Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

Kɛ Ɔkɛyɛ Na Kilisienema Agyalɛ Ayɛ Kpalɛ La

Kɛ Ɔkɛyɛ Na Kilisienema Agyalɛ Ayɛ Kpalɛ La

“Ɔwɔ kɛ kunli biala kulo ɔ ye kɛ ɔdaye ɔ nwo, na yelɛ biala noko di ɔ hu eni.”​—ƐFƐ. 5:33.

EDWƐNE: 87, 3

1. Agyalɛ mɔlebɛbo yɛ anyelielɛ ɛdeɛ, noko duzu a bɛdabɛ mɔɔ bɛbagya la bahola amaa bɛ nye ala ye ade a? (Nea mɔlebɛbo nvoninli ne.)

SAA atɔfolɛ raalɛ bagyinla ɔ hu anyunlu wɔ bɛ atɔfolɛlielɛ kenle ne a, kɛzi bɛ nye die la, yɛnnwu kɛzi yɛka ye a. Wɔ mekɛ mɔɔ bɛlɛtu kɛ bɛbagya la, ɛlɔlɛ mɔɔ bɛnyia bɛmaa bɛ nwo la anu mia kpalɛ na ɔmaa bɛnyia ɛhulolɛ kɛ bɛka ndane kɛ bɛbali nɔhalɛ bɛamaa bɛ nwo kɛ agyalɛma. Nɔhalɛ, kɛ mɔɔ bɛ mu nwiɔ bɛlɛba bɛayɛ abusua la ati, ɔwɔ kɛ bɛyɛ nzenzaleɛ. Noko folɛdulɛ kpalɛ wɔ Nyamenle Edwɛkɛ ne anu maa menli mɔɔ bɛkulo kɛ bɛgya la, ɔluakɛ agyalɛ Hyehyɛvolɛ ne kpondɛ kɛ awie biala mɔɔ ɔbagya la agyalɛ yɛ kpalɛ na ɔ nye die. (Mrɛ. 18:22) Noko eza Baebolo ne ka ye wienyi kɛ saa alesama mɔɔ bɛnli munli la gya a, bɛ nwo “kyele bɛ.” (1 Kɔl. 7:28) Kɛ ɔkɛyɛ na anwongyelelɛ ɛhye azo ade ɛ? Na duzu a bamaa Kilisienema agyalɛ ayɛ kpalɛ a?

2. Ɛlɔlɛ ngakyile boni mɔ a ɔwɔ kɛ agyalɛma da ye ali a?

2 Baebolo ne si zolɛ kɛ ɛlɔlɛ nwo hyia kpalɛ. Awie nganeɛdelɛ mɔɔ bɛdwenle nwo la (Giliki, phi·liʹa) anwo hyia kpalɛ wɔ agyalɛ nu. Raalɛ nee nrenyia avinli ɛlɔlɛ (eʹros) maa bɛ nye die, yɛɛ saa ngakula finde abusua ne anu a, ɔwɔ kɛ bɛnyia ɛlɔlɛ (stor·geʹ) bɛmaa abusua ne. Noko, ɛlɔlɛ mɔɔ gyi ngyinlazo zo la (a·gaʹpe) maa agyalɛ yɛ kpalɛ. Ɛzoanvolɛ Pɔɔlo hɛlɛle ɛlɔlɛ ɛhye anwo edwɛkɛ kɛ: “Ɔwɔ kɛ kunli biala kulo ɔ ye kɛ ɔdaye ɔ nwo, na yelɛ biala noko di ɔ hu eni.”​—Ɛfɛ. 5:33.

