Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

EDWƐKƐ 18

Bɛmaa Bɛ Nwo Anwosesebɛ Wɔ Debiezukoalɛ Bo

Bɛmaa Bɛ Nwo Anwosesebɛ Wɔ Debiezukoalɛ Bo

‘Bɛmaa yɛzuzu yɛ nwo ngoko yɛmaa yɛ nwo anwosesebɛ.’—HIB. 10:24, 25.

EDWƐNE 88 Kilehile Me Wɔ Ndenle Ne Mɔ

MƆƆ YƐBAZUKOA a

1. Duzu ati a yɛmaa mualɛ wɔ debiezukoalɛ bo a?

 DUZU ati a yɛkɔ debiezukoalɛ a? Ye titili ne a le kɛ yɛkaye Gyihova ayɛlɛ. (Edw. 26:12; 111:1) Eza yɛkɔ debiezukoalɛ amaa yɛahola yɛamaa yɛ nwo anwosesebɛ wɔ mekɛ ɛhye mɔɔ anu yɛ se la anu. (1 Tɛs. 5:11) Saa yɛmaa yɛ sa zo yɛmaa mualɛ a, ɛnee yɛlɛyɛ ninyɛne nwiɔ ɛhye.

2. Mekɛ boni mɔ anu a yɛbahola yɛamaa mualɛ wɔ debiezukoalɛ bo a?

2 Dapɛne biala, yɛnyia nwolɛ adenle yɛmaa mualɛ wɔ yɛ debiezukoalɛ ne mɔ abo. Kɛ neazo la, wɔ dapɛne awieleɛ, saa yɛlɛsukoa Ɛzinzalɛ Arane ne wɔ debiezukoalɛ bo a, yɛbahola yɛamaa mualɛ. Wɔ yɛ dapɛne avinli debiezukoalɛ ne mɔ abo, yɛbahola yɛamaa mualɛ wɔ Kpondɛ Baebolo Nu Ndelebɛbo, Asafo Baebolo Ɛzukoalɛ nee foa gyɛne mɔɔ le kpuya nee mualɛ la anu.

3. Ngyegyelɛ boni mɔ a yɛbahola yɛayia a, na kɛzi Hibuluma 10:24, 25 bahola aboa yɛ ɛ?

3 Yɛ muala yɛkulo kɛ yɛye Gyihova ayɛlɛ na yɛmaa yɛ mediema diedima anwosesebɛ. Noko ɛhye mɔ bahola ayɛ ngyegyelɛ. Bie a yɛsulo kɛ yɛbamaa mualɛ anzɛɛ yɛlɛ ɛhulolɛ kɛ yɛbamaa mualɛ noko bɛnda bɛnvɛlɛ yɛ kɛ mɔɔ yɛkpondɛ la. Kɛ ɔkɛyɛ na yɛali ngyegyelɛ ɛhye mɔ anwo gyima ɛ? Yɛnwu mualɛ ne wɔ kɛlata mɔɔ ɛzoanvolɛ Pɔɔlo hɛlɛle hɔmaanle Hibuluma ne la anu. Mɔɔ Pɔɔlo ka kɛzi ɔhyia kɛ yɛbahɔ yɛ ayia ne mɔ anwo edwɛkɛ la, ɔhanle kɛ mɔɔ ɔwɔ kɛ yɛfa yɛ adwenle yɛsie zolɛ la a le kɛ ‘yɛbamaa yɛ nwo anwosesebɛ.’ (Kenga Hibuluma 10:24, 25.) Saa yɛnwu ye kɛ yɛka yɛ diedi ne anwo edwɛkɛ sikalɛ bɔbɔ a ɔbamaa tievolɛma anwosesebɛ a, ɔmaa yɛnyia anwosesebɛ kɛ yɛbamaa mualɛ. Yɛɛ saa bɛanda bɛanvɛlɛ yɛ a, yɛ nye bahola alie kɛ menli gyɛne mɔɔ wɔ asafo ne anu la banyia nwolɛ adenle amaa mualɛ la.​—1 Pita 3:8.

