Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

Asoo Ɔwɔ Kɛ Ɛtete Awie Mɔ Ɔ?

Asoo Ɔwɔ Kɛ Ɛtete Awie Mɔ Ɔ?

“Melɛmaa bɛ mɛla kpalɛ.”​MRƐ. 4:2.

EDWƐNE: 93, 96

1, 2. Duzu ati a ɔwɔ kɛ yɛtete awie mɔ ɛ?

ƐNEE Gyisɛse gyima titili a le kɛ ɔbabɔ Belemgbunlililɛ edwɛkpa ne nolo. Noko ɔnyianle mekɛ ɔtetele awie mɔ ɔmaanle bɛyɛle neavolɛma nee kilehilevolɛma. (Mat. 10:5-7) Ɛnee Felepe le edwɛkpakavolɛ mɔɔ ɔnlɛ alagye, noko ɔbɔle mɔdenle ɔboale ɔ mra mraalɛ nna ne amaa bɛahola bɛaha Ngɛlɛlera ne anu nɔhalɛ edwɛkɛ ne bɛahile awie mɔ. (Gyi. 21:8, 9) Kɛzi ndetelɛ ɛhye anwo hyia ɛnɛ ɛ?

2 Menli dɔɔnwo ɛlɛtie edwɛkpa ne wɔ ewiade amuala. Ɔwɔ kɛ nolobɔlɛma mɔɔ bɛtɛsɔnenle bɛ la nwu ye kɛ bɛ ti anwo Baebolo ɛzukoalɛ hyia kpalɛ. Eza ɔwɔ kɛ yɛboa bɛ yɛmaa bɛka edwɛkɛ ne bɛkile awie mɔ na bɛkilehile bɛ nɔhalɛ ne. Ɔwɔ kɛ yɛmaa mediema mrenyia mɔɔ bɛwɔ yɛ asafo ne mɔ anu la anwosesebɛ kɛ bɛbɔ mɔdenle amaa bɛahola bɛafɛta kɛ asafo nu azonvolɛ nee mgbanyima. Saa Kilisienema mɔɔ bɛnyi sunsum nu la kilehile menli mɔɔ bɛle fofolɛ la “kpalɛ” a, bɛbanyia anyuhɔlɛ wɔ sunsum nu.​—Mrɛ. 4:2.

BOA MENLI MƆƆ BƐLE FOFOLƐ LA

3, 4. (a) Kɛzi Pɔɔlo hilele kɛ saa yɛsukoa Ngɛlɛlera ne kpalɛ a ɔbamaa yɛ ɛzonlenlɛ gyima ne azo ma ɛ? (b) Kolaa na yɛamaa yɛ Baebolo sukoavoma anwosesebɛ kɛ bɛzukoa Baebolo ne la, duzu a ɔwɔ kɛ yɛyɛ a?

3 Duzu ati a bɛ ti anwo Baebolo ɛzukoalɛ nwo hyia ɛ? Edwɛkɛ mɔɔ Pɔɔlo hɛlɛle hɔmaanle Kilisienema mɔɔ bɛwɔ Kɔlɔsae la maa yɛnwu mualɛ ne. Ɔhɛlɛle kɛ: “Dahuu yɛsɛlɛ yɛmaa bɛ. Yɛsɛlɛ Nyamenle kɛ ɔva sunsum nu nrɛlɛbɛ nee ndelebɛbo muala ɔyi bɛ tɛkɛɛ, amaa bɛanyia Nyamenle ɛhulolɛdeɛ ne anwo ndelebɛbo, bɛabɔ bɛ ɛbɛla ne bɛamaa yeafɛta [Gyihova], dahuu bɛayɛ mɔɔ ɔkulo la, na bɛ ɛbɛlabɔlɛ ne anwo ara nvasoɛ wɔ gyima kpalɛ biala mɔɔ bɛyɛ la anu, na bɛade Nyamenle edwɛkɛ ne abo kpalɛ.” (Kɔl. 1:9, 10) Saa ɛnee Kilisienema mɔɔ wɔ Kɔlɔsae la babɔ bɛ ɛbɛla ‘bɛamaa yeafɛta Gyihova na dahuu bɛayɛ mɔɔ ɔkulo la’ a, ɛnee ɔwɔ kɛ bɛnyia Nyamenle ɛhulolɛdeɛ ne anwo ndelebɛbo. Ɛhye baboa bɛ yeamaa bɛ “ɛbɛlabɔlɛ ne [azo] ara nvasoɛ wɔ gyima kpalɛ biala” anu, titili wɔ edwɛkpa ne nolo ɛbɔlɛ nu. Saa Gyihova sonvolɛ bie ɛzonlenlɛ bazo ma a, ɔwɔ kɛ ɔsukoa Baebolo ne dahuu. Ɔwɔ kɛ yɛboa Baebolo sukoavoma yɛmaa bɛnwu nɔhalɛ edwɛkɛ ɛhye.

