Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

Menli Mɔɔ Yɛ Nyele La Anye Die

Menli Mɔɔ Yɛ Nyele La Anye Die

“Anyelielɛ . . . wɔ ɛmaanlɛ nu.”​—GYI. 20:35.

EDWƐNE: 76, 110

1. Duzu a kile kɛ Gyihova yɛ nyele a?

MEKƐ bie ɛnee Gyihova angome a wɔ ɛkɛ a. Akee ɔzile kpɔkɛ kɛ ɔbɔ abɔdeɛ mɔɔ bɛze nrɛlɛbɛ la wɔ anwuma nee azɛlɛ ye azo. Gyihova, “anyelielɛ Nyamenle ne” kulo kɛ ɔkyɛ ninyɛne mgbalɛ. (1 Tim. 1:11; Gye. 1:17) Kɛmɔ ɔkulo kɛ yɛdayɛ noko yɛ nye die la ati, ɔkilehile yɛ kɛ yɛyɛ nyele.​—Wlo. 1:20.

2, 3. (a) Duzu ati a yɛkyɛ debie a, yɛ nye die ɛ? (b) Duzu a yɛbazuzu nwo a?

2 Nyamenle bɔle sonla kɛ ye ɛsaso. (Mɔl. 1:27) Ɔkile kɛ Gyihova vale subane mɔɔ ɔlɛ la bie bɔle yɛ. Amaa yɛ nye alie na yɛakpazi la, ɔwɔ kɛ yɛsukoa Gyihova neazo ne, yɛmaa yɛ nye die awie mɔ anwo na yɛyɛ nyele. (Fel. 2:3, 4; Gye. 1:5) Duzu ati ɔ? Ɔluakɛ zɔhane a Gyihova bɔle yɛ a? Ɔnva nwo kɛ yɛnli munli la, yɛbahola yɛazukoa Gyihova nyeleyɛlɛ subane ne.

3 Baebolo ne kile yɛ kɛzi yɛbahola yɛayɛ nyele la. Bɛmaa yɛzuzu mɔɔ Ngɛlɛlera ne ka ye wɔ edwɛkɛ ɛhye anwo la anwo. Yɛbanwu kɛzi yɛyɛ nyele a, ɔmaa yɛnyia Nyamenle anyunlu ɛlolɛ nee kɛzi yɛnyia subane ɛhye a, ɔbaboa yeamaa yɛayɛ gyima mɔɔ Nyamenle ɛva ɛwula yɛ sa nu la. Eza yɛbazuzu kɛzi yɛyɛ nyele a, ɔmaa yɛ nye die nee deɛmɔti ɔwɔ kɛ yɛnyia subane ɛhye la anwo.

KƐZI YƐBANYIA NYAMENLE ANYUNLU ƐLOLƐ LA

4, 5. Nyeleyɛlɛ nwo neazo boni a Gyihova nee Gyisɛse ɛyɛ ɛmaa yɛ a?

4 Gyihova kulo kɛ alesama sukoa ye, ɔti saa yɛyɛ nyele a ɔmaa ɔ nye die. (Ɛfɛ. 5:1) Kɛzi bɛbɔle yɛ yɛɛ ninyɛne ngɛnlɛma mɔɔ ɛbɔ yɛ nwo ɛyia la maa ɔda ali wienyi kɛ Nyamenle kulo kɛ alesama anye die. (Edw. 104:24; 139:13-16) Ɔti, saa yɛbɔ mɔdenle yɛmaa awie mɔ anye die a, ɛnee yɛlɛdi ye eni.

