Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

EDWƐKƐ 30

Maa Ɛ Nye Ɛlie Kɛ Ɛboka Gyihova Abusua Ne Anwo

Maa Ɛ Nye Ɛlie Kɛ Ɛboka Gyihova Abusua Ne Anwo

“Ɛmaanle anwumabɔvolɛ ne mɔ dɛlale ye ekyii, na ɛvale anyunlunyia nee enililɛ ɛbɔle ye abotile.”​—EDW. 8:5.

EDWƐNE 123 Bɛlɛ Ɛ Nwo Aze Maa Teokelase Ngyehyɛleɛ

MƆƆ YƐBAZUKOA *

1. Saa yɛdwenledwenle ninyɛne mɔɔ Gyihova ɛbɔ la amuala anwo a, kpuya boni mɔ a bahola ara yɛ adwenle nu a?

SAA yɛdwenledwenle ninyɛne mɔɔ Gyihova ɛbɔ la amuala anwo a, bie a yɛbade nganeɛ kɛ edwɛndolɛnli Devidi mɔɔ hanle ye wɔ asɔneyɛlɛ nu kɛ: “Saa menea anwuma, ɛ sa anloa gyima, siane nee nwɔlɔra mɔɔ wɔyɛ la a, sonla le duzu mɔɔ ɛkakye ye a, na sonla ra le duzu mɔɔ ɛ nye wɔ ɔ nwo a?” la. (Edw. 8:3, 4) Kɛ mɔɔ Devidi yɛle la, saa yɛfa yɛ nwo yɛtoto ninyɛne mɔɔ Gyihova ɛbɔ la anwo na yɛnwu kɛzi yɛle ekyi la a, ɔbazi yɛ nwo kɛ Gyihova kakye yɛ la. Noko kɛ mɔɔ yɛbanwu ye la, Gyihova nleanle alesama mɔɔ limoa la, Adam nee Yive, na eza ɔvale bɛ ɔbokale ye abusua ne anwo.

2. Duzu a ɛnee Gyihova kulo kɛ Adam nee Yive yɛ a?

2 Adam nee Yive a le Gyihova amra mɔɔ limoa wɔ azɛlɛ ye azo a, na ɛnee Gyihova le bɛ anwuma Selɛ mɔɔ lɛ ɛlɔlɛ. Ɛnee ɔkulo kɛ agyalɛma ɛhye anye bolo bɛ gyima nwo. Nyamenle hanle hilele bɛ kɛ: “Bɛwo bɛmaa bɛ nwo ɛzo, bɛyi azɛlɛ ne na bɛnlea zolɛ.” (Gyn. 1:28) Ɛnee ɔwɔ kɛ bɛwo na bɛnea azɛlɛ ne mɔɔ le bɛ awuke la boɛ. Saa Adam nee Yive diele Gyihova na bɛyɛle mɔɔ ɔhanle la a, anrɛɛ bɛ nee bɛ bo zo amra amuala baboka Nyamenle abusua ne anwo dahuu.

3. Kɛzi yɛkola yɛka kɛ, Gyihova maanle Adam nee Yive gyinlabelɛ mɔɔ enililɛ wɔ nu la wɔ ye abusua ne anu ɛ?

3 Ɛnee Adam nee Yive lɛ gyinlabelɛ mɔɔ enililɛ wɔ nu la wɔ Gyihova abusua ne anu. Devidi hanle sonla mɔɔ Gyihova bɔle ye la anwo edwɛkɛ wɔ Edwɛne 8:5 kɛ: “Ɛmaanle anwumabɔvolɛ ne mɔ dɛlale ye ekyii, na ɛvale anyunlunyia nee enililɛ ɛbɔle ye abotile.” Nɔhalɛ nu, alesama nee anwumabɔvolɛ ne mɔ ɛnzɛ wɔ tumi, nrɛlɛbɛ nee ninyɛne mɔɔ bɛkola bɛyɛ la anu. (Edw. 103:20) Noko anwumabɔvolɛ ne mɔ mɔɔ lɛ tumi la ‘tɛla alesama ekyi’ bie ala. Ɛhye yɛ nwanwane! Mɔɔ Gyihova bɔle yɛ awovolɛ mɔɔ limoa la, ɔmaanle bɛ ɛbɛlabɔlɛ yɛle anyelielɛ!