KUNLI NEE YELƐ GYIMA WƆ AGYALƐ NU

3. Duzu ɛlɔlɛ a ɔwɔ kɛ agyalɛma nyia a?

3 Pɔɔlo hɛlɛle kɛ: “Kunlima, bɛhulo bɛ ye mɔ kɛmɔ Kelaese hulole [asafo] ne na ɔdole ye ngoane aze wɔ ɔ ti la.” (Ɛfɛ. 5:25) Ɔwɔ kɛ Gyisɛse ɛdoavolɛma sukoa ye neazo ne na bɛkulo bɛ nwo kɛ mɔɔ ɔhulole bɛ la. (Kenga Dwɔn 13:34, 35; 15:12, 13.) Ɔwɔ kɛ Kilisienema mɔɔ bɛgya la nyia ɛlɔlɛ kpole maa bɛ nwo na bɛnyia ɛhulolɛ kɛ bɛbawu bɛamaa bɛ nwo. Saa ngyegyelɛ kpole ba agyalɛ ne anu a, bie a bɛnrɛnyia ɛhulolɛ kɛ bɛbawu bɛamaa bɛ nwo. Noko a·gaʹpe ɛlɔlɛ “ɛmkpo aze ɛlɛ; ɔlɛ diedi wɔ debie biala anu, ɔlɛ debie biala anwo anyelazo yɛɛ ye abotane bo ɛndu ɛlɛ.” Nɔhalɛ, “ɛhulolɛ ɛmbɔ aze ɛlɛ.” (1 Kɔl. 13:7, 8) Saa Kilisiene agyalɛma mɔɔ bɛsulo Nyamenle la kakye kɛ bɛbɔ ɛwɔkɛ kɛ bɛbahulo bɛ nwo na bɛali nɔhalɛ bɛamaa bɛ nwo a, ɔbamaa bɛava Baebolo ngyinlazo bɛaziezie ngyegyelɛ biala mɔɔ bara la.

4, 5. (a) Duzu a ɔwɔ kɛ kunli yɛ kɛ abusua tile a? (b) Kɛzi ɔwɔ kɛ yelɛ bu tileyɛlɛ ɛ? (d) Nzenzaleɛ boni a ɛnee ɔwɔ kɛ agyalɛma bie yɛ a?

4 Pɔɔlo hɛlɛle gyima mɔɔ ɔwɔ kɛ kunli nee yelɛ yɛ wɔ agyalɛ nu la anwo edwɛkɛ kɛ: “Yelɛma, bɛha bɛ nwo aze bɛmaa bɛ hu mɔ, kɛmɔ bɛyɛ bɛmaa Awulae la. Ɔluakɛ kunli ne a lɛ tumi wɔ ɔ ye anwo zo a, kɛmɔ Kelaese lɛ [asafo] ne azo tumi la.” (Ɛfɛ. 5:22, 23) Ngyehyɛleɛ ɛhye ɛngile kɛ kunli ne anwo hyia tɛla yelɛ ne. Ɛhye boa ye ɔmaa ɔkola ɔdi gyima mɔɔ Nyamenle vale maanle yelɛma wɔ mekɛ mɔɔ ɔhanle kɛ: “Ɔnle kpalɛ kɛ menwɔmaa sonla angomekye kɛdɛnla; mebabɔ ye ɛsaso boavolɛ meamaa ye” la. (Mɔl. 2:18) Kɛmɔ Kelaese mɔɔ le ‘asafo ne ati’ la da ɛlɔlɛ ali la ati, ɔwɔ kɛ Kilisiene kunlima di bɛ tileyɛlɛ nwo gyima wɔ ɛlɔlɛ nu. Saa ɔyɛ zɔ a, ɔbamaa ɔ ye ade nganeɛ kɛ ɔlɛ anwobanebɔlɛ na yeavi ye ɛhulolɛ nu yeali ye eni, yeaboa ye na eza yeabɛlɛ ɔ nwo aze yeamaa ye tileyɛlɛ ne.

