Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

ƐBƐLABƆLƐ NU EDWƐKƐ

Me Sinlidɔlɛ Ne Mɔ Ɛmaa Nyamenle Tumi Ne Ɛla Ali

Me Sinlidɔlɛ Ne Mɔ Ɛmaa Nyamenle Tumi Ne Ɛla Ali

MƆƆ me nee me ye hɔdwule Colombia wɔ 1985 la, ɛnee basabasayɛlɛ wɔ maanle ne anu kpalɛ. Ɛnee arane ne ɛlɛko atia ekpunli bie mɔɔ bɛdi nyiletane gua na bɛle anyetele mɔɔ bɛwɔ azuamgbole ne mɔ azo la yɛɛ sogyama bie mɔɔ bɛde atua mɔɔ bɛwɔ awoka ne mɔ azo la. Wɔ Medellín, ɛleka mɔɔ nzinlii yɛhɔzonlenle wɔ ɛkɛ ne la, ɛbanwu kɛ ngakula mgbavolɛ mɔɔ bɛdedɛ adu la luolua awɔdenle ne mɔ azo. Ɛnee bɛtɔne nyiletane, bɛdie menli mɔɔ bɛngulo kɛ bɛyɛ bɛ ɛtane la ezukoa yɛɛ awie mɔ bɔ bɛ ɛkpa maa bɛku menli. Bɛ nuhua biala andɛnla aze angyɛ. Yɛdele nganeɛ kɛ yɛwɔ ewiade ngakyile bie anu la.

Kɛ ɔyɛle mɔɔ menli nwiɔ mɔɔ bɛvi Finland la ravindele South America ɛ? Finland le maanle maanle mɔɔ wɔ azɛlɛ ye ati sɔlɔ kpalɛ la anu ko. Na duzu a mezukoa wɔ ɛvolɛ ɛhye mɔ amuala anu a?

ME NGAKULA NU WƆ FINLAND

Bɛwole me wɔ 1955, yɛle mediema mrenyia nsa na medame a mele kakula kpalɛ a. Bɛtetele me wɔ Finland nyiakɛ ɛnweazo, ɛleka mɔɔ ɛnɛ bɛfɛlɛ ye Vantaa la.

Bɛzɔnenle me mame kɛ Gyihova Dasevolɛ la, ɔ nzi ɛvolɛ ekyii yɛɛ bɛwole me a. Noko ɛnee me papa anye ɛnlie nɔhalɛ ne anwo, na yeammaa me mame adenle yeammaa ɔ nee yɛ anzukoa Baebolo ne anzɛɛ ɔ nee yɛ angɔ debiezukoalɛ. Ɔti saa me papa ɛnle ɛkɛ a, me mame kilehile yɛ mɔlebɛbo Baebolo nu nɔhalɛ bie mɔ.

Mɔɔ menlile ɛvolɛ nsuu la, mengyinlanle Gyihova afoa

Ɔvi me ngakula nu, dahuu mekɔ Gyihova afoa. Kɛ neazo la, mɔɔ menlile ɛvolɛ nsuu la, me sukulu kilehilevolɛ ne vale me nwo ɛya kpole bie ɔluakɛ meanli Finlandma keeki bie mɔɔ bɛva mogya bɛyɛ mɔɔ bɛfɛlɛ ye verilättyjä la bie la ati. Ɔvale ɔ sa ko ɔzɔle me nvoka amu nwiɔ ɔtinlinle ye ɔmaanle me nloa bukele na ɔvale ɔ sa ɛhendeɛ ne ɔvale faka ɔdele keeki ne bie kɛ ɔfa yeawula me nloa anu. Noko membɔle mɔdenle membɔle faka ne mendole ye lɔ.