4. Mɔɔ Adam nee Yive andie Gyihova la, duzu a dole bɛ a, na duzu a yɛbazuzu nwo wɔ edwɛkɛ ɛhye anu a?

 4 Mɔɔ yɛ alɔbɔlɛ la a le kɛ, gyinlabelɛ mɔɔ Adam nee Yive lɛ wɔ Gyihova abusua ne anu la vile bɛ sa. Ɛhye ɛva ngyegyelɛ ɛrɛlɛ bɛ bo zo amra kɛ mɔɔ yɛbanwu ye nzinlii wɔ edwɛkɛ ɛhye anu la. Noko Gyihova bodane ɛtɛkakyile. Ɔkulo kɛ alesama mɔɔ yɛ tieyɛ la yɛ ɔ mra dahuu. Mɔɔ limoa, maa yɛzuzu kɛzi Gyihova ɛli yɛ eni la anwo. Akee yɛbazuzu mɔɔ yɛbahola yɛayɛ kɛkala yɛahile kɛ yɛkulo kɛ yɛboka Nyamenle abusua ne anwo la anwo. Mɔɔ li awieleɛ la, yɛbazuzu nyilalɛ mɔɔ Gyihova amra mɔɔ wɔ azɛlɛ ye azo la banyia ye dahuu la anwo.

KƐZI GYIHOVA ƐLI ALESAMA ENI LA

Duzu a Gyihova ɛyɛ ɛva ɛhile kɛ ɔdi yɛ eni a? (Nea ɛdendɛkpunli 5-11) *

5. Kɛmɔ Nyamenle bɔle yɛ kɛ ye ɛsaso la ati, duzu a yɛbahola yɛayɛ yɛahile kɛ yɛdi ye eni a?

5 Gyihova ɛli yɛ eni kɛ yebɔ yɛ kɛ ye ɛsaso la. (Gyn. 1:26, 27) Kɛmɔ Nyamenle ɛbɔ yɛ kɛ ye ɛsaso la ati, yɛkola yɛnyia ye subane ngɛnlɛma mɔɔ le kɛ ɛlɔlɛ, ahunluyelɛyelalɛ, nɔhalɛlilɛ nee tenleneyɛlɛ la bie na yɛda bɛ ali. (Edw. 86:15; 145:17) Saa yɛnyia Gyihova subane ɛhye mɔ bie a, ɛnee yɛlɛdi ye eni na yɛahile kɛ yɛ nye sɔ mɔɔ yeyɛ yemaa yɛ la. (1 Pita 1:14-16) Saa yɛbɔ ɛbɛla mɔɔ sɔ yɛ anwuma Selɛ ne anye la a, yɛ nye die na yɛ kunlu dwo yɛ nwo. Eza kɛmɔ Gyihova bɔle yɛ kɛ ye ɛsaso la ati, ɔmaa yɛkola yɛyɛ menli mɔɔ ɔkpondɛ bɛ wɔ ye abusua ne anu la.

6. Mɔɔ Gyihova ɛlɛbɔ azɛlɛ ne la, duzu a ɔyɛle ɔhilele kɛ ɔdi alesama eni a?

6 Gyihova zieziele awuke kɛnlɛma bie maanle yɛ. Gyihova zieziele azɛlɛ ne maanle alesama mekɛ tendenle kolaa na yeabɔ sonla mɔɔ limoa la. (Dwobu 38:4-6; Gyɛ. 10:12) Kɛmɔ Gyihova le atiakunlukɛnlɛma na ɔyɛ nyele la ati, yemaa yɛ ninyɛne mgbalɛ dɔɔnwo mɔɔ bamaa yɛ nye alie la. (Edw. 104:14, 15, 24) Ɔdwu mekɛ ne bie a, ɔgyinla ɔnea ninyɛne mɔɔ yebɔ la, na ‘ɔnwu kɛ ɔle kpalɛ.’ (Gyn. 1:10, 12, 31) Ɔmaanle alesama ‘tumi kɛ bɛnlea’ ninyɛne ngɛnlɛma mɔɔ yebɔ wɔ azɛlɛ ye azo la amuala azo ɔvale ɔlile bɛ eni. (Edw. 8:6) Nyamenle bodane a le kɛ, alesama mɔɔ di munli la banlea ninyɛne mɔɔ yebɔ la azo dahuu na bɛ nye alie. Ɛyɛ Gyihova mo wɔ ɛwɔkɛ kɛnlɛma ɛhye anwo ɔ?

7. Kɛzi Dwɔhyua 24:15 maa yɛnwu kɛ alesama lɛ adenle si bɛ ti anwo kpɔkɛ ɛ?

7 Gyihova ɛmaa yɛ adenle kɛ yɛkola yɛsi yɛ ti anwo kpɔkɛ. Yɛbahola yɛakpa mɔɔ yɛkulo kɛ yɛyɛ ye wɔ ɛbɛlabɔlɛ nu la. (Kenga Dwɔhyua 24:15.) Saa yɛkpa kɛ yɛbazonle yɛ Nyamenle ne mɔɔ lɛ ɛlɔlɛ la a, ɔmaa ɔdi fɛlɛko. (Edw. 84:11; Mrɛ. 27:11) Yɛbahola yɛava nwolɛ adenle mɔɔ yɛlɛ yɛsi yɛ ti anwo kpɔkɛ la yɛali gyima kpalɛ wɔ ndenle ngakyile zo. Suzu neazo mɔɔ Gyisɛse yɛle la anwo.

