Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

EDWƐKƐ 16

Gyinla Nɔhalɛ Ne Mɔɔ Fale Ewule Nwo La Anzi

Gyinla Nɔhalɛ Ne Mɔɔ Fale Ewule Nwo La Anzi

“Yɛnwu sunsum nu edwɛkɛ mɔɔ le nɔhalɛ nee sunsum nu edwɛkɛ mɔɔ le adalɛ a.”​—1 DWƆN 4:6.

EDWƐNE 73 Maa Yɛ Akɛnrasesebɛ

MƆƆ YƐBAZUKOA *

Kɛ anrɛɛ ɛbava ɛ nwo wɔawula amaamuo mɔɔ Nyamenle kyi anu la, kyekye wɔ mbusuafoɔ mɔɔ bɛ kulovolɛ bie ɛwu la arɛle (Nea ɛdendɛkpunli 1-2) *

1-2. (a) Kɛzi Seetan ɛbɛlɛbɛla menli dɔɔnwo ɛ? (b) Duzu a yɛbazuzu nwo wɔ edwɛkɛ ɛhye anu a?

SEETAN, “adalɛ kɔsɔɔti bɛ ze” ne ɛbɛlɛbɛla menli dɔɔnwo ɔvi alesama mɔlebɛbo. (Dwɔn 8:44) Ye adalɛ edwɛkɛ ne bie a le ewule nwo adalɛ ngilehilelɛ yɛɛ ɛkɛla mɔɔ ɛnwu ɛlɛ la. Ngilehilelɛ ɛhye mɔ ɛmaa menli ɛva bɛ nwo ɛwula amaamuo ngakyile mɔɔ ɛnle kpalɛ la anu. Ɛhye ati, ɔwɔ kɛ yɛ mediema dɔɔnwo ‘ko ɛsesebɛ maa diedi ne’ wɔ mekɛ mɔɔ bɛ busuanli anzɛɛ maanle ne anu sonla kɛwu la.​—Dwu. 3.

2 Saa ɛyia sɔnea zɛhae bie a, duzu a baboa wɔ yeamaa wɔagyinla mɔɔ Baebolo ne kilehile wɔ ewule nwo la anzi a? (Ɛfɛ. 6:11) Kɛzi ɛbakyekye ɛ diema Kilisienenli mɔɔ bɛlɛtinlitinli ɔ nwo zo kɛ ɔyɛ debie mɔɔ ɛnzɔ Nyamenle anye la arɛle na wɔamaa ye anwosesebɛ ɛ? Edwɛkɛ ɛhye baboa yɛ yeamaa yɛanwu mɔɔ Gyihova kulo kɛ yɛyɛ la. Mɔɔ limoa, maa yɛnlea mɔɔ Baebolo ne ka ye wɔ ewule nwo la.

NƆHALƐ MƆƆ FALE TƐNLABELƐ MƆƆ MOWUAMRA WƆ NU ANWO LA

3. Duzu a vile adalɛbɔlɛ mɔɔ limoa la anu rale a?

3 Ɛnee tɛ Nyamenle bodane a le kɛ alesama bawu. Noko amaa bɛadɛnla aze dahuu la, ɛnee ɔwɔ kɛ Adam nee Yive tie Gyihova mɔɔ vale mɛla sikalɛ ɛhye maanle bɛ la: “Kpalɛ nee ɛtane ɛnwunlɛ baka ne, yemɔ mmadi ye ma ne bie, ɔluakɛ kenle ko ne mɔɔ ɛkɛli bie la, ɛbawu.” (Mɔl. 2:16, 17) Nuhua yɛɛ Seetan yele ɔ ti a. Ɔluale ɛwɔlɛ nwo zo ɔzele Yive kɛ: “Bɛnrɛwu.” Mɔɔ yɛ alɔbɔlɛ la, Yive liele adalɛ edwɛkɛ ne lile na ɔlile bakama ne bie. Nzinlii, ɔ hu noko lile bakama ne bie. (Mɔl. 3:4, 6) Ɔlua zo, ɛtane nee ewule rale alesama abusua ne anwo zo.​—Wlo. 5:12.

4-5. Kɛzi Seetan ɛhɔ zo ɛbɛlɛbɛla alesama ɛ?

