Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

Sonle Gyihova, Fanwodi Nyamenle Ne

Sonle Gyihova, Fanwodi Nyamenle Ne

“Ɛleka mɔɔ Gyihova sunsum ne wɔ la, fanwodi wɔ ɛkɛ.”​—2 KƆL. 3:17.

EDWƐNE: 49, 73

1, 2. (a) Kɛmɔti a, ɛnee akɛlɛyɛlɛ nee fanwodi nwo edwɛkɛ hyia ɛzoanvolɛ Pɔɔlo mekɛ zo amra ɛ? (b) Nwane a Pɔɔlo maanle menli nwunle ye amaa bɛanyia nɔhalɛ fanwodi a?

WULOMU Belemgbunlimaanle ne anu amra mɔɔ ɛnee alimoa Kilisienema de bɛ avinli la vale bɛ mɛla, pɛlepɛlelilɛ ngyehyɛleɛ yɛɛ bɛ fanwodi ne dule bɛ nloa anu. Noko, ngɛkɛlɛ a ɛnee yɛ gyima ɛsesebɛ dɔɔnwo maa Wulomu Belemgbunlimaanle ne a. Ɔdwule mekɛ bie la, ɛnee saa ɛfa menli 3 mɔɔ wɔ maanle ne anu la ɛsie ɛkɛ a, bɛ nuhua 1 le akɛlɛ. Ɔda ali kɛ ɛnee akɛlɛyɛlɛ nee fanwodi le edwɛkɛ mɔɔ anwo hyia koahweabanema nee Kilisienema a.

2 Ɛzoanvolɛ Pɔɔlo hanle fanwodi nwo edwɛkɛ dɔɔnwo wɔ ye ngɛlata ne mɔ anu. Noko, yeambɔ mɔdenle kɛ ɔbali ewiade ɛhye anu ngyegyelɛ ne anwo gyima, kɛ mɔɔ ye mekɛ zo amra dɔɔnwo ɛnee kulo kɛ bɛyɛ la. Emomu, Pɔɔlo nee ɔ mediema Kilisienema bɔle mɔdenle hilehilele awie mɔ Nyamenle Belemgbunlililɛ ne anwo edwɛkpa ne yɛɛ Kelaese Gyisɛse ɛkpɔnenlɛ afɔlebɔlɛ ne mɔɔ sonle bolɛ la anwo debie. Pɔɔlo maanle ɔ mediema diedima nwunle nɔhalɛ fanwodi Ɛvileka ne. Kɛ neazo la, wɔ ye kɛlata mɔɔ tɔ zo nwiɔ mɔɔ ɔhɛlɛle Kɔlente Kilisienema la anu, ɔhanle kɛ: “Gyihova a le Sunsum ne a, na ɛleka mɔɔ Gyihova sunsum ne wɔ la, fanwodi wɔ ɛkɛ.”​—2 Kɔl. 3:17.

3, 4. (a) Duzu a maanle Pɔɔlo hanle edwɛkɛ mɔɔ wɔ 2 Kɔlentema 3:17 la ɛ? (b) Duzu a ɔwɔ kɛ yɛyɛ na yɛanyia fanwodi mɔɔ Gyihova fa maa la azo nvasoɛ ɛ?

3 Pɔɔlo hanle Mosisi anyunlu mɔɔ dale na menli ne angola ye nea wɔ mekɛ mɔɔ ɔ nee Gyihova anwumabɔvolɛ hɔdendɛle na ɔvi Boka Saenae azo ɔdwule aze la anwo edwɛkɛ wɔ Kɔlentema kɛlata mɔɔ tɔ zo nwiɔ la anu. Mɔɔ menli ne nwunle Mosisi la, bɛzulole, na Mosisi vale ɛdanlɛ hedale ɔ nyunlu. (Ade. 34:29, 30, 33; 2 Kɔl. 3:7, 13) Pɔɔlo hilele nu kɛ, “saa awie kakyi ba Gyihova ɛkɛ a, ɛnee bɛye mɔɔ heda ɔ nyunlu la.” (2 Kɔl. 3:16) Duzu a Pɔɔlo edwɛkɛ ne kile a?

