolɛ ɛwɔkɛ a, ɔmaa bɛgyinla kpundi wɔ sɔnea nu. Sunsum nu nyilalɛ ne anzi, Gyihova Nyamenle nɔhalɛ azonvolɛ anye la ye ɛsesebɛ kɛ bɛbanyia nyilalɛ dɔɔnwo kenle bie. (1 Tem. 4:8) Ɛhɛe, saa yɛdie yɛdi kɛ Gyihova ‘maa bɛdabɛ mɔɔ bɛkpondɛ ɔ bo zo la ahatualɛ a,’ ɔbamaa yɛagyinla kpundii wɔ diedi ne anu.​—Hib. 11:6.

7. Kɛzi anyelazo kola yɛ kɛ sɛkɛ ɛ?

7 Gyisɛse hanle ye wɔ Boka Zo Ɛdendɛlɛ ne anu kɛ: “Bɛmaa bɛ nye ɛlie na bɛli fɛlɛko, ɔluakɛ bɛlɛ nwolɛ ahatualɛ kpole wɔ anwuma. Zɔhane ala yɛɛ bɛyɛle Nyamenle kpɔmanvolɛma ne mɔ mɔɔ lumua la a.” (Mat. 5:12) Wɔ anwuma ahatualɛ ne anzi, ɔwɔ kɛ dahuu ngoane wɔ paladaese azɛlɛ ne azo anwo anyelazo ne noko ‘maa yɛ nye die na yɛdi fɛlɛko.’ (Edw. 37:11; Luku 18:30) Saa yɛbahɔ anwuma anzɛɛ yɛbadɛnla azɛlɛ ye azo bɔbɔ a, yɛ anyelazo ne kola yɛ “kɛ sɛkɛ maa yɛ ɛkɛla. Ɔgyi pi, na ɔgyi ye kpundii.” (Hib. 6:17-20) Kɛ mɔɔ sɛkɛ maa meli gyinla ye kpundii wɔ ahumudulɛ mekɛ nu la, zɔhane ala a nɔhalɛ anyelazo maa yɛsi pi wɔ nganeɛdelɛ, adwenle, nee sunsum nu a. Ɔkola ɔmaa yɛnyia anwosesebɛ yɛgyinla ngyegyelɛ nloa.

8. Kɛzi anyelazo kola te adwenleadwenle zo ɛ?

8 Ɛnɛ, yɛ anyelazo ne mɔɔ gyi Baebolo ne azo la kola maa yɛte adwenleadwenle zo. Nyamenle ɛwɔkɛ ne mɔ yɛ yɛ ayile wɔ sunsum nu. Nea kɛzi ɔkyekye yɛ rɛle kɛ ‘yɛbava yɛ adesoa ne yɛamaa Gyihova,’ mɔɔ yɛze kɛ ‘ɔbazɔ yɛ nu a’! (Edw. 55:22) Yɛbahola yɛanyia anwodozo bɔkɔɔ kɛ Nyamenle bamaa yɛ sa aha mɔɔ “ɔbo mɔɔ yɛbiza nee mɔɔ yɛdwenle nwo la azo la.” (Ɛfɛ. 3:20) Dwenle nwolɛ nea​—tɛ mɔɔ yɛbiza la angome a ɔyɛ a, emomu ɔmaa ‘ɔbo mɔɔ yɛbiza la azo’!

9. Duzu a maa yɛnwu kɛ Gyihova bayila yɛ a?

9 Saa yɛbanyia ahatualɛ a, ɔwɔ kɛ yɛnyia diedi kpole wɔ Gyihova anu na yɛdi ye adehilelɛ zo. Mosisi zele Yizilayɛ maanle ne kɛ: ‘Saa bɛyɛ tieyɛ bɛmaa Gyihova bɛ Nyamenle ne na bɛdi ye mɛla ne mɔɔ melɛfa meamaa bɛ ɛnɛ kenle ye la azo a, Gyihova bayila bɛ wɔ azɛlɛ ne mɔɔ ɔlɛfa yeamaa bɛayɛ bɛ ɛdeɛ la azo. Gyihova bɛ Nyamenle ne bayila bɛ, kɛmɔ ɔvale ɔbɔle bɛ ɛwɔkɛ la.’ (Mɛla 15:4-6) Asoo ɛlɛ anwodozo kɛ saa ɛfa nɔhalɛlilɛ ɛsonle Gyihova a, ɔbayila wɔ ɔ? Ɛhɛe, ɛlɛ mɔɔ ɔwɔ kɛ ɛgyinla zo ɛnyia anwodozo ɛhye a.

GYIHOVA MAANLE BƐ AHATUALƐ

10, 11. Kɛzi Gyihova maanle Dwosefi ahatualɛ ɛ?