4 Adam nee Yive wule kɛ mɔɔ Nyamenle hanle la. Noko, Seetan tɛka ewule nwo adalɛ edwɛkɛ. Nzinlii, ɔbɔle ɔ bo kɛ ɔbɔ adalɛ bieko. Ko a le kɛ, saa sonla wu a, sunsum bie wɔ ye nu mɔɔ ɔkɔ zo ɔtɛnla aze a. Bɛva adalɛ zɛhae mɔ bɛbɛlɛbɛla alesama too yeradwu ɛnɛ.​—1 Tim. 4:1.

5 Duzu ati a bɛbɛlɛbɛla alesama dɔɔnwo a? Seetan ze kɛzi menli te nganeɛ wɔ ewule nwo la, yemɔti ɔgyinla yemɔ azo ɔbɛlɛbɛla bɛ. Kɛmɔ bɛbɔle yɛ kɛ yɛdɛnla aze dahuu la ati, yɛngulo kɛ yɛwu. (Nol. 3:11) Yɛbu ewule kɛ ɔle kpɔvolɛ.​—1 Kɔl. 15:26.

6-7. (a) Asoo Seetan ɛhola ɛmaa nɔhalɛ edwɛkɛ mɔɔ fale ewule nwo la azo ɛheda? Kilehile nu. (b) Kɛzi Baebolo ne anu nɔhalɛ ne ɛmmaa yɛnzulo ɛ?

6 Ɔnva nwo mɔdenle mɔɔ Seetan ɛbɔ la amuala anzi, ɔtɛkolale ɔtɛkedale nɔhalɛ edwɛkɛ mɔɔ fale ewule nwo la azo. Nɔhalɛ nu, ɛnɛ menli dɔɔnwo ze mɔɔ Baebolo ne kilehile wɔ mowuamra anwo yɛɛ anyelazo mɔɔ wɔ ɛkɛ maa bɛ la. (Nol. 9:5, 10; Gyi. 24:15) Nɔhalɛ edwɛkɛ ɛhye mɔ kyekye yɛ rɛle na ɔmmaa yɛnzulo yɛɛ yɛ adwenle nu ɛnyɛ yɛ kesee. Kɛ neazo la, yɛnzulo menli mɔɔ ɛwu la yɛɛ yɛ kunlu ɛntete yɛ ɛmmaa bɛ. Yɛze kɛ bɛnde aze bieko yɛɛ bɛngola bɛnyɛ yɛ ɛhwee. Ɔle kɛ asɛɛ bɛlafe botoo la. (Dwɔn 11:11-14) Eza yɛze kɛ, mowuamra ɛngola ɛndia mekɛ, yemɔti wɔ ewudwazo ne anu, wɔ menli mɔɔ bɛwule la ɛhyɛ anye zo, mekɛ mɔɔ ɛpɛ nu la bayɛ kɛ mitini ko ala.

7 Asoo ɛnlie ɛndo nu kɛ nɔhalɛ mɔɔ fale mowuamra anwo la anu la ɛkɛ, ɔ bo ɛdelɛ ɛnyɛ se yɛɛ ndelebɛbo wɔ nu ɔ? Nea kɛzi ɛhye le ngakyile fi adalɛ mɔɔ Seetan bɔ la anwo a! Ɛye alesama mɔɔ ɔbɛlɛbɛla bɛ la ɛsie ahane a, eza adalɛ edwɛkɛ ɛhye mɔ gua yɛ Bɔvolɛ ne anwo evinli. Amaa yɛanwu kɛzi Seetan adalɛbɔlɛ ne ɛzɛkye ninyɛne dɔɔnwo la, yɛbazuzu kpuya ɛhye mɔ anwo: Kɛzi Seetan adalɛbɔlɛ ne ɛgua Gyihova anwo evinli ɛ? Kɛzi ɔmaa ɔyɛ kɛ asɛɛ Kelaese ɛkpɔnelɛ afɔlebɔlɛ ne anwo ɛngyia ɛ? Kɛzi yemaa alesama nyanelilɛ ɛyɛ kpole ɛ?