5 Mɔɔ Cathy [1] kile kɛ nzenzaleɛ nwo hyia wɔ agyalɛ nu la, ɔhanle kɛ: “Mɔɔ metɛgyale la, ɛnee medi me ti anwo yɛɛ medame a menea me nwo a. Noko mɔɔ mengyale la, ɛnee ɔwɔ kɛ meyɛ nzenzaleɛ na mefa me nwo meto me hu anwo zo. Ɔnla aze, noko kɛmɔ yɛyɛ yɛ ninyɛne kɛ mɔɔ Gyihova kpondɛ la ati, yɛbikye yɛ nwo kpalɛ kɛ agyalɛma.” Ɔ hu Fred se: “Ɛnee ɔyɛ se kɛ mebazi kpɔkɛ. Noko kɛkala, kpɔkɛ mɔɔ mesi meamaa menli nwiɔ la ɛnla aze fee. Noko kɛmɔ meyɛ asɔne mekpondɛ adehilelɛ mefi Gyihova ɛkɛ na metie mɔɔ me ye ka la kpalɛ la ati, ɔmmaa ɔnyɛ se. Menwu ye kɛ yɛlɛbɔ nu yɛayɛ gyima!”

6. Saa ngyegyelɛ ba agyalɛ nu a, kɛzi ɛlɔlɛ maa koyɛlɛ di “munli” ɛ?

6 Saa agyalɛma te ɔ bo kɛ bɛ nuhua biala ɛnli munli na biala te ɔ gɔnwo edwɛkɛ bo a, bɛ agyalɛ ne anu mia. ‘Bɛsosɔ bɛ nwo ngoko ngoko, na saa bie lɛ ɔ gɔnwo anwo ɛya a ɔfa ɔkyɛ ye.’ Nɔhalɛ, bɛ nuhua biala bavo. Noko saa ɔba ye zɔ a, bɛbahola bɛava bɛahyɛ bɛ nwo, bɛazukoa debie bɛavi nu, na bɛala ɛlɔlɛ ali ɔluakɛ ɔmaa koyɛlɛ di “munli.” (Kɔl. 3:13, 14) Eza “ɛhulolɛ lɛ abotane, ɔ ti akunlu le kɛnlɛma; . . . Ɔmbu ɛtane nwo mgbonda.” (1 Kɔl. 13:4, 5) Ɔwɔ kɛ bɛsiezie akɛsakɛsa biala mɔɔ bara la ndɛndɛ. Ɔwɔ kɛ Kilisiene agyalɛma bɔ mɔdenle kɛ bɛbaziezie edwɛkɛ biala mɔɔ bara la kolaa na aleɛ ahye. (Ɛfɛ. 4:26, 27) Ɔhyia mɛlɛbɛnwoaze nee akɛnrazilɛ na wɔahola wɔaha kɛ: “Mekpa wɔ kyɛlɛ, meanyɛ ye boɛ,” noko ɔmaa bɛkola bɛsiezie ngyegyelɛ yɛɛ ɔmaa agyalɛma bikye bɛ nwo kpalɛ.

ƆHYIA KƐ BƐDWENLE BƐ NGANEƐDELƐ NWO

7, 8. (a) Folɛ boni a Baebolo ne tu agyalɛma wɔ nla nwo a? (b) Duzu ati a ɔwɔ kɛ agyalɛma dwenle bɛ gɔnwo mɔ nganeɛdelɛ nwo ɛ?

7 Baebolo ne tu agyalɛma folɛ mɔɔ ɔbahola yeaboa bɛ yeamaa bɛanwu mɔɔ ɔfɛta kɛ bɛyɛ bɛmaa bɛ nwo wɔ nla nu la. (Kenga 1 Kɔlentema 7:3-5.) Ɔwɔ kɛ agyalɛma dwenle bɛ gɔnwo nganeɛdelɛ nee ye ngyianlɛ nwo. Saa kunli andwenle ɔ ye nganeɛdelɛ nwo a, ɔnrɛmaa ɔ nye ɛnrɛlie deɛ ɛhye anwo wɔ agyalɛ ne anu. Baebolo ne se kunlima nee bɛ ye mɔ “ɛdɛnla nrɛlɛbɛ nu.” (1 Pita 3:7, NW) Ɔnle kɛ agyalɛma fa nla tinlitinli bɛ nwo, emomu ɔwɔ kɛ bɛfi bɛ ɛhulolɛ nu a bɛyɛ zɔ a. Ɔyɛ a mrenyia nyia nla nwo nganeɛdelɛ ndɛndɛ tɛla mraalɛ, noko kɛmɔ ɔle nganeɛdelɛ la ati, ɔwɔ kɛ mekɛ ne yɛ mɔɔ ɔle kpalɛ ɔmaa bɛ mu nwiɔ a.

