Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

Gyihova Bodane Bara Nu!

Gyihova Bodane Bara Nu!

Meha, na mebamaa yeayɛ zɔ; mebɔ kpɔkɛ, yɛɛ mebayɛ.’AYE. 46:11.

EDWƐNE: 147, 149

1, 2. (a) Duzu a Gyihova ɛmaa yɛnwu ye a? (b) Edwɛkɛ boni a wɔ Ayezaya 46:10, 11 nee 55:11 a?

EDWƐKƐ mɔɔ limoa Baebolo ne anu la le sikalɛ noko nwolɛ hyia kpalɛ: “Mɔlebɛbo ne Nyamenle bɔle anwuma nee aze.” (Mɔl. 1:1) Ninyɛne dɔɔnwo ne mɔɔ Nyamenle ɛbɔ mɔɔ bie a le anwomanyunlu, wienyi, tumi mɔɔ twe ninyɛne ba aze la anwo ndelebɛbo ekyi bie ala a yɛlɛ a, yɛɛ ewiade ne ɛleka ekyi bie ala a yɛnwu ye a. (Nol. 3:11) Noko Gyihova ɛmaa yɛnwu bodane mɔɔ ɔlɛ ye wɔ azɛlɛ ne nee alesama anwo la. Ɛnee ɔwɔ kɛ azɛlɛ ne yɛ awuke kɛnlɛma maa mrenyia nee mraalɛ mɔɔ Nyamenle bɔle bɛ kɛ ye ɛsaso la. (Mɔl. 1:26) Ɛnee bɛbayɛ ɔ mra, na Gyihova ayɛ bɛ Ze.

2 Kɛ mɔɔ Mɔlebɛbo tile nsa ne ka la, Gyihova bodane ne anwo rale edwɛkɛ. (Mɔl. 3:1-7) Noko, ɔnle debie mɔɔ bɛngola nwolɛ ɛhwee yɛ a. Awie biala ɛngola ɛnzi Gyihova adenle. (Aye. 46:10, 11; 55:11) Ɔti, yɛkola yɛdie yɛdi kɛ Gyihova mɔlebɛbo bodane ne bara nu wɔ ye mekɛ nloa!

3. (a) Ngilehilelɛ mɔɔ anwo hyia la boni a boa maa yɛte Baebolo ne abo a? (b) Duzu ati a yɛlɛsuzu ngilehilelɛ ɛhye mɔ anwo kɛkala ɛ? (d) Kpuya boni mɔ a yɛbazuzu nwo a?

3 Yɛze mɔɔ Baebolo ne ka ye wɔ bodane mɔɔ Nyamenle lɛ maa azɛlɛ ne nee alesama anwo la nee gyima titili mɔɔ Gyisɛse Kelaese di amaa Nyamenle bodane ara nu la. Ɛhye mɔ anwo hyia kpalɛ na bɛboka nɔhalɛ ne mɔɔ yɛlimoale yɛzukoale ye wɔ Nyamenle Edwɛkɛ ne anu la anwo. Na yɛkpondɛ kɛ yɛboa ahonlekpalɛma yɛmaa bɛnwu ngilehilelɛ ɛhye mɔ mɔɔ anwo hyia la. Kɛkala mɔɔ yɛlɛsukoa edwɛkɛ ɛhye la, yɛbabɔ mɔdenle yɛado ɛsalɛ yɛavɛlɛ menli dɔɔnwo yɛamaa bɛara Kelaese ewule ne anwo Ngakyelɛlilɛ ne bie. (Luku 22:19, 20) Bɛdabɛ mɔɔ bɛbara la bɛazukoa Nyamenle bodane ne anwo ninyɛne dɔɔnwo. Ɔti, ɛnɛ a le mekɛ mɔɔ ɔwɔ kɛ yɛsuzu kpuya mɔɔ yɛbava yɛali gyima na menli dɔɔnwo ara bie la anwo a. Yɛbazuzu kpuya nsa anwo: Bodane boni a ɛnee Nyamenle lɛ maa azɛlɛ ne nee alesama ɔvi mɔlebɛbo ne a? Duzu a angɔ boɛ a? Na duzu ati a Gyisɛse ɛkpɔnenlɛ afɔlebɔlɛ ne a babuke adenle yeamaa Nyamenle bodane ne ara nu ɛ?