SEETAN ADALƐBƆLƐ NE ƐVA NGYEGYELƐ DƆƆNWO ƐRA

8. Kɛ mɔɔ Gyɛlɛmaya 19:5 kile la, kɛzi mowuamra anwo adalɛ edwɛkɛ mɔɔ Seetan ka la gua Gyihova anwo evinli ɛ?

8 Seetan dua mowuamra anwo adalɛ edwɛkɛ zo gua Gyihova anwo evinli. Adalɛ edwɛkɛ zɔhane mɔ bie a le kɛ, bɛkile mowuamra nyane wɔ abɔnsam senle nu. Ngilehilelɛ ɛhye mɔ gua Nyamenle anwo evinli. Kɛzi? Wɔ adenle bie azo, bɛlɛka kɛ, Nyamenle ne mɔɔ le ɛlɔlɛ la ati yɛ se kɛ Abɔnsam la. (1 Dwɔn 4:8) Kɛzi ɛhye maa ɛte nganeɛ ɛ? Na mɔɔ hyia kpalɛ la, kɛzi ɔmaa Gyihova te nganeɛ ɛ? Ɔle Nyamenle mɔɔ ɔkyi amumuyɛyɛlɛ a.​—Kenga Gyɛlɛmaya 19:5.

9. Kɛzi Seetan adalɛbɔlɛ ne maa edwɛkɛ ba Kelaese ɛkpɔnelɛ afɔlebɔlɛ ne mɔɔ bɛha nwolɛ edwɛkɛ wɔ Dwɔn 3:16 yɛɛ 15:13 la anwo ɛ?

9 Mowuamra anwo adalɛ edwɛkɛ mɔɔ Seetan ka la maa ɔyɛ kɛ asɛɛ Kelaese ɛkpɔnelɛ afɔlebɔlɛ ne anwo ɛngyia. (Mat. 20:28) Adalɛ bieko mɔɔ Seetan bɔ la a le kɛ, alesama lɛ ɛkɛla mɔɔ ɛnwu ɛlɛ. Saa zɔhane a ɔde a, ɛnee ɔkile kɛ yɛ muala yɛlɛ dahuu ngoane. Na anrɛɛ ɔngyia kɛ Kelaese bava ye ngoane ayɛ ɛkpɔnedeɛ amaa yɛ amaa yɛanyia dahuu ngoane. Kakye kɛ, Kelaese afɔlebɔlɛ ne le adenle titili ko mɔɔ bɛlua zo bɛla ɛlɔlɛ ali bɛhile alesama abusua ne a. (Kenga Dwɔn 3:16; 15:13.) Suzu kɛzi Gyihova nee ɔ Ra ne te nganeɛ wɔ ngilehilelɛ mɔɔ ɔmaa ɔyɛ kɛ asɛɛ ahyɛlɛdeɛ zɔhane anwo ɛngyia la anwo nea!

10. Kɛzi adalɛ edwɛkɛ mɔɔ Seetan ka ye wɔ ewule nwo la ɛmaa alesama nyanelilɛ ɛyɛ kpole ɛ?

10 Seetan adalɛbɔlɛ ne ɛmaa alesama nyanelilɛ ɛyɛ kpole. Bie a, bɛbaha bɛahile awovolɛ mɔɔ bɛ ra ɛwu la kɛ, Nyamenle kulo kɛ ɔfa ye ɔyɛ anwumabɔvolɛ wɔ anwuma. Asoo adalɛ edwɛkɛ ɛhye kyekye bɛ rɛle anzɛɛ ɔmaa nyane ne yɛ kpole? Bie mɔ di ɛtane, kɛ neazo la, bɛyela menli mɔɔ kɛdwazo kɛtia asɔne ne ngilehilelɛ la wɔ baka zo na bɛava abɔnsam senle ngilehilelɛ adalɛ ne baheda zo. Buluku bie mɔɔ ka Spanish Inquisition ne anwo edwɛkɛ la hanle kɛ, ɛnee menli mɔɔ yɛ atisesebɛ zɛhae mɔ la bie mɔ die di kɛ, ɛhye bamaa menli mɔɔ kpondɛ akpɔkye la “anwu kɛzi abɔnsam senle ne de la” amaa bɛanlu bɛ nwo kolaa na bɛawu na bɛangɔ abɔnsam senle nu. Wɔ maanle bie mɔ azo, menli bɔ afɔle maa bɛ nenyia mɔ mɔɔ bɛwu la, bɛdi bɛ eni anzɛɛ bɛkpondɛ nyilalɛ bɛfi bɛ ɛkɛ. Bie mɔ noko kulo kɛ bɛkpɔda bɛ nwo amra mɔɔ bɛwu la amaa bɛandwe bɛ nzo. Ɔyɛ alɔbɔlɛ kɛ, diedi mɔɔ gyi adalɛ mɔɔ Seetan ɛbɔ azo la ɛngola ɛnkyekye menli arɛle. Emomu, ɔmaa adwenleadwenle tɔ bɛ nwo anzɛɛ ɛzulolɛ ka bɛ.

