Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

EDWƐKƐ 17

Maa Gyihova Ɛboa Wɔ Na Ko Tia Sunsum Ɛtane Ne Mɔ

Maa Gyihova Ɛboa Wɔ Na Ko Tia Sunsum Ɛtane Ne Mɔ

“Yɛ nee . . . sunsum ɛtane ɛlɔne mɔɔ bɛwɔ anwuma lɔ la a ɛlɛko a.”​—ƐFƐ. 6:12.

EDWƐNE 55 Bɛmmasulo Bɛ!

MƆƆ YƐBAZUKOA *

1. Kɛ mɔɔ bɛhilehile nu wɔ Ɛfɛsɛsema 6:10-13 la, adenle titili ko mɔɔ ka ahonle mɔɔ Gyihova dua zo kile kɛ ɔdwenle yɛ nwo la a le boni? Kilehile nu.

ADENLE titili ko mɔɔ ka ahonle mɔɔ Gyihova dua zo kile kɛ ɔdwenle yɛ nwo kɛ ye azonvolɛ la a le kɛ, ɔboa yɛ ɔmaa yɛko yɛtia yɛ agbɔvolɛ. Yɛ agbɔvolɛ titili a le Seetan nee mbɔnsam ne mɔ. Gyihova ɛbɔ yɛ kɔkɔ wɔ agbɔvolɛ ɛhye mɔ anwo, na yemaa yɛnyia mɔɔ baboa yɛ amaa yɛaho yɛatia bɛ la. (Kenga Ɛfɛsɛsema 6:10-13.) Saa yɛdie Gyihova moalɛ yɛto nu na yɛfa yɛ nwo yɛto ɔ nwo zo bɔkɔɔ a, yɛbahola yɛaho yɛatia Abɔnsam. Yɛbahola yɛanyia ɛzoanvolɛ Pɔɔlo anwodozo ne bie. Ɔhɛlɛle kɛ: “Saa Nyamenle wɔ yɛ afoa a, nwane a baho atia yɛ a?”​—Wlo. 8:31.

2. Duzu a yɛbazuzu nwo wɔ edwɛkɛ ɛhye anu a?

2 Kɛ nɔhalɛ Kilisienema la, yɛnva yɛ adwenle yɛnzie Seetan nee mbɔnsam ne mɔ anwo zo. Yɛfa yɛ adwenle yɛsie Gyihova mɔɔ yɛsukoa ɔ nwo debie na yɛazonle ye kpalɛ la azo. (Edw. 25:5) Noko, ɔwɔ kɛ yɛnwu Seetan ndenle ne mɔ. Duzu ati ɔ? Amaa yeambɛlɛbɛla yɛ. (2 Kɔl. 2:11; ɔbdw.) Wɔ edwɛkɛ ɛhye anu, yɛbazuzu adenle titili ko mɔɔ Seetan nee mbɔnsam ne mɔ dua zo bɛlɛbɛla menli la anwo. Eza yɛbazuzu kɛzi yɛbahola yɛaho yɛatia bɛ la anwo.

KƐZI SUNSUM ƐTANE NE MƆ BƐLƐBƐLA MENLI LA

3-4. (a) Duzu a le sunsum ɛtane nyɛleɛ? (b) Kɛzi ɛhye ɛlie duma ɛ?

3 Adenle titili ko mɔɔ Seetan nee mbɔnsam ne mɔ dua zo bɛlɛbɛla menli la a le sunsum ɛtane nyɛleɛ. Menli mɔɔ fa bɛ nwo wula sunsum ɛtane nyɛleɛ nu la kile kɛ, bɛkola bɛyɛ ninyɛne ɛzulolɛ mɔɔ sonla ɛngola ye yɛ la. Kɛ neazo la, bie mɔ kile kɛ bɛkola bɛye ngonyia bɛnwu mɔɔ bazi kenle bie la. Bie mɔ noko maa ɔyɛ kɛ asɛɛ bɛkola bɛ nee menli mɔɔ ɛwu la tendɛ. Bie mɔ bɔ ayɛne ɛbɛla anzɛɛ yɛ magic, bɛtu ayile yɛɛ bɛwa awie mɔ amonle. *