5 Nɔhalɛ Kilisienema sukoa Kelaese mɔɔ yɛle kɛzi alesama bahola ayɛ nyele anwo neazo kɛnlɛma la. Gyisɛse mumua ne hanle kɛ: “Sonla Ra ne amba kɛ bɛzonle ye, emomu ɔrale kɛ ɔbazonle na yeava ye ngoane yeayɛ ɛkpɔnedeɛ yealie menli dɔɔnwo.” (Mat. 20:28) Ɔti, ɛzoanvolɛ Pɔɔlo dule Kilisienema folɛ kɛ: “Bɛnyia adwenle ɛhye mɔɔ ɛnee Kelaese Gyisɛse lɛ la bie . . . Ɔgyakyile debie biala mɔɔ ɔlɛ la, ɔyɛle ɔ nwo akɛlɛ.” (Fel. 2:5, 7) Ɔwɔ kɛ yɛ nuhua ko biala biza ɔ nwo kɛ, ‘Asoo mebahola meali Gyisɛse neazo ne anzi kpalɛ meadɛla kɛzi melɛyɛ ye la ɔ?’​—Kenga 1 Pita 2:21.

6. Duzu a Gyisɛse hilehilele yɛ wɔ Samɛleanli agɔnwolɛ kpalɛ ne ɛrɛlɛ ne anu a? (Nea mɔlebɛbo nvoninli ne.)

6 Amaa yɛanyia Gyihova anyunlu ɛlolɛ la, ɔwɔ kɛ yɛsukoa neazo kpalɛ mɔɔ ɔ nee Kelaese ɛyɛ ɛmaa yɛ la, yɛfa awie mɔ boɛyɛlɛ yɛdimoa na yɛkpondɛ ndenle yɛdua zo yɛdi bɛ ngyianlɛ nwo gyima. Nɔhalɛ nu, Gyisɛse maanle ɔlale ali wienyi wɔ Samɛleanli agɔnwolɛ kpalɛ ne ɛrɛlɛ ne anu kɛ, ɔkulo kɛ ye ɛdoavolɛma fi bɛ ɛhulolɛ nu boa awie mɔ, bɔbɔ bɛdabɛ mɔɔ bɛvi maanle gyɛne nu la. (Kenga Luku 10:29-37.) Asoo ɛkakye kpuya mɔɔ maanle Gyisɛse bule Samɛleanli agɔnwolɛ kpalɛ ne anwo ɛrɛlɛ ne la ɔ? Dwuunli bie bizale kɛ: “Nwane bɔbɔ a le me gɔnwo a?” Gyisɛse mualɛ ne maa yɛnwu kɛ saa yɛbanyia Nyamenle anyunlu ɛlolɛ a, ɔwɔ kɛ yɛnyia ɛhulolɛ kɛ yɛbayɛ nyele kɛ mɔɔ Samɛleanli ne yɛle la.

7. Kɛzi angomedi mɔɔ yɛbayɛ anzɛɛ yɛnrɛyɛ la fale edwɛkɛ kpole ne anwo ɛ?

7 Deɛmɔti ɔwɔ kɛ Kilisienema yɛ nyele la zonle. Kɛ neazo la, subane ɛhye fale edwɛkɛ mɔɔ Seetan maanle ɔrale wɔ Yidɛn tola ne anu la anwo. Adenle boni azo? Seetan hanle kɛ saa Adam nee Yive nee alesama amuala fa mɔɔ bɛdabɛ mumua ne bɛ nye die nwo la dimoa Nyamenle mɔɔ bɛbadie ye la anyunlu a, ɔbawie bɛ boɛ. Angomedi ti, ɛnee Yive kulo kɛ ɔyɛ kɛ Nyamenle la. Ɛnee Adam le angomedi, ɛnee ɔkulo kɛ ɔsɔ Yive anye ɔtɛla Nyamenle. (Mɔl. 3:4-6) Mɔɔ vile nu rale la ɛnle kpalɛ. Nɔhalɛ nu, awie biala mɔɔ le angomedi la anye ɛnlie. Saa yɛyɛ nyele a, yɛmaa ɔda ali kɛ adenle mɔɔ Nyamenle fa zo yɛ ninyɛne la a le kpalɛ a.