8 Baebolo ne ɛnga ɛhulolɛ nwo nyɛleɛ fɔɔnwo mɔɔ ɔwɔ kɛ agyalɛma da ye ali kile bɛ nwo kolaa na bɛanyia nla nu ngitanwolilɛ la, noko ɔse bɛla ɛlɔlɛ ali. (Sɔl. 1:2; 2:6) Ɔwɔ kɛ Kilisiene agyalɛma dwenle bɛ gɔnwo mɔ nganeɛdelɛ nwo.

9. Duzu ati a awie ɛnle ɛ ye anzɛɛ ɛ hu na ɛnyia ɔ nwo atiakunluwɔzo a ɔnle kpalɛ ɛ?

9 Saa agyalɛma nyia ɛlɔlɛ kpole maa Nyamenle nee bɛ gɔnwo mɔ a, ɔnrɛmaa awie biala anzɛɛ debie biala ɛnrɛzɛkye bɛ agyalɛ ne. Noko nlanwonvoninli ɛnleanlɛ mɔɔ ɛha agyalɛma bie mɔ anwo la ɛzɛkye agyalɛ ne. Saa nlanwonvoninli ɛnleanlɛ anzɛɛ debie gyɛne biala maa ɛnyia nla nwo atiakunluwɔzo a, ɔwɔ kɛ ɛkpo ye ndɛndɛ. Awie mɔɔ ɔnle bɛ ye anzɛɛ bɛ hu mɔɔ bɛ nee ye di anyezo la ɛngile ɛlɔlɛ na ɔwɔ kɛ bɛkoati. Saa yɛkakye kɛ Nyamenle nwu yɛ nzuzulɛ nee yɛ nyɛleɛ a, ɔbamaa yɛayɛ mɔɔ sɔ ɔ nye la na yɛamaa yɛ nwo ahɔ zo ade.​—Kenga Mateyu 5:27, 28; Hibuluma 4:13.

SAA NGYEGYELƐ BA AGYALƐ NU A

10, 11. (a) Kɛzi menli bu ewolebɔlɛ ɛ? (b) Duzu a Baebolo ne ka wɔ agyalɛ nu ɛtetelɛ nwo a? (d) Duzu a baboa agyalɛma amaa bɛantete agyalɛ nu ndɛndɛ a?

10 Saa ngyegyelɛ kpole ta ba agyalɛ ne anu a, bie a ɔbamaa bɛ nuhua ko anzɛɛ bɛ mu nwiɔ bɛazuzu agyalɛ nu ɛtetelɛ anzɛɛ ewolebɔlɛ nwo. Wɔ maanle bie mɔ anu, saa ɛkyɛ agyalɛ kɔsɔɔti anu nwiɔ a, mɔ bo ko la wie ewolebɔlɛ nu. Zɛhae deɛ ne ɛnda ɛnzi wɔ Kilisiene asafo ne anu, noko agyalɛ nu ngyegyelɛ ta kɔ zo wɔ Nyamenle menli avinli.

