Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

EDWƐKƐ 17

Ɛ Nwo Hyia Gyihova!

Ɛ Nwo Hyia Gyihova!

“Gyihova anye die ye menli ne anwo.”—EDW. 149:4.

EDWƐNE 108 Nyamenle Ɛlɔlɛ Kpundii Ne

MƆƆ YƐBAZUKOA *

Yɛ anwuma Selɛne “anye die” yɛ nuhua ko biala anwo (Nea ɛdendɛkpunli 1)

1. Duzu a Gyihova nwu ye wɔ ye menli ne anwo a?

GYIHOVA NYAMENLE anye die ye menli ne anwo. (Edw. 149:4) Ɛhye maa yɛ nye die kpalɛ! Gyihova nwu yɛ subane mgbalɛ ne mɔ; ɔnwu mɔɔ yɛbahola yɛayɛ la na ɔtwe yɛ ɔbikye ɔ nwo. Saa yɛkɔ zo yɛdi nɔhalɛ yɛmaa ye a, ɔbabikye yɛ dahuu!—Dwɔn 6:44.

2. Duzu ati a bie mɔ ɛnlie ɛnli kɛ Gyihova kulo bɛ a?

2 Bie a bie mɔ baha kɛ, ‘Meze kɛ Gyihova kulo ye menli kɛ ekpunli, noko kɛ ɔkɛyɛ na mealie meali kɛ Gyihova kulo medame mumua ne ɛ?’ Duzu a maa bie mɔ biza zɔhane kpuya ne a? Oksana * mɔɔ nwunle amaneɛ dɔɔnwo wɔ ye ngakula nu la hanle kɛ: “Mɔɔ bɛzɔnenle me na membɔle adekpakyelɛ gyima ne abo la me nye liele kpalɛ. Noko ɛvolɛ 15 anzi, mengakyele amaneɛ mɔɔ menwunle ye wɔ me ngakula nu la. Menyianle adwenle kɛ Gyihova anye ɛnlie me nwo bieko na ɔnfɛta kɛ ɔkulo me.” Yua, adiema raalɛ adekpakyelɛnli bie mɔɔ ɔdaye noko ɔnwunle amaneɛ wɔ ye ngakula nu la hanle kɛ: “Menyilale me nwo zo memaanle Gyihova ɔluakɛ ɛnee mekulo kɛ memaa ɔ nye die. Noko ɛnee medie medi kɛ ɔnrɛhulo me ɛlɛ.”

3. Duzu a yɛbazuzu nwo wɔ edwɛkɛ ɛhye anu a?

3 Kɛ mɔɔ ɔde ye wɔ mediema mraalɛ nwiɔ ne mɔɔ yɛlimoa yɛha bɛ nwo edwɛkɛ la afoa nu la, ɛkulo Gyihova kpalɛ noko bie a ɛte nganeɛ kɛ ɔngulo wɔ. Duzu ati a ɔhyia kɛ ɛdie ɛdi kɛ ɔdwenle ɛ nwo kpalɛ ɛ? Saa ɛte nganeɛ kɛ Gyihova ɛngulo wɔ a, duzu a baboa wɔ a? Maa yɛzuzu kpuya ɛhye mɔ mualɛ ne anwo.

ESIANE WƆ NU KƐ YƐBANYIA ADWENLE KƐ GYIHOVA ƐNGULO YƐ

4. Duzu ati a esiane wɔ nu kɛ yɛbanyia adwenle kɛ Gyihova ɛngulo yɛ a?

4 Ɛlɔlɛ maa yɛnyia anwosesebɛ yɛyɛ ninyɛne. Saa yɛdie yɛdi kɛ Gyihova kulo yɛ na ɔboa yɛ a, ɔmaa yɛfi yɛ ahonle muala anu yɛsonle ye ɔnva nwo ngyegyelɛ biala mɔɔ yɛbayia la. Noko saa yɛnlie yɛnli kɛ Nyamenle dwenle yɛ nwo a, ɔbamaa yɛ ‘anwosesebɛ zo ade.’ (Mrɛ. 24:10) Yɛɛ saa yɛ sa nu to na yɛnlie yɛnli kɛ Nyamenle kulo yɛ a, ɔnrɛmaa yɛnrɛnyia anwosesebɛ yɛnrɛgyinla Seetan sɔnea ne mɔ anloa.—Ɛfɛ. 6:16.