YƐ GYIMA MƆƆ NYAMENLE ƐVA ƐMAA YE MENLI LA

8. Duzu ati a anrɛɛ ɔwɔ kɛ Adam nee Yive dwenle awie mɔ anwo ɛ?

8 Ɔwɔ nu kɛ ɛnee Adam nee Yive angomekye a wɔ Yidɛn tola ne anu a, noko anrɛɛ ɔwɔ kɛ bɛdwenle awie mɔ anwo. Gyihova yilale Adam nee Yive na ɔhanle ɔhilele bɛ kɛ bɛwo bɛyi azɛlɛ ne na bɛnlea zo. (Mɔl. 1:28) Anrɛɛ ɔwɔ kɛ Adam nee Yive dwenle anyelielɛ mɔɔ bɛ mra banyia la anwo, kɛ mɔɔ Gyihova kulo kɛ awie biala mɔɔ wɔ azɛlɛ ye azo anye die la. Ɛnee ɔkulo kɛ Adam nee Yive abozoamra kɔsɔɔti bɔ nu yɛ gyima amaa azɛlɛ ne amuala ayɛ paladaese. Ɛnee ɛhye bayɛ gyima kpole!

9. Duzu ati a anrɛɛ Paladaese ne mɔɔ bɛbadɛlɛ nu la bamaa bɛ nye alie ɛ?

9 Ɛnee ɔwɔ kɛ alesama mɔɔ di munli la nee Gyihova bɔ nu yɛ gyima amaa azɛlɛ ne ayɛ Paladaese na ye ɛhulolɛdeɛ ayɛ ɛkɛ. (Hib. 4:11) Nea kɛzi anrɛɛ zɔhane gyima ne bayɛ anyelielɛ nee ahunlundwolɛ a! Saa bɛdule bɛ nwo bɛmaanle wɔ awie mɔ boɛyɛlɛ ti a, anrɛɛ bɛbanyia nyilalɛ dɔɔnwo nee ahunlundwolɛ.

10, 11. Kɛ ɔkɛyɛ na yɛahola yɛayɛ edwɛkɛhanlɛ nee ɛdoavolɛyɛlɛ gyima ɛ?

10 Ɛnɛ, Gyihova ɛva edwɛkɛhanlɛ nee ɛdoavolɛyɛlɛ gyima ne ɛmaa ye menli. Amaa yɛayɛ gyima ɛhye la, ɔwɔ kɛ yɛmaa yɛ nye die awie mɔ anwo kpalɛ. Amaa yɛahola yɛayɛ gyima ɛhye yɛahɔ awieleɛ la, ɔwɔ kɛ yɛkulo Nyamenle nee yɛ gɔnwo mɔ.

11 Wɔ ɛvoya mɔɔ limoa Y.M., Pɔɔlo hanle kɛ ɔ nee ɔ gɔnwo mɔ bie mɔɔ bɛbikye ye kpalɛ la le “Nyamenle agɔnwo mɔ gyimayɛvoma” ɔluakɛ bɛdua Belemgbunlililɛ nɔhalɛ ma ne na bɛgugua zolɛ nzule. (1 Kɔl. 3:6, 9) Ɛnɛ, yɛdayɛ noko yɛbahola yɛayɛ Nyamenle agɔnwo mɔ gyimayɛvoma ɔlua yɛ mekɛ, anwonyia nee anwosesebɛ mɔɔ yɛbava yɛayɛ edwɛkɛhanlɛ gyima ne mɔɔ Nyamenle ɛva ɛwula yɛ sa la azo. Nwolɛ adenle kɛnlɛma boni ɛne!

Saa ɛboa awie ɛmaa ɔsukoa nɔhalɛ ne a, ɔbamaa ɛ nye alie kpole (Nea ɛdendɛkpunli 12)

12, 13. Nvasoɛ boni a wɔ ɛdoavolɛyɛlɛ gyima ne azo a?