4 Kɛ mɔɔ yɛnwunle ye wɔ edwɛkɛ mɔɔ li ɛhye anyunlu anu la, ninyɛne kɔsɔɔti Bɔvolɛ ne, Gyihova ala a lɛ fanwodi bɔkɔɔ a. Ɔti, ndelebɛbo wɔ nu kɛ ɛleka mɔɔ Gyihova wɔ nee “ɛleka mɔɔ Gyihova sunsum ne wɔ” la fanwodi wɔ ɛkɛ. Noko, amaa yɛanyia zɔhane fanwodi ne azo nvasoɛ la, ɔwɔ kɛ ‘yɛkɔ Gyihova ɛkɛ,’ kile kɛ ɔwɔ kɛ yɛ nee ye nyia agɔnwolɛvalɛ. Yizilayɛma mɔɔ ɛnee wɔ fienemgbole ne anu la annwu kɛzi Gyihova nee bɛ lile wɔ sunsum nu adenle zo la. Ɛnee ɔle kɛ asɛɛ bɛ adwenle ne anye ɛzi yɛɛ bɛ ahonle ɛkpunli, ɔti bɛnyianle nwonane nu adwenle wɔ fanwodi fofolɛ ne mɔɔ bɛnyia bɛvi Yigyibitima abo la anwo.​—Hib. 3:8-10.

5. (a) Fanwodi boni a Gyihova sunsum ne maa yɛnyia a? (b) Kɛzi yɛkola yɛnwu ye kɛ awie mɔɔ la efiade anzɛɛ le akɛlɛ bɔbɔ la kola nyia fanwodi mɔɔ Gyihova fa maa la bie ɛ? (d) Kpuya boni mɔ a ɔwɔ kɛ yɛbua a?

5 Fanwodi mɔɔ Gyihova sunsum ne maa yɛnyia la tɛla fanwodi mɔɔ awie banyia avi akɛlɛyɛlɛ nu la. Zɔhane sunsum ne maa yɛnyia fanwodi dɔɔnwo yɛtɛla mɔɔ alesama bahola amaa yɛanyia la. Ɔkola ɔdie yɛ ɔfi ɛtane nee ewule yɛɛ akɛlɛ mɔɔ yɛbayɛ yɛamaa adalɛ ɛzonlenlɛ nee nuhua nyɛleɛ la anu. (Wlo. 6:23; 8:2) Anyunlunyia fanwodi boni ɛne! Awie mɔɔ la efiade anzɛɛ le akɛlɛ bɔbɔ la, kola nyia fanwodi ɛhye azo nvasoɛ. (Mɔl. 39:20-23) Ɛhye le nɔhalɛ wɔ Adiema raalɛ Nancy Yuen nee Adiema nrenyia Harold King, mɔɔ bɛ mu nwiɔ bɛlale efiade ɛvolɛ dɔɔnwo wɔ bɛ diedi ne ati la afoa nu. Ɛbahola wɔanwu bɛ na wɔadie bɛ anwubielɛ ne wɔ JW Broadcasting azo. (Nea INTERVIEWS AND EXPERIENCES > ENDURING TRIALS abo.) Noko, ɔwɔ kɛ yɛbiza yɛ nwo kɛ, kɛ ɔkɛyɛ na yɛahile kɛ yɛ nye sɔ yɛ fanwodi ne ɛ? Duzu a yɛbahola yɛayɛ amaa yɛava fanwodi ɛhye yɛali gyima wɔ adenle kpalɛ zo a?

