Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

EDWƐKƐ 33

“Bɛdabɛ Mɔɔ Bɛtie Wɔ La” Banyia Ngoane

“Bɛdabɛ Mɔɔ Bɛtie Wɔ La” Banyia Ngoane

“Nea ɛ nwo nee wɔ ngilehilelɛ ne boɛ dahuu. Kɔ zolɛ yɛ ɛhye mɔ, ɔluakɛ saa ɛyɛ ye zɔhane a, ɛbalie ɛ nwo nee bɛdabɛ mɔɔ bɛtie wɔ la ngoane.”​—1 TIM. 4:16.

EDWƐNE 67 “Ka Edwɛkɛ Ne”

MƆƆ YƐBAZUKOA *

1. Duzu a yɛkulo kɛ yɛ mbusuafoɔ amuala yɛ a?

ADIEMA raalɛ bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye Pauline la ka kɛ, “Mɔɔ menzukoale nɔhalɛ ne la, ɛnee me kunlu a, anrɛɛ me nee me abusua ne amuala bahɔ Paladaese. * Ɛnee mekulo kɛ me hu Wayne yɛɛ yɛ ra nrenyia ne nee me bɔ nu sonle Gyihova.” Ɛlɛ mbusuafoɔ mɔɔ bɛtɛnwunle Gyihova na bɛahulo ye ɔ? Bie a ɛbade nganeɛ kɛ Pauline la.

2. Kpuya boni mɔ a yɛbazuzu nwo wɔ edwɛkɛ ɛhye anu a?

2 Yɛnrɛhola yɛnrɛtinlitinli yɛ mbusuafoɔ anwo zo kɛ bɛdie edwɛkpa ne, noko yɛbahola yɛamaa bɛ nye alie Baebolo ne anu edwɛkɛ ne anwo. (2 Tim. 3:14, 15) Duzu ati a ɔwɔ kɛ yɛdi yɛ mbusuafoɔ daselɛ a? Duzu ati a ɔwɔ kɛ yɛda anwunvɔnezelɛ ali a? Duzu a yɛbahola yɛayɛ yɛaboa yɛ mbusuafoɔ yɛamaa bɛahulo Gyihova kɛ yɛdayɛ a? Na kɛzi yɛ asafo ne anu amra amuala bahola aboa ɛ?

DUZU ATI A ƆWƆ KƐ YƐDI YƐ MBUSUAFOƆ DASELƐ A?

3. Kɛ mɔɔ 2 Pita 3:9 kile la, duzu ati a ɔwɔ kɛ yɛdi yɛ mbusuafoɔ daselɛ a?

3 Ɔnrɛhyɛ Gyihova bava ngyehyɛleɛ ɛhye ara awieleɛ. Menli mɔɔ bɛ subane kile kɛ “bɛfɛta dahuu ngoane la” ala a bɛanyia ngoane a. (Gyi. 13:48) Yɛfa yɛ mekɛ nee anwosesebɛ yɛka edwɛkɛ ne yɛkile menli gyɛne wɔ yɛ kpalɛ ne azo, yemɔti yɛkulo kɛ yɛ mbusuafoɔ noko nee yɛ bɔ nu sonle Gyihova. Yɛ ɛlɔlɛ Selɛ Gyihova ɛngulo “kɛ bɛsɛkye awie biala, emomu ɔkulo kɛ menli kɔsɔɔti nu bɛ nwo.”​—Kenga 2 Pita 3:9.

4. Saa yɛlɛdi yɛ mbusuafoɔ daselɛ la a, nvonleɛ boni a yɛbahola yɛayɛ a?

4 Ɔwɔ kɛ yɛkakye ye dahuu kɛ yɛlɛ adenle kpalɛ nee adenle ɛtane mɔɔ bɛdua zo bɛka ngoane edwɛkɛ ne a. Saa yɛlɛdi awie mɔ daselɛ a, bie a yɛbala nwunu ali, noko bie a yɛnrɛyɛ zɔ wɔ mekɛ mɔɔ yɛlɛdi yɛ mbusuafoɔ daselɛ la.