DUZU A ƐNEE LE BƆVOLƐ NE BODANE A?

4. Kɛzi abɔdeɛ maa yɛnwu Gyihova anyunlunyia ɛ?

4 Gyihova le Bɔvolɛ mɔɔ ɔ nwo yɛ ɛzulolɛ. Debie biala mɔɔ yebɔ la le kpalɛ kpole. (Mɔl. 1:31; Gyɛ. 10:12) Duzu a yɛsukoa yɛfi ninyɛne ngɛnlɛma mɔɔ yebɔ nee kɛzi yehyehyɛ bɛ la anu a? Yɛnwu kɛ Gyihova abɔdeɛ kɔsɔɔti, ngyikyi nee mgbole anwo lɛ nvasoɛ. Saa ɛdwenle sonla ngoane kɛkɛba ne anwo, anzɛɛ ɛnwu adɔma, anzɛɛ ewia ne mɔɔ ɛlɛkɔ ahɔdɔ la a, kɛzi ɛte nganeɛ ɛ? Yɛ nye die abɔdeɛ ɛhye mɔ anwo ɔluakɛ bɛbɔle yɛ mɔɔ saa debie le kɛnlɛma a, yɛnwu ye a.Kenga Edwɛndolɛ 19:1; 104:24.

5. Duzu a kile kɛ Gyihova kpondɛ kɛ abɔdeɛ muala yɛ gyima wɔ koyɛlɛ nu a?

5 Gyihova to ye abɔdeɛ kɔsɔɔti ɛweɛne. Yeyɛ mɛla wɔ abɔdeɛ nu yɛɛ yemaa yɛ ɛbɛlabɔlɛ nwo mɛla amaa ninyɛne ahɔ zo pɛpɛɛpɛ. (Edw. 19:7-9) Ɔti, ninyɛne mɔɔ wɔ ewiade la amuala lɛ gyima mɔɔ bɛdi ye wɔ Nyamenle bodane nu a. Gyihova fa ngyinlazo mɔɔ bamaa ye abɔdeɛ ayɛ gyima wɔ koyɛlɛ nu la maa. Ɔti, tumi mɔɔ twe ninyɛne ba aze la twe anwomanyunlu bikye azɛlɛ ne, ɔnea nyevile ne azo na ɔkile mekɛ mɔɔ ɔbayi na yeahwe la, na ɔboa ɔmaa ninyɛne mɔɔ maa ngoane kɔ zo wɔ azɛlɛ ne azo la yɛ bɛ gyima pɛpɛɛpɛ. Abɔdeɛ muala, mɔɔ alesama boka nwo la, keha bɛ nwo na bɛdi ɛweɛnedolɛ ɛhye mɔ azo. Ɔda ali kɛ, kɛzi bɛhyehyɛ ninyɛne wɔ abɔdeɛ nu la di daselɛ kɛ Nyamenle lɛ bodane maa azɛlɛ ne nee alesama. Yɛbahola yɛaha Ahenle mɔɔ yɛle ninyɛne ɛhye mɔ la anwo edwɛkɛ wɔ daselɛlilɛ nu.Yek. 4:11.

6, 7. Ahyɛlɛdeɛ mɔɔ Gyihova vale maanle Adam nee Yive la bie mɔ a le boni?

6 Ɛnee Gyihova bodane a le kɛ alesama badɛnla aze dahuu wɔ azɛlɛ ye azo. (Mɔl. 1:28; Edw. 37:29) Ɔvile ahunlunyele nu ɔmaanle Adam nee Yive ahyɛlɛdeɛ ngakyile mɔɔ bamaa bɛ nye alie la. (Kenga Gyemise 1:17.) Gyihova maanle bɛ fanwodi, ɛnee bɛkola bɛdwenle, bɛda ɛlɔlɛ ali, na bɛfa agɔnwolɛ. Bɔvolɛ ne nee Adam dendɛle na ɔhilele ye kɛzi ɔbayɛ tieyɛ la. Adam noko zukoale kɛzi ɔbali ye ngyianlɛ nwo gyima na yeanlea nane ne mɔ nee azɛlɛ ne azo la. (Mɔl. 2:15-17, 19, 20) Eza Gyihova bɔle Adam nee Yive mɔɔ bɛkola bɛte fɛlɛko, bɛsɔ debie nu, bɛnwu debie, bɛte edwɛkɛ, na bɛte evuanlɛ a. Ɛhye ati, ɛnee ninyɛne ngɛnlɛma dɔɔnwo ne mɔɔ wɔ bɛ Paladaese awuke ne anu la bahola amaa bɛ nye alie kpalɛ. Ɛnee Adam nee Yive lɛ gyima mɔɔ yɛ anyelielɛ la dɔɔnwo yɛ yɛɛ ɛnee bɛkola bɛsukoa na bɛnwu ninyɛne fofolɛ dahuu.