10 Bɛhɛlɛle Baebolo ne kɛ ɔboa yɛ. Ɛhɛe, edwɛkɛ mɔɔ kile kɛ Nyamenle yilale ye nɔhalɛ azonvolɛ la dɔɔnwo wɔ nu. (Wlo. 15:4) Dwosefi le ɛhye anwo neazo. Ɔ nwo adwenle ɛtane mɔɔ ɔ mediema ne mɔ nyianle yɛɛ ɛzonle mɔɔ ɔ menle aye ne donle ye la ati, ɔmaanle bɛdole ye efiade wɔ Yigyibiti. Asoo ye Nyamenle ne arɛle vile ye? Kyɛkyɛ! ‘Ɛnee Gyihova nee Dwosefi lua. Ɔhilele ɛhulolɛ dɔɔnwo wɔ ɔ nwo, . . . ɛnee Gyihova nee ye a lua a, yɛɛ debie biala mɔɔ ɔyɛle la, Gyihova maanle ɔyɛle kpalɛ.’ (Mɔl. 39:21-23) Dwosefi luale sɔnea ɛhye mɔ azo ɔhendɛle ye Nyamenle ne.

11 Ɛvolɛ dɔɔnwo pɛle nu la, Falo yele Dwosefi vile efiade na ɔyɛle akɛlɛ ɛhye mɔɔ le bɛlɛvo la tumivolɛ mɔɔ tɔ zo nwiɔ wɔ Yigyibiti. (Mɔl. 41:1, 37-43) Mekɛ mɔɔ ɔ ye wole mrenyia nwiɔ maanle ye la, “Dwosefi donle ralɛ nrenya kpanyinli ne Manasɛ. Ɔse, ‘Nyamenle ɛmaa me rɛle ɛvi me nyane nee egya sua nu amra.’ Ralɛ nrenya ne mɔɔ tɔ zolɛ nwiɔ la, ɔdonle ye Yifelaem. Ɔluakɛ ɔse, ‘Nyamenle ɛmaa mebɔ ɛdane wɔ me amaneɛnwunlɛ azɛlɛ zo.’” (Mɔl. 41:51, 52) Kɛmɔ Dwosefi lile nɔhalɛ maanle Nyamenle la ati, ɔmaanle ye ahatualɛ ɔmaanle ɔliele Yizilayɛma nee Yigyibitima ngoane. Ɛzukoalɛdeɛ ne a le kɛ Dwosefi nwunle kɛ Gyihova a ɛmaa ye ahatualɛ na yeyila ye a.​—Mɔl. 45:5-9.

12. Kɛzi Gyisɛse lile nɔhalɛ wɔ sɔnea nu ɛ?

12 Gyisɛse Kelaese noko yɛle tieyɛ wɔ ye diedi ne anwo sɔnea ngakyile nu, na ɔnyianle ahatualɛ. Duzu a boale ye a? Nyamenle Edwɛkɛ ne kilehile nu kɛ: ‘Ɔlua anyelielɛ mɔɔ ɛnee la ɔ nyunlu la ati, yeandwenle anyiemgba ewule ne mɔɔ ɔbawu amaneɛnwunlɛ baka ne azo la anwo.’ (Hib. 12:2) Gyisɛse anye liele kɛ ɔdele Nyamenle duma nwo la. Bieko, ɔ Ze maanle ye ahatualɛ, ɔliele ye ɔdole nu na ɔmaanle ye nwolɛ adenle dɔɔnwo. Baebolo ne bɔ amaneɛ kɛ “ɔde Nyamenle belemgbunli ebia ne fema zo.” Na yɛkenga ye wɔ ɛleka fofolɛ kɛ: “Nyamenle ɛkpogya ye zo na yemaa ye duma . . . mɔɔ tɛla aluma muala.”​—Fel. 2:9.

GYIHOVA ARƐLE ƐNVI MƆƆ YƐYƐ LA

13, 14. Kɛzi Gyihova te nganeɛ wɔ mɔɔ yɛyɛ yɛmaa ye la anwo ɛ?

13 Yɛbahola yɛanyia anwodozo kɛ Gyihova anye sɔ mɔdenle biala mɔɔ yɛbɔ yɛsonle ye la. Ɔte ɛzulolɛ anzɛɛ adwenle nu keseeyɛlɛ biala mɔɔ yɛlɛ la abo. Saa ezukoa nwo ngyegyelɛ bo yɛ nwo zo anzɛɛ yɛ kpɔkɛdelɛ nee yɛ nganeɛdelɛ ɛmmaa yɛngola yɛnyɛ dɔɔnwo a, ɔse yɛ anwunvɔne. Na yɛbahola yɛanyia Gyihova anu anwodozo bɔkɔɔ kɛ ɔ nye sɔ mɔɔ ye azonvolɛ kɔ zo yɛ di nɔhalɛ maa ye la.​—Kenga Hibuluma 6:10, 11.