FANWODI MƆƆ NYAMENLE ƐMAA YƐNYIA LA SONLE BOLƐ

6. Kɛzi Yizilayɛma hilele kɛ bɛ nye anzɔ fanwodi mɔɔ Gyihova maanle bɛnyianle la ɛ?

6 Saa yɛnwu kɛzi ahyɛlɛdeɛ bie sonle bolɛ na ye bolɛ yɛ se a, ɔmaa yɛda ye maavolɛ ne ase. Yizilayɛma ne anye anzɔ fanwodi mɔɔ Gyihova maanle bɛnyianle wɔ mekɛ mɔɔ ɔyele bɛ ɔvile Yigyibiti akɛlɛzonlenlɛ nu la. Bɛliele bɛ la anzi siane ekyii, bɛ ti akunlu rale aleɛ nee nza mɔɔ bɛnyianle ye wɔ Yigyibiti la azo, na bɛdendɛle bɛ nzo abo wɔ Gyihova nziezielɛ ne anwo, bɔbɔ bɛnyianle ɛhulolɛ kɛ bɛsia bɛahɔ Yigyibiti. Bɛmaanle bɔna ndɔlɔra, anamuna, alɛta anweɛ, ‘Liiki’, anweɛ mralɛ nee anweɛ mgbole mɔɔ bɛlile la hyianle bɛ dɛlale fanwodi mɔɔ Nyamenle ɛmaa bɛnyia ye kɛ bɛbazonle Gyihova, nɔhalɛ Nyamenle ne la. Asoo ɔyɛ azibɛnwo kɛ Gyihova vale ye menli ne anwo ɛya la ɔ? (Ɛdi. 11:5, 6, 10; 14:3, 4) Ɛhye le ɛzukoalɛdeɛ maa yɛ!

7. Kɛzi Pɔɔlo vale ye folɛdulɛ mɔɔ wɔ 2 Kɔlentema 6:1 la lile gyima ɛ? Na kɛzi yɛbahola yɛayɛ bie ɛ?

7 Ɛzoanvolɛ Pɔɔlo dule Kilisienema kɔsɔɔti folɛ kɛ bɛmmabu bɛ nye bɛgua fanwodi mɔɔ Gyihova ɛlua ɔ Ra Gyisɛse Kelaese anwo zo ɛmaa bɛnyia la azo. (Kenga 2 Kɔlentema 6:1.) Kakye nyane mɔɔ Pɔɔlo lile nee ye adwenle mɔɔ buale ye fɔlɛ, ɔluakɛ ɔdele nganeɛ kɛ ɔle akɛlɛ ɔmaa ɛtane nee ewule la ati. Noko, ɔvale anyelielɛ ɔhanle kɛ: “Melua yɛ Awulae Gyisɛse Kelaese anwo zo meyɛ Nyamenle mo!” Duzu ati ɔ? Ɔhilele nu ɔhile ɔ mediema Kilisienema kɛ: “Ɔluakɛ sunsum ne mɛla ne mɔɔ maa ngoane wɔ Kelaese Gyisɛse anu la ɛlie bɛ ɛvi ɛtane nee ewule mɛla ne abo.” (Wlo. 7:24, 25; 8:2) Saa yɛsukoa Pɔɔlo neazo ne a, ɔnle kɛ yɛdayɛ noko yɛbu yɛ nye yɛgua zo kɛ Gyihova ɛlie yɛ ɛvi ɛtane nee ewule tumi bo la. Ɔlua ɛkpɔnedeɛ ne ati, yɛbahola yɛava adwenle mɔɔ anu te la yɛazonle yɛ Nyamenle ne na yɛanyia anyelielɛ kpalɛ wɔ ye ɛyɛlɛ nu.​—Edw. 40:8.

Ɛlɛfa fanwodi mɔɔ ɛlɛ ɛkpa mɔɔ ɛkulo la wɔaboa Belemgbunlililɛ gyima ne anzɛɛ wɔayɛ mɔɔ ɛkulo la? (Nea ɛdendɛkpunli 8-10)

8, 9. (a) Kɔkɔbɔlɛ boni a ɛzoanvolɛ Pita vale maanle wɔ kɛzi yɛbava yɛ fanwodi ne yɛali gyima la anwo ɛ? (b) Kɛzi awie bahola ava ye fanwodi ne ali gyima wɔ adenle ɛtane zo ɛ?