4 Saa yɛbaboa awie mɔ yɛamaa bɛanwu nvasoɛ mɔɔ wɔ bɛ ti anwo Baebolo ɛzukoalɛ zo a, ɔwɔ kɛ yɛdayɛ mumua ne yɛnwu kɛzi ɔhyia la. Ɔwɔ kɛ yɛkola yɛsukoa Baebolo ne dahuu. Yemɔti biza ɛ nwo kɛ: ‘Saa suamenlema ka edwɛkɛ mɔɔ nee Baebolo ngyinlazo ɛnyia anzɛɛ bɛbiza kpuya mɔɔ yɛ se a, mekola megyinla Baebolo ne azo mebua ɔ? Saa mekenga kɛzi Gyisɛse, Pɔɔlo nee menli gyɛne bɔle mɔdenle wɔ ɛzonlenlɛ gyima ne anu la a, asoo ɔka mɔdenlebɔlɛ mɔɔ melɛfa meazonle Gyihova la ɔ?’ Yɛkpondɛ kɛ Nyamenle Edwɛkɛ ne tu yɛ folɛ amaa yɛanwu nrɛlɛbɛ. Saa yɛka nvasoɛ mɔɔ yɛnyia yɛfi yɛ ti anwo Baebolo ɛzukoalɛ nu la anwo edwɛkɛ yɛkile awie mɔ a, bie a yɛbaboa bɛ yɛamaa bɛanwu nvasoɛ mɔɔ wɔ zo kɛ bɛbazukoa Ngɛlɛlera ne kpalɛ la.

5. Duzu a baboa awie mɔɔ le fofolɛ la yeamaa ɔ nye alie bɛ ti anwo Baebolo ɛzukoalɛ nwo a?

5 Biza ɛ nwo kɛ, ‘Kɛ ɔkɛyɛ na meatete me sukoavo ne meamaa yeazukoa Baebolo ne dahuu ɛ?’ Adenle ko a le kɛ ɛbahile ye kɛzi ɔwɔ kɛ ɔsiezie ɔ nwo kolaa na wɔara la. Ɛbahola wɔamaa yeagenga mokanwo mɔɔ wɔ Duzu A Baebolo Ne Kilehile Amgba A? buluku ne anu yɛɛ ngɛlɛlera mɔɔ bɛhwe adwenle bɛhɔ zo la. Boa ye maa ɔziezie ɔ nwo kɛ ɔbamaa mualɛ wɔ debiezukoalɛ bo. Maa ye anwosesebɛ maa ɔgenga Ɛzinzalɛ Arane ne nee Awake! ne anu edwɛkɛ biala. Saa Watchtower Library anzɛɛ Ɛzinzalɛ Arane YINTANƐTE ZO MBULUKUZIELƐLEKA ne bie wɔ ye aneɛ nu a, kile ye kɛzi bɛfa bɛbua Baebolo nu kpuya la. Moalɛ ɛhye mɔ bamaa ɔ nye alie Baebolo ɛzukoalɛ nwo.

6. (a) Kɛ ɔkɛyɛ na wɔaboa wɔ sukoavo ne wɔamaa ɔ nye alie Baebolo ɛgengalɛ nwo ɛ? (b) Saa Baebolo sukoavo bie anye die Ngɛlɛlera ne anwo a, duzu a ɔbayɛ a?

6 Ɔnle kɛ yɛtinlitinli awie mɔ kɛ bɛgenga anzɛɛ bɛzukoa Baebolo ne. Noko saa yɛfa ninyɛne mɔɔ Gyihova ahyehyɛdeɛ ne ɛva ɛmaa yɛ la yɛboa Baebolo sukoavoma a, bɛbanyia ɛhulolɛ kɛ bɛbagenga Baebolo ne. Wɔ mekɛ kpalɛ nu sukoavo mɔɔ lɛ ahonle kpalɛ la bade nganeɛ kɛ edwɛndovo ne mɔɔ ɔdole edwɛne kɛ: “Na mame, ɔle kpalɛ kɛ menwɔbikye Nyamenle; meyɛ Awulae Nyamenle ne me ɛvealeka” la. (Edw. 73:28) Gyihova sunsum ne baboa sukoavo ne.