14 Eza kakye kɛ, yɛbahola yɛabikye ‘mɔɔ tie yɛ nzɛlɛlɛ la,’ mɔɔ yɛlɛ anwodozo kɛ ɔbadie yɛ edwɛkɛ a. (Edw. 65:2) “Anwunvɔnezelɛ Selɛ ne nee arɛlekyekyelɛ Nyamenle ne” bamaa yɛ sa aha nganeɛdelɛ nee sunsum nu moalɛ biala mɔɔ yɛhyia nwo la, bie a ɔbalua yɛ gɔnwo mɔ diedima anwo zo a yeayɛ a. (2 Kɔl. 1:3) Saa yɛse awie mɔ anwunvɔne a, ɔka Gyihova ahonle. ‘Sonla mɔɔ se ehyianvolɛma anwunvɔne la bɔ Gyihova bosea, na ɔbadua ye kakɛ wɔ ye nyɛleɛ kpalɛ nwo.’ (Mrɛ. 19:17; Mat. 6:3, 4) Yemɔti, saa yɛfi ahonle nu yɛboa bɛdabɛ mɔɔ bɛwɔ ngyegyelɛ nu la a, Gyihova bu yɛ kpalɛyɛlɛ ne kɛ yɛbɔ Ye bosea. Na ɔbɔ ɛwɔkɛ kɛ ɔbamaa yɛ nwolɛ ahatualɛ.

AHATUALƐ MƆƆ YƐNYIA YE ƐNƐ NEE DAHUU LA

15. Ahatualɛ boni mɔ a ɛ nye la bɛ ade a? (Nea mɔlebɛbo nvoninli ne.)

15 ‘Fɔɔnwoma abotile ne, mɔɔ Awulae, pɛlepɛle ndɛnebuavolɛ ne bava amaa wɔ kenle zɔhane la,’ wowa Kilisienema mɔɔ bɛva sunsum ne bɛkpokpa bɛ la. (2 Tem. 4:7, 8) Saa Nyamenle ɛmaa wɔ anyelazo gyɛne a, ɔnrɛde wɔ nyilalɛ ne azo. Gyisɛse ‘mboane gyɛne’ mgbe dɔɔnwo ne anye la kenle bie ahatualɛ ne, dahuu ngoane mɔɔ bɛbanyia ye wɔ paladaese azɛlɛ ne azo la ɛsesebɛ. Wɔ ɛkɛ ne ‘bɛ nye balie bɛ ɛkpazilɛ nwo.’​—Dwɔn 10:16; Edw. 37:11.

16. Arɛlekyekyelɛ edwɛkɛ boni a wɔ 1 Dwɔn 3:19, 20 ne a?

16 Ɔdwu mekɛ ne bie a, yɛbade nganeɛ kɛ yɛngola yɛnyɛ dɔɔnwo, anzɛɛ Gyihova anye ɛnzɔ mɔɔ yɛlɛyɛ la. Bie bɔbɔ a yɛbade nganeɛ kɛ yɛnfɛta ahatualɛ biala. Noko ɔnle kɛ yɛ rɛle fi kɛ ‘Nyamenle le kpole tɛla yɛ ahonle, yɛɛ ɔze debie biala.’ (Kenga 1 Dwɔn 3:19, 20.) Ɔmaa ɛzonlenlɛ nwuanzanwuanza biala mɔɔ vi ahonle mɔɔ diedi nee ɛlɔlɛ ɛyi ye anu la anwo ahatualɛ, saa bɔbɔ ahenle mɔɔ bɔle afɔle ne la suzu kɛ ɔle debie ekyi bie a.​—Maake 12:41-44.

17. Ahatualɛ mɔɔ yɛnyia ye ɛnɛ la bie a le boni?

17 Wɔ Seetan ewiade ne awieleɛ mekɛ ɛhye mɔɔ nuhua le awozinli bɔbɔ la anu, Gyihova ɛlɛyila ye menli. Ɔnea ɔnwu ye kɛ ye nɔhalɛ azonvolɛ banyia anyuhɔlɛ wɔ sunsum nu, ɛhye bie ɛtɛsile ɛlɛ. (Aye. 54:13) Kɛ mɔɔ Gyisɛse bɔle yɛ ɛwɔkɛ la, Gyihova maa yɛ ahatualɛ ɛnɛ ɔlua abusua bie mɔɔ ɛlɔlɛ wɔ bɛ avinli, sunsum nu mediema, ewiade amuala mediemayɛlɛ ne, mɔɔ yeva yɛ yeboka nwo la azo. (Maake 10:29, 30) Bieko, bɛdabɛ mɔɔ bɛ nye bolo bɛkpondɛ ye la, ɔfa nyilalɛ mɔɔ ɛnlɛ ye ɛsaso la, anzodwolɛ, ahunlundwolɛ, nee anyelielɛ ɔtua bɛ kakɛ.​—Fel. 4:4-7.