KƐZI YƐBAHILE KƐ YƐGYI BAEBOLO NU NƆHALƐ NE ANZI LA

11. Kɛzi yɛ mbusuafoɔ nee agɔnwolɛma babɔ mɔdenle kɛ bɛmaa yɛayɛ debie mɔɔ tia Baebolo ne la ɛ?

11 Saa yɛ mbusuafoɔ nee agɔnwolɛma tinlitinli yɛ nwo zo bɔbɔ kɛ yɛva yɛ nwo yɛwula mowuamra anwo amaamuo bie mɔɔ ɛngyi ngɛlɛlera ne azo la anu a, ɛlɔlɛ mɔɔ yɛlɛ yɛmaa Nyamenle nee ye Edwɛkɛ ne la bamaa yɛ anwosesebɛ amaa yɛadie Gyihova. Bie a bɛbabɔ mɔdenle kɛ bɛgua yɛ nyunlu aze na bɛaha kɛ yɛmbu ahenle mɔɔ ɛwu la. Anzɛɛ bie a bɛbaha kɛ, yɛanva yɛ nwo yɛanwula nu a, ahenle mɔɔ ɛwu la bahola ayɛ yɛ debie. Kɛ ɔkɛyɛ na yɛagyinla Baebolo ne anu nɔhalɛ ne anzi ɛ? Suzu kɛzi ɛbahola wɔava Baebolo ngyinlazo ɛhye mɔ wɔayɛ gyima la anwo nea.

12. Mowuamra anwo amaamuo boni mɔ a ɛngyi Baebolo ne azo a?

12 Bɔ kpɔkɛ kɛ ‘ɛbahwe ɛ nwo’ wɔavi diedi nee amaamuo mɔɔ ɛngyi ngɛlɛlera ne azo la anwo. (2 Kɔl. 6:17) Wɔ maanle mɔɔ gua mbɔra ne mɔ azo la afoa nu, bɛ nuhua dɔɔnwo die di kɛ saa sonla wu a, ye “nwomenle” ne kola gyegye menli mɔɔ bɛ nee ye anli ye boɛ la. Neɛnleanu ko ka kɛ, “nwomenle” ne bɔbɔ bahola “agyegye sua mumua ko azo menli.” Wɔ Africa ɛleka bie mɔ, saa sonla wu a, bɛbutubutu neanleɛ nee nvoninli mɔɔ wɔ ye sua nu la anye aze. Duzu ati ɔ? Bie mɔ die di kɛ, ɔnle kɛ ahenle mɔɔ ɛwu la nea ɔ nwo. Kɛ Gyihova menli la, yɛnlie mowuamra anwo adalɛ edwɛkɛ biala yɛnli yɛɛ yɛnva yɛ nwo yɛnwulowula nyɛleɛ nee amaamuo biala mɔɔ maa Seetan adalɛ edwɛkɛ ne die duma la anu!​—1 Kɔl. 10:21, 22.

Neɛnleanu kpalɛ mɔɔ ɛbayɛ yɛɛ ɛbulɛ nu mɔɔ ɛbavi ɛ nee wɔ mbusuafoɔ mɔɔ bɛnle Alasevolɛ adendɛ la ɛnrɛmaa ɛnrɛyia ngyegyelɛ (Nea ɛdendɛkpunli 13-14) *

13. Kɛ mɔɔ Gyemise 1:5 kile la, saa wɔ adwenle yɛ wɔ kesee wɔ amaamuo bie anwo a, duzu a ɔwɔ kɛ ɛyɛ a?

13 Saa wɔ adwenle yɛ wɔ kesee wɔ nyɛleɛ anzɛɛ amaamuo bie anwo a, yɛ asɔne na fa diedi sɛlɛ Gyihova ɛkɛ ne nrɛlɛbɛ. (Kenga Gyemise 1:5.) Akee yɛ neɛnleanu wɔ yɛ mbuluku ne mɔ anu. Saa ɔbayɛ boɛ a, kpondɛ moalɛ fi wɔ asafo nu mgbanyima ɛkɛ. Bɛnrɛzi kpɔkɛ bɛnrɛmaa wɔ, emomu bɛbahile wɔ Baebolo ngyinlazo bie mɔ mɔɔ ɛbahola wɔava wɔayɛ gyima la. Bie a yɛzuzu nwo wɔ ɛke la. Mekɛ mɔɔ ɛlɛyɛ ɛhye la, ɛnee ɛlɛtete wɔ “adwenle” ne, na ɔbanwu “ngakyile mɔɔ wɔ kpalɛ nee ɛtane nu la.”​—Hib. 5:14.