4 Kɛzi diedi mɔɔ menli lɛ ye wɔ sunsum ɛtane ne mɔ anu la ɛlie duma ɛ? Neɛnleanu bie mɔɔ bɛyɛle ye wɔ maanle 18 azo wɔ Latin America nee Caribbean maanle bie mɔ anu la kile kɛ, ɛkyɛ menli mɔɔ bɛbizebizale bɛ edwɛkɛ la anu nsa a, nuhua ko die magic, ayɛne nee mɔɔ bokɛboka nwo la di, na bɛ nuhua dɔɔnwo die di kɛ bɛkola bɛ nee sunsum ɛtane ne mɔ tendɛ. Bɛyɛle neɛnleanu bieko wɔ Africa maanle 18 azo. Asɛɛ menli mɔɔ bɛbizale bɛ la anu mɔɔ bo foa ko hanle kɛ, bɛdie nyɛnema bɛdi. Nɔhalɛ nu, ɔnva nwo ɛleka biala mɔɔ yɛwɔ la, ɔwɔ kɛ yɛnea boɛ wɔ sunsum ɛtane nyɛleɛ nwo. Ɔluakɛ, Seetan ɛlɛkpondɛ adenle alua zo abɛlɛbɛla “azɛlɛ ye azo amra amuala.”​—Yek. 12:9.

5. Kɛzi Gyihova bu sunsum ɛtane nyɛleɛ ɛ?

5 Gyihova le “nɔhavo Nyamenle.” (Edw. 31:5) Yemɔti, kɛzi ɔte nganeɛ wɔ sunsum ɛtane nyɛleɛ nwo ɛ? Ɔkyi! Gyihova zele Yizilayɛma kɛ: “Bɛmmayela bɛ mra mraalɛ anzɛɛ mrenyia bɛbɔ azu. Bɛ nuhua biala mmayɛ sunsum nu debie biala mɔɔ kile kɛ ɔbiza awie anwo edwɛkɛ, anzɛɛ ɔbɔ awie munzule, anzɛɛ ɔye ngonyia, anzɛɛ ɔkye awie mɔ sili, anzɛɛ ɔtendɛ nwomenle nloa azo, anzɛɛ ɔbɔ bayivolɛ ɛbɛla. Awie biala mɔɔ yɛ ninyɛne ɛhye mɔ la bɔ munzule wɔ [Gyihova] anyunlu.” (Mɛla 18:10-12) Kilisienema ɛnle Mɛla mɔɔ Gyihova vale maanle Yizilayɛma la abo. Noko, yɛze kɛ adwenle mɔɔ ɔlɛ ye wɔ sunsum ɛtane nyɛleɛ nwo la ɛtɛkakyile.​—Mal. 3:6.

6. (a) Kɛzi Seetan dua sunsum ɛtane nyɛleɛ zo boda menli ɛ? (b) Kɛ mɔɔ Nolobɔvo ne 9:5 kile la, tɛnlabelɛ boni a mowuamra wɔ nu a?

6 Gyihova bɔ yɛ kɔkɔ wɔ sunsum ɛtane nyɛleɛ nwo ɔluakɛ ɔze kɛ Seetan dua zo boda menli. Ɔlua sunsum ɛtane nyɛleɛ zo, Seetan maa adalɛ edwɛkɛ tɛlɛ​—kɛ neazo la yebɔ adalɛ kɛ menli mɔɔ ɛwu la de aze wɔ ɛleka bie. (Kenga Nolobɔvo ne 9:5.) Eza Seetan dua sunsum ɛtane nyɛleɛ zo maa menli ahonle tu na ɔtwe bɛ ɔfi Gyihova anwo. Ye bodane a le kɛ, ɔmaa menli mɔɔ fa bɛ nwo wula nu la anyia mbɔnsam ne mɔ anu diedi na tɛ Gyihova.