4. Ninyɛne nsa boni a yɛbazuzu nwo wɔ edwɛkɛ ɛhye anu a?

4 Wɔ edwɛkɛ ɛhye anu, yɛbalimoa yɛazuzu kɛzi yɛbamaa yɛ nwo anwosesebɛ wɔ asafo mɔɔ bɛ nwo anzo mɔɔ menli ekyi bie ala a maa mualɛ la anu la anwo. Akee yɛbazuzu kɛzi yɛbamaa yɛ nwo anwosesebɛ wɔ asafo mɔɔ bɛ nwo zonle mɔɔ menli dɔɔnwo maa bɛ sa zo maa mualɛ la anu la anwo. Mɔɔ li awieleɛ, yɛbazuzu kɛzi yɛbava edwɛkɛ mɔɔ wɔ yɛ mualɛ ne mɔ anu la yɛamaa awie mɔ anwosesebɛ kpalɛ la anwo.

BƐMAA BƐ NWO ANWOSESEBƐ WƆ ASAFO MƆƆ BƐ NWO ANZO LA ANU

5. Saa menli mɔɔ ba debiezukoalɛ la anwo anzo a, kɛ ɔkɛyɛ na yɛamaa yɛ nwo anwosesebɛ ɛ?

5 Wɔ asafo mɔɔ bɛ nwo anzo anzɛɛ wɔ ekpunli bie anu, bie a menli mɔɔ maa mualɛ la anzo ɔti ahenle mɔɔ ɛlɛnea debiezukoalɛ ne azo la ɛnnwu awie mɔɔ ɔfɛlɛ ye a. Ɔdwu mekɛ ne bie a, ɔwɔ kɛ ɔkendɛ ekyi ɔmaa awie maa ɔ sa zo na yeavɛlɛ ye. Ɔba ye zɛhae a ɔmmaa debiezukoalɛ ne ɛnyɛ fɛ yɛɛ ɔmmaa anwosesebɛ fee. Duzu a ɛbahola wɔayɛ a? Nyia ɛhulolɛ kɛ ɛbada wɔamaa ɛ sa zo. Saa ɛyɛ ye zɔ a, bie a ɛbamaa awie mɔ anwosesebɛ wɔamaa bɛada bɛamaa mualɛ.

6-7. Kɛ ɔkɛyɛ na yɛade mualɛ ɛmaanlɛ nwo adwenleadwenle biala azo ɛ?

6 Na saa ɛkulo kɛ ɛmaa mualɛ a wɔ ahonle tu noko ɛ? Kɛ menli dɔɔnwo te nganeɛ la ɛne. Noko amaa wɔamaa ɛ mediema anwosesebɛ kpalɛ la, duzu ati a ɛmkpondɛ ndenle ɛnlua zo ɛnli wɔ ɛzulolɛ ne azo ɛ? Kɛ ɔkɛyɛ na wɔayɛ zɔ ɛ?

7 Bie a saa ɛsia ɛneɛnlea nzuzulɛ mɔɔ bɛvale bɛmaanle wɔ Ɛzinzalɛ Arane mɔɔ ɛra dɛba la anu a, ɔbaboa wɔ. b Kɛ neazo la, siezie ɛ nwo kpalɛ. (Mrɛ. 21:5) Saa ɛsukoa edwɛkɛ ne kpalɛ a, ɔnrɛmaa ɔnrɛyɛ se fee kɛ ɛbamaa mualɛ. Eza maa wɔ mualɛ ne ɛyɛ nzinrenzinra. (Mrɛ. 15:23; 17:27) Saa wɔ mualɛ ne anyɛ tendenle a, ɔnrɛmaa wɔ ahonle ɛnrɛdu. Bie a ɛmaa mualɛ nzinrenzinra a, ɔbamaa mediema ne mɔ ade wɔ edwɛkɛ ne abo kpalɛ adɛla kɛ ɛbamaa mualɛ ndendenle na wɔaha edwɛkɛ dɔɔnwo la. Saa ɛfa ɛdawɔ mumua ne wɔ edwɛkɛ ɛmaa mualɛ a, ɛbahile kɛ wɔziezie ɛ nwo kpalɛ yɛɛ ɛte mɔɔ yɛlɛsukoa la abo kpalɛ.

8. Kɛzi Gyihova bu mɔdenle mɔɔ yɛbɔ yɛmaa mualɛ la ɛ?

8 Na saa wɔva nzuzulɛ ɛhye mɔ bie wɔli gyima noko ɛkulo kɛ ɛmaa mualɛ mɔɔ bo ko anzɛɛ nwiɔ a wɔ ahonle ta tu noko ɛ? Nyia anwodozo kɛ Gyihova anye sɔ mɔdenle mɔɔ ɛbɔ kɛ ɛbayɛ mɔɔ ɛbahola la. (Luku 21:1-4) Ɛhye ɛngile kɛ ɛbayɛ ninyɛne mɔɔ bo ɛ nwo zo la. (Fel. 4:5) Nwu mɔɔ ɛbahola ye yɛ la, fa bodane mɔɔ bamaa wɔahola ye yɛ la sie ɛ nye zo na sɛlɛ Gyihova kɛ ɔboa wɔ ɔmaa ɛzie ɛ nwo dii. Mɔlebɛbo ne, bie a ɛbava wɔayɛ wɔ bodane kɛ ɛbamaa mualɛ ezinraa ko.