14. Kɛ ɔkɛyɛ na yɛandenda awie mɔ agyakɛ anu ɛ?

14 “Bɛyɛ ɔ muala bɛwula Nyamenle anyunlunyia. Bɛmmayɛ debie biala bɛtenda” awie mɔ agyakɛ anu. (1 Kɔl. 10:31, 32) Saa yɛlɛsi amaamuo bie mɔ mɔɔ yɛfa yɛ nwo yɛawula nu la anwo kpɔkɛ a, ɔwɔ kɛ yɛsuzu kɛzi yɛ kpɔkɛzilɛ ne baha awie mɔ, titili yɛ mediema Kilisienema adwenle la anwo. Yɛngulo kɛ yɛtenda awie biala agyakɛ anu. (Maake 9:42) Eza yɛngulo kɛ yɛtendɛ yɛtia menli mɔɔ bɛnle Alasevolɛ la. Ɔwɔ kɛ ɛlɔlɛ ka yɛ maa yɛtendɛ yɛkile bɛ wɔ ɛbulɛ adenle zo, ɛhye di Gyihova eni. Yɛngulo kɛ yɛ nee bɛ di butule yɛɛ ɔnle kɛ yɛgolo bɛ nwo ɔlua bɛ amaamuo ne mɔ ati. Kakye kɛ, ɛlɔlɛ lɛ tumi kpole! Saa yɛdwenle ɛbulɛ nee nrɛlɛbɛ adenle mɔɔ yɛbalua zo yɛ nee bɛ ali la anwo a, bie a bɛbade yɛ edwɛkɛ bo.

15-16. (a) Duzu ati a nrɛlɛbɛ wɔ nu kɛ ɛbamaa awie mɔ anwu wɔ diedi ne ɛ? Maa neazo. (b) Kɛzi Pɔɔlo edwɛkɛ mɔɔ wɔ Wulomuma 1:16 la fale yɛ nwo ɛ?

15 Maa wɔ kpalɛzoamra ɛnwu ye kɛ ɛle Gyihova Dasevolɛ. (Aye. 43:10) Saa wɔ mbusuafoɔ nee wɔ kpalɛzoamra nwu kɛ ɛsonle Gyihova Nyamenle a, ɔnrɛyɛ se kɛ ɛ nee bɛ bɛadendɛ wɔ mekɛ mɔɔ tɛnlabelɛ ne anu bayɛ se la. Francisco mɔɔ vi Mozambique la hɛlɛle kɛ: “Mɔɔ me nee me ye Carolina zukoale nɔhalɛ ne la, yɛhanle yɛhilele yɛ abusua ne kɛ, yɛnrɛzonle mowuamra bieko. Mɔɔ Carolina adiema raalɛ wule la, yɛyiale yɛ kpɔkɛzilɛ ne anwo sɔnea. Ɛnee saa awie wu a, bɛbia funli ne. Akee bɛmaa ahenle busuanli mɔɔ bikye ye kpalɛ la da ɛleka mɔɔ bɛguale ɔ nwo nzule ne la. Ɛnee bɛyɛ ɛhye bɛfa bɛkpɔda ahenle mɔɔ ɛwu la. Ɛnee Carolina abusua ne kulo kɛ ɔdaye a ɔyɛ ɛhye a.”