12 Saa yɛfa yɛ mekɛ nee yɛ anwosesebɛ yɛyɛ edwɛkɛhanlɛ nee ɛdoavolɛyɛlɛ gyima ne a, yɛ nye die kpole. Ɛhye a mediema mrenyia nee mraalɛ dɔɔnwo mɔɔ bɛnyia nwolɛ adenle bɛyɛ Baebolo ɛzukoalɛ la ka a. Saa yɛnwu kɛ yɛ Baebolo sukoavoma anye ɛlie ɔluakɛ bɛde mɔɔ Baebolo ne kilehile amgba la abo, bɛnyia diedi kpole, bɛlɛyɛ nzenzaleɛ wɔ ɛbɛlabɔlɛ nu na bɛbɔ ɔ bo bɛlɛka mɔɔ bɛlɛsukoa la anwo edwɛkɛ bɛahile awie mɔ a, ɔmaa yɛ nye die kpole kpalɛ. Gyisɛse noko anye liele kpole kpalɛ wɔ mekɛ mɔɔ menli 70 ne mɔɔ ɔzoanle bɛ hɔhanle edwɛkɛ ne na ‘bɛvale anyelielɛ bɛrahanle’ anwubielɛ ngɛnlɛma mɔɔ bɛnyia bɛhilele ye la.​—Luku 10:17-21.

13 Nolobɔlɛma mɔɔ wɔ ewiade amuala la nwu kɛ edwɛkpa ne ɛlɛkakyi menli ɛbɛlabɔlɛ a, bɛ nye die. Maa yɛva Anna, kakula bɛlɛra bie mɔɔ ɔtɛgyale na ɔdule ɔhɔle Europe Aduduleɛ ɛleka bie mɔɔ bɛhyia edwɛkpakavolɛma dɔɔnwo ɔhɔdɛlɛle ye ɛzonlenlɛ gyima ne anu la kɛ neazo. * Ɔka kɛ, “Menyia nwolɛ adenle meyɛ Baebolo ɛzukoalɛ dɔɔnwo wɔ ɛke na me nye die nwo kpalɛ. Me ɛzonlenlɛ gyima ne maa me nye die kpole. Saa mekɔ sua nu a, mennyia mekɛ mendwenle mɔɔ medame mumua ne mekulo la anwo. Medwenle menli mɔɔ me nee bɛ sukoa debie la ngyegyelɛ nee bɛ ngyianlɛ nwo. Mekpondɛ ndenle ngakyile medua zo memaa bɛ anwosesebɛ na meboa bɛ. Na menyia anwodozo kɛ, ‘Anyelielɛ dɔɔnwo wɔ ɛmaanlɛ nu tɛla ɛlielɛ.’”​—Gyi. 20:35.

Saa yɛkɔ awuke biala anu wɔ yɛ azɛlɛsinli ne anu a, yɛmaa menli nyia adenle te Belemgbunlililɛ edwɛkɛ ne (Nea ɛdendɛkpunli 14)

14. Saa menli ekyii bie bɔbɔ a tie edwɛkɛ ne a, kɛ ɔkɛyɛ na ɛ nye alie wɔ daselɛlilɛ nu ɛ?

14 Ɛ nye bahola alie wɔ daselɛlilɛ nu, saa bɔbɔ bɛndie a. Kɛzi? Ka edwɛkɛ ne kpalɛ, tendɛ kile menli dodo biala mɔɔ ɛbahola la wɔ ɛleka mɔɔ ɛde la. Maa menli ɛnyia adenle ɛde edwɛkpa ne saa bɔbɔ bɛngulo kɛ bɛtie a. Ɛnɛ, Gyihova kulo kɛ yɛyɛ mɔɔ ɔhanle ɔhilele ngapezonli Yizikeɛle kɛ ɔyɛ la bie: “Saa bɛtie wɔ anzɛɛ bɛkpo kɛ bɛnrɛdie wɔ bɔbɔ a, ka me edwɛkɛ ne kile bɛ.” (Yiz. 2:7; Aye. 43:10) Saa menli anye ɛnlie yɛ edwɛkɛ ne anwo bɔbɔ a, Gyihova anye sɔ yɛ mɔdenlebɔlɛ ne. (Kenga Hibuluma 6:10.) Nolobɔlɛnli bie lale subane kɛnlɛma ali wɔ ɛhye anwo. Ɔhɛlɛle ye ɛzonlenlɛ gyima ne anwo edwɛkɛ kɛ, “Yɛluale, yɛguguale zolɛ nzule, na yɛyɛle asɔne kɛ Nyamenle ɛmaa anyelielɛ ne ɛyɛ kpole.”​—1 Kɔl. 3:6.