TETE MENLI MƆƆ BƐLE FOFOLƐ LA MAA BƐHA EDWƐKƐ NE NA BƐHILEHILE

7. Kɛzi Gyisɛse tetele edwɛkpakavolɛma ɛ? (Nea mɔlebɛbo nvoninli ne.)

7 Yɛnwu adehilelɛ mɔɔ Gyisɛse vale maanle ye ɛzoanvolɛma 12 ne la wɔ Mateyu tile 10. Kɛ anrɛɛ ɔbaha edwɛkɛ biala la, ɔhanle ninyɛne titili bie mɔ anwo edwɛkɛ. [1] Ɛzoanvolɛma ne diele Gyisɛse kpalɛ wɔ mekɛ mɔɔ ɔkilehile bɛ kɛzi bɛbabɔ edwɛkpa ne nolo kpalɛ la. Akee bɛhɔle kɛ bɛkabɔ edwɛkpa ne nolo. Kɛmɔ bɛnleanle ndenle mɔɔ Gyisɛse luale zo hilehilele la ati, bɛrayɛle Baebolo kilehilevolɛma mɔɔ bɛbɔ mɔdenle. (Mat. 11:1) Yɛbahola yɛatete yɛ Baebolo sukoavoma yɛamaa bɛayɛ edwɛkpa ne nolobɔlɛma mɔɔ bɛbɔ mɔdenle. Akee bɛmaa yɛzuzu ndenle nwiɔ mɔɔ yɛbalua zo yɛboa bɛ la anwo.

8, 9. (a) Kɛzi Gyisɛse nee awie mɔ dendɛle ɛ? (b) Kɛ ɔkɛyɛ na yɛaboa nolobɔlɛma mɔɔ bɛle fofolɛ la yɛamaa bɛ nee awie mɔ adendɛ kɛ mɔɔ Gyisɛse yɛle la ɛ?

8 Ɛ nee awie mɔ ɛbɔ adawu. Ɛnee Gyisɛse ta ka Belemgbunlililɛ ne anwo edwɛkɛ kile awie mɔ. Kɛ neazo la, ɔ nee raalɛ bie bɔle adawu fɛlɛko bie mɔɔ zole ma la wɔ Gyekɔbo bula ne mɔɔ bikye Saekaa la azo. (Dwɔn 4:5-30) Eza ɔ nee Mateyu Livae mɔɔ ɛnee dielie adwule la dendɛle. Edwɛkpa ne anga bɛ adawubɔlɛ ne anwo edwɛkɛ dɔɔnwo ɛdeɛ, noko Mateyu rayɛle Gyisɛse ɛdoavolɛ. Mateyu nee menli gyɛne diele Gyisɛse edwɛkɛ wɔ ɛkponle bie mɔɔ Mateyu dole maanle bɛ wɔ ye sua nu la abo.​—Mat. 9:9; Luku 5:27-39.

9 Eza Gyisɛse luale agɔnwolɛvalɛ adenle zo dendɛle hilele Natanayɛle mɔɔ ɛnee lɛ Nazalɛtema anwo adwenle ɛtane la. Ɛhye maanle Natanayɛle hakyile ye adwenle. Akee ɔzukoale dɔɔnwo ɔvile Gyisɛse mɔɔ ɛnee le Nazalɛtenli la ngilehilelɛ ne anu. (Dwɔn 1:46-51) Yemɔti ɔwɔ kɛ yɛtete nolobɔlɛma mɔɔ bɛle fofolɛ la yɛmaa bɛsukoa kɛ bɛ nee awie mɔ badendɛ wɔ agɔnwolɛvalɛ adenle zo. [2] Saa menli mɔɔ yɛlɛboa bɛ la nwu kɛ edwɛkɛ ne ɛha menli mɔɔ bɛlɛ ahonle kpalɛ la ahonle a, ɔmaa bɛ nye die kpalɛ.

10-12. (a) Kɛzi Gyisɛse boale menli mɔɔ hilele edwɛkpa ne anwo anyelielɛ la ɛ? (b) Kɛ ɔkɛyɛ na yɛaboa nolobɔlɛma mɔɔ bɛle fofolɛ la yɛamaa bɛanyia anyuhɔlɛ kɛ kilehilevolɛma ɛ?