16 Kɛzi Francisco nee ɔ ye yɛle bɛ nyɛleɛ ɛ? Francisco ka kɛ: “Kɛ mɔɔ yɛkulo Gyihova na yɛkulo kɛ yɛyɛ mɔɔ sɔ ɔ nye la ati, yɛanva yɛ nwo yɛanwula amaamuo ne anu. Carolina mbusuafoɔ vale ɛya kpole. Bɛhanle kɛ yɛmbu menli mɔɔ bɛwu la, na abusua ne yɛle kɛ bɛnrɛkpɔla yɛ yɛɛ bɛnrɛboa yɛ bieko. Kɛ mɔɔ ɛnee yɛlimoa yɛha yɛ kpɔkɛzilɛ ne anwo edwɛkɛ yɛhile bɛ dɛba la ati, yɛambɔ mɔdenle kɛ yɛkile ninyɛne nu yɛahile bɛ bieko wɔ mekɛ mɔɔ ɛnee bɛva ɛya la. Mbusuafoɔ bie mɔ hanle bie maanle yɛ kɛ, yɛlimoa yɛha ye dɛba. Nzinlii, Carolina abusua ne ahonle dɔle bɛ azule nu, na yɛ nee bɛ zieziele yɛ avinli. Nɔhalɛ nu, bie mɔ bɔbɔ ɛra yɛ ɛkɛ ne kɛ bɛkpondɛ yɛ mbuluku ne bie.” Bɛmmamaa yɛse nyiane kɛ yɛbagyinla nɔhalɛ mɔɔ fale ewule nwo la anzi kpundii.​—Kenga Wulomuma 1:16.

KYEKYE MENLI MƆƆ ƐLƐDI NYANE LA ARƐLE NA BOA BƐ

17. Duzu a baboa yɛ amaa yɛayɛ agɔnwolɛma kpalɛ yɛamaa yɛ diema Kilisienenli mɔɔ ɛlɛdi nyane la ɛ?

17 Saa yɛ diema Kilisienenli bie kulovolɛ wu a, ɔwɔ kɛ yɛbɔ mɔdenle kɛ yɛbayɛ ‘agɔnwolɛma kpalɛ . . . , adiema mɔɔ bɛwo ye bɛmaa anwongyelelɛ mekɛ la.’ (Mrɛ. 17:17) Kɛ ɔkɛyɛ na yɛayɛ ‘agɔnwolɛma kpalɛ’ titili wɔ mekɛ mɔɔ bɛlɛtinlitinli yɛ diema bie mɔɔ ɛlɛdi nyane la anwo zo kɛ ɔva ɔ nwo ɔwula nyɛleɛ mɔɔ ɛngyi ngɛlɛlera ne azo la anu ɛ? Suzu Baebolo ngyinlazo nwiɔ mɔɔ bahola aboa yɛ amaa yɛakyekye awie mɔɔ ye busuanli ɛwu arɛle la anwo.

Agɔnwolɛma kpalɛ kyekye bɛdabɛ mɔɔ bɛ kulovolɛ ɛwu la arɛle na bɛboa bɛ (Nea ɛdendɛkpunli 17-19) *

18. Duzu a maanle Gyisɛse zunle a, na duzu a yɛsukoa yɛfi nu a?

18 “Bɛ nee menli mɔɔ su la ɛzu.” (Wlo. 12:15) Bie a yɛnrɛnwu mɔɔ yɛka yɛahile awie mɔɔ ɛlɛdi nyane la. Noko, ɔdwu mekɛ ne bie a, yɛsu ekyi a ɔboa. Mɔɔ Gyisɛse agɔnwo Lazalɛse wule la, Mɛle, Maata yɛɛ menli gyɛne zunle bɛ kulovolɛ ne mɔɔ ɛwu la. Wɔ kenle nna anzi mɔɔ Gyisɛse rale la, ɔdaye noko ‘ɔzunle,’ ɔnva nwo kɛ ɛnee ɔze kɛ ɔbadwazo Lazalɛse la. (Dwɔn 11:17, 33-35) Gyisɛse ɛzunlɛ ne maa yɛnwu kɛzi ɔ Ze te nganeɛ la. Eza ɔmaa yɛnwu kɛzi ɛnee Gyisɛse kulo abusua ne la, na ɔkyekyele Mɛle nee Maata arɛle. Zɔhane ala a saa yɛ mediema nwu kɛ yɛdwenle bɛ nwo a, ɔmaa bɛte nganeɛ kɛ ɔtɛkale bɛ ngome na emomu agɔnwolɛma mɔɔ dwenle bɛ nwo la gyi bɛ nzi.