Mɔɔ menlile ɛvolɛ 12 la, me papa wule. Yemɔ anzi, ɛnee akee mekola mekɔ debiezukoalɛ. Mediema mrenyia mɔɔ wɔ asafo ne anu la hilele me nwo anyelielɛ, na yemɔ boale me maanle membikyele Gyihova kpalɛ. Membɔle ɔ bo kɛ mekenga Baebolo ne kenle ko biala yɛɛ menzukoale yɛ mbuluku ne mɔ anyebolo zo. Kɛmɔ ɛnee me nye die debiezukoalɛ nwo kpalɛ la ati, yemɔ boale maanle bɛzɔnenle me wɔ mekɛ mɔɔ menlile ɛvolɛ 14 la, wɔ August 8, 1969.

Menwiele sukulu ala la, membɔle dahuu adekpakyelɛ gyima ne abo. Dapɛne ekyii anzi, mendule mengɔle ɛleka mɔɔ bɛhyia moalɛ kpole la wɔ Pielavesi, mɔɔ wɔ Finland maanle ne avinli nehane la.

Mengɔle Pielavesi la a menyiale Sirkka, mɔɔ ɔbarayɛ me ye la a. Ye mɛlɛbɛnwoaze nee Gyihova anwo ɛlɔlɛ kpole mɔɔ ɔlɛ la maanle mengulole ye edwɛkɛ. Yeamkpondɛ anyunlunyia anzɛɛ anwonyia. Ɛnee yɛ mu nwiɔ yɛkulo kɛ yɛyɛ biala mɔɔ yɛbahola la yɛsonle Gyihova ɔnva nwo nwolɛ adenle biala mɔɔ yɛbanyia la. Yɛgyale wɔ March 23, 1974. Kɛ anrɛɛ yɛbahɔ ɛleka bie kɛ yɛkalie yɛ nye kɛ agyalɛma fofolɛ la, yɛhɔle Karttula, ɛleka mɔɔ ɛnee bɛhyia Belemgbunlililɛ nolobɔlɛma dɔɔnwo la kɛ yɛkazonle wɔ ɛkɛ.

Sua mɔɔ yɛhayele ye wɔ Karttula, Finland la

GYIHOVA NLEANLE YƐ

Kale ne mɔɔ me diema ne vale maanle yɛ la

Ɔvi yɛ agyalɛ ne mɔlebɛbo, Gyihova maanle yɛnwunle kɛ saa yɛdimoa yɛkpondɛ ye Belemgbunlililɛ ne a, ɔbava mɔɔ yɛhyia nwo wɔ nwonane nu la yeamaa yɛ. (Mat. 6:33) Kɛ neazo la, mɔɔ yɛwɔ Karttula la, ɛnee yɛnlɛ kale. Mɔlebɛbo ne, ɛnee yɛfa basekɛ a yɛkɔ ɛleka biala a. Noko ɔdwu ɛyɛlɛ mekɛ nu a, maanle nu yɛ yɔlɔkɔkɔ kpalɛ. Amaa yɛahola yɛali daselɛ wɔ asafo ne azɛlɛsinli dɔɔnwo anu la, ɛnee ɔhyia kɛ yɛfa kale. Noko ɛnee yɛnlɛ ezukoa mɔɔ sa kale tɔ a.

Mekɛ bie mɔɔ ɛnee yɛ nye ɛnla la, me diema nrenyia ne mɔɔ ɔ nzi ralɛ a le me la rakpɔlale yɛ, na ɔvale ye kale ne ɔmaanle yɛ. Ɛnee yedua nwolɛ kakɛ ne amuala yewie. Patulo ala a ɛnee ɔhyia kɛ yɛtɔ a, ɛnee yɛnyia yɛ kale.

Gyihova maanle yɛnwunle kɛ, yeva yedo ɔ nwo zo kɛ ɔbali yɛ nwonane afoa nu ngyianlɛ nwo gyima yeamaa yɛ. Ɛnee yɛ gyima ala a le kɛ yɛbava ye Belemgbunlililɛ ne yɛalimoa.