10 Maa bɛ nye ɛlie edwɛkɛ ne anwo. Ɛnee Gyisɛse ɛnlɛ mekɛ dɔɔnwo wɔ ye ɛzonlenlɛ gyima ne anu. Noko ɔnyianle mekɛ ɔboale menli mɔɔ hilele edwɛkpa ne anwo anyelielɛ la. Kɛ neazo la, Gyisɛse dɛnlanle ɛlɛne nu hilehilele menli ekpunli bie. Kenle ko zɔhane, ɔluale nwanwane adenle zo ɔmaanle Pita hyele fɛlɛ dɔɔnwo na ɔzele ye kɛ: “Ɔvi ɛnɛ mɔɔ kɔ la ɛbahye menli wɔamaa Nyamenle.” Duzu a vile mɔɔ Gyisɛse hanle nee mɔɔ ɔyɛle la anu rale a? Pita nee ɔ gɔnwo mɔ hwenle bɛ “nlɛne ne mɔ aze, bɛgyakyile debie biala ɛkɛ, na bɛdoale Gyisɛse.”​—Luku 5:1-11.

11 Nekɔdimɛse mɔɔ boka Sanhedelin ne anwo la noko anye liele Gyisɛse ngilehilelɛ ne anwo. Ɛnee ɔkpondɛ kɛ ɔsukoa ninyɛne dɔɔnwo, noko ɛnee ɔsulo kɛ saa menli ne nwu kɛ ɔ nee Gyisɛse ɛlɛtendɛ wɔ bagua nu a bɛbaha ɔ nwo edwɛkɛ. Ɛnee Gyisɛse nyia mekɛ maa awie mɔ; yemɔti ɔ nee Nekɔdimɛse dendɛle nɔsolɛ nu mɔɔ ɛnee awie biala ɛnle ɛkɛ la. (Dwɔn 3:1, 2) Duzu a yɛsukoa yɛfi edwɛkɛ ɛhye mɔ anu a? Nyamenle Ara ne nyianle mekɛ boale awie mɔ maanle bɛ diedi nyinle. Asoo ɔnle kɛ yɛmaa yɛ nye bolo yɛyɛ sia kɔkpɔla na yɛ nee menli mɔɔ anye die edwɛkɛ ne anwo la sukoa Baebolo ne ɔ?

12 Saa yɛ nee nolobɔlɛma mɔɔ bɛle fofolɛ la dua wɔ daselɛlilɛ nu a, bɛbazukoa ndenle fofolɛ mɔɔ bɛdua zo bɛkilehile Baebolo nu nɔhalɛ ne la. Yɛbahola yɛaboa bɛ yɛamaa bɛazia bɛahɔkpɔla menli mɔɔ hilele edwɛkɛ ne anwo anyelielɛ ekyi bie bɔbɔ la. Saa yɛlɛkɔ yɛayɛ sia kɔkpɔla nee Baebolo ɛzukoalɛ a, yɛbahola yɛ nee bɛ ahɔ. Saa nolobɔlɛma mɔɔ bɛnlɛ anwubielɛ la ɛlɛnyia ndetelɛ nee anwosesebɛmaanlɛ a, bɛbanwu kɛzi bɛkile menli nwo anyelielɛ na bɛ nee bɛ yɛ Baebolo ɛzukoalɛ la. Eza bɛbazukoa kɛ bɛnrɛmaa bɛ sa nu ɛnrɛdo ndɛndɛ, emomu bɛbanyia abotane na bɛabɔ mɔdenle wɔ ɛzonlenlɛ gyima ne anu.​—Gal. 5:22; nea ɛlɛka “ Mɔdenlebɔlɛ Nwo Hyia.”

TETE MENLI MƆƆ BƐLE FOFOLƐ LA MAA BƐZONLE BƐ MEDIEMA DIEDIMA

13, 14. (a) Kɛzi menli mɔɔ boale awie mɔ la anwo neazo mɔɔ wɔ Baebolo ne anu la ka wɔ ɛ? (b) Kɛzi ɛbaboa nolobɔlɛma mɔɔ bɛle fofolɛ nee ngakula wɔamaa bɛala ɛhulolɛ ali ɛ?