7 Duzu bieko a ɛnee boka Nyamenle bodane ne anwo a? Gyihova bɔle Adam nee Yive mɔɔ ɛnee bɛbahola bɛawo mralɛ mɔɔ di munli a. Ɛnee ɔwɔ Nyamenle ati anu kɛ bɛ mra ne mɔ noko bɛawo mralɛ kɔkpula kɛ alesama abusua ne bayi azɛlɛ ye. Ɛnee Gyihova kpondɛ kɛ awovolɛ kɔsɔɔti kulo bɛ mra kɛ mɔɔ ɛnee ɔdaye noko ɔkulo ye dasanli mralɛ mɔɔ bɛdi munli, Adam nee Yive la. Ɛnee azɛlɛ ne nee ninyɛne mɔɔ wɔ zo la amuala bayɛ bɛ awuke dahuu.Edw. 115:16.

DUZU A ANGƆ BOƐ A?

8. Kpɔkɛ boni a ɛnee mɛla mɔɔ wɔ Mɔlebɛbo 2:16, 17 la gyi zo a?

8 Ninyɛne angɔ ye kɛ mɔɔ ɛnee Nyamenle kpondɛ ye la. Duzu ati ɔ? Gyihova maanle Adam nee Yive mɛla sikalɛ bie amaa bɛanwu kɛ bɛ fanwodi ne lɛ ye ɛweɛne. Ɔhanle kɛ: “Ɛkola ɛdi bakama biala mɔɔ wɔ tola ye anu la bie, na kpalɛ nee ɛtane ɛnwunlɛ baka ne, yemɔ mmadi ye ma ne bie, ɔluakɛ kenle ko ne mɔɔ ɛkɛli bie la, ɛbawu.” (Mɔl. 2:16, 17) Ɛnee ɔnyɛ se kɛ Adam nee Yive bade mɛla ɛhye abo; anzɛɛ bɛbali zo. Ɛnee aleɛ dɔɔnwo mɔɔ bɛnrɛhola ye di la wɔ ɛkɛ.

9, 10. (a) Ɛzonle boni a Seetan dole Gyihova a? (b) Kpɔkɛ boni a Adam nee Yive zile a? (Nea mɔlebɛbo nvoninli ne.)

9 Seetan Abɔnsam luale ɛwɔlɛ nwo zo bɛlɛbɛlale Yive maanle ɔyɛle ɔ Ze Gyihova anwo anzosesebɛ. (Kenga Mɔlebɛbo 3:1-5; Yek. 12:9) Seetan dendɛle tiale kɛ Nyamenle ammaa alesama anli ‘mbakama mɔɔ wɔ tola ne anu amuala bie la.’ Ɔle kɛ asɛɛ ɛnee ɔlɛka kɛ: ‘Ɛse ɛngola ɛnyɛ mɔɔ ɛkulo la ɔ?’ Akee ɔbɔle adalɛ kpole bie: “Bɛnrɛwu.” Ɔbɔle mɔdenle kɛ ɔmaa Yive anwu kɛ ɔngyia kɛ ɔkɛdie Nyamenle, ɔhanle kɛ: “Nyamenle ze kɛ saa bɛdi baka ne ma ne bie a bɛ nye babuke.” Seetan maanle bɛnyianle adwenle kɛ Gyihova ɛmkpondɛ kɛ bɛdi bakama ne bie ɔluakɛ saa bɛdi bie a bɛbanwu ninyɛne dɔɔnwo. Bieko, Seetan bɔle adalɛ ɛwɔkɛ ɛhye: ‘Bɛbayɛ kɛ Nyamenle la, bɛanwu kpalɛ nee ɛtane.’