5. Duzu a dole mediema bie mɔ mɔɔ nyianle adwenle kɛ Nyamenle ɛngulo bɛ la ɛ?

5 Yɛ mediema nɔhavoma bie mɔ ɛnyia adwenle kɛ Gyihova ɛngulo bɛ yɛɛ ɔndwenle bɛ nwo na yemaa bɛ diedi ne ɛha aze. Asafo nu kpanyinli bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye James la hanle kɛ: “Ɛnee mesonle wɔ Bɛtɛle yɛɛ me nye die daselɛlilɛ gyima ne mɔɔ me nee asafo mɔɔ ka aneɛ gyɛne yɛ la anwo, noko ɛnee mengola mennwu ye saa Gyihova anye die mɔɔ melɛyɛ meamaa ye la anwo a. Ɔdwule mekɛ bie bɔbɔ la, ɛnee mengola mennwu ye saa Gyihova tie me asɔneyɛlɛ a.” Eva mɔɔ ɔdaye noko ɔyɛ dahuu ɛzonlenlɛ gyima ne bie la hanle kɛ: “Menwunle kɛ esiane wɔ nu kɛ yɛbanyia adwenle kɛ Gyihova ɛngulo yɛ, ɔluakɛ adwenle zɛhae ka debie biala mɔɔ yɛyɛ yɛsonle Gyihova la. Ɛhye ɛmmaa ɛ nye ɛnlie sunsum nu ninyɛne nwo na ɔsɛkye anyelielɛ mɔɔ ɛlɛfa wɔazonle Gyihova la.” Asafo nu kpanyinli bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye Michael na ɔle dahuu adekpakyelɛnli la hanle kɛ: “Saa ɛnlie ɛnli kɛ Nyamenle dwenle ɛ nwo a, ɔbamaa ‘wɔahwe ɛ nwo’ wɔavi ɔ nwo.”

6. Saa yɛnyia adwenle kɛ Nyamenle ɛngulo yɛ a, duzu a ɔwɔ kɛ yɛyɛ a?

6 Anwubielɛ ɛhye mɔ maa yɛnwu kɛ saa yɛnyia adwenle kɛ Gyihova ɛngulo yɛ a, ɔkola ɔsɛkye yɛ diedi ne bɔkɔɔ. Ɔti, saa yɛnyia adwenle kɛ Nyamenle ɛngulo yɛ a, duzu a ɔwɔ kɛ yɛyɛ a? Ɔwɔ kɛ yɛye yɛfi yɛ adwenle nu ndɛndɛ! Sɛlɛ Gyihova kɛ ɔboa wɔ ɔmaa ɛva ‘Nyamenle anzodwolɛ ne mɔɔ babɔ wɔ ahonle nee wɔ adwenle nzuzulɛ nwo bane’ la ɛzie “adwenleadwenle” zɔhane agyakɛ anu. (Edw. 139:23; Fel. 4:6, 7) Na kakye kɛ, tɛ ɛ ngomekye a ɛdwenle zɔhane a. Mediema gyɛne mɔɔ di nɔhalɛ la noko te nganeɛ kɛ Nyamenle ɛngulo bɛ. Ɛnee ɔwɔ kɛ Gyihova tete azonvolɛ bɔbɔ gyinla nganeɛdelɛ zɛhae anloa. Nea mɔɔ yɛbahola yɛazukoa yɛavi ɛzoanvolɛ Pɔɔlo neazo ne anu la.