BƐMAA BƐ NWO ANWOSESEBƐ WƆ ASAFO MƆƆ BƐ NWO ZONLE LA ANU

9. Ngyegyelɛ boni a bahola ara wɔ asafo mɔɔ bɛ nwo zonle la anu a?

9 Saa bɛlɛ nolobɔlɛma dɔɔnwo wɔ wɔ asafo ne anu a, bie a ɛbayia ngyegyelɛ ngakyile. Bie a mediema dɔɔnwo maa bɛ sa zo kɛ bɛmaa mualɛ ɔti bɛnda bɛnvɛlɛ wɔ. Kɛ neazo la, dahuu Danielle anye die nwo kɛ ɔbamaa mualɛ wɔ debiezukoalɛ bo. c Ɔnwu ye kɛ ɔle ye ɛzonlenlɛ ne foa, adenle mɔɔ ɔdua zo ɔmaa awie mɔ anwosesebɛ, yɛɛ adenle mɔɔ ɔdua zo ɔmia diedi mɔɔ ɔlɛ ye wɔ mɔɔ Baebolo ne kilehile la anu la. Noko mɔɔ ɔdule ɔhɔle asafo mɔɔ bɛ nwo zonle la anu la, ɛnee ɔmaa ɔ sa zo a bɛnda bɛnvɛlɛ ye​—ɔdwu mekɛ ne bie bɔbɔ a bɛnvɛlɛ ye fee. Ɔhanle kɛ: “Me sa nu dole. Mendele nganeɛ kɛ asɛɛ nwolɛ adenle bie ɛvi me sa. Saa ɛmaa ɛ sa zo biala a bɛnvɛlɛ wɔ a, ɛngola ɛnnwu ye saa adiema ne anye fuu a ɔnvɛlɛ wɔ o.”

10. Kɛ ɔkɛyɛ na yɛanyia nwolɛ adenle yɛamaa mualɛ dɔɔnwo ɛ?

10 Danielle edwɛkɛ ne bie ɛdo wɔ ɛlɛ ɔ? Saa ɔba ye zɔ a, bie a ɛbado wɔ adwenle nu na wɔadie mɔɔ ɛlɛkɔ zolɛ la ala. Noko mmagyakyi kɛ ɛbamaa mualɛ. Duzu a ɛbahola wɔayɛ a? Saa ɛsiezie mualɛ ngakyile mɔɔ ɛbahola wɔamaa ye wɔ debiezukoalɛ ko biala abo la a, bie a ɔbaboa wɔ. Ɔti saa bɛanvɛlɛ wɔ wɔ debiezukoalɛ ne mɔlebɛbo a, bie a ɛbanyia nwolɛ adenle wɔamaa mualɛ wɔ mekɛ mɔɔ debiezukoalɛ ne ɛlɛkɔ zolɛ la. Saa ɛlɛsiezie ɛ nwo wɔamaa Ɛzinzalɛ Arane Debiezukoalɛ ne a, dwenle kɛzi ɛdendɛkpunli ko biala fale edwɛkɛtile ne anwo la anwo. Saa ɛyɛ ye zɔ a, ye biala anu ɛbahola wɔamaa mualɛ wɔ debiezukoalɛ ne amuala anu. Eza ɛbahola wɔaziezie ɛ nwo kɛ, saa bɛdwu ɛdendɛkpunli mɔɔ ɔka ninyɛne mɔɔ nuhua le kuloonwu na ɔyɛ se kɛ bɛbahilehile nuhua la azo a, ɛbamaa mualɛ. (1 Kɔl. 2:10) Duzu ati ɔ? Ɔluakɛ menli dɔɔnwo ɛnda ɛmmaa mualɛ wɔ foa zɔhane mɔ anu. Na saa wɔva nzuzulɛ ɛhye mɔ wɔli gyima noko ɛkɔ debiezukoalɛ biala a ɛnnyia nwolɛ adenle ne noko ɛ? Ɛbahola wɔaha kpuya holɛ ko mɔɔ ɛkulo kɛ ɛmaa nwolɛ mualɛ la anwo edwɛkɛ wɔahile ahenle mɔɔ banlea zolɛ la.