5. Duzu a ɔwɔ kɛ yɛkakye kolaa na yɛaha nɔhalɛ ne anwo edwɛkɛ yɛahile yɛ mbusuafoɔ a?

5 Saa yɛ nuhua dɔɔnwo kakye mekɛ mɔɔ limoa mɔɔ yɛlile yɛ mbusuafoɔ daselɛ la a, ɔyɛ yɛ nyane, na yɛ kunlu a anrɛɛ yɛyɛle yɛ ninyɛne wɔ adenle fofolɛ zo. Ɛzoanvolɛ Pɔɔlo dule Kilisienema folɛ kɛ: “Bɛmaa bɛ ɛdendɛlɛ ɛyɛ fɛ dahuu na ngyenle ɛrɛla nu, amaa bɛanwu kɛzi ɔwɔ kɛ bɛbua awie biala la.” (Kɔl. 4:5, 6) Saa yɛlɛtendɛ yɛahile yɛ mbusuafoɔ a, ɔwɔ kɛ yɛkakye folɛdulɛ ɛhye. Tɛ ye zɔhane a, yɛbaha bɛ ɛya tɛla kɛ yɛbamaa bɛ nye alie edwɛkɛ ne anwo la.

DUZU A YƐBAHOLA YƐAYƐ YƐABOA YƐ MBUSUAFOƆ A?

Anwunvɔnezelɛ nee wɔ subane kpalɛ bahola ayɛ daselɛlilɛ kpole (Nea ɛdendɛkpunli 6-8) *

6-7. Maa neazo mɔɔ kile deɛmɔti ɔhyia kɛ yɛse yɛ bokavolɛ mɔɔ ɔnle diedinli anwunvɔne la.

6 Da anwunvɔnezelɛ ali. Pauline mɔɔ yɛlimoa yɛha ɔ nwo edwɛkɛ la ka kɛ: “Alimoa ne, ɛnee sunsum nu ninyɛne ala a mekulo kɛ meka nwolɛ edwɛkɛ mekile me hu a. Ɛnee yɛnga ninyɛne gyɛne nwo edwɛkɛ.” Noko, ɛnee Baebolo ne anu nɔhalɛ edwɛkɛ ekyi bie a Pauline ahu Wayne ze a, na ɛnee ɔnde mɔɔ Pauline ɛlɛka nwolɛ edwɛkɛ la abo. Wɔ Wayne afoa nu, ɔzɔho kɛ mɔɔ Pauline dwenle nwolɛ la ala a le ye ɛzonlenlɛ ne. Ɔdele nganeɛ kɛ yehɔboka eku ɛzulolɛ bie anwo na bɛlɛbɛlɛbɛla ye.

7 Pauline ka kɛ, alimoa ne, ɛnee ɔfa ye mekɛ ne dɔɔnwo ɔ nee ye sunsum nu mediema mrenyia nee mraalɛ tu wɔ nɔsolɛ nu nee dapɛne awieleɛ, wɔ debiezukoalɛ bo, daselɛlilɛ nu yɛɛ ayia ngakyile bo. Pauline ka kɛ, “ɔdwu mekɛ ne bie a, Wayne bara sua nu la ɛnee awie ɛnle ɛkɛ, na ɔte nganeɛ kɛ yeha ɔ ngome.” Ɔda ali kɛ ɛnee Wayne anwo dɔ ɔ ye nee ɔ ra nrenyia ne. Ɛnee ɔnze menli mɔɔ bɛ nee bɛ ɛlɛtu la, na ɛnee ɔzɔho kɛ agɔnwolɛma fofolɛ mɔɔ Pauline ɛnyia bɛ la anwo hyia ye tɛla ɔ hu. Ɔti, Wayne hanle kɛ ɔbɔ Pauline ewole. Asoo wɔnwu kɛzi anrɛɛ Pauline bahola ala anwunvɔnezelɛ ali la ɔ?