18, 19. Kɛzi Gyihova azonvolɛ te nganeɛ wɔ ahatualɛ mɔɔ bɛnyia ye la anwo ɛ?

18 Gyihova azonvolɛ mɔɔ bɛwɔ ewiade amuala la bɛahola ali ahatualɛ mgbalɛ mɔɔ bɛnyia bɛfi ye ɛkɛ la anwo daselɛ. Kɛ neazo la, Bianca mɔɔ vi Germany la ka kɛ: “Menrɛhola menrɛyɛ Gyihova mo menrɛwie wɔ kɛzi yeboa me wɔ me adwenleadwenle nwo la, ɛnee ɔgyi me nzi alehyenlɛ biala. Debie biala ɛyɛ basaa wɔ ewiade yɛɛ anyelazo ɛnle ɛkɛ. Noko saa me nee Gyihova bɔ nu yɛ gyima a, mete nganeɛ kɛ melɛ banebɔlɛ. Mekɛ biala mɔɔ mebava debie meabɔ afɔle meamaa ye la ɔyila me mɔnwo ɛya ko.”

19 Anzɛɛ suzu Paula mɔɔ yenyia ɛvolɛ 70 na ɔwɔ Canada mɔɔ spina bifida ɛmaa ɔngola ɛhwee yɛ la edwɛkɛ ne anwo. Ɔka kɛ, “Saa awie ɛngola tia kpalɛ a ɛnee ɔngile kɛ ɔnrɛyɛ ɛzonlenlɛ gyima ne kpalɛ. Medua ndenle fofolɛ le kɛ telefuu nee ndenle gyɛne zo medi daselɛ. Amaa meanyia anwosesebɛ dahuu la, mekɛlɛ ngɛlɛlera bie mɔ nee yɛ mbuluku ne mɔ bie anu edwɛkɛ meto ɛkɛ amaa ɔvi mekɛ mɔɔ kɔ mekɛ la meazia meanlea. Mefɛlɛ ye ‘Me Ngoanelielɛ Buluku.’ Saa yɛfa yɛ adwenle yɛsie Gyihova ɛwɔkɛ ne mɔ azo a, bɛsanudolɛ le mekɛ ezinra nu debie. Kɛzi yɛ tɛnlabelɛ ne de biala la, Gyihova wɔ ɛkɛ ne kɛ ɔboa yɛ dahuu.” Bie a wɔ tɛnlabelɛ ne ɛnle kɛ Bianca nee Paula ɛdeɛ ne la. Noko ɛbahola wɔahakye kɛzi Gyihova ɛmaa wɔ anzɛɛ menli mɔɔ bikye wɔ la ahatualɛ la. Nea kɛzi ɔle kpalɛ kɛ ɛbazuzu kɛzi Gyihova ɛlɛmaa wɔ ahatualɛ wɔ mekɛ ɛhye anu nee kɛzi ɔbamaa wɔ ahatualɛ wɔ kenle bie la anwo a!

20. Saa yɛfi ahonle nu yɛsonle Gyihova dahuu a, duzu a yɛbahola yɛanlea ye ade a?

20 Mmamaa ɛ rɛle fi ye ɛlɛ kɛ ɛbanyia asɔne mɔɔ ɛfi ahonle nu ɛyɛ nee akɛnrasesebɛ mɔɔ ɛfa ɛkɔ Nyamenle anyunlu la anwo “ahatualɛ kpole.” Ɛbahola wɔalie wɔali kɛ ‘saa ɛyɛ Nyamenle ɛhulolɛdeɛ a, ɛbanyia ye ɛwɔkɛ ne.’ (Hib. 10:35, 36) Ɔti, bɛmaa yɛhɔ zo yɛmia yɛ diedi ne anu na yɛvi ɛkɛla muala anu yɛyɛ gyima kɛ asɛɛ yɛyɛ yɛamaa Gyihova la. Yɛbahola yɛayɛ ɛhye ɔluakɛ yɛze kɛ Gyihova ɛkɛ a yɛbanyia ahatualɛ kpalɛ yɛavi a.​—Kenga Kɔlɔsaema 3:23, 24.