KƐZI YƐKPO SUNSUM ƐTANE NE MƆ LA

7. Duzu a Gyihova maa yɛnwu ye a?

7 Kɛ mɔɔ yɛlimoa yɛnwu ye la, Gyihova maa yɛnwu sunsum ɛtane ne mɔ anwo edwɛkɛ mɔɔ fɛta la amaa Seetan nee mbɔnsam ne mɔ ambɛlɛbɛla yɛ. Suzu ninyɛne bie mɔ mɔɔ yɛbahola yɛayɛ amaa yɛaho yɛatia Seetan nee mbɔnsam ne mɔ la anwo nea.

8. (a) Adenle titili ko mɔɔ yɛdua zo yɛko yɛtia sunsum ɛtane ne mɔ la a le boni? (b) Kɛzi Edwɛndolɛ 146:4 maa yɛnwu nɔhalɛ mɔɔ fale ewule nwo la ɛ?

8 Kenga Nyamenle Edwɛkɛ ne na dwenledwenle nwo. Ɛhye le adenle titili ko mɔɔ yɛdua zo yɛkpo adalɛ mɔɔ sunsum ɛtane ne mɔ bɔ la. Nyamenle Edwɛkɛ ne le kɛ dadeɛ mɔɔ anloa yɛ nla na ɔkola ɔkpa Seetan adalɛ ne mɔ anwo ɛdanlɛ. (Ɛfɛ. 6:17) Kɛ neazo la, Nyamenle Edwɛkɛ ne maa yɛnwu ye wienyi kɛ, menli mɔɔ ɛwu la ɛngola nee yɛ ɛndendɛ. (Kenga Edwɛndolɛ 146:4.) Eza ɔka ɔkile yɛ kɛ, Gyihova ala a bahola aha kenle bie edwɛkɛ yeamaa yeara nu pɛpɛɛpɛ a. (Aye. 45:21; 46:10) Saa yɛkenga Nyamenle Edwɛkɛ ne na yɛdwenledwenle nwo dahuu a, yɛbanyia anwosesebɛ yɛakpo adalɛ edwɛkɛ mɔɔ Seetan kulo kɛ yɛdie yɛdi la.

9. Sunsum ɛtane nyɛleɛ boni mɔ a yɛtwe yɛ nwo yɛfi nwo a?

9 Twe ɛ nwo fi sunsum ɛtane nyɛleɛ biala anwo. Kɛ nɔhalɛ Kilisienema la, yɛngulo kɛ yɛfa yɛ nwo yɛwula sunsum ɛtane nyɛleɛ biala anu. Kɛ neazo la, yɛngɔ abisa yɛɛ yɛ nee mowuamra ɛndendɛ wɔ adenle biala azo. Kɛ mɔɔ yɛnwunle ye wɔ edwɛkɛ mɔɔ li ɛhye anyunlu anu la, yɛkpo ɛzɛneyɛlɛ nwo amaamuo biala mɔɔ gyi adwenle mɔɔ bɛlɛ kɛ sonla wu a ɔtɛwule azo la. Yɛɛ yɛngɔ menli mɔɔ nea nwɔlɔra nu ka kenle bie edwɛkɛ la ɛkɛ. (Aye. 8:19) Yɛze kɛ esiane kpole wɔ nyɛleɛ ɛhye mɔ amuala anu, na bɛkola bɛmaa Seetan nee mbɔnsam ne mɔ nyia adenle bikye yɛ.

Ye sunsum ɛtane ninyɛne biala fi ɛ nwo fa sukoa alimoa Kilisienema ne, na kpo anyelielɛ ninyɛne mɔɔ sunsum ɛtane nyɛleɛ wɔ nu la (Nea ɛdendɛkpunli 10-12)

10-11. (a) Mɔɔ ɛvoya mɔɔ limoa la anu amra bie mɔ zukoale nɔhalɛ ne la, duzu a bɛyɛle a? (b) Kɛ mɔɔ 1 Kɔlentema 10:21 kile la, duzu ati a ɔwɔ kɛ yɛsukoa alimoa Kilisienema neazo ne ɛ, na kɛzi yɛbayɛ zɔ ɛ?