MƆƆ YƐSUKOA YƐFI PƆƆLO NEAZO NE ANU LA

7. Ngyegyelɛ boni mɔ a Pɔɔlo yiale a?

7 Ɔyɛ a ɛte nganeɛ kɛ gyima mɔɔ ɔwɔ kɛ ɛyɛ ye wɔ asafo ne anu la zonle somaa na ɛnrɛhola ɛnrɛyɛ ɔ muala ɔ? Saa ɔle zɔ a, ɛnee ɛbade Pɔɔlo edwɛkɛ ne abo. Tɛ asafo ko, emomu “asafo ne mɔ amuala anwo adwenleadwenle” a dɔle ɔ nwo a. (2 Kɔl. 11:23-28) Asoo ewule bie ɛlɛgyegye wɔ mɔɔ ɔmmaa ɛ nye ɛnlie ɔ? Ɛnee “debie mɔɔ le kɛ bowule la” wɔ Pɔɔlo “nwonane nu.” Ɔbayɛ kɛ ɔle anwodolɛ bie mɔɔ gyegye ye na ɛnee ɔ kunlu anu a anrɛɛ bɛye bɛvi ɔ nwo zo. (2 Kɔl. 12:7-10) Asoo ɛdawɔ mumua ne wɔ sinlidɔlɛ maa ɛ sa nu to ɔ? Ɛnee ɔdwu mekɛ ne bie a kɛ Pɔɔlo te nganeɛ la ɛne. Kɛmɔ ɛnee ɔwɔ kɛ ɔkɔ zo ɔko ɔtia ye sinlidɔlɛ la ati, ɔhanle kɛ ‘ɔ nwo yɛ anwunvɔne.’—Wlo. 7:21-24.

8. Duzu a boale Pɔɔlo maanle ɔgyinlanle ye ngyegyelɛ ne mɔ anloa a?

8 Pɔɔlo yiale sɔnea nee tɛnlabelɛ mɔɔ maa ɔ sa nu to la ɛdeɛ, noko ɔhɔle zo ɔzonlenle Gyihova. Duzu a maanle ye anwosesebɛ ɔmaanle ɔyɛle zɔ a? Ɛnee ɔze kɛ ɔtɔ sinli, noko ɛnee ɔlɛ diedi kpole wɔ ɛkpɔnedeɛ ne anu. Ɛnee ɔze ɛwɔkɛ mɔɔ Gyisɛse bɔle kɛ “awie biala mɔɔ kɛla ye ali kɛ ɔlɛ diedi” wɔ Gyisɛse anu la banyia “dahuu ngoane” la kpalɛ. (Dwɔn 3:16; Wlo. 6:23) Ɔda ali kɛ, ɛnee Pɔɔlo boka menli mɔɔ lɛ ɛkpɔnedeɛ ne anu diedi la anwo. Ɛnee ɔdie ɔdi kɛ saa menli mɔɔ ɛyɛ ɛtane mɔɔ anyebolo wɔ nu bɔbɔ la nu bɛ nwo a, Gyihova lɛ ɛhulolɛ kɛ ɔbava yeahyɛ bɛ.—Edw. 86:5.