11. Duzu a Felepaema 2:4 maa yɛ anwosesebɛ kɛ yɛyɛ a?

11 Kenga Felepaema 2:4. Sunsum ne hanle ɛzoanvolɛ Pɔɔlo maanle ɔmaanle Kilisienema anwosesebɛ kɛ bɛdwenle awie mɔ boɛyɛlɛ nwo. Kɛ ɔkɛyɛ na yɛali folɛdulɛ zɔhane azo wɔ debiezukoalɛ bo ɛ? Ɔwɔ kɛ yɛkakye kɛ awie mɔ noko kulo kɛ bɛmaa mualɛ.

Kɛ mɔɔ ɛ nee awie mɔ ɛlɛbɔ adawu a ɛmaa bɛtendɛ la, maa awie mɔ noko ɛnyia nwolɛ adenle ɛmaa mualɛ wɔ debiezukoalɛ bo (Nea ɛdendɛkpunli 12)

12. Adenle kpalɛ mɔɔ yɛbahola yɛalua zo yɛamaa awie mɔ anwosesebɛ wɔ debiezukoalɛ bo la a le boni? (Eza nea nvoninli ne.)

12 Wɔmɔ dwenle nwolɛ nea. Saa ɛ nee ɛ gɔnwo mɔ ɛlɛbɔ adawu a, asoo ɛbadendɛ too mɔɔ bɛnrɛnyia adenle bɛnrɛha edwɛkɛ fee? Kyɛkyɛ! Ɛkulo kɛ bɛdabɛ noko bɛtendɛ. Zɔhane ala a yɛkulo kɛ yɛmaa menli dɔɔnwo nyia nwolɛ adenle maa mualɛ wɔ debiezukoalɛ bo a. Nɔhalɛ nu, adenle ko mɔɔ yɛbahola yɛalua zo yɛamaa yɛ mediema anwosesebɛ la a le kɛ yɛbamaa bɛanyia nwolɛ adenle bɛaha bɛ diedi ne anwo edwɛkɛ. (1 Kɔl. 10:24) Maa yɛzuzu kɛzi yɛbahola yɛayɛ zɔ la anwo.

13. Kɛ ɔkɛyɛ na yɛamaa menli mɔɔ ba debiezukoalɛ la anu dɔɔnwo anyia nwolɛ adenle amaa mualɛ ɛ?

13 Debie ko a le kɛ yɛbahola yɛamaa yɛ mualɛ ne mɔ ayɛ nzinrenzinra, amaa menli dɔɔnwo anyia mekɛ ne bie amaa mualɛ. Asafo nu mgbanyima nee nolobɔlɛma gyɛne mɔɔ lɛ anwubielɛ la bahola ayɛ nwolɛ neazo kpalɛ. Saa wɔ mualɛ ne le ezinraa bɔbɔ a, mmaka ninyɛne dɔɔnwo anwo edwɛkɛ. Saa ɛka debie biala mɔɔ wɔ ɛdendɛkpunli ne anu la a, awie mɔ ɛnrɛnyia bie ɛnrɛha. Kɛ neazo la, wɔ ɛdendɛkpunli ɛhye anu, bɛmaanle nzuzulɛ nwiɔ​—yemɔ a le kɛ ɔwɔ kɛ ɛmaa wɔ mualɛ ne mɔ yɛ nzinrenzinra yɛɛ ɔnle kɛ ɛka ninyɛne dɔɔnwo anwo edwɛkɛ. Saa bɛdimoa bɛfɛlɛ wɔ wɔ ɛdendɛkpunli ɛhye anu a, ka nzuzulɛ nwiɔ ɛhye mɔ anu ko pɛ anwo edwɛkɛ.