10 Ye sunsum ɛtane ninyɛne biala fi ɛ nwo. Ɛnee ɛvoya mɔɔ limoa Ɛfɛsɛsema bie mɔ yɛ sunsum ɛtane nyɛleɛ. Mɔɔ bɛzukoale nɔhalɛ ne la, bɛyɛle nwolɛ debie ndɛndɛ. “Ngonyiama bie mɔ vale bɛ mbuluku rayelale bɛ maanle awie biala nwunle ye.” (Gyi. 19:19) Ɛnee menli ɛhye mɔ anye ɛbolo kɛ bɛbakpo sunsum ɛtane ne mɔ. Ɛnee sunsum ɛtane nyɛleɛ nwo mbuluku ne mɔ bolɛ yɛ se. Noko kɛ anrɛɛ bɛbava mbuluku ɛhye mɔ bahyɛ anzɛɛ bɛbadɔne bɛ la, bɛzɛkyele bɛ. Ɛnee Gyihova mɔɔ bɛyɛ ye ɛhulolɛdeɛ la anwo hyia bɛ tɛla ezukoa mɔɔ bɛtɔne mbuluku ne mɔ a bɛbanyia la.

11 Kɛzi yɛbazukoa ɛvoya mɔɔ limoa Kilisienema zɔhane mɔ ɛ? Ɔbayɛ kpalɛ kɛ yɛbaye sunsum ɛtane debie biala mɔɔ yɛlɛ la yɛavi yɛ nwo. Ninyɛne ɛhye mɔ bie a le kiti, banzɛlɛ, avile nee ninyɛne gyɛne mɔɔ menli wula kɛ bɛfa bɛabɔ bɛ nwo bane bɛavi sunsum ɛtane ne mɔ anwo la.​—Kenga 1 Kɔlentema 10:21.

12. Kpuya boni mɔ a ɔwɔ kɛ yɛbiza yɛ nwo wɔ anyelielɛ ninyɛne nwo a?

12 Nea ninyɛne mɔɔ ɛfa ɛdielie ɛ nye la boɛ. Biza ɛ nwo kɛ: ‘Asoo mekenga mbuluku anzɛɛ yintanɛte zo edwɛkɛ mɔɔ fale sunsum ɛtane nyɛleɛ nwo ɔ? Na edwɛne mɔɔ metie yɛɛ vidio nee TV zo gyimalilɛ mɔɔ menea anzɛɛ vidio game mɔɔ mebɔ la noko ɛ? Asoo sunsum ɛtane nyɛleɛ wɔ ninyɛne mɔɔ mefa medie me nye la anu? Asoo menli mɔɔ bɛno mogya, bɛnlɛ nganeɛdelɛ bɛmmaa awie mɔ anzɛɛ nwomenle nwo edwɛkɛ a bɛtwe adwenle bɛkɔ zo ɔ? Bɛmaa ɔyɛ kɛ asɛɛ esiane biala ɛnle magic, silihyelɛ anzɛɛ amonle ɛwalɛ nwo, na ɔle anyelielɛ debie ɔ?’ Nɔhalɛ nu, tɛ anyelielɛ ninyɛne mɔɔ ka edwɛkɛ mɔɔ ɛtɛsile ɛlɛ la amuala a le sunsum ɛtane nyɛleɛ a. Saa ɛlɛsuzu ninyɛne mɔɔ ɛfa ɛdielie ɛ nye la anwo a, bɔ kpɔkɛ kɛ, mɔɔ ɛbakpa la bamaa wɔahyi debie biala mɔɔ Gyihova kyi la. Yɛkulo kɛ yɛyɛ yɛ afoa nu ɛdeɛ biala mɔɔ yɛbahola la yɛnyia “adwenle mɔɔ anu te” la wɔ Nyamenle anyunlu.​—Gyi. 24:16. *