10 Kɛkala ɔwɔ kɛ Adam nee Yive si kpɔkɛ. Bɛbadie Gyihova anzɛɛ bɛbadie ɛwɔlɛ ne? Bɛzile kpɔkɛ kɛ bɛnrɛdie Nyamenle. Mɔɔ bɛyɛle zɔ la, bɛhɔbokale Seetan anwo bɛdele atua. Bɛkpole Gyihova kɛ ɔnle bɛ Ze na bɛhwenle bɛ nwo bɛvile ye tumililɛ nee ye banebɔlɛ bo.Mɔl. 3:6-13.

11. Duzu ati a Gyihova yɛle atuadelɛ ne anwo debie ɛ?

11 Ɔluakɛ Adam nee Yive dele atua tiale Gyihova la ati, bɛanli munli bieko. Bieko, bɛ atuadelɛ ne maanle bɛhwenle bɛ nwo bɛvile Gyihova anwo ɔluakɛ ɔlɛ ‘ɛnyelɛ mɔɔ zolɛ te kpalɛ mɔɔ ɔnva ɔnnea ninyɛndane a.’ Ɔti, ɔnsosɔ “ɛtane” zo. (Hab. 1:13) Saa yeanyɛ nwolɛ debie a, anrɛɛ ye abɔdeɛ muala ngoane bala esiane nu. Mɔɔ tɛla ɔ muala la, saa Nyamenle anyɛ ɛtane ne mɔɔ bɛyɛle ye wɔ Yidɛn la anwo ɛhwee a, anrɛɛ yɛnrɛlie ye yɛnrɛli. Noko Gyihova di ye ngyinlazo zo; ɔmbu ɔ nye ɔngua zo ɛlɛ. (Edw. 119:142) Ɔti, ɛnee Adam nee Yive fanwodi ne ɛngile kɛ bɛbu bɛ nye bɛgua Nyamenle mɛla zo. Mɔɔ vile Gyihova anwo atua mɔɔ bɛdele anu rale la a le kɛ bɛziale bɛhɔle ndɛtɛlɛ ne mɔɔ bɛvale bɛbɔle bɛ la anu.Mɔl. 3:19.

12. Duzu a dole Adam amra ne mɔ a?

12 Mɔɔ Adam nee Yive lile bakama ne la, ɛnee Gyihova ɛnrɛhola ɛnrɛlie bɛ wɔ ye abusua ne anu bieko. Nyamenle voanle bɛ vile Yidɛn, na ɛnee bɛnlɛ anyelazo kɛ bɛbazia bɛahɔ ɛkɛ ne bieko. (Mɔl. 3:23, 24) Gyihova maanle bɛnwunle ngyegyelɛ mɔɔ vi bɛ kpɔkɛzilɛ ne anu rale la. (Kenga Mɛla ne 32:4, 5.) Kɛmɔ sonla ɛnli munli bieko la ati, ɔnrɛhola ɔnrɛla Nyamenle subane ne mɔ ali pɛpɛɛpɛ. Anyelazo kpalɛ mɔɔ Adam banyia ye kenle bie la vile ɔ sa, na ɔvale sinlidɔlɛ, ɛtane nee ewule ɔgyakyile ɔ mra. (Wlo. 5:12) Yeammaa ɔ bo zo amra annyia dahuu ngoane nwo anyelazo. Bieko, ɛnee Adam nee Yive ɛnrɛhola ɛnrɛwo mralɛ mɔɔ bɛdi munli, yɛɛ bɛ mra ne mɔ noko ɛnrɛhola ɛnrɛwo kakula mɔɔ di munli. Ɔvi mekɛ mɔɔ Seetan Abɔnsam maanle Adam nee Yive hwenle bɛ nwo vile Nyamenle anwo la, yehɔ zo yebɛlɛbɛla alesama too yeradwu ɛnɛ.Dwɔn 8:44.

ƐKPƆNEDEƐ NE LILE NGYEGYELƐ NE ANWO GYIMA

13. Duzu a Gyihova kpondɛ kɛ alesama nyia a?

13 Nyamenle tɛkulo alesama. Adam nee Yive dele atua ɛdeɛ, noko Gyihova kpondɛ kɛ alesama nee ye nyia agɔnwolɛvalɛ kpalɛ. Ɔngulo kɛ awie biala kɛwu. (2 Pita 3:9) Ɔti, mɔɔ bɛdele atua ɛkɛ ne ala la Nyamenle yɛle ngyehyɛleɛ mɔɔ bamaa alesama nee ye anyia agɔnwolɛvalɛ bieko noko ɔnrɛbu ɔ nye ɔnrɛgua ye tenlene ngyinlazo ne mɔ azo la. Kɛzi Gyihova yɛle ɛhye ɛ?