8 Ɔwɔ kɛ yɛkile anyezɔlɛ na eza yɛnea boɛ na yɛanva yɛ fanwodi ne mɔɔ sonle bolɛ la yɛanli gyima wɔ adenle ɛtane zo. Ɛzoanvolɛ Pita bɔle kɔkɔ kɛ ɔnle kɛ yɛfa yɛ fanwodi ne yɛdi yɛ nwonane nu atiakunluwɔzo nzi. (Kenga 1 Pita 2:16.) Kɔkɔbɔlɛ zɔhane ɛmmaa yɛngakye mɔɔ dole Yizilayɛma wɔ fienemgbole ne anu la ɔ? Ɛnɛ, yɛdayɛ noko yɛhyia kɔkɔbɔlɛ ɛhye anwo kpalɛ. Seetan nee ye ewiade ne kanvo adɛladeɛ nee anwoziezielɛ ngakyile, aleɛ nee nza, ɛnwomenlelielɛ nee anyelielɛ ninyɛne yɛɛ ninyɛne ngakyile kile fa sɔ yɛ nea. Menli mɔɔ bɔ ninyɛne nolo la fa menli mɔɔ bɛ nwo yɛ fɛ la di gyima amaa yɛanyia adwenle kɛ ɔwɔ kɛ yɛtɔ ninyɛne mɔɔ yɛngyia nwolɛ kpalɛ la. Nea kɛzi ɔnyɛ se kɛ yɛbadɔ zɛhae ɛhane ne anu na yɛava yɛ fanwodi ne yɛali gyima wɔ adenle ɛtane zo a!

9 Pita folɛdulɛ ne noko fale ninyɛne mɔɔ anwo hyia kpalɛ wɔ ɛbɛlabɔlɛ nu la anwo, le kɛ nwomazukoalɛ nee gyima mɔɔ awie bakpa la. Kɛ neazo la, ɛnɛ bɛmaa ngakula dɔɔnwo te nganeɛ kɛ ɔwɔ kɛ bɛbɔ mɔdenle amaa bɛava bɛ wɔ yunivɛsiti mɔɔ ɛlie duma la anu. Menli dɔɔnwo ka kɛ, saa bɛkɔ yunivɛsiti a, bɛbanyia gyima kpalɛ nee ezukoa dɔɔnwo na bɛabu bɛ. Menli zɔhane mɔ bahola aha edwɛkɛ mɔɔ kile kɛ menli mɔɔ ɛwie yunivɛsiti la nyia ezukoa dɔɔnwo tɛla menli mɔɔ ɛwie sukunwiɔ la. Wɔ ngakula adwenle nu, ɔzɔho kɛ nwomazukoalɛ kpole le debie kpalɛ, wɔ mekɛ mɔɔ ɔwɔ kɛ bɛsi kpɔkɛ mɔɔ baha bɛ ɛbɛlabɔlɛ kɔsɔɔti la. Noko, duzu a ɔwɔ kɛ bɛ nee bɛ awovolɛ kakye a?