13. Duzu a yɛngulo kɛ yɛyɛ a?

13 Mmato mbɔnsam ne mɔ anwo nwɔra. Yɛkulo kɛ yɛsukoa Gyisɛse neazo ne wɔ ɛhye anu. (1 Pita 2:21) Kolaa na Gyisɛse ara azɛlɛ ye azo la, ɛnee ɔwɔ anwuma, ɔti ɛnee ɔze Seetan nee mbɔnsam ne mɔ anwo edwɛkɛ dɔɔnwo. Noko yeanga mɔɔ sunsum ɛtane ne mɔ ɛyɛ la anwo edwɛkɛ dɔɔnwo. Ɛnee Gyisɛse kulo kɛ ɔdi Gyihova anwo daselɛ, na tɛ Seetan nee ɔ sa zo ne mɔ. Yɛbahola yɛazukoa Gyisɛse, ɔlua mɔɔ mbɔnsam ne mɔ anwo nwɔra mɔɔ yɛnrɛdo la azo. Emomu, yɛbava yɛ edwɛkɛ yɛahile kɛ, “adwenle kpalɛ” mɔɔ le nɔhalɛ ne la, ɛyi yɛ ahonle nu tɛkɛɛ.​—Edw. 45:1.

Ɔnle kɛ yɛsulo sunsum ɛtane ne mɔ kolaa. Gyihova, Gyisɛse yɛɛ anwumabɔvolɛma ne lɛ tumi kpole (Nea ɛdendɛkpunli 14-15) *

14-15. (a) Duzu ati a ɔnle kɛ yɛsulo sunsum ɛtane ne mɔ ɛ? (b) Daselɛ boni a kile kɛ Gyihova bɔ ye menli nwo bane ɛnɛ a?

14 Mmasulo sunsum ɛtane ne mɔ. Wɔ ewiade ɛtane ɛhye anu, edwɛkɛ ɛtane bahola ado yɛ. Esiane, anwodolɛ anzɛɛ ewule bahola ara arɛlevilɛ nu. Noko, ɔnle kɛ yɛte nganeɛ kɛ sunsum ɛtane ne mɔ mɔɔ yɛnnwu bɛ la a ɛlɛyɛ yɛ a. Baebolo ne kilehile nu kɛ, ‘mekɛ nee edwɛkɛ mɔɔ bɛ nye ɛnla la’ to awie biala. (Nol. 9:11) Gyihova ɛhile kɛ, ɔlɛ tumi kpole ɔtɛla sunsum ɛtane ne mɔ. Kɛ neazo la, Nyamenle ammaa Seetan angu Dwobu. (Dwobu 2:6) Wɔ Mosisi mekɛ zo, Gyihova hilele ye tumi wɔ Yigyibiti ngonyiama ne anwo zo. (Ade. 8:18; 9:11) Eza Gyihova maanle Gyisɛse mɔɔ yewula ye anyunlunyia la tumi ɔmaanle ɔdule Seetan nee mbɔnsam ne mɔ ɔvile anwuma ɔguale azɛlɛ ye azo. Yɛɛ wɔ kenle bie, bɛbavuandi bɛ bɛagua kuma kuloonwu ne anu, na bɛnrɛhola bɛnrɛgyegye awie biala bieko.​—Yek. 12:9; 20:2, 3.