KƐZI YƐ NYE BALIE LA

15. Kɛzi menli dɔɔnwo yɛ bɛ nyɛleɛ wɔ nyeleyɛlɛ nwo ɛ, na asoo ɔwɔ kɛ yɛmaa bɛ nyɛleɛ ne ka yɛ ɔ?

15 Gyisɛse kulo kɛ yɛyɛ nyele na yɛ nye die. Menli dɔɔnwo kile nyele mɔɔ yɛyɛ la anwo anyezɔlɛ. Ɔdule folɛ kɛ: “Bɛhyɛ debie, na menli ahyɛ bɛ debie. Ɛzuzudeɛ mɔɔ bɛmia zo, bɛwoso ye, na yebu zo la yɛɛ bɛbawola bɛagua bɛ ɛdanlɛ nu a. Ɔluakɛ debie mɔɔ bɛfa bɛsuzu bɛmaa awie mɔ la yɛɛ bɛbava bɛazuzu bɛamaa bɛdabɛ noko a.” (Luku 6:38) Saa ɛyɛ nyele a, tɛ awie biala a bahile nwolɛ anyezɔlɛ a, noko saa bie mɔ kile anyezɔlɛ a, wɔ nyeleyɛlɛ ne baha bɛ yeamaa bɛdabɛ noko bɛayɛ nyele. Saa ɔzɔho kɛ menli ɛnla anyezɔlɛ ali bɔbɔ a, mmagyakyi. Ɛnze nvasoɛ mɔɔ bahola avi nyeleyɛlɛ ko anu ara la.

16. Nwane mɔ a ɔwɔ kɛ yɛyɛ bɛ nyele a, na duzu ati ɔ?

16 Menli mɔɔ fi ahonle nu yɛ nyele la anye ɛnla kɛ bɛbanyia debie bɛavi nu. Ɛnee ɛhye wɔ Gyisɛse adwenle nu wɔ mekɛ mɔɔ ɔhanle kɛ: “Saa ɛto ɛkponle a, fɛlɛ ehyiavolɛma, bɛdabɛ mɔɔ bɛ sa ɛdwe, abuburama, anyenzinliravolɛma; na ɛ nye balie ɔluakɛ bɛnlɛ debie mɔɔ bɛbava bɛadua wɔ kakɛ a.” (Luku 14:13, 14) Sunsum ne maanle kɛlɛvolɛ ko hanle kɛ, “Sonla mɔɔ asa do la banyia nyilalɛ.” Gyɛne noko hanle kɛ: “Nyilalɛ ɛha sonla ne mɔɔ dwenle ehyianvolɛma anwo la!” (Mrɛ. 22:9; Edw. 41:1) Nɔhalɛ nu, ɔwɔ kɛ yɛyɛ nyele, ɔluakɛ saa yɛboa awie mɔ a, yɛ nye die.

17. Ninyɛne boni mɔ a yɛyɛ a ɔbamaa yɛ nye alie a?

17 Mɔɔ Pɔɔlo hwenle adwenle hɔle Gyisɛse edwɛkɛ mɔɔ se “anyelielɛ dɔɔnwo wɔ ɛmaanlɛ nu tɛla ɛlielɛ” azo la, ɛnee tɛ nwonane afoa nu ninyɛne mɔɔ yɛfa yɛamaa la ala a ɔlɛka nwolɛ edwɛkɛ a. Eza yɛbahola yɛamaa menli anwosesebɛ, yɛagyinla Baebolo ne azo yɛadu bɛ folɛ na yɛaboa bɛ. (Gyi. 20:31-35) Pɔɔlo luale ye edwɛkɛ nee ye nyɛleɛ zo ɔmaanle yɛnwunle kɛzi nwolɛ hyia kɛ yɛfi yɛ ɛhulolɛ nu yɛnyia mekɛ yɛmaa awie mɔ na yɛfa yɛ anwosesebɛ yɛboa bɛ la.