11 Baebolo ne tu folɛ kɛ: “Yelɛ mmagyakyi ɔ hu; yɛɛ saa ɔgyakyi ye a ɔmmakɔ agyalɛ fofolɛ; anzɛɛ ɔzia ɔ nee ɔ hu dɛba ne ɛhɔbɔ nu. Kunli biala noko mmabɔ ɔ ye ewole.” (1 Kɔl. 7:10, 11) Ɔnle kɛ bɛbu anongonle ɛhɔlɛ anzɛɛ agyalɛ nu ɛtetelɛ debie ekyi. Saa agyalɛma yia ngyegyelɛ kpole a, bie a bɛbade nganeɛ kɛ saa bɛtete agyalɛ ne anu a ɔbaboa, noko yemɔ fa ngyegyelɛ dɔɔnwo ba. Gyisɛse zile zolɛ kɛ Nyamenle se nrenyia bagyakyi ɔ ze nee ɔ nli na ɔ nee ɔ ye bɛabɔ nu. Eza ɔhanle kɛ: “Mɔɔ Nyamenle ɛha ɛbɔ nu la, ɔnle kɛ awie biala kpakye nu.” (Mat. 19:3-6; Mɔl. 2:24) Ɛhye kile kɛ ɔnle kɛ kunli anzɛɛ yelɛ noko kpakye mɔɔ “Nyamenle ɛha ɛbɔ nu la” anu. Gyihova bu agyalɛ kɛ ɔnle mekɛ ekyi bie anu ngyehyɛleɛ ala. (1 Kɔl. 7:39) Saa agyalɛma kakye kɛ yɛ kɔsɔɔti yɛbabu mgbonda yɛahile Nyamenle a, ɔbamaa bɛabɔ mɔdenle kɛ bɛbaziezie edwɛkɛ biala mɔɔ bara la ndɛndɛ amaa yeanyɛ ngyegyelɛ kpole.

12. Duzu a bahola amaa agyalɛ nu ɛtetelɛ ara agyalɛma adwenle nu a?

12 Ninyɛne mɔɔ bɛ nye la ye ade noko ɔmba nuhua la fa ngyegyelɛ ba agyalɛ nu. Saa awie gya na yeannyia anyelielɛ mɔɔ ɔkpondɛ la a, ɔnrɛyɛ ye fɛ, ɔbade nganeɛ kɛ bɛbɛlɛbɛla ye na bɔbɔ yeava ɛya. Kɛzi bɛ nuhua biala te nganeɛ nee kɛzi bɛtetele ye la kola fa ngyegyelɛ ba agyalɛ nu, eza ezukoa, ase mɔ nee ngakula ɛtetelɛ noko kola fa akɛsakɛsa ba. Noko ɔyɛ anyelielɛ kɛ kɛmɔ Kilisienema dɔɔnwo mɔɔ bɛgya la maa Nyamenle kile bɛ adenle la ati, bɛkola bɛdi ngyegyelɛ ɛhye mɔ amuala anwo gyima la.

13. Duzu a awie bahola agyinla zo atete agyalɛ nu a?

13 Ɔdwu mekɛ ne bie a ɔbayɛ kpalɛ kɛ bɛbatete agyalɛ ne anu. Saa kunli bie tu ɔ gye kɛ ɔnrɛnlea ye abusua, bɛ nuhua bie fa ɔ gɔnwo ngoane to esiane nu anzɛɛ ɔmaa ɔyɛ se kɛ ɔbazonle Nyamenle a, bɛbahola bɛatete nu. Ɔwɔ kɛ Kilisiene agyalɛma mɔɔ bɛlɛyia ngyegyelɛ kpole la maa mgbanyima ne mɔ boa bɛ. Mediema ɛhye mɔ mɔɔ bɛlɛ anwubielɛ la bahola aboa agyalɛma amaa bɛava folɛdulɛ mɔɔ wɔ Nyamenle Edwɛkɛ ne anu la bɛali gyima. Ɔwɔ kɛ yɛsɛlɛ Gyihova kɛ ɔva ye sunsum ne ɔboa yɛ ɔmaa yɛva Baebolo ngyinlazo yɛli gyima na eza yɛla sunsum ne ma ali wɔ mekɛ mɔɔ yɛlɛdi agyalɛ nu ngyegyelɛ bie anwo gyima la.​—Gal. 5:22, 23. [2]