Mekɛ boni a yɛbahola yɛazi kpɔkɛ kɛ yɛnrɛmaa yɛ sa zo a? (Nea ɛdendɛkpunli 14) f

14. Duzu a bahola aboa yɛ yeamaa yɛanwu mekɛ mɔɔ ɔwɔ kɛ yɛmaa yɛ sa zo la ɛ? (Eza nea nvoninli ne.)

14 Fa nwunu di gyima amaa wɔanwu mekɛ mɔɔ ɔwɔ kɛ ɛmaa ɛ sa zo la. Saa yɛmaa yɛ sa zo fane dɔɔnwo a, ɔbamaa ahenle mɔɔ ɛlɛnea debiezukoalɛ ne azo la ade nganeɛ kɛ ɔwɔ kɛ ɔta ɔfɛlɛ yɛ wɔ mekɛ bɔbɔ mɔɔ awie mɔ ɛtɛnyianle nwolɛ adenle ɛtɛtendɛle la. Ɛhye bamaa awie mɔ asa anu ado na ɔnrɛmaa bɛnrɛmaa bɛ sa zo.​—Nol. 3:7.

15. (a) Saa yɛmaa yɛ sa zo na bɛanvɛlɛ yɛ a, kɛzi ɔwɔ kɛ yɛyɛ yɛ nyɛleɛ ɛ? (b) Kɛ ɔkɛyɛ na bɛdabɛ mɔɔ bɛnea debiezukoalɛ ne mɔ azo la ahile kɛ bɛdwenle awie biala anwo ɛ? (Nea ɛlɛka, “ Saa Ɛlɛnea Debiezukoalɛ Bie Azo A.”)

15 Saa nolobɔlɛma dɔɔnwo maa bɛ sa zo wɔ debiezukoalɛ bo a, bie a yɛnrɛnyia nwolɛ adenle yɛnrɛmaa mualɛ dodo mɔɔ yɛkulo la. Ɔdwu mekɛ ne bie a ahenle mɔɔ ɛlɛnea debiezukoalɛ ne azo la ɛnrɛhola ɛnrɛvɛlɛ yɛ fee. Saa bɛanvɛlɛ yɛ a, ɔkola ɔmaa yɛ rɛle bɔ, noko ɔwɔ kɛ yɛbɔ mɔdenle kɛ yɛnrɛva nwolɛ ɛya.​—Nol. 7:9.

16. Kɛ ɔkɛyɛ na yɛamaa menli mɔɔ maa mualɛ la anwosesebɛ ɛ?

16 Saa wɔangola wɔamaa mualɛ dodo mɔɔ ɛkulo la a, duzu ati a ɛndie bɛdabɛ mɔɔ bɛlɛmaa mualɛ ne la kpalɛ na saa bɛkpɔne debiezukoalɛ a wɔahanvo bɛ wɔ bɛ mualɛ ne mɔ anwo a? Bie a wɔ nganvolɛ ne bamaa ɛ mediema anwosesebɛ kɛ mɔɔ ɛmaanle mualɛ a anrɛɛ ɔbamaa bɛ anwosesebɛ ala la. (Mrɛ. 10:21) Nganvolɛ noko le adenle mɔɔ yɛdua zo yɛmaa yɛ nwo anwosesebɛ a.

NDENLE GYƐNE MƆƆ YƐBALUA ZO YƐAMAA YƐ NWO ANWOSESEBƐ

17. (a) Kɛ ɔkɛyɛ na awovolɛ aboa bɛ mra bɛamaa bɛaziezie mualɛ kpalɛ ɛ? (b) Kɛ mɔɔ vidio ne kile la, ndenle nna boni a yɛbahola yɛalua zo yɛaziezie mualɛ a? (Eza nea ɔbodwɛkɛ ne.)

17 Duzu bieko a yɛbahola yɛayɛ yɛamaa yɛ nwo anwosesebɛ wɔ yɛ debiezukoalɛ ne mɔ abo a? Saa ɛle awovolɛ a, nea ɛvolɛ mɔɔ ɛ mra ne mɔ ɛli la anwo na boa bɛ maa bɛziezie mualɛ mɔɔ fɛta la. (Mat. 21:16) Ɔyɛ a yɛsukoa ninyɛne mɔɔ anyebolo wɔ nu le kɛ agyalɛ nu ngyegyelɛ anzɛɛ nyɛleɛ evinli nwo debie wɔ debiezukoalɛ bo, noko kɛ ɔde biala la, ɛdendɛkpunli ko anzɛɛ nwiɔ bie wɔ nu mɔɔ kakula bie bahola amaa nwolɛ mualɛ a. Eza boa ɛ mra maa bɛde deɛmɔti tɛ mekɛ ne amuala a bɛmaa bɛ sa zo a bɛbavɛlɛ bɛ la abo. Saa ɛkilehile nuhua ɛkile bɛ a, ɔnrɛmaa bɛ rɛle ɛnrɛbɔ wɔ mekɛ mɔɔ bɛanvɛlɛ bɛ na bɛbavɛlɛ awie mɔ la.​—1 Tim. 6:18. d