GELEADE SUKULU

Yɛ Adekpakyelɛ Ɛzonlenlɛ Sukulu ne, 1978

Mɔɔ yɛkɔ Adekpakyelɛma Ndetelɛ Sukulu ne wɔ 1978 la, Raimo Kuokkanen a mɔɔ boka kilehilevolɛma ne anwo la, maanle yɛ anwosesebɛ kɛ yɛbiza Geleade Sukulu ne anwo adenle. Ɔti yɛbɔle ɔ bo kɛ yɛsukoa Nrelenza, mɔɔ ɛnee yɛ bodane a le kɛ ɔbamaa yɛafɛta kɛ yɛbahɔ sukulu ne bie. Noko wɔ 1980, kolaa na yɛahyehyɛ ademizalɛ kɛlata ne bie la, bɛdole ɛsalɛ bɛvɛlɛle yɛ kɛ yɛrayɛ gyima wɔ Finland Bɛtɛle. Mekɛ zɔhane, ɛnee Bɛtɛlema ɛngola ɛmbiza Geleade nwo adenle. Noko ɛnee yɛkulo kɛ yɛsonle wɔ ɛleka mɔɔ Gyihova suzu kɛ ɔle kpalɛ la na tɛ ɛleka mɔɔ yɛdayɛ mumua ne yɛsuzu kɛ ɔle kpalɛ la ɔ. Ɔti yɛhɔle Bɛtɛle. Noko yɛhɔle zo yɛzukoale Nrelenza amaa saa mekɛ bie dwu na yɛnyia Geleade nwo adenle a, yeaboa yɛ.

Ɛvolɛ ekyii guale nu la, Neazo Eku ne maanle Bɛtɛlema adenle kɛ bɛbahola bɛabiza Geleade nwo adenle. Ndɛndɛ ne ala, yɛhyehyɛle ademizalɛ kɛlata ne bie, noko tɛ kɛ ɛnee yɛ nye ɛnlie Bɛtɛlɛ ɛkɛ ne la ati ɔ. Ɛnee yɛ nye die! Noko ɛnee yɛkulo kɛ yɛtu yɛ nwo yɛmaa amaa saa yɛfɛta a, yɛahɔzonle wɔ ɛleka mɔɔ bɛhyia moalɛ kpole la. Bɛdole ɛsalɛ bɛvɛlɛle yɛ kɛ yɛrɛla Geleade sukulu ne mɔɔ tɔ zo 79 la bie, na yɛwiele September 1985. Bɛmaanle yɛ gyimalilɛ wɔ Colombia.

YƐ EDWƐKPATƐLƐVOLƐ GYIMALILƐ MƆƆ LIMOA

Mɔɔ yɛhɔle Colombia la, bɛmaanle yɛlimoale yɛhɔyɛle gyima wɔ Bɛtɛle. Membɔle mɔdenle kɛ mebayɛ me gyimalilɛ ne kpalɛ, noko mɔɔ yɛdɛnlanle Bɛtɛle ɛkɛ ne ɛvolɛ ko la, mendele nganeɛ kɛ ɔhyia kɛ yɛkakyi nu. Yemɔ ala a le mekɛ mɔɔ limoa nee mɔɔ li awieleɛ mɔɔ mengɔnzɛlɛle gyimalilɛ fofolɛ a. Bɛmaanle yɛhɔyɛle edwɛkpatɛlɛvolɛma wɔ suakpole Neiva mɔɔ wɔ Huila maanzinli nu la azo.

Me nye ɛlie daselɛlilɛ gyima ne anwo dahuu. Mɔɔ ɛnee mele adekpakyelɛnli mɔɔ metɛgyale la, mebɔ daselɛlilɛ bo nwonlomɔ mangyee na mekakpɔne la, ɛnee aleɛ ɛdwo. Mɔɔ me nee Sirkka gyale fofolɛ la, ɛnee yɛfa kenle ne amuala yɛkɔ daselɛlilɛ. Saa yɛkɔ azɛlɛsinli mɔɔ bɛwɔ moa la anu a, ɔyɛ a yɛda yɛ kale ne anu. Ɛhye ɛmmaa yɛnda yɛmpɛ adenle dɔɔnwo yɛɛ aleɛ kye a, ɔmaa yɛkola yɛbɔ daselɛlilɛ bo ndɛ.