9. Duzu a yɛsukoa yɛfi Pɔɔlo edwɛkɛ mɔɔ wɔ Galeehyeama 2:20 la anu a?

9 Ɛnee Pɔɔlo lɛ diedi kɛ Nyamenle kulo ye kpole kpalɛ, ɔluakɛ ɛnee ɔze kɛ ɔzoanle Kelaese ɔmaanle ɔrawule ɔmaanle ye. (Kenga Galeehyeama 2:20.) Nea kɛzi edwɛkɛ mɔɔ wɔ ngyɛnu zɔhane awieleɛ la maa anwosesebɛ la. Pɔɔlo hanle kɛ: “Nyamenle Ara ne . . . hulole me na ɔvale ɔ nwo ɔmaanle me.” Pɔɔlo ande nganeɛ kɛ bɛfa ye bɛyɛ ɛhwee a ɔnyɛ boɛ ɔti Nyamenle ɛnrɛhulo ye. Yeannyia adwenle kɛ, ‘Menwu deɛmɔti Gyihova kulo me mediema ne mɔ la, noko me ɛdeɛ mɔɔ ɔnrɛhola ɔnrɛhulo me.’ Pɔɔlo hakyele Wulomuma ne kɛ: “Mekɛ mɔɔ ɛnee yɛtɛde ɛtanevolɛma la, Kelaese wule maanle yɛ.” (Wlo. 5:8) Debie biala ɛngola ɛnzi ɛlɔlɛ mɔɔ Nyamenle lɛ maa yɛ la adenle!

10. Duzu a yɛsukoa yɛfi Wulomuma 8:38, 39 anu a?

10 Kenga Wulomuma 8:38, 39. Ɛnee Pɔɔlo ze kɛ Nyamenle kulo ye kpalɛ. Ɔhɛlɛle kɛ debie “biala ɛnrɛhola ɛnrɛhwe yɛ ɛnrɛvi Nyamenle ɛlɔlɛ ne” anwo. Ɛnee Pɔɔlo ze kɛzi Gyihova nyianle Yizilayɛ maanle ne anwo abotane la. Ɛnee eza ɔze kɛzi Gyihova ɛze ye anwunvɔne la. Wɔ adenle fofolɛ zo, ɛnee Pɔɔlo ɛlɛka kɛ, ‘Kɛ mɔɔ Gyihova zoanle ɔ Ra ne ɔmaanle ɔrawule ɔmaanle me la ati, ɔnle kɛ menyia adwenle kɛ ɔngulo me.’—Wlo. 8:32.

Mɔɔ hyia Nyamenle la a le mɔɔ yɛlɛyɛ ye kɛkala nee mɔɔ yɛbayɛ ye kenle bie la, tɛ nvonleɛ mɔɔ yɛyɛle ye wɔ dɛba ne la (Nea ɛdendɛkpunlih 11) *

11. Ɔwɔ nuhua kɛ Pɔɔlo yɛle ɛtane mɔɔ bɛha nwolɛ edwɛkɛ wɔ 1 Timote 1:12-15 la bie ɛdeɛ, noko duzu ati a ɛnee ɔlɛ anwodozo kɛ Nyamenle kulo ye a?

11 Kenga 1 Timote 1:12-15. Ɔbayɛ kɛ ɛnee saa Pɔɔlo dwenle ninyɛndane mɔɔ ɔyɛle kolaa na yearayɛ Kilisienenli la anwo a, ɔdi nyane. Ɔnyɛ nwanwane kɛ Pɔɔlo hanle kɛ ɔdaye a ɔle ɛtanevolɛ mɔɔ ‘limoa’ a! Kolaa na Pɔɔlo azukoa nɔhalɛ ne la, ɔyɛle Kilisienema mɔɔ wɔ azuamgbole ne mɔ azo la kpɔdekpɔde, ɔguale bie mɔ efiade yɛɛ ɔliele ɔdole nu ɔmaanle bɛhunle bie mɔ. (Gyi. 26:10, 11) Saa Pɔɔlo yia Kilisienenli kpavolɛ bie mɔɔ ɔliele ɔdole nu ɔmaanle bɛhunle ye awovolɛ la a, ɛnea a kɛzi Pɔɔlo bade nganeɛ ɛ? Pɔɔlo nlunle ɔ nwo wɔ mɔɔ ɔyɛle la anwo, noko ɛnee ɔze kɛ yekpa nwo na ɔnrɛhola ɔnrɛyɛ nwolɛ ɛhwee. Ɔliele ɔdole nu kɛ Kelaese wule maanle ye na ɔvale anwodozo ɔhɛlɛle kɛ: “Ɔlua Nyamenle ɛlolɛ kpole ne azo mele kɛ mɔɔ mede la.” (1 Kɔl. 15:3, 10) Duzu a yɛsukoa yɛfi nu a? Die to nu kɛ Kelaese wule maanle na yebuke adenle yemaa wɔ amaa wɔahola wɔava Gyihova agɔnwolɛ. (Gyi. 3:19) Mɔɔ hyia Nyamenle la a le mɔɔ yɛlɛyɛ ye kɛkala nee mɔɔ yɛbayɛ ye kenle bie la, tɛ nvonleɛ mɔɔ yɛyɛle wɔ dɛba ne la, saa ɛnee yɛle Gyihova Alasevolɛ anzɛɛ ɛnee yɛnle zɔ bɔbɔ a.—Aye. 1:18.