18. Saa yɛlɛmaa mualɛ a, kɛ ɔkɛyɛ na yɛandwe adwenle yɛamba yɛ nwo zo ɛ? (Mrɛlɛbulɛ 27:2)

18 Yɛ muala yɛbahola yɛamaa mualɛ mɔɔ wula Gyihova anyunlunyia na ɔmaa yɛ mediema diedima anwosesebɛ la. (Mrɛ. 25:11) Ɔwɔ nu a yɛbaha yɛdayɛ mumua ne yɛ anwubielɛ bie anwo edwɛkɛ sikalɛ, noko ɔnle kɛ yɛka yɛ nwo edwɛkɛ dɔɔnwo. (Kenga Mrɛlɛbulɛ 27:2; 2 Kɔl. 10:18) Emomu, yɛbɔ mɔdenle kɛ yɛbava yɛ adwenle yɛazie Gyihova, ye Edwɛkɛ ne nee ye menli ne amuala anwo zo. (Yek. 4:11) Noko saa ɛdendɛkpunli bie anwo kpuya ne ka kɛ yɛha yɛdayɛ mumua ne yɛ nwo edwɛkɛ a, ɔle kpalɛ kɛ yɛbayɛ zɔ. Nwolɛ neazo wɔ ɛdendɛkpunli mɔɔ doa zo la anu.

19. (a) Saa yɛkile kɛ yɛdwenle menli mɔɔ ba debiezukoalɛ la amuala anwo a, duzu a bavi nu ara a? (Wulomuma 1:11, 12) (b) Duzu a ɛdawɔ mumua ne ɛ nye die nwo wɔ mualɛ ɛmaanlɛ nwo a?

19 Yɛnlɛ mualɛ ɛmaanlɛ nwo mɛla kyengye ɛdeɛ, noko ɔwɔ kɛ yɛ muala yɛbɔ mɔdenle kɛ yɛbamaa mualɛ mɔɔ maa anwosesebɛ la. Bie a ɛhye bahile kɛ yɛbada yɛamaa mualɛ. Anzɛɛ bie a ɔbahile kɛ ɔwɔ kɛ yɛmaa yɛ kunlu dwo nwolɛ adenle mɔɔ yɛnyia yɛmaa mualɛ la anwo na yɛmaa yɛ nye die kɛ awie mɔ noko nyia nwolɛ adenle maa mualɛ la. Saa yɛfa yɛ adwenle yɛsie awie mɔ boɛyɛlɛ zo wɔ debiezukoalɛ bo a, ‘bɛbamaa yɛ anwosesebɛ na yɛdayɛ noko yɛamaa bɛ anwosesebɛ.’​—Kenga Wulomuma 1:11, 12.

EDWƐNE 93 Yila Yɛ Ayia Ne

a Saa yɛmaa mualɛ wɔ debiezukoalɛ bo a, ɔmaa yɛmaa yɛ nwo anwosesebɛ. Noko bie mɔ sulo kɛ bɛbamaa mualɛ. Bie mɔ noko anye die nwo kɛ bɛbamaa mualɛ, noko bɛkulo kɛ bɛmaa bɛ sa zo biala a bɛfɛlɛ bɛ. Wɔ tɛnlabelɛ nwiɔ ɛhye mɔ anu, kɛ ɔkɛyɛ na yɛahile kɛ yɛdwenle yɛ gɔnwo mɔ anwo amaa yɛ muala yɛamaa yɛ nwo anwosesebɛ ɛ? Na kɛ ɔkɛyɛ na yɛamaa mualɛ mɔɔ bamaa yɛ mediema anwosesebɛ yeahɔ ɛlɔlɛ nee gyima kpalɛ nu ɛ? Edwɛkɛ ɛhye bahilehile nu.

c Bɛhakyi duma ne.

d Nea vidio, Bayɛ Gyihova Agɔnwo​—Siezie Wɔ Mualɛ mɔɔ wɔ jw.org azo la.

f NVONINLI NE ANWO NGILENU: Wɔ asafo bie mɔɔ bɛ nwo zonle la anu, adiema nrenyia bie ɛlimoa ɛmaa mualɛ na ɔlɛmaa awie mɔ noko anyia nwolɛ adenle amaa mualɛ.