14. Duzu a Baebolo ne ka kile Kilisiene agyalɛma mɔɔ bɛ hu anzɛɛ bɛ ye ɛnzonle Gyihova la ɛ?

14 Kilisienema bie mɔ gya awie mɔɔ ɔnzonle Gyihova la. Wɔ tɛnlabelɛ ɛhye mɔ anu, Baebolo ne maa bɛnwu deɛmɔti ɔnle kɛ bɛgyakyi la. (Kenga 1 Kɔlentema 7:12-14.) Saa agyalɛma mɔɔ bɛnle diedima la ze ye anzɛɛ bɛnze ye bɔbɔ a, kɛmɔ bɛ hu anzɛɛ bɛ ye le diedinli la ati ɔmaa bɛ nwo “te.” Ngakula mɔɔ bɛbawo bɛ la anwo “te,” ɔluakɛ Nyamenle die bɛ to nu. Pɔɔlo hanle kɛ: “Raalɛ, saa wɔmɔ a ɛbalie ɛ hu ngoane a, asoo ɛze? Kelaese ɛdoavolɛ nrenya, saa wɔmɔ a ɛbalie ɛ ye ngoane a, asoo ɛze?” (1 Kɔl. 7:16) Yeanyɛ boɛ fee la, wɔ asafo biala anu yɛlɛ agyalɛma mɔɔ ɛnee bɛ nuhua ko wɔ asafo ne anu na ɔboale ɔ hu anzɛɛ ɔ ye ɔmaanle ɔdaye noko ɔrale nu a.

15, 16. (a) Folɛ boni a Baebolo ne tu Kilisiene yelɛma mɔɔ bɛ hu mɔ ɛnzonle Nyamenle la ɛ? (b) Saa Kilisienenli bie aye anzɛɛ ɔ hu mɔɔ “ɛnle diedinli” la ka kɛ ɔkɔ a, duzu a ɔwɔ kɛ ɔyɛ a?

15 Ɛzoanvolɛ Pita dule Kilisiene yelɛma folɛ kɛ bɛbɛlɛ bɛ nwo aze bɛmaa bɛ hu mɔ “amaa nuhua mɔɔ ɔ hu ɛnlie Nyamenle Edwɛkɛ ne ɛnli la, bɛalua bɛ nyɛleɛ zo bɛahwe ye bɛarɛlɛ Nyamenle, mɔɔ ɔnrɛhyia kɛ bɛkɛha edwɛkɛ kpɔkɛ ko bɔbɔ a, ɔboalekɛ bɛbanwu bɛ nwo enililɛ nee bɛ anwondelɛ wɔ bɛ nyɛleɛ nu.” Saa yelɛ da ‘bɛtɛɛyɛlɛ nee koonwuyɛlɛ subane mɔɔ le kɛnlɛma na ɔsɔ Nyamenle anye’ la ali a, ɔbahola yeamaa ɔ hu ara nɔhalɛ ɛzonlenlɛ nu mɔɔ ɔnrɛhyia kɛ ɔkɛha ye diedi ne anwo edwɛkɛ dɔɔnwo a.​—1 Pita 3:1-4.