15 Yɛnwu daselɛ dɔɔnwo mɔɔ kile kɛ Gyihova bɔ ye menli nwo bane ɛnɛ a. Suzu nwo nea: Yɛlɛka edwɛkɛ ne yɛɛ yɛlɛkilehile nɔhalɛ ne wɔ ewiade amuala. (Mat. 28:19, 20) Ɔlua zo, yɛkpa Abɔnsam amumuyɛ ne anwo ɛdanlɛ wienyi. Saa Seetan bahola a, anrɛɛ yemaa yɛgyakyi yɛ gyima ne dɛbadɛba, noko ɔnrɛhola! Yemɔti, ɔnle kɛ yɛsulo sunsum ɛtane ne mɔ. Yɛze kɛ “[Gyihova] fa ɔ nye bɔ ewiade ye anwo mgbɔlɔka, na ɔfa tumi ɔdie bɛdabɛ mɔɔ bɛdi nɔhalɛ bɛmaa ye la.” (2 Ek. 16:9) Saa yɛdi nɔhalɛ yɛmaa Gyihova a, mbɔnsam ne mɔ ɛnrɛhola ɛnrɛva ngyegyelɛ bɔkɔɔ ɛnrɛra yɛ nwo zo.

MENLI MƆƆ DIE GYIHOVA MOALƐ TO NU LA BANYIA NYILALƐ

16-17. Maa kɛzi ɔhyia akɛnrasesebɛ amaa yɛaho yɛatia sunsum ɛtane ne mɔ la anwo neazo.

16 Ɔhyia akɛnrasesebɛ na yɛahola yɛakpo sunsum ɛtane nyɛleɛ, titili saa yɛ mbusuafoɔ nee yɛ gɔnwo mɔ nee yɛ ɛnyɛ adwenle a. Noko, Gyihova yila menli mɔɔ da akɛnrasesebɛ zɛhae ali la. Fa adiema raalɛ bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye Erica mɔɔ ɔvi Ghana la kɛ neazo. Mɔɔ Erica nyianle ɛvolɛ 21 la yɛɛ ɔbɔle Baebolo ɛzukoalɛ bo a. Ɛnee ye papa le kɔmenle, yemɔti ɛnee bɛkulo kɛ ɔfa ɔ nwo ɔwula amaamuo bie mɔ anu. Kɛ neazo la, bɛhanle kɛ ɔli nane mɔɔ ye papa ɛva ɛbɔ afɔle ɛmaa ye awozonle ne mɔ la bie. Mɔɔ Erica kpole la, ye mbusuafoɔ hanle kɛ, ɔmbu awozonle ne mɔ. Ɛnee bɛdie bɛdi kɛ saa yeanyɛ mɔɔ bɛse ɔyɛ la a, ɔbahola yeamaa abusua ne anu amra anwo ado bɛ anzɛɛ bazɛ.

17 Erica mbusuafoɔ bɔle mɔdenle kɛ bɛtinlitinli ɔ nwo zo bɛamaa yeava ɔ nwo yeawula amaamuo ne anu, noko yeanyɛ zɔ ɛlɛ, yemɔti bɛdule ye bɛvile sua nu. Alasevolɛ bie liele ye wɔ bɛ sua nu. Gyihova maanle Erica nyianle mbusuafoɔ fofolɛ​—ɔ gɔnwo mɔ diedima rayɛle kɛ ɔ mediema mrenyia nee mraalɛ. (Maake 10:29, 30) Erica mbusuafoɔ kpole ye na bɛyelale ye ninyɛne, noko ɔlile nɔhalɛ ɔmaanle Gyihova, ɔzɔnenle na kɛkala ɔle dahuu adekpakyelɛnli. Ɔnzulo sunsum ɛtane ne mɔ. Erica ka ye wɔ ye abusua ne anwo kɛ: “Meyɛ asɔne dahuu kɛ, me abusua ne ɛnwu Gyihova na bɛnyia anyelielɛ nee fanwodi mɔɔ ɛlɔlɛ Nyamenle ne fa maa la bie.”