Mɔɔ yɛyɛle edwɛkpatɛlɛvolɛma la, yɛnyianle anyelielɛ nee ɛhulolɛ mɔɔ ɛnee dɛba ne yɛlɛ wɔ edwɛkɛhanlɛ gyima ne anwo la bieko. Yɛ asafo ne yɛle kpole, yɛɛ ɛnee mediema mɔɔ wɔ Colombia la da ɛbulɛ, ɛlɔlɛ nee anyezɔlɛ ali.

TUMI MƆƆ WƆ ASƆNEYƐLƐ NU LA

Ɛnee azua mɔɔ Dasevolɛ biala ɛnle zo la zuozua Neiva, ɛleka mɔɔ bɛmaanle yɛ gyimalilɛ ne la. Ɛnee medwenle kɛ ɔkɛyɛ na menli mɔɔ wɔ ɛleka zɔhane mɔ la ade edwɛkpa ne la anwo kpalɛ. Noko ɔlua atuadelɛma konle konle ne ati, ɛnee ɔle esiane kpole kɛ awie mɔɔ ɔnle ekulomeni la bahɔ ɛleka zɛhae mɔ. Ɔti menyɛle asɔne kɛ Nyamenle ɛmaa awie mɔɔ vi azua ɛhye mɔ bie azo la ɛrayɛ Dasevolɛ. Ɛnee mesuzu kɛ saa ahenle bahola azukoa nɔhalɛ ne a, ɔwɔ kɛ ɔyɛ awie mɔ de Neiva. Ɔti eza menyɛle asɔne kɛ saa bɛsɔne ahenle bɛwie a, ɔbanyi sunsum nu ndɛndɛ na yeazia yeahɔ ye sua zo yeahɔha edwɛkpa ne. Ɛnee ɔwɔ kɛ menwu kɛ Gyihova lɛ adenle kpalɛ mɔɔ tɛla me ɛdeɛ ne mɔɔ ɔbalua zo yeali ɛhye anwo gyima a.

Yeangyɛ, me nee kpavolɛ bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye Fernando González la bɔle ɔ bo kɛ yɛsukoa Baebolo ne. Ɔde Algeciras, ɔboka azua mɔɔ Dasevolɛ biala ɛnle zo la anwo. Dapɛne biala, Fernando pɛ adenle mɔɔ ye tendenle bo kilomita 50 (mayɛlɛ 30) la ba gyima wɔ Neiva. Kenle biala mɔɔ yɛbazukoa debie la, ɔsiezie ɔ nwo kpalɛ, na yeangyɛ, ɔbɔle ɔ bo kɛ ɔba debiezukoalɛ ne mɔ amuala bie. Dapɛne mɔɔ limoa mɔɔ Fernando bɔle ɔ bo kɛ ɔsukoa Baebolo ne la, ɔkɔ sua nu a ɔfɛlɛvɛlɛ menli gyɛne mɔɔ wɔ ye sua zo la na ɔka mɔɔ yezukoa wɔ Baebolo ne anu la bie ɔkile bɛ.

Yɛ nee Fernando wɔ 1993

Mɔɔ Fernando bɔle ye Baebolo ɛzukoalɛ ne abo la ye siane nsia anzi, wɔ January 1990, bɛzɔnenle ye. Yemɔ anzi, ɔyɛle dahuu adekpakyelɛnli. Kɛmɔ yɛnyianle Dasevolɛ ko wɔ Algeciras la ati, ɛnee ɔnyɛ ɛzulolɛ bieko kɛ Bɛtɛle bamaa adekpakyelɛ titilima ahɔ ɛkɛ. Wɔ February 1992, bɛdele asafo wɔ ɛkɛ.