18. Duzu a menli mɔɔ yɛ neɛnleanu la ɛha ye wɔ nyele ɛyɛlɛ nwo a?

18 Menli mɔɔ yɛ neɛnleanu wɔ abɔdeɛ nee menli nwo edwɛkɛ nu la noko ɛnwu kɛ menli mɔɔ kyɛ debie la anye die. Buluku bie hanle kɛ, “saa menli yɛ debie boa awie mɔ a, bɛ nye die.” Menli mɔɔ yɛ neɛnleanu la ka kɛ, “saa yɛboa awie mɔ a, ɔmaa yɛnyia bodane kpalɛ wɔ ɛbɛlabɔlɛ nu ɔluakɛ ɔdi alesama ngyianlɛ titili bie mɔ anwo gyima.” Ɔti, mbɔlɔba bie mɔ ta tu folɛ kɛ menli ɛdu bɛ nwo ɛmaa ɛboa awie mɔ amaa bɛanyia anyelielɛ nee kpɔkɛdelɛ kpalɛ. Nɔhalɛ nu, mɔɔ bɛnwu ye la ɛnzi yɛ nwo, ɔluakɛ Gyihova, Bɔvolɛ ne mɔɔ lɛ ɛlɔlɛ la ka ye dahuu kɛ saa yɛkyɛ debie a yɛ nye balie.​—2 Tim. 3:16, 17.

KƆ ZO DA NYELEYƐLƐ ALI

19, 20. Duzu ati a ɛkulo kɛ ɛyɛ nyele ɛ?

19 Yɛ nee menli mɔɔ bɛ ngome bɛ boɛyɛlɛ ala a bɛdwenle nwolɛ la a de a, ɔti ɔbahola yeayɛ se kɛ yɛbahɔ zo yɛayɛ nyele. Noko, Gyisɛse hanle kɛ, mɛla mgbole nwiɔ ne a le kɛ yɛva yɛ ahonle muala nee yɛ ɛkɛla muala nee yɛ adwenle muala nee yɛ anwosesebɛ muala yɛhulo Gyihova nee yɛ gɔnwo mɔ kɛ yɛ nwo. (Maake 12:28-31) Yɛnwu ye wɔ edwɛkɛ ɛhye anu kɛ, menli mɔɔ kulo Gyihova la sukoa ye. Gyihova kyɛ awie mɔ debie, zɔhane ala a Gyisɛse noko yɛ a. Na bɛtu yɛ folɛ kɛ yɛdayɛ noko yɛyɛ bie, ɔluakɛ ɔbamaa yɛanyia nɔhalɛ anyelielɛ. Saa yɛfi yɛ ɛhulolɛ nu yɛyɛ debie yɛmaa Nyamenle nee menli a, yɛbali Gyihova eni, na ɔbaboa yɛ nee awie mɔ.

20 Ɔda ali kɛ ɛlɛbɔ mɔdenle wɔayɛ nyele na wɔaboa awie mɔ, titili ɛ mediema diedima. (Gal. 6:10) Saa ɛkɔ zo ɛyɛ zɔ a, bɛbahulo wɔ na bɛahile nwolɛ anyezɔlɛ, na ɛ nye balie. Mrɛlɛbulɛ 11:25 ka kɛ: “Sonla mɔɔ buke ye ahonle nu fa maa la banyia ɔ nwo, yɛɛ mɔɔ yɛ ahunlunyele la, bɛnwu ye anwunvɔne.” Wɔ yɛ Kilisiene ɛbɛlabɔlɛ nee ɛzonlenlɛ gyima ne anu, yɛbahola yɛalua ndenle ngakyile zo yɛayɛ nyele na yɛadu yɛ nwo yɛamaa yɛaboa. Maa yɛha ndenle ɛhye mɔ bie anwo edwɛkɛ wɔ edwɛkɛ mɔɔ doa zo la anu.

^ ɛden. 13 Bɛhakyi duma ne.