10. Saa yɛlɛsi yɛ ti anwo kpɔkɛ wɔ ninyɛne bie mɔ anwo a, duzu a ɔwɔ kɛ yɛkakye a?

10 Bie mɔ te nganeɛ kɛ, kɛmɔ ninyɛne ɛhye mɔ mɔɔ awie bakpa la le ɔ ti anwo kpɔkɛzilɛ la ati, ɔwɔ kɛ bɛfa fanwodi mɔɔ bɛlɛ la bɛkpa mɔɔ bɛkulo la, saa bɛ adwenle ɛmbua bɛ fɔlɛ a. Bie a bɛkakye edwɛkɛ mɔɔ Pɔɔlo hɛlɛle Kɔlente Kilisienema mɔɔ fale aleɛ nwo la: “Kɛmɔti a ɔwɔ kɛ awie adwenle bua fanwodi mɔɔ melɛ la anwo ndɛne ɛ?” (1 Kɔl. 10:29) Ɔle nɔhalɛ kɛ yɛlɛ adenle yɛkpa mɔɔ yɛkulo la wɔ ninyɛne le kɛ nwomazukoalɛ nee gyima nwo, noko ɔwɔ kɛ yɛkakye kɛ yɛ fanwodi ne lɛ ye ɛweɛne na yɛ kpɔkɛzilɛ biala lɛ mɔɔ vi nu ba a. Ɛhye ati a Pɔɔlo hanle kɛ: “Debie biala anwo adenle wɔ ɛkɛ, noko tɛ ɔ muala a nvasoɛ wɔ zo a. Debie biala anwo adenle wɔ ɛkɛ, noko tɛ ɔ muala a maa ngɔzo a.” (1 Kɔl. 10:23) Ɛhye maa yɛnwu kɛ, saa yɛlɛfa yɛ fanwodi ne yɛali gyima wɔ yɛ ɛbɛlabɔlɛ afoa kɔsɔɔti anu a, ninyɛne mɔɔ anwo hyia kpalɛ mɔɔ ɔwɔ kɛ yɛsuzu nwo la wɔ ɛkɛ tɛla mɔɔ yɛdayɛ mumua ne yɛkulo la.

YƐFA YƐ FANWODI NE YƐSONLE NYAMENLE

11. Duzu ati a bɛmaa yɛnyia fanwodi a?

11 Mɔɔ Pita bɔle yɛ kɔkɔ kɛ yɛmmafa yɛ fanwodi ne yɛdi gyima wɔ adenle ɛtane zo la, ɔhanle kɛ, adenle kpalɛ mɔɔ yɛbalua zo yɛava yɛ fanwodi ne yɛali gyima la a le kɛ yɛbayɛ “Nyamenle ngɛkɛlɛ.” Deɛmɔti Gyihova ɛlua Gyisɛse anwo zo ɛlie yɛ ɛvi ɛtane nee ewule mɛla bo la a le kɛ yɛbayila yɛ nwo zo kɛ yɛle “Nyamenle ngɛkɛlɛ.”

12. Neazo boni a Nowa nee ye abusua ne yɛle maanle yɛ a?

12 Adenle kpalɛ mɔɔ yɛbalua zo yɛava yɛ fanwodi ne yɛali gyima kpalɛ la a le kɛ, yɛbava yɛ mekɛ nee yɛ anwosesebɛ yɛazonle Gyihova kpalɛ. (Gal. 5:16) Fa tete Selɛ Nowa nee ye abusua ne kɛ neazo. Bɛdɛnlanle ewiade mɔɔ basabasayɛlɛ nee ɛbɛlatane ɛbu zo la anu. Noko bɛanyɛ bɛ mekɛ zo amra nyɛleɛ ne bie. Duzu a boale bɛ a? Bɛkpale kɛ bɛbayɛ gyima mɔɔ Gyihova ɛva ɛmaa bɛ la​—ɛlɛne ne ɛbobɔlɛ, aleɛ mɔɔ bɛkpondɛ bɛamaa bɛ nwo nee nane ne mɔ yɛɛ awie mɔ mɔɔ bɛbɔ bɛ kɔkɔ la. “Nowa yɛle ɛhye mɔ na ɔyɛle debie biala mɔɔ Nyamenle zele ye la.” (Mɔl. 6:22) Duzu a vile nu rale a? Nowa nee ye abusua ne nyianle ngoane wɔ ewiade zɔhane ɛzɛkyelɛ nu.​—Hib. 11:7.