14. (a) Kɛ mɔɔ Dwɔn 3:16 kile la, duzu a Nyamenle yɛle vale zieziele ɔ nee alesama avinli a? (b) Kpuya boni a yɛ nee anyelielɛma bazuzu nwo a?

14 Kenga Dwɔn 3:16. Menli dɔɔnwo mɔɔ bara Ngakyelɛlilɛ ne la bɛade ngɛlɛlera ɛhye abo kpalɛ. Noko kpuya ne a le kɛ, Kɛzi Gyisɛse afɔlebɔlɛ ne kola maa yɛnyia dahuu ngoane ɛ? Ngakyelɛlilɛ ne anwo nolobɔlɛ, Ngakyelɛlilɛ mumua ne, nee menli mɔɔ bɛara bie mɔɔ nzinlii yɛbazia yɛahɔkpɔla bɛ la, bamaa yɛanyia adenle yɛaboa menli mɔɔ ɛlɛkpondɛ nɔhalɛ ne la yɛamaa bɛade kpuya zɔhane mɔɔ nwolɛ hyia la mualɛ ne abo kpalɛ. Bie a Gyihova ɛlɔlɛ nee ye nrɛlɛbɛ mɔɔ da ali wɔ ɛkpɔnedeɛ ne anu mɔɔ bɛbade ɔ bo kpalɛ la, bazi bɛ nwo. Ɛkpɔnedeɛ ne anwo edwɛkɛ boni a yɛbaha yɛahile bɛ a?

15. Kɛzi Gyisɛse le ngakyile fi Adam anwo ɛ?

15 Gyihova yele sonla mɔɔ ɔdi munli mɔɔ ɔbahola yeakpɔne yɛ la. Ɔwɔ kɛ nrenyia ɛhye mɔɔ ɔdi munli la di nɔhalɛ maa Gyihova na ɔnyia ɛhulolɛ kɛ ɔbava ye ngoane yealie alesama mɔɔ bɛbua bɛ fɔlɛ la. (Wlo. 5:17-19) Gyihova yele ye abɔdeɛ mɔɔ limoa la ngoane vile anwuma rale azɛlɛ ye azo. (Dwɔn 1:14) Ɔti, Gyisɛse rayɛle dasanli mɔɔ ɔdi munli kɛ Adam la. Noko Gyisɛse ɛnle kɛ Adam la, ɔlile Gyihova ngyinlazo ne mɔɔ ɔ nye la kɛ sonla mɔɔ di munli bali zo la azo. Mekɛ mɔɔ Gyisɛse yiale sɔnea mɔɔ anu yɛ se kpole kpalɛ bɔbɔ la, yeanyɛ ɛtane anzɛɛ yeando Nyamenle mɛla biala.

16. Duzu ati a ɛkpɔnedeɛ ne le ahyɛlɛdeɛ mɔɔ sonle bolɛ ɛ?

16 Gyisɛse di munli, ɔkola ɔdua ye ewule ne azo ɔdie alesama ɔfi ɛtane nee ewule nu. Ɔyɛle mɔɔ anrɛɛ ɔwɔ kɛ Adam yɛ la amuala—ɛnee ɔdi munli, ɔlile nɔhalɛ bɔkɔɔ na ɔdiele Nyamenle. (1 Tem. 2:6) Gyisɛse ɛkpɔnenlɛ afɔlebɔlɛ ne babuke adenle yeamaa “menli dɔɔnwo”—mrenyia, mraalɛ, nee ngakula anyia dahuu ngoane. (Mat. 20:28) Ɛhɛe, ɛkpɔnedeɛ ne a bamaa Nyamenle mɔlebɛbo bodane ne ara nu a. (2 Kɔl. 1:19, 20) Ɛkpɔnedeɛ ne maa nɔhavoma kɔsɔɔti nyia anyelazo kɛ bɛbanyia dahuu ngoane.