8. Kɛ mɔɔ 1 Pita 3:1, 2 kile la, duzu a bahola aha yɛ mbusuafoɔ kpalɛ a?

8 Maa wɔ subane kpalɛ ne ɛdendɛ ɛmaa wɔ. Fane dɔɔnwo ne ala, mɔɔ yɛyɛ la ka yɛ mbusuafoɔ kpalɛ tɛla mɔɔ yɛka la. (Kenga 1 Pita 3:1, 2.) Nzinlii, Pauline nwunle ye zɔ. Ɔka kɛ: “Ɛnee meze kɛ Wayne kulo yɛ, na tɛ ewolebɔlɛ a ɔkpondɛ a. Noko mɔɔ ɔhanle la maanle menwunle kɛ ɔwɔ kɛ meyɛ me ninyɛne kɛ mɔɔ Gyihova kpondɛ la. Kɛ anrɛɛ mebadendɛ dɔɔnwo la, menvale me ɛbɛlabɔlɛ menyɛle neazo kpalɛ.” Pauline gyakyile kɛ ɔbava Baebolo ne anu edwɛkɛ yeatinlitinli Wayne anwo zo, na ɔbɔle ɔ bo kɛ ɔ nee ye baha alehyenlɛ ne anu edwɛkɛ ala. Wayne nwunle kɛ kɛkala ɔ ye kulo anzodwolɛ yɛɛ bɛ ra nrenyia ne noko di ɔ nwo eni kpalɛ. (Mrɛ. 31:18, 27, 28) Mɔɔ Wayne nwunle kɛzi Baebolo ne anu edwɛkɛ ɛnyia ye abusua ne anwo zo tumi kpalɛ la, ɔbukele ye adwenle nee ye ahonle nu kɛ ɔtie Nyamenle Edwɛkɛ ne.​—1 Kɔl. 7:12-14, 16.

9. Kɛmɔti a ɔwɔ kɛ yɛkɔ zo yɛboa yɛ mbusuafoɔ ɛ?

9 Bɔ mɔdenle kɛ ɛbaboa wɔ mbusuafoɔ. Gyihova ɛyɛ neazo ɛmaa yɛ. Ɔmaa menli nyia nwolɛ adenle “fane dɔɔnwo” kɛ bɛbadie edwɛkpa ne na bɛanyia ngoane. (Gyɛ. 44:4; NW) Ɛzoanvolɛ Pɔɔlo maanle Timote anwosesebɛ kɛ ɔhɔ zo ɔboa awie mɔ. Duzu ati ɔ? Ɔluakɛ saa ɔyɛ zɔ a, ɔbalie ɔ nwo nee bɛdabɛ mɔɔ bɛtie ye la ngoane. (1 Tim. 4:16) Yɛkulo yɛ mbusuafoɔ, yemɔti yɛkulo kɛ bɛnwu nɔhalɛ ne mɔɔ wɔ Nyamenle Edwɛkɛ ne anu la. Awieleɛ bɔkɔɔ ne, Pauline edwɛkɛ nee ye nyɛleɛ nyianle ye abusua ne anwo zo tumi kpalɛ. Kɛkala, ɔ nye die kɛ ɔ nee ɔ hu ɛlɛbɔ nu azonle Gyihova la. Bɛ mu nwiɔ bɛle adekpakyelɛma yɛɛ Wayne ɛlɛsonle kɛ asafo nu kpanyinli.

10. Duzu ati a ɔwɔ kɛ yɛnyia abotane a?

10 Nyia abotane. Saa yɛfa Nyamenle ngyinlazo ne mɔ yɛyɛ gyima wɔ yɛ ɛbɛlabɔlɛ nu a, bie a ɔbayɛ se kɛ yɛ mbusuafoɔ balie nzenzaleɛ mɔɔ yɛyɛ nee yɛ diedi fofolɛ ne bɛado nu. Debie mɔɔ limoa mɔɔ bɛta bɛnwu ye wɔ yɛ nwo la a le kɛ yɛ nee bɛ ɛmbɔ nu ɛnli ɛzonlenlɛ nu ɛvoyia bie mɔ yɛɛ yɛnva yɛ nwo yɛnwula maanyɛlɛ nu. Alimoa ne, bie a yɛ mbusuafoɔ bie mɔ bava yɛ nwo ɛya. (Mat. 10:35, 36) Noko ɔnle kɛ yɛnyia adwenle kɛ bɛnrɛhakyi ɛlɛ. Saa yɛgyakyi kɛ yɛboa bɛ yɛamaa bɛade yɛ diedi ne abo a, ɛnee ɔkile kɛ yɛbua bɛ ndɛne kɛ bɛnfɛta dahuu ngoane. Gyihova ɛtɛsoanle yɛ kɛ yɛbua ndɛne​—yeva gyima zɔhane yemaa Gyisɛse. (Dwɔn 5:22) Saa yɛnyia abotane a, awieleɛ bɔkɔɔ ne yɛ mbusuafoɔ badie yɛ edwɛkɛ ne.​—Nea ɛlɛka, “ Dua Yɛ Wɛbsaete Ne Azo Kilehile.”