13. Duzu gyima a Gyisɛse nyianle ye na ɔdaye noko ɔvale ɔmaanle ye ɛdoavolɛma a?

13 Duzu gyima a Gyihova se yɛyɛ ye ɛnɛ a? Kɛ Gyisɛse ɛdoavolɛma la, yɛze gyima mɔɔ yɛ Nyamenle ne ɛva ɛmaa yɛ la. (Kenga Luku 4:18, 19.) Ɛnɛ, ewiade ɛhye nyamenle ne ɛzi menli dɔɔnwo adwenle ne anye na bɛyɛ ngɛkɛlɛ bɛmaa ɛzonlenlɛ, ezukoa nee anyelielɛ ninyɛne. (2 Kɔl. 4:4) Yɛnyia nwolɛ adenle kɛ yɛbazukoa Gyisɛse neazo ne na yɛaboa awie mɔ yɛamaa bɛanwu Gyihova, fanwodi Nyamenle ne, na bɛazonle ye. (Mat. 28:19, 20) Gyima zɔhane ɛnla aze, na ngyegyelɛ dɔɔnwo wɔ nu. Wɔ maanle bie mɔ anu, menli ɛlɛyɛ anyetele, bie mɔ bɔbɔ yɛ basabasa kpalɛ. Ɔwɔ kɛ yɛ nuhua ko biala biza ɔ nwo kɛ, ‘Mebahola meava me fanwodi ne meaboa Belemgbunlililɛ gyima ne kpalɛ ɔ?’

14, 15. Kɛzi Gyihova menli ɛlɛyɛ bɛ nyɛleɛ wɔ daselɛlilɛ gyima ne anwo ɛ? (Nea mɔlebɛbo nvoninli ne.)

14 Ɔyɛ anyelielɛ kɛ menli dɔɔnwo ɛnwu kɛ awieleɛ ne ɛbikye, na bɛtete ninyɛne zo wɔ bɛ ɛbɛlabɔlɛ nu, amaa bɛahola bɛayɛ dɔɔnwo wɔ dahuu ɛzonlenlɛ gyima ne anu la. (1 Kɔl. 9:19, 23) Bie mɔ ɛlɛsonle wɔ bɛ azɛlɛsinli ne mɔ anu; bie mɔ noko ɛhɔ ɛleka mɔɔ bɛhyia moalɛ dɔɔnwo la. Wɔ ɛvolɛ nnu mɔɔ ɛpɛ nu la, menli mɔɔ bo 250,000 bɔle adekpakyelɛ gyima ne abo, na kɛkala dahuu adekpakyelɛma dodo bo 1,100,000. Nea kɛzi ɔyɛ anyelielɛ kɛ menli dɔɔnwo ɛlɛfa bɛ fanwodi ne azonle Gyihova wɔ adenle ɛhye azo a!​—Edw. 110:3.