13 Baebolo ne si zolɛ kɛ yɛnyia “ɛhulolɛ” yɛmaa yɛ mediema na yɛzonle yɛ nwo ngoko. (Kenga 1 Pita 1:22; Luku 22:24-27.) Nyamenle Ara ne vale debie biala mɔɔ ye ngoane boka nwo la zonlenle awie mɔ. (Mat. 20:28) Dɔkase yɛle “ahunlunyele gyima na ɔboale ehyianvolɛma.” (Gyi. 9:36, 39) Ɛnee Mɛle, adiema raalɛ bie mɔɔ vi Wulomu la yɛ “gyima kpole” boa asafo ne. (Wlo. 16:6) Kɛ ɔkɛyɛ na yɛaboa menli mɔɔ bɛle fofolɛ la yɛamaa bɛaboa bɛ mediema ɛ?

Tete menli mɔɔ bɛle fofolɛ la maa bɛhulo bɛ mediema diedima (Nea ɛdendɛkpunli 13, 14)

14 Saa Alasevolɛ mɔɔ bɛnyi sunsum nu la ɛlɛkɔ ahɔkpɔla wuliravolɛ bie anzɛɛ awie mɔɔ ɛyɛ kpanyinli la a, bɛbahola bɛ nee nolobɔlɛma mɔɔ bɛle fofolɛ la ahɔ. Saa awovolɛ noko ɛlɛkɔ ahɔkpɔla mediema ɛhye mɔ bie a, bɛbahola bɛ nee bɛ mra ahɔ. Saa asafo nu mgbanyima ɛlɛboa menli mɔɔ bɛyɛ mgbanyinli la a, bɛbahola bɛamaa awie mɔ azɔ bɛ nu. Ngakula nee menli mɔɔ bɛle fofolɛ la dua ndenle ɛhye mɔ azo sukoa kɛzi bɛda ahunlunyele ali bɛkile awie mɔ la. Ɛnee saa asafo nu kpanyinli bie ɛlɛkɔ daselɛlilɛ a, ɔta ɔkpɔla mediema mɔɔ bɛwɔ ye azɛlɛsinli ne anu la ɔnea bɛ akpɔkɛ nu. Adiema kpavolɛ bie mɔɔ ɛnee ɔta ɔ nee ye kɔ la zukoale kɛ ɔbala ɛhulolɛ ali yeahile asafo ne anu amra amuala.​—Wlo. 12:10.

15. Duzu ati a ɔwɔ kɛ asafo nu mgbanyima boa mrenyia mɔɔ wɔ asafo ne anu la ɛ?

15 Gyihova fa mrenyia di gyima wɔ asafo ne anu kɛ kilehilevolɛma, yemɔti ɔwɔ kɛ mediema mrenyia sukoa kɛzi bɛtendɛ la. Saa ɛle asafo nu kpanyinli a, ɛbahola wɔamaa asafo nu sonvolɛ bie abobɔ ye gyimalilɛ bie azo ahile wɔ ɔ? Saa ɛboa ye a, ɔbanyia anyuhɔlɛ wɔ kɛzi bɛkilehile Ngɛlɛlera ne anu la anu.​—Nih. 8:8. [3]

16, 17. (a) Kɛzi Pɔɔlo boale Temɔte maanle ɔnyianle anyuhɔlɛ ɛ? (b) Kɛ ɔkɛyɛ na asafo nu mgbanyima atete mediema mrenyia ɛ?

16 Bɛhyia neavolɛma dɔɔnwo wɔ Kilisiene asafo ne anu, na ɔwɔ kɛ bɛkɔ zo bɛtete menli mɔɔ bɛbayɛ gyima ɛhye kenle bie la. Pɔɔlo hilele kɛzi bɛtete awie mɔ la wɔ mekɛ mɔɔ ɔtu Temɔte folɛ la, ɔhanle kɛ: “Me ra, wɔmɔ maa ɛ nwo ɛyɛ se wɔ ɛlolɛ ne mɔɔ Kelaese Gyisɛse ati ɔle yɛ ɛdeɛ la anu. Fa ngilehilelɛ ne mɔɔ ɛdele ɛvile me ɛkɛ ne wɔ mekɛ mɔɔ ɛnee melɛkilehile menli dɔɔnwo la wula bɛdabɛ mɔɔ ɛdie bɛ ɛdi kɛ bɛkɛhola ye kilehile la asa anu.” (2 Tem. 2:1, 2) Kɛmɔ Temɔte nee ɛzoanvolɛ Pɔɔlo luale la ati, ɔzukoale ye. Akee Temɔte vale mɔɔ ɔzukoale ɔvile Pɔɔlo ɛkɛ la lile gyima wɔ ye ɛzonlenlɛ gyima ne nee ɛzonlenlɛ nwuanzanwuanza gyɛne anu.​—2 Tem. 3:10-12.