11-13. Duzu a ɛsukoa ɛfi kɛzi Alice nee ye awovolɛ lile la anu a?

11 Si pi noko fa nrɛlɛbɛ yɛ gyima. (Mrɛ. 15:2) Suzu Alice neazo ne anwo nea. Mekɛ mɔɔ ɔzukoale Gyihova anwo debie la, ɛnee ɔmbikye ye awovolɛ. Ɛnee bɛnlie Nyamenle bɛnli yɛɛ bɛva bɛ nwo bɛwula maanyɛlɛ nu kyengye. Ɔnwunle kɛ ɔwɔ kɛ ɔka ninyɛne mgbalɛ mɔɔ ɔlɛsukoa la anwo edwɛkɛ ɔkile bɛ ndɛndɛ. Alice ka kɛ: “Saa ɛmaa ɔkyɛ kolaa na wɔaha wɔ diedi fofolɛ ne anwo edwɛkɛ wɔahile wɔ abusua ne a, ɔbayɛ bɛ azibɛnwo kpole.” Ɔhɛlɛle ngɛlata ɔhɔmaanle ye awovolɛ, ɔbizale bɛ adwenle wɔ Baebolo ne anu ngilehilelɛ bie mɔ mɔɔ ɔsuzu kɛ bɛ nye balie nwo la anwo. Kɛ neazo la, ɔ nee bɛ zuzule ɛlɔlɛ nwo. (1 Kɔl. 13:1-13) Ɔlale ye awovolɛ ase kɛ bɛnleanle ye na bɛtetele ye la, eza ɔhyɛle bɛ ninyɛne. Saa ɔkɔkpɔla ye awovolɛ wɔ bɛ sua nu a, ɔfi ye ɛhulolɛ nu ɔboa ye mame wɔ sua nu ɛkɛ ne gyimayɛlɛ nu. Alimoa ne mɔɔ Alice hanle ye diedi fofolɛ ne anwo edwɛkɛ hilele ye awovolɛ la, bɛ nye anlie nwo.

12 Mɔɔ Alice hɔkpɔlale ye awovolɛ wɔ sua nu la, ɔlile ye Baebolo ɛgengalɛ ngyehyɛleɛ ne azo. Alice ka kɛ: “Ɛhye boale me mame ɔmaanle ɔnwunle kɛ Baebolo ne sonle bolɛ maa me.” Alice papa yɛle ye adwenle kɛ ɔsukoa Baebolo ne anwo debie amaa yɛade deɛmɔti ɔ ra raalɛ ne ɛhakyi ye adwenle la, na ɛnee ɔkulo kɛ ɔnwu nvonleɛ bie wɔ Baebolo ne anwo. Alice ka kɛ: “Memaanle ye Baebolo, na mengɛlɛle edwɛkɛ bie wɔ nu.” Duzu a vile nu rale a? Alice papa annwu nvonleɛ wɔ Baebolo ne anwo, emomu mɔɔ ɔgengale ye wɔ Nyamenle Edwɛkɛ ne anu la hanle ye ahonle.

13 Ɔwɔ kɛ yɛsi pi na yɛfa nrɛlɛbɛ yɛyɛ gyima, saa bɔbɔ ɔwɔ kɛ yɛgyinla ngyegyelɛ bie anloa a. (1 Kɔl. 4:12b) Kɛ neazo la, Alice gyinlanle ngyegyelɛ mɔɔ ye mame vale rale ɔ nwo zo la anloa. “Mɔɔ bɛzɔnenle me la, me Mame hanle kɛ mele ‘kakula ɛtane.’” Duzu a Alice yɛle a? “Meangyakyi kɛ mebaha me ɛzonlenlɛ fofolɛ ne anwo edwɛkɛ, menvile ɛbulɛ nu mengilele nu mengilele bɛ kɛ mezi kpɔkɛ kɛ meyɛ Gyihova Dasevolɛ na menrɛhakyi me adwenle. Memaanle me mame nwunle kɛ mekulo ye kpalɛ. Yɛ mu nwiɔ yɛzunle, na mendonle aleɛ kɛnlɛma bie memaanle ye. Ɔvi mekɛ zɔhane, me mame nwunle kɛ Baebolo ne ɛlɛmaa meayɛ sonla kpalɛ.”