18. Saa yɛfa yɛ nwo yɛto Gyihova anwo zo a, nyilalɛ boni mɔ a yɛbanyia a?

18 Tɛ yɛ muala a yɛbayia sɔnea mɔɔ anu yɛ se zɛhae la bie a. Noko, ɔwɔ kɛ yɛ muala yɛko yɛtia sunsum ɛtane ne mɔ na yɛfa yɛ nwo yɛto Gyihova anwo zo. Saa yɛyɛ zɔ a, yɛbanyia nyilalɛ dɔɔnwo, na Seetan ɛnrɛbɛlɛbɛla yɛ. Eza yɛnrɛzulo mbɔnsam ne mɔ. Mɔɔ tɛla biala la, ɔbamaa yɛ nee Gyihova agɔnwolɛvalɛ ne anu amia. Ɛdoavolɛ Gyemise hɛlɛle kɛ: “Bɛbɛlɛ bɛ nwo aze bɛmaa Nyamenle; bɛzi Abɔnsam adenle, na ɔvi bɛ nwo ɔbanriandi. Bɛbikye Nyamenle, na ɔbabikye bɛ.”​—Gye. 4:7, 8.

EDWƐNE 150 Kpondɛ Nyamenle Na Nyia Ngoane

^ ɛden. 5 Gyihova ɛvi ɛlɔlɛ nu ɛbɔ yɛ kɔkɔ wɔ sunsum ɛtane ne mɔ nee kɛzi bɛboda yɛ la anwo. Kɛzi sunsum ɛtane ne mɔ bɛlɛbɛla menli ɛ? Duzu a yɛbahola yɛayɛ yɛaho yɛatia bɛ a? Edwɛkɛ ɛhye bahilehile kɛzi Gyihova boa yɛ amaa bɛambɛlɛbɛla yɛ la anu.

^ ɛden. 3 EDWƐKƐ MƆƆ BƐHILEHILE NU: Sunsum ɛtane nyɛleɛ a le nyɛleɛ mɔɔ kɔ zo wɔ menli nee mbɔnsam ne mɔ avinli la. Menli mɔɔ fa bɛ nwo wula sunsum ɛtane nyɛleɛ nu la die di kɛ menli wu a bɛ sunsum kɔ zo tɛnla ngoane nu na bɛ nee menli tendɛ wɔ adenle bie azo. Sunsum ɛtane nyɛleɛ ɛhye mɔ bie a le ayɛne ɛbɛla nee abisahɔlɛ. Kɛ mɔɔ bɛva bɛli gyima wɔ edwɛkɛ ɛhye anu la, magic noko le nyɛleɛ mɔɔ sunsum ɛtane ne mɔ anwo wɔ nu. Bie a le amonle ɛwalɛ yɛɛ ayile mɔɔ bɛto awie mɔ anzɛɛ amonle mɔɔ bɛyeye la. Ninyɛne bie mɔ mɔɔ bɛyɛ ye wɔ nwɔhoalilɛ nu bɛfa bɛbɛlɛbɛla menli amaa bɛ nye alie la ɛmboka nwo.

^ ɛden. 12 Ɔnle asafo nu mgbanyima gyima kɛ bɛbali anyelielɛ ninyɛne nwo mɛla bɛamaa awie mɔ. Emomu, ɔwɔ kɛ Kilisienenli biala fa ye adwenle ne mɔɔ yeva Baebolo ne yetete ye la si ninyɛne mɔɔ ɔbava yealie ɔ nye la anwo kpɔkɛ. Mbusua tile mɔɔ bɛze nrɛlɛbɛ la nea kɛ ninyɛne mɔɔ bɛ abusua ne fa dielie bɛ nye la nee Baebolo adehilelɛ yia.​—Nea edwɛkɛ “Gyihova Alasevolɛ Tua Vidio, Mbuluku, Anzɛɛ Edwɛne Bie Mɔ Ɔ?” mɔɔ wɔ jw.org® azo wɔ YƐ NWO EDWƐKƐ > KPUYA MƆƆ MENLI TA BIZA abo la.

^ ɛden. 54 NVONINLI NWO EDWƐKƐ: Gyisɛse mɔɔ bɛyɛ ye nvoninli kɛ Belemgbunli mɔɔ wɔ anwuma mɔɔ lɛ tumi kpole na ɔli anwumabɔvolɛma ati la. Gyihova belemgbunlililɛ ebia ne wɔ bɛ anwuma.