16 Na saa kunli anzɛɛ yelɛ ne mɔɔ ɛnle diedinli la ka kɛ ɔkɔ ɛ? Baebolo ne se: “Saa awie mɔɔ ɛnle diedinli la kulo kɛ ɔbɔ ewole [anzɛɛ, “ɔkɔ,” NW] a, bɛmaa ye adenle. Saa ɔba ye zɔhane a, Kelaese ɛdoavolɛ nrenya ne anzɛɛ raalɛ ne lɛ adenle kɛ ɔbɔ ewole ne. Ɔluakɛ Nyamenle ɛvɛlɛ bɛ kɛ bɛdɛnla anzonudwolɛ nu.” (1 Kɔl. 7:15) Ɛhye ɛngile kɛ Ngɛlɛlera ne ɛlɛmaa Kilisienenli ne adenle kɛ ɔbahola yeagya bieko, noko ɔnle kɛ ɔntinlitinli mɔɔ ɔnle diedinli ne la kɛ ɔmmakɔ. Agyalɛ nu ɛtetelɛ kola maa awie nyia anzodwolɛ ekyi. Kilisienenli ne bahola anyia anyelazo kɛ ɔ ye anzɛɛ ɔ hu ne mɔɔ gyakyile ye la bazia ara amaa agyalɛ ne agyinla na bɔbɔ ɔ nee ye bɛ mu nwiɔ babɔ nu bɛazonle Gyihova.

AGYALƐ NEE DEBIE MƆƆ ANWO HYIA YƐ KPALƐ LA

Saa ɛfa sunsum nu ninyɛne ɛdimoa wɔ agyalɛ nu a, ɔbamaa anyelielɛ ara nu (Nea ɛdendɛkpunli 17)

17. Duzu a ɔwɔ kɛ Kilisienema mɔɔ bɛgya la maa ɔkyia bɛ kpalɛ a?

17 Kɛmɔ yɛde “awieleɛ mekɛ” ne anu la ati, yɛlɛyia “anwongyelelɛ dɔɔnwo.” (2 Tem. 3:1-5) Noko saa yɛmaa yɛ nwo yɛ se wɔ sunsum nu a, ɔnrɛmaa ewiade sunsum ne ɛnrɛnyia yɛ nwo zo tumi. Pɔɔlo hɛlɛle kɛ: “Mekɛ ne ɛwie, na ɔvi ɛnɛ mɔɔ kɔ la, kunlima ɛdɛnla kɛ bɛngya mraalɛ, . . . na bɛdabɛ mɔɔ bɛli ewiade ninyɛne nzi la ɛyɛ kɛ asɛɛ bɛngyia ninyɛne ne mɔ anwo la.” (1 Kɔl. 7:29-31) Ɛnee Pɔɔlo ɛngile kɛ ɔwɔ kɛ menli mɔɔ bɛgya la bu bɛ nye gua bɛ ɛzonlelilɛ zo. Kɛmɔ mekɛ ne ɛwie la ati, ɔwɔ kɛ bɛmaa sunsum nu ninyɛne nwo kyia bɛ kpalɛ.​—Mat. 6:33.

18. Kɛmɔti a Kilisienema agyalɛ bahola ayɛ kpalɛ na anyelielɛ ara nu ɛ?

18 Yɛde mekɛ mɔɔ anu yɛ se la anu, yɛɛ agyalɛ dɔɔnwo ɛlɛsɛkye ɛdeɛ, noko yɛbahola yɛamaa anyelielɛ ara agyalɛ nu na yeayɛ kpalɛ. Nɔhalɛ, Kilisiene agyalɛma mɔɔ bɛ nee Gyihova menli tu, bɛfa Ngɛlɛlera nu folɛdulɛ bɛyɛ gyima, na bɛmaa Gyihova sunsum ne kile bɛ adenle la bahola aboa amaa awie biala amkpakye “mɔɔ Nyamenle ɛha ɛbɔ nu la” anu.​—Maake 10:9.

^ [1] (ɛdendɛkpunli 5) Tɛ bɛ aluma kpalɛ ɔ.

^ [2] (ɛdendɛkpunli 13) Nea “Bɛzie Bɛ Nwo Wɔ Nyamenle Ɛhulolɛ Ne Anu” buluku ne mokanwo, “Kɛzi Baebolo Ne Bu Ewolebɔlɛ Nee Agyalɛ Nu Ɛtetelɛ La”