14. Kɛmɔti a ɔnle kɛ yɛmaa yɛ mbusuafoɔ tinlitinli yɛ nwo zo na yɛgyakyi Gyihova ɛzonlenlɛ ɛ?

14 Bie a ɔbalie mekɛ na yɛ mbusuafoɔ anwu ye wienyi kɛ amgba yɛkulo kɛ yɛsonle Gyihova. Kɛ neazo la, mɔɔ Alice zile kpɔkɛ kɛ ɔyɛ adekpakyelɛ tɛla kɛ ɔbayɛ gyima mɔɔ ye awovolɛ kulo kɛ ɔyɛ la, ye mame zunle bieko. Noko, Alice gyinlanle kpundii. Alice ka kɛ: “Saa ɛmaa bɛtinlitinli wɔ na ɛyɛ debie a, wɔ abusua ne batinlitinli wɔ wɔ ninyɛne gyɛne nu. Noko, saa ɛda atiakunlukɛnlɛma ali ɛkile wɔ abusua ne na ɛsi pi a, bɛ nuhua bie mɔ badie wɔ.” Mɔɔ zile wɔ Alice afoa nu la ɛne. Kɛkala ye papa nee ye mame le adekpakyelɛma, na ye papa le asafo nu kpanyinli.

KƐZI ASAFO NE ANU AMRA AMUALA BAHOLA ABOA Ɛ?

Kɛzi asafo ne bahola aboa yɛ mbusuafoɔ mɔɔ bɛnle diedima la ɛ? (Nea ɛdendɛkpunli 15-16) *

15. Kɛ mɔɔ Mateyu 5:14-16 yɛɛ 1 Pita 2:12 kile la, kɛzi “gyima kpalɛ” mɔɔ awie mɔ bayɛ la boa yɛ mbusuafoɔ ɛ?

15 Gyihova dua “gyima kpalɛ” mɔɔ Kilisiene asafo ne yɛ la azo twe menli bikye ɔ nwo. (Kenga Mateyu 5:14-16; 1 Pita 2:12.) Saa ɛ ye anzɛɛ ɛ hu ɛnle Gyihova Dasevolɛ a, asoo wɔva ye wɔhile wɔ asafo ne anu amra? Pauline mɔɔ yɛlimoa yɛha ɔ nwo edwɛkɛ la dole ɛsalɛ vɛlɛle mediema mrenyia nee mraalɛ wɔ ye sua nu, amaa ɔ hu Wayne anwu bɛ kpalɛ. Wayne kakye kɛzi adiema nrenyia ko boale ye maanle ɔhakyile adwenle ɛtane mɔɔ ɔlɛ wɔ Alasevolɛ ne mɔ anwo la. Ɔka kɛ, “Kenle ko, yeangɔ gyima, ɔrale ɔmaanle yɛbɔle nu yɛnleanle bɔlo wɔ TV zo.” Menganle ye me ti anu kɛ, ‘Ah ɔle kɛ medame ala la.’”

16. Duzu ati a ɔwɔ kɛ yɛto ɛsalɛ yɛfɛlɛ yɛ mbusuafoɔ wɔ debiezukoalɛ bo ɛ?

16 Adenle kɛnlɛma ko mɔɔ yɛbahola yɛalua zo yɛaboa yɛ mbusuafoɔ la a le kɛ yɛbado ɛsalɛ yɛavɛlɛ bɛ kɛ bɛmaa yɛhɔ debiezukoalɛ. (1 Kɔl. 14:24, 25) Wayne hɔle ye ayia mɔɔ limoa​—Ngakyelɛlilɛ ne​—ɛnee ngyehyɛleɛ ne babɔ ɔ bo wɔ mekɛ mɔɔ bɛkpɔne gyima la yɛɛ ɔnrɛhyɛ. Ɔka kɛ, “Meande mɔɔ bɛhanle nwolɛ edwɛkɛ wɔ ɛdendɛlɛ ne anu la abo, noko mekakye menli ne mɔ. Bɛliele me kɛnlɛma yɛɛ bɛzomanle me sa nu. Menwunle kɛ bɛle menli mgbalɛ.” Agyalɛma bie lale atiakunlukɛnlɛma ali hilele Pauline, na bɛboale ɔ nee ɔ ra nrenyia ne wɔ debiezukoalɛ bo yɛɛ daselɛlilɛ nu. Yemɔti mɔɔ Wayne akee yɛle ye adwenle kɛ ɔkulo kɛ ɔte Pauline diedi fofolɛ ne abo kpalɛ la, ɔzele agyalɛ nrenyia ne kɛ ɔ nee ye ɛzukoa Baebolo ne.