12. Saa yɛte nganeɛ kɛ nvasoɛ ɛnle yɛ nwo zo anzɛɛ Nyamenle ɛngulo yɛ a, kɛ ɔkɛyɛ na edwɛkɛ mɔɔ wɔ 1 Dwɔn 3:19, 20 la aboa yɛ ɛ?

12 Saa ɛdwenle Gyisɛse ewule mɔɔ ɔwule ɔliele wɔ ɔvile wɔ ɛtane nu la anwo a, bie a ɛbaha kɛ, ‘Menfɛta enililɛ ɛhye.’ Duzu ati a bie a ɛbade nganeɛ zɔ a? Yɛ ahonle ne mɔɔ ɛnli munli la bahola abɛlɛbɛla yɛ na yeamaa yɛade nganeɛ kɛ nvasoɛ ɛnle yɛ nwo zo anzɛɛ Nyamenle ɛngulo yɛ. (Kenga 1 Dwɔn 3:19, 20.) Saa adwenle ɛhye ba yɛ ti anu a, ɔwɔ kɛ yɛkakye kɛ “Nyamenle le kpole tɛla yɛ ahonle.” Yɛ anwuma Selɛ ne kulo yɛ yɛɛ ɔfa yɛ ɛtane ɔkyɛ yɛ saa bɔbɔ yɛte nganeɛ kɛ Gyihova ɛngulo yɛ anzɛɛ ɔnrɛva yɛ ɛtane ɔnrɛhyɛ yɛ a. Ɔwɔ kɛ yɛdie yɛto nu kɛ Gyihova kulo yɛ. Amaa yɛahola yɛayɛ zɔ la, ɔwɔ kɛ yɛta yɛsukoa ye Edwɛkɛ ne, yɛkɔ zo yɛyɛ asɔne na yɛ nee ye menli mɔɔ di nɔhalɛ la yia nu sonle ye dahuu. Duzu ati a ɔhyia kɛ yɛyɛ ninyɛne zɔhane mɔ a?

KƐZI BAEBOLO NE ƐZUKOALƐ, ASƆNEYƐLƐ YƐƐ AGƆNWOLƐMA BAHOLA ABOA YƐ LA

13. Saa yɛsukoa Nyamenle Edwɛkɛ ne a, kɛzi ɔboa yɛ ɛ? (Eza nea ɛlɛka ““ Kɛzi Nyamenle Edwɛkɛ Ne Boa Bɛ La.”)

13 Sukoa Nyamenle Edwɛkɛ ne kenle ko biala na ɛbanwu kɛ Gyihova lɛ subane ngɛnlɛma dɔɔnwo. Ɛbade kɛzi ɔkulo wɔ la abo kpalɛ. Saa ɛdwenledwenle Nyamenle Edwɛkɛ ne foa bie anwo kenle ko biala a, ɔbaboa wɔ yeamaa ‘wɔadenrɛdenrɛ ninyɛne’ wɔ wɔ adwenle nee wɔ ahonle nu. (2 Tim. 3:16) Asafo nu kpanyinli bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye Kevin mɔɔ ɛnee ɔte nganeɛ kɛ nvasoɛ ɛnle ɔ nwo zo la hanle kɛ: “Edwɛne 103 mɔɔ mengengale na mendwenledwenlenle nwolɛ la boale me maanle mengakyile me adwenle na mendele adwenle mɔɔ Gyihova lɛ ye wɔ me nwo la abo kpalɛ.” Eva mɔɔ yɛlimoa yɛha ɔ nwo edwɛkɛ la hanle kɛ: “Nɔsolɛ biala mefa mekɛ ne bie medwenledwenle ninyɛne mɔɔ hyia Gyihova la anwo. Ɔmaa me ahonle tɔ me azule nu na me diedi yɛ kpole.”