Asoo Fernando hanle edwɛkɛ ne wɔ ye sua zo ala? Kyɛkyɛ! Mɔɔ ɔgyale la, ɔ nee ɔ ye dule hɔdɛnlanle San Vicente del Caguán, sua bieko mɔɔ Dasevolɛ biala ɛnle zo la azo. Bɛboale bɛmaanle bɛdele asafo wɔ ɛkɛ. Wɔ 2002, bɛkpale Fernando kɛ maangyebakyi zo neavolɛ, na ɔ nee ɔ ye Olga ɛyɛ neavolɛ adenduvo gyima ne too badwu ɛnɛ.

Anwubielɛ ɛhye ɛmaa menwu kɛzi ɔhyia kɛ yɛbayɛ debie fɔɔnwo bie mɔɔ fale yɛ teokelase gyimalilɛ ne mɔ anwo la anwo asɔne la. Gyihova yɛ ninyɛne mɔɔ yɛngola yɛnyɛ la. Ɔluakɛ ɛhye le ye ma ɛdelɛ, tɛ yɛ ɛdeɛ ɔ.—Mat. 9:38.

GYIHOVA MAA YƐNYIA ‘ƐHULOLƐ NE YƐƐ ANWOSESEBƐ NE NA YƐKOLA YƐYƐ’

Wɔ 1990, bɛmaanle yɛhɔyɛle neavolɛ adenduvo gyima ne bie. Maangyebakyi mɔɔ yɛlimoale yɛhɔle nu la a le Bogotá, maanle ne suakpole kpalɛ ne. Gyimalilɛ ɛhye maanle ɛzulolɛ hanle yɛ. Me nee me ye ɛnlɛ ɛlolɛ ahyɛlɛdeɛ titili biala. Yɛɛ yɛnze ɛbɛlabɔlɛ wɔ suakpole mɔɔ menli dɔɔnwo wɔ zo la anye zo. Noko Gyihova lile ye ɛwɔkɛ mɔɔ wɔ Felepaema 2:13 la azo; ɔse, “Kɛmɔ ɔsɔ Nyamenle anye la ati, ɔlɛyɛ gyima wɔ bɛ nu amaa bɛanyia ɛhulolɛ ne yɛɛ anwosesebɛ ne na bɛahola bɛayɛ.”

Nzinlii, bɛmaanle yɛhɔle Medellín, suakpole ne mɔɔ menganle nwolɛ edwɛkɛ wɔ mɔlebɛbo ne la maangyebakyi ne anu. Ɛnee basabasayɛlɛ mɔɔ kɔ zo wɔ awɔdenle ne mɔ azo la nee menli mɔɔ de ɛkɛ ne la anwo ɛli, ɔti ɛnee ɔnga bɛ ɛzulolɛ bieko. Kɛ neazo la, kenle ko bie mɔɔ me nee awie ɛlɛsukoa debie la, awie mɔ bɔle ɔ bo kɛ bɛtoto adu wɔ awuke ne mɔɔ mewɔ nu la anzi. Anrɛɛ meda azɛlɛ ne anwo, noko ɛnee Baebolo sukoavo ne tɛtoa zo tɛkenga ɛdendɛkpunli ne, yeanyɛ ye ɛhwee bɔbɔ. Mɔɔ ɔgengale ɔwiele la, ɔhanle ɔhilele me kɛ ɔba na ɔvindele alienwo. Mekɛ ekyii guale nu la, ɔ nee ngakula ngyikyi nwiɔ ziale rale na ɔhanle ye bɛtɛɛ ɔhilele me kɛ, “Fa kyɛ me, ɛnee melɛkɔ meahɔva me mra ne mɔ.”

Ɛnee ɔdwu mekɛ ne bie a yɛ ngoane la esiane nu. Kenle ko bie mɔɔ ɛnee yɛlɛyɛ azua nu daselɛlilɛ la, me ye vale ɛnriandilɛ rale me nwo ɛkɛ, na ɛnee ye ahonle ɛdu kpalɛ. Ɔhanle kɛ anrɛɛ awie to ye etu. Ɛhye hanle me ɛzulolɛ. Noko nzinlii yɛdele kɛ tɛ Sirkka a ɛnee ahenle kulo kɛ ɔto ye etu a; ɛnee ɔkulo kɛ ɔto nrenyia bie mɔɔ ɛlɛpɛ nu wɔ Sirkka anwo ɛkɛ ne la etu.