17. Duzu a ɔnle kɛ yɛfu yɛ nwo wɔ nwo a? Noko duzu ati a ɔnle kɛ yɛnyia adwenle kɛ yɛ mbusuafoɔ ɛnrɛhakyi a?

17 Yɛlɛ anyelazo kɛ yɛ mbusuafoɔ kɔsɔɔti barazonle Gyihova. Noko ɔnva nwo mɔdenle biala mɔɔ yɛbabɔ kɛ yɛboa bɛ la, bie a bɛnrɛra nɔhalɛ ne anu. Saa ɔbaye zɔhane a, ɔnle kɛ yɛfu yɛ nwo. Yɛnrɛhola yɛnrɛtinlitinli awie biala anwo zo kɛ ɔlie yɛ diedi ne ɔdo nu. Noko kakye kɛ, saa wɔ mbusuafoɔ nwu kɛ ɛlɛfa anyelielɛ wɔazonle Gyihova a, ɔnyia bɛ nwo zo tumi kpole. Yɛ asɔne maa bɛ. Dua nrɛlɛbɛ adenle zo ɛ nee bɛ ɛdendɛ. Mmamaa ɛ sa nu to kɛ ɛbaboa bɛ! (Gyi. 20:20) Nyia anwodozo kɛ Gyihova bayila wɔ mɔdenlebɔlɛ zo. Saa wɔ mbusuafoɔ tie wɔ a, bɛbanyia ngoane!

EDWƐNE 57 Yɛka Edwɛkpa Ne Yɛkile Menli Kɔsɔɔti

^ ɛden. 5 Yɛkulo kɛ yɛ mbusuafoɔ nwu Gyihova, noko kɛ bɛbazonle ye anzɛɛ bɛnrɛyɛ zɔ la le bɛ kpɔkɛzilɛ. Edwɛkɛ ɛhye bamaa yɛanwu mɔɔ yɛbahola yɛayɛ amaa yɛ mbusuafoɔ adie yɛ edwɛkɛ ne la.

^ ɛden. 1 Bɛhakyi aluma bie mɔ. Wɔ edwɛkɛ ɛhye anu, edwɛkɛkpɔkɛ “mbusuafoɔ” a le yɛ abusua ne anu amra mɔɔ bɛnzonle Gyihova la.

^ ɛden. 53 NVONINLI NWO EDWƐKƐ: Adiema nrenyia kpavolɛ ne ɛlɛboa ye papa mɔɔ ɔnle diedinli la yeamaa yeayɛ ye kale nwo gyima. Akee ɔye vidio mɔɔ wɔ jw.org® azo la bie ɔkile ye wɔ mekɛ mɔɔ fɛta la anu.

^ ɛden. 55 NVONINLI NWO EDWƐKƐ: Adiema raalɛ ne ɛyɛ koonwu ɔlɛtie ɔ hu mɔɔ ɔnle diedinli la wɔ mekɛ mɔɔ ɔlɛka kɛzi yevɛ wɔ alehyenlɛ ne anu anwo edwɛkɛ yeahile ye la. Nzinlii, ɔ nee ye abusua ne ɛlɛdielie bɛ nye.

^ ɛden. 57 NVONINLI NWO EDWƐKƐ: Adiema raalɛ ne ɛdo ɛsalɛ ɛvɛlɛ ye asafo ne anu amra wɔ ye sua nu. Bɛkulo kɛ bɛnwu ɔ hu kpalɛ, ɔti bɛlɛkile ɔ nwo anyelielɛ. Nzinlii, kunli ne nee ɔ ye ɛhɔ Ngakyelɛlilɛ bo.