17 Pɔɔlo anga kɛ ye biala anu Temɔte banyia anyuhɔlɛ. Ɔ nee ye bɔle nu yɛle gyima. (Gyi. 16:1-5) Saa asafo nu mgbanyima ɛlɛkɔ ahɔkpɔla mboane ne na bɛ nee azonvolɛ mɔɔ bɛbɔ mɔdenle la kɔ a, ɛnee bɛlɛsukoa Pɔɔlo neazo ne. Kolaa na mediema ɛhye mɔ afɛta kɛ neavolɛma la, ɔwɔ kɛ bɛnwu kilehile, bɛnyia diedi, abotane nee ɛlɔlɛ, na mgbanyima dua adenle ɛhye azo boa bɛ. Ɛhye kola boa mediema ɛhye mɔ mɔɔ bɛbayɛ neavolɛma kenle bie la amaa bɛanlea Nyamenle “mboane ekpunli ne.”​—1 Pita 5:2.

DEƐMƆTI ƆWƆ KƐ BƐTETE AWIE MƆ LA

18. Duzu ati a ɔwɔ kɛ yɛmaa awie mɔ mɔɔ yɛtete bɛ wɔ Gyihova ɛzonlenlɛ nu la kyia yɛ ɛ?

18 Kɛ mɔɔ bɛhyia moalɛ dɔɔnwo yɛɛ nwolɛ adenle dɔɔnwo ɛbuke wɔ Gyihova ɛzonlenlɛ nu la ati, ɔwɔ kɛ bɛtete awie mɔ. Saa yɛsukoa kɛzi Gyisɛse nee Pɔɔlo tetele awie mɔ la a, ɔbaboa kpalɛ. Gyihova kpondɛ kɛ bɛtete ye azonvolɛ ne mɔ kpalɛ amaa bɛahola bɛayɛ teokelase gyima ngakyile. Nyamenle ɛmaa yɛnyia nwolɛ adenle kɛ yɛbaboa menli mɔɔ bɛnlɛ anwubielɛ la, amaa bɛahola bɛayɛ gyima mɔɔ anwo hyia la wɔ asafo ne anu. Wɔ mekɛ mɔɔ ewiade ne tɛnlabelɛ ɛlɛsɛkye la, ɛzonlelilɛ mɔɔ yɛlɛ kɛ nolobɔlɛma la ɛyɛ kpole, ɛhye ati a ndetelɛ nwo hyia ndɛndɛ la.

19. Duzu ati a ɔwɔ kɛ ɛnyia anwodozo kɛ ɛbahola wɔatete awie mɔ ɛ?

19 Nɔhalɛ nu, ɔhyia mekɛ nee mɔdenlebɔlɛ na yɛahola yɛatete awie mɔ. Noko Gyihova nee ye kulovolɛ Ralɛ ne baboa yɛ. Saa yɛnwu kɛ menli mɔɔ yɛlɛboa bɛ la ‘ɛlɛpele ayɛ gyima ɛsesebɛ a,’ yɛ nye balie. (1 Tem. 4:10) Mekɛ mɔɔ yɛlɛsonle Gyihova la bɛmaa yɛhɔ zo yɛnyia anyuhɔlɛ wɔ sunsum nu.

^ [1] (ɛdendɛkpunli 7) Ninyɛne mɔɔ Gyisɛse hanle nwolɛ edwɛkɛ la bie mɔ ɛne: (1) Bɛha Nyamenle Belemgbunlililɛ ne anwo edwɛkɛ. (2) Bɛmaa bɛ kunlu ɛdwo mɔɔ Nyamenle ɛva ɛmaa bɛ la anwo. (3) Bɛ nee awie mɔ mmasu kpolera. (4) Saa bɛlɛyia dwazotia a, bɛva bɛ nwo bɛdo Nyamenle anwo zo. (5) Bɛmmasulo.

^ [2] (ɛdendɛkpunli 9) Kɛzi yɛ nee awie mɔ babɔ adawu wɔ daselɛlilɛ nu la anwo nzuzulɛ kɛnlɛma wɔ Nyia Teokelase Ɛzonlenlɛ Sukulu Ndetelɛ Zo Nvasoɛ buluku ne m. 62-64.

^ [3] (ɛdendɛkpunli 15) Bɛhilehile subane mɔɔ bamaa awie ayɛ tendɛvolɛ kpalɛ la anu wɔ Nyia Teokelase Ɛzonlenlɛ Sukulu Ndetelɛ Zo Nvasoɛ buluku ne m. 52-61.