14. Kɛzi asɔneyɛlɛ boa yɛ ɛ?

14 Kɔ zo yɛ asɔne. (1 Tɛs. 5:17) Saa ɛ nee ɛ gɔnwo bie agɔnwolɛvalɛ ne anu bamia a, ɔwɔ kɛ ɛta ɛ nee ye tendɛ na ɛka kɛzi ɛte nganeɛ la ɛkile ye. Zɔhane ala a yɛ nee Gyihova agɔnwolɛvalɛ ne de a. Saa yɛka kɛzi yɛte nganeɛ, yɛ nzuzulɛ nee ninyɛne mɔɔ gyegye yɛ la yɛkile ye wɔ asɔneyɛlɛ nu a, ɛnee yɛlɛda ye ali kɛ yɛlɛ ye nu anwodozo na yɛze kɛ ɔkulo yɛ. (Edw. 94:17-19; 1 Dwɔn 5:14, 15) Yua mɔɔ yɛlimoa yɛha ɔ nwo edwɛkɛ la hanle kɛ: “Saa melɛyɛ asɔne a, tɛ ninyɛne mɔɔ zile wɔ alehyenlɛ ne anu la ala a meka nwolɛ edwɛkɛ mekile Gyihova a. Meka mɔɔ melɛdwenle nwo nee kɛzi mete nganeɛ la mekile ye. Kɛkala mennwu Gyihova kɛ asɛɛ ɔle gyima bie kpanyinli, emomu menwu ye kɛ ɔle Selɛ mɔɔ ɔkulo ɔ mra kpalɛ.”—Nea ɛlɛka “ Wɔgenga Ɔ?

15. Kɛzi Gyihova kile kɛ ɔ nye die yɛ nuhua ko biala anwo ɛ?

15 Ɛ nee agɔnwolɛma mɔɔ di nɔhalɛ la ɛdu; bɛle ahyɛlɛdeɛ mɔɔ vi Gyihova ɛkɛ. (Gye. 1:17) Yɛ anwuma Selɛ ne ɛhile kɛ ɔdwenle yɛ nuhua ko biala anwo ɔlua yɛ mediema mrenyia nee mraalɛ mɔɔ “da ɛlɔlɛ ali mekɛ biala” mɔɔ yeva bɛ yemaa yɛ la azo. (Mrɛ. 17:17) Pɔɔlo bobɔle Kilisienema bie mɔ mɔɔ boale ye la aluma wɔ kɛlata mɔɔ ɔhɛlɛle ɔhɔmaanle Kɔlɔsaema la anu na ɔhanle kɛ ‘bɛkyekyele ɔ rɛle kpole kpalɛ.’ (Kɔl. 4:10, 11) Ɛnee Kelaese Gyisɛse bɔbɔ hyia moalɛ na ɔ nye liele moalɛ mɔɔ ɔ gɔnwo mɔ mɔɔ bɛle anwumabɔvolɛma nee menli vale maanle ye la anwo.—Luku 22:28, 43.