Mekɛ ekyii guale nu la, ɛnee akee basabasayɛlɛ ne mɔ ɛngyegye yɛ dɔɔnwo. Kɛzi ɛnee mediema mɔɔ wɔ ɛkɛ ne la kola gyinla tɛnlabelɛ mɔɔ le kɛ ɛhye mɔ nee mɔɔ ɛnle kpalɛ fee bɔbɔ la anloa la maanle yɛ anwosesebɛ. Yɛnwunle kɛ, saa Gyihova ɛlɛboa bɛ a, ɛnee ɔbaboa yɛdayɛ noko. Dahuu yɛdi folɛdulɛ mɔɔ ɛkɛ ne asafo nu mgbanyima fa maa yɛ la azo, yɛyɛ ninyɛne mɔɔ ɔbabɔ yɛ nwo bane la na yɛgyakyi mɔɔ ɛha la yɛwula Gyihova asa anu.

Nɔhalɛ nu, ɛnee tɛnlabelɛ bie mɔ ɛnyɛ ɛzulolɛ kɛ mɔɔ yɛzuzule la. Kenle ko bie, ɛnee ɔzɔho kɛ mete kɛ mraalɛ nwiɔ bie ɛlɛdi butule wɔ awuke bie mɔɔ mengɔle nu la anzi. Ɛnee mengulo kɛ menwu menli mɔɔ ɛlɛdi butule ne la, noko suamenle ne hanle tinlinle zo kɛ membanea debie wɔ ye valɛnda ne azo. Amuanrɛɛ ako nwiɔ bie mɔɔ bɛlɛsukoa menli mɔɔ de kpalɛ ne azo la a ɛlɛdi “butule” ne a.

GYIMALILƐ FOFOLƐ NEE NGYEGYELƐ FOFOLƐ

Wɔ 1997, bɛkpale me kɛ Azonvolɛ Ndetelɛ Sukulu ne kilehilevolɛ. b Ɛnee mekɛ biala mɔɔ mebahɔ teokelase sukulu ngakyile ne mɔ bie la, me nye die nwo kpalɛ, noko meandwenle nwo ɛlɛ kɛ mebanyia nwolɛ adenle kɛnlɛma zɛhae, kɛ mebahilehile wɔ bie anu.

Nzinlii, menyɛle maangyeba zo neavolɛ. Mɔɔ bɛpɛle ngyehyɛleɛ zɔhane anu la, membayɛle maangyebakyi zo neavolɛ gyima ne bieko. Ɔti meva ɛvolɛ 30 meyɛ kilehilevolɛ nee neavolɛ adenduvo gyima ne. Gyimalilɛ ɛhye mɔ ɛmaa menyia nyilalɛ dɔɔnwo. Noko, ɔlɛ ye ngyegyelɛ. Maa mengilehile nu.

Mele awie mɔɔ me nye yɛ se kpalɛ. Ɛhye ɛboa me ɛmaa megyinla tɛnlabelɛ mɔɔ anu yɛ se la anloa. Noko mekɛ ne bie mɔ wɔ ɛkɛ mɔɔ mempelele me nwo kɛ medi ninyɛne bie mɔ anwo gyima wɔ asafo ne mɔ anu a. Mekɛ bie, mendule bie mɔ folɛ anyebolo zo kɛ ɔwɔ kɛ bɛda ɛlɔlɛ ali bɛkile awie mɔ na bɛte bɛ edwɛkɛ bo. Noko mɔɔ yɛ ɛzelekɛ la a le kɛ, mekɛ zɔhane mɔ anu a medame noko meanla subane zɔhane mɔ bie ali a.—Wlo. 7:​21-23.