19. Saa yɛlɛkyekye yɛ diema Kilisienenli mɔɔ ɛlɛdi nyane la arɛle a, kɛzi ɔwɔ kɛ yɛfa Nolobɔvo ne 3:7 yɛyɛ gyima ɛ?

19 “Mekɛ mɔɔ bɛyɛ koonwu, yɛɛ mekɛ mɔɔ bɛtendɛ.” (Nol. 3:7) Adenle bieko mɔɔ yɛbahola yɛalua zo yɛakyekye yɛ diema Kilisienenli mɔɔ ɛlɛdi nyane arɛle la a le kɛ yɛbadie ye kpalɛ. Maa ɛ diema ne ɛha ye ahonle nu edwɛkɛ ɛhile wɔ, yɛɛ mmamaa ye “mgbolehanlɛ” ne gyegye wɔ. (Dwobu 6:2, 3) Bie a, kɛzi ye mbusuafoɔ mɔɔ bɛnle Alasevolɛ ɛlɛtinlitinli ɔ nwo zo la ati, ye adwenle ɛdu ɛfonyia. Yemɔti, ɛ nee ye ɛyɛ asɔne. Sɛlɛ ‘Asɔneyɛlɛ Tievolɛ’ ne maa ɔmaa ye anwosesebɛ nee adwenle mɔɔ anu te. (Edw. 65:2) Saa tɛnlabelɛ ne bamaa adenle a, ɛ nee ye ɛbɔ nu ɛgenga Baebolo ne. Anzɛɛ kenga yɛ mbuluku ne mɔ anu edwɛkɛ mɔɔ fɛta, le kɛ ɛbɛlabɔlɛ nu edwɛkɛ bie kile ye.

20. Duzu a yɛbazuzu nwo wɔ edwɛkɛ bieko anu a?

20 Nea nwolɛ adenle kpole mɔɔ yɛnyia kɛ yɛnwu nɔhalɛ ne mɔɔ fale mowuamra anwo yɛɛ anyelazo kɛnlɛma mɔɔ yɛlɛ kɛ bɛbadwazo bɛavi bɛ ngakyelɛ nla ne mɔ anu bɛara la! (Dwɔn 5:28, 29) Yemɔti, bɛmaa yɛva akɛnrasesebɛ yɛgyinla nɔhalɛ ne anzi ɔlua yɛ ɛdendɛlɛ nee yɛ nyɛleɛ zo, na yɛva nwolɛ adenle mɔɔ yɛbanyia la yɛha nwolɛ edwɛkɛ yɛhile awie mɔ. Adenle bieko mɔɔ Seetan dua zo si menli nye wɔ sunsum nu la a le sunsum ɛtane nyɛleɛ. Yɛbazuzu yemɔ anwo wɔ edwɛkɛ bieko anu. Yɛbanwu deɛmɔti ɔwɔ kɛ yɛkpo nyɛleɛ nee anyelielɛ ninyɛne mɔɔ sunsum ɛtane nyɛleɛ wɔ nu la. Seetan kulo kɛ ɔdua zo ɔkye yɛ.

EDWƐNE 24 Bɛrɛla Gyihova Boka Ne Azo

^ ɛden. 5 Seetan nee mbɔnsam ne mɔ ka mowuamra anwo adalɛ edwɛkɛ bɛfa bɛbɛlɛbɛla menli. Ɔlua zo, menli dɔɔnwo fa bɛ nwo wula amaamuo mɔɔ ɛngyi ngɛlɛlera ne azo la anu. Edwɛkɛ ɛhye baboa wɔ amaa wɔali nɔhalɛ wɔamaa Gyihova wɔ mekɛ mɔɔ bɛlɛtinlitinli ɛ nwo zo kɛ ɛva ɛ nwo ɛwula amaamuo zɛhae mɔ bie anu la.

^ ɛden. 55 NVONINLI NWO EDWƐKƐ: Busuanli bie ɛlɛsu ye kulovolɛ mɔɔ ɛwu la, na mbusuafoɔ mɔɔ bɛle Alasevolɛ la ɛlɛkyekye ɔ rɛle.

^ ɛden. 57 NVONINLI NWO EDWƐKƐ: Busuanli bie mɔɔ ɔle Dasevolɛ la ɛlɛfi ɛbulɛ nu ahilehile ye diedi ne anu ahile ye mbusuafoɔ wɔ mekɛ mɔɔ yeyɛ ɛzɛneyɛlɛ nwo neɛnleanu yewie la.

^ ɛden. 59 NVONINLI NWO EDWƐKƐ: Asafo nu mgbanyima ɛlɛkyekye Dasevolɛ bie mɔɔ ye kulovolɛ ɛwu la arɛle na bɛaboa ye.