16. Kɛ ɔkɛyɛ na agɔnwolɛma mɔɔ di nɔhalɛ la aboa yɛ amaa yɛabikye Gyihova kpalɛ ɛ?

16 Ɛlɛnyia agɔnwolɛma mɔɔ di nɔhalɛ mɔɔ Gyihova ɛva ɛhyɛ wɔ la azo nvasoɛ kpalɛ ɔ? Saa yɛka yɛ ngyegyelɛ yɛkile yɛ gɔnwo bie mɔɔ ɛnyi sunsum nu la a, ɔngile kɛ yɛ diedi nu ɛnyɛ se; emomu ɔbɔ yɛ nwo bane. Suzu edwɛkɛ mɔɔ James mɔɔ yɛlimoa yɛha ɔ nwo edwɛkɛ la hanle la anwo. Ɔse: “Kilisienema mɔɔ ɛnyi sunsum nu mɔɔ menvale bɛ agɔnwolɛ kpalɛ la ɛboa me kpalɛ. Saa adwenleadwenle tɔ me nwo a, agɔnwolɛma kpalɛ ɛhye mɔ nyia abotane tie me na bɛmaa menwu kɛ bɛkulo me. Mɔɔ bɛyɛ la maa menwu kɛ Gyihova kulo me yɛɛ ɔdwenle me nwo.” Nea kɛzi ɔhyia kɛ yɛ nee yɛ sunsum nu mediema banyia agɔnwolɛvalɛ kpalɛ la!

KƆ ZO TƐNLA GYIHOVA ƐLƆLƐ NU

17-18. Nwane a ɔwɔ kɛ yɛtie ye a, na duzu ati ɔ?

17 Seetan kulo kɛ yɛgyakyi mɔdenle mɔɔ yɛlɛbɔ kɛ yɛbayɛ mɔɔ le kpalɛ la. Ɔkulo kɛ yɛdie yɛdi kɛ Gyihova ɛngulo yɛ na yɛnfɛta bɔbɔ kɛ ɔdie yɛ ngoane. Noko kɛ mɔɔ yɛnwu ye la ɛhye ɛnle nɔhalɛ.

18 Gyihova kulo wɔ. Ɛsonle bolɛ ɛmaa ye. Saa ɛtie ye a, ‘ɛbadɛnla ye ɛlɔlɛ’ ne anu dahuu kɛ mɔɔ Gyisɛse yɛ la. (Dwɔn 15:10) Ɔti mmatie Seetan anzɛɛ wɔ ahonle ne mɔɔ ka kile wɔ kɛ Gyihova ɛngulo wɔ la. Emomu, tie Gyihova mɔɔ nwu kpalɛ mɔɔ wɔ yɛ nuhua biala anu la. Die di kɛ Gyihova anye die ye menli ne anwo na ɛboka nwo!

EDWƐNE 141 Ngoane Yɛ Nwanwane

^ ɛden. 5 Yɛ mediema mrenyia nee mraalɛ bie mɔ ɛnlie ɛnli kɛ Gyihova kulo bɛ. Wɔ edwɛkɛ ɛhye anu, yɛbazuzu deɛmɔti yɛbahola yɛalie yɛali kɛ Gyihova kulo yɛ nuhua ko biala la anwo. Eza yɛbazuzu kɛzi yɛbahola yɛali yɛ adwenle nu mɔɔ ɔyɛ a ɔyɛ yɛ kesee kɛ Nyamenle ɛngulo yɛ azo la anwo.

^ ɛden. 2 Bɛhakyi aluma bie mɔ

^ ɛden. 67 NVONINLI NWO EDWƐKƐ: Kolaa na Pɔɔlo anwu nɔhalɛ ne la, ɔmaanle bɛhyele Kilisienema dɔɔnwo bɛguale efiade. Mɔɔ Pɔɔlo raliele mɔɔ Gyisɛse ɛyɛ ɛmaa ye la dole nu la, ɔhakyile na ɔmaanle ɔ mediema Kilisienema anwosesebɛ. Bie a ɛnee bie mɔ le menli mɔɔ ɔyɛle bɛ kpɔdekpɔde la mbusuafoɔ.