Ɔlua me sinlidɔlɛ ne mɔ ati, ɔdwu mekɛ ne bie a me sa nu to kpalɛ. (Wlo. 7:24) Mekɛ bie bɔbɔ, menganle mengilele Gyihova wɔ asɔneyɛlɛ nu kɛ ɔbayɛ kpalɛ kɛ mebagyakyi edwɛkpatɛlɛvolɛ gyima ne na meazia meahɔ Finland. Nɔsolɛ zɔhane mengɔle debiezukoalɛ. Edwɛkɛ mɔɔ maa anwosesebɛ mɔɔ mendele la maanle menwunle ye wienyi kɛ, ɔwɔ kɛ mekɔ zo meyɛ me gyimalilɛ ne na eza mekɔ zo medi me sinlidɔlɛ ne mɔ anwo gyima. Badwu ɛnɛ bɔbɔ, kɛzi Gyihova buale me asɔneyɛlɛ ne la tɛka me ahonle. Eza me nye sɔ kɛzi Gyihova lale atiakunlukɛnlɛma ali hilele me na ɔboale me ɔmaanle menlile me sinlidɔlɛ ne mɔ anwo gyima la kpalɛ.

YƐVALE ANWODOZO YƐNLEƐNLEA KENLE BIE ADE

Me nee Sirkka yɛ Gyihova mo kɛ yemaa yɛnyia nwolɛ adenle yɛva yɛ ngoane mekɛ dɔɔnwo yɛyɛ dahuu ɛzonlenlɛ gyima ne bie la. Eza meyɛ Gyihova mo kɛ yemaa me yelɛ mɔɔ lɛ ɛlɔlɛ na ɔdi nɔhalɛ la wɔ ɛvolɛ ɛhye mɔ amuala anu la.

Ɔnrɛhyɛ mebali ɛvolɛ 70, na menrɛhile debie wɔ teokelase sukulu ne mɔ anu yɛɛ menrɛyɛ maangyebakyi zo neavolɛ bieko. Noko yemɔ ɛmmaa me rɛle ɛmbɔ. Duzu ati ɔ? Ɔluakɛ medie medi bɔkɔɔ kɛ mɔɔ sɔ Gyihova anye kpalɛ la a le kɛ yɛbava mɛlɛbɛnwoaze yɛazonle ye na yɛava ahonle mɔɔ ɛlɔlɛ nee anyezɔlɛ ɛyi ye tɛkɛɛ la yɛaye ye ayɛlɛ. (Maeka 6:8; Maake 12:​32-34) Ɔngyia kɛ yɛnyia gyimalilɛ titili bie na yɛahola yɛawula Gyihova anyunlunyia.

Saa menea gyimalilɛ ngakyile mɔɔ menyianle la a, menwu ye kɛ tɛ kɛ mele kpalɛ metɛla awie mɔ la ati a menyianle bɛ a; yɛɛ tɛ kɛ melɛ ɛlolɛ ahyɛlɛdeɛ titili bie la ati a menyianle nwolɛ adenle zɔhane mɔ a. Ɔnle zɔ fee! Emomu, Gyihova vale gyimalilɛ ɛhye mɔ maanle me ɔlua ye ɛlolɛ kpole ne ati. Ɔvale nwolɛ adenle ɛhye mɔ ɔmaanle me ɔnva nwo me sinlidɔlɛ ne mɔ. Meze kɛ, kɛmɔ Gyihova boale me la ati a mengolale menyɛle gyimalilɛ ɛhye mɔ a. Wɔ adenle ɛhye azo, me sinlidɔlɛ ne mɔ maanle Nyamenle tumi ne lale ali.—2 Kɔl. 12:9.

a Raimo Kuokkanen ɛbɛlabɔlɛ nu edwɛkɛ ne, “Determined to Serve Jehovah,” wɔ April 1, 2006, The Watchtower ne anu.

b Bɛva Belemgbunlililɛ Edwɛkpakavolɛma Sukulu ne bɛzie sukulu ɛhye agyakɛ anu.