15 Duzu a ɛboa mediema ɛhye mɔ mɔɔ ɔti bɛlɛfa bɛ fanwodi ne bɛali gyima wɔ adenle kpalɛ zo a? Fa John nee Judith mɔɔ bɛva ɛvolɛ 30 bɛzonle wɔ maanle dɔɔnwo anu la kɛ neazo. Bɛkakye kɛ mɔɔ bɛbɔle Adekpakyelɛ Ɛzonlenlɛ Sukulu ne abo wɔ 1977 la, bɛzele bɛ kɛ, bɛnyia ɛhulolɛ kɛ bɛbahɔ ɛleka mɔɔ bɛhyia moalɛ dɔɔnwo la. John ka kɛ, amaa bɛ rɛle anvi bɛ bodane ne la, ɔhakyile gyima mɔɔ ɛnee ɔyɛ la fane dɔɔnwo, amaa bɛatete ninyɛne zo wɔ bɛ ɛbɛlabɔlɛ nu. Awieleɛ bɔkɔɔ ne, bɛhɔle maanle gyɛne zo, na bɛnwunle kɛ Gyihova mɔɔ bɛbazɛlɛ ye na bɛava bɛ nwo bɛado ɔ nwo zo la boale bɛ maanle bɛlile ngyegyelɛ le kɛ aneɛ fofolɛ ɛzukoalɛ, amaamuo fofolɛ mɔɔ bɛ nye balie nwo yɛɛ maanle nu tɛnlabelɛ mɔɔ ɛnle kpalɛ mɔɔ bɛbadɛnla nu la azo. Kɛzi ɛvolɛ dɔɔnwo mɔɔ bɛva bɛzonle la maa bɛte nganeɛ ɛ? John ka kɛ, “Mete nganeɛ kɛ meva me nwo mewula gyima kpalɛ mɔɔ meze anzɛɛ meyɛ bie ɛlɛ la anu. Menwunle Gyihova kpalɛ kɛ mɔɔ selɛ mɔɔ lɛ ɛlɔlɛ bayɛ la. Kɛkala, mede mɔɔ Gyemise 4:8 kile la abo kpalɛ: ‘Bɛbikye Nyamenle, na ɔbabikye bɛ.’ Ɛnee meze kɛ menwu mɔɔ ɛnee melɛkpondɛ la, ɛbɛlabɔlɛ mɔɔ yɛ ahunlundwolɛ na ɔgyi bodane zo la.”

16. Kɛzi menli dɔɔnwo ɛva bɛ fanwodi ne ɛli gyima wɔ adenle kpalɛ zo ɛ?

16 Bie mɔ ɛngola ɛnyɛ adekpakyelɛ mekɛ tendenle kɛ mɔɔ John nee Judith yɛle la. Noko, bɛ nuhua dɔɔnwo tu bɛ nwo maa boa suazilɛ gyima mɔɔ bɛlɛyɛ ye wɔ ewiade amuala la. Kɛ neazo la, mɔɔ bɛsi ewiade amuala gyima ne ati wɔ Warwick, New York la, mediema mrenyia nee mraalɛ kɛyɛ 27,000 hɔboale​—bie mɔ vale dapɛne nwiɔ kɔdwu ɛvolɛ ko anzɛɛ mɔɔ bo la. Bɛ nuhua dɔɔnwo vale ninyɛne bɔle afɔle amaa bɛahola bɛaboa. Ɛhye le fanwodi mɔɔ bɛfa bɛye Gyihova, nɔhalɛ fanwodi Nyamenle ne ayɛlɛ na bɛdi ye eni la anwo neazo kɛnlɛma!

17. Saa yɛfa yɛ fanwodi ne yɛdi gyima kpalɛ a, duzu a yɛ nye bahola ala ye ade a?

17 Ɔyɛ yɛ fɛ kɛ yɛranwu Gyihova na yɛnyia fanwodi mɔɔ nɔhalɛ ɛzonlenlɛ maa bɛnyia la. Bɛmaa yɛva yɛ kpɔkɛzilɛ yɛhile kɛ yɛ nye sɔ zɔhane fanwodi ne. Kɛ anrɛɛ yɛbazɛkye anzɛɛ yɛbava yɛ fanwodi ne yɛali gyima wɔ adenle ɛtane zo la, bɛmaa yɛva adenle mɔɔ yɛnyia la yɛzonle Gyihova kpalɛ kɛ mɔɔ yɛbahola la. Saa yɛyɛ zɔ a, yɛ nye bahola ala kɛ yɛbanyia nyilalɛ mɔɔ Gyihova ɛva ɛbɔ ɛwɔkɛ wɔ mekɛ mɔɔ ngapezo ɛhye bara nu la: “Bɛbaye abɔdeɛ mumua ne noko bɛavi ɛkpɔlɔlɛ akɛlɛzonlenlɛ bo na yeanyia anyunlunyia fanwodi ne mɔɔ Nyamenle amra lɛ la bie.”​—Wlo. 8:21.