GYIHOVA ƐBUKE ADENLE KƐ YƐZIA YƐRƐLA

17. Duzu a ɛkpɔnedeɛ ne bamaa yɛanyia a?

17 Gyihova minlinle debie kpole na yeava ɛkpɔnedeɛ ne yeamaa. (1 Pita 1:19) Alesama anwo hyia ye kpalɛ yemɔti ɛnee ɔlɛ ɛhulolɛ kɛ ɔmaa ɔ Ra kokye ne awu amaa yɛ. (1 Dwɔn 4:9, 10) Wɔ ɛke, Gyisɛse ralile Adam, yɛ ze mɔɔ limoa la agya. (1 Kɔl. 15:45) Mɔɔ Gyisɛse yɛle la, bamaa yɛanyia ngoane na eza yɛaraboka Nyamenle abusua ne anwo. Ɔlua Gyisɛse afɔlebɔlɛ ne azo, alesama bali munli na Gyihova balie bɛ ara ye abusua ne anu bieko mɔɔ ɔnrɛbu ɔ nye ɔnrɛgua ye mɛla ne azo a. Saa yɛdwenle mekɛ mɔɔ alesama mɔɔ bɛdi nɔhalɛ la kɔsɔɔti bali munli la anwo a, asoo yɛ nye ɛnlie ɔ? Akee bɛdabɛ mɔɔ bɛwɔ anwuma lɔ la nee menli mɔɔ wɔ azɛlɛ ye azo la amuala bɛabɔ nu ayɛ abusua ko. Yɛ kɔsɔɔti yɛbayɛ Nyamenle amra bɔkɔɔ.Wlo. 8:21.

18. Mekɛ boni a Gyihova ‘bali ninyɛne kɔsɔɔti azo belemgbunli’ a?

18 Seetan atuadelɛ ne angola anzi ɛlɔlɛ mɔɔ Gyihova lɛ maa alesama la adenle, yɛɛ ɔngola ɔnzi alesama mɔɔ bɛnli munli bɔbɔ la adenle kɛ bɛbali nɔhalɛ bɛamaa Gyihova. Gyihova balua ɛkpɔnedeɛ ne azo yeaboa ɔ mra kɔsɔɔti yeamaa bɛayɛ tenlenema bɔkɔɔ. Saa “bɛdabɛ mɔɔ bɛkɛnwu Ralɛ ne na bɛkɛlie ye bɛkɛli la” nyia dahuu ngoane a, nea kɛzi ɛbɛlabɔlɛ ne bayɛ a. (Dwɔn 6:40) Gyihova balua ye ɛlɔlɛ nee ye nrɛlɛbɛ kpole ne azo yeamaa alesama abusua ne ali munli, kɛ mɔɔ ɛnee ye mɔlebɛbo bodane ne de la. Akee yɛ Ze Gyihova ‘bali ninyɛne kɔsɔɔti azo belemgbunli.’1 Kɔl. 15:28.

19. (a) Duzu a ɔwɔ kɛ ɛkpɔnedeɛ ne anwo anyezɔlɛ ka yɛ maa yɛyɛ a? (Nea ɛlɛka “ Bɛmaa Yɛkpondɛ Menli Mɔɔ Fɛta La.”) (b) Ɛkpɔnedeɛ ne anwo debie boni bieko a yɛbazuzu nwo a?

19 Ɔwɔ kɛ ɛkpɔnedeɛ ne anwo anyezɔlɛ ka yɛ maa yɛyɛ mɔɔ yɛbahola la amuala yɛmaa awie mɔ nwu ye kɛ bɛbahola bɛanyia zɔhane ahyɛlɛdeɛ titili ne azo nvasoɛ. Ɔwɔ kɛ menli nwu kɛ ɛkpɔnedeɛ ne a Gyihova ɛlɛdua zo yeamaa alesama kɔsɔɔti anyia dahuu ngoane nwo anyelazo a. Noko, ɛkpɔnedeɛ ne kola yɛ mɔɔ tɛla ɛhye. Edwɛkɛ mɔɔ doa zo la bamaa yɛanwu kɛzi Gyisɛse afɔlebɔlɛ ne bali ɛbɛlabɔlɛ nwo edwɛkɛ mɔɔ Seetan dendɛle tiale wɔ Yidɛn tola ne anu la anwo gyima la.