8. Kɛzi Gyisɛse vale nwolɛ adenle mɔɔ ɔlɛ ɔsi ɔ ti anwo kpɔkɛ la ɔlile gyima mekɛ bie ɛ?

8 Yɛbahola yɛazukoa Gyisɛse neazo ne na yɛakpa kɛ yɛbava awie mɔ ngyianlɛ yɛalimoa yɛ ɛdeɛ nyunlu. Kenle ko bie ɛnee Gyisɛse nee ye ɛzoanvolɛma ne ɛvɛ kpalɛ, ɔti bɛhɔveale ɛleka koonwu bie kɛ bɛdie bɛ menle. Noko yeamba ye zɔ. Menli dɔɔnwo bie nwunle bɛ na ɛnee bɛkulo kɛ Gyisɛse kilehile bɛ. Noko Gyisɛse anva bɛ nwo ɛya. Emomu, menli ne anwo yɛle ye alɔbɔlɛ. Ɔti duzu a Gyisɛse yɛle a? “Ɔbɔle ɔ bo ɔhilehilele bɛ ninyɛne dɔɔnwo.” (Maake 6:30-34) Saa yɛsukoa Gyisɛse na yɛfa yɛ mekɛ nee yɛ anwosesebɛ yɛboa awie mɔ a, ɔwula yɛ anwuma Selɛ ne anyunlunyia. (Mat. 5:14-16) Eza yɛmaa Gyihova nwu kɛ yɛkulo kɛ yɛboka ye abusua ne anwo.

9. Duzu a ɔwɔ kɛ awovolɛ kakye a?

9 Gyihova ɛmaa alesama adenle kɛ bɛwo mralɛ yɛɛ eza yemaa bɛ gyima kɛ bɛhilehile bɛ bɛmaa bɛhulo ye na bɛzonle ye. Saa ɛle awovolɛ a, asoo ɛ nye sɔ ahyɛlɛdeɛ kɛnlɛma ɛhye? Gyihova ɛyila anwumabɔvolɛma ne kpalɛ, noko yeanva nwolɛ adenle ɛhye yeammaa bɛ. Ɛhye ati, ɔwɔ kɛ bɛdabɛ mɔɔ bɛlɛtete ngakula la maa bɛ nye sɔ nwolɛ adenle kpole ɛhye mɔɔ bɛnyia la. Nyamenle ɛmaa awovolɛ gyima titili kɛ “bɛva Gyihova folɛdulɛ nee ye ngilehilelɛ bɛtete” bɛ mra. (Ɛfɛ. 6:4; Dit. 6:5-7; Edw. 127:3) Ɔti Nyamenle ahyehyɛdeɛ ne ɛyɛ ninyɛne dɔɔnwo mɔɔ gyi Baebolo ne azo mɔɔ le kɛ mbuluku, vidio, edwɛne nee edwɛkɛ mɔɔ wɔ yintanɛte zo la kɛ bɛfa bɛaboa awovolɛ. Ɔda ali kɛ, yɛ anwuma Selɛ ne nee ɔ Ra ne anye die yɛ ngakula ne mɔ anwo. (Luku 18:15-17) Saa awovolɛ fa bɛ nwo to Gyihova anwo zo na bɛyɛ biala mɔɔ bɛbahola la bɛnea bɛ mra mɔɔ sonle bolɛ la a, Gyihova anye die. Eza awovolɛ ɛhye mɔ maa bɛ mra nyia anyelazo kɛ bɛbaboka Gyihova abusua ne anwo dahuu!

10-11. Duzu a Gyihova ɛlua ɛkpɔnedeɛ ne azo ɛmaa yɛnyia a?

10 Gyihova vale ɔ Ra mɔɔ sonle bolɛ la maanle yɛ amaa yɛahola yɛaraboka Ye abusua ne anwo bieko. Kɛ mɔɔ yɛnwunle ye wɔ  ɛdendɛkpunli 4 ne anu la, gyinlabelɛ mɔɔ Adam nee Yive lɛ wɔ Gyihova abusua ne anu la vile bɛ sa, yɛɛ bɛmaanle bɛ mra noko ɛdeɛ vile bɛ sa. (Wlo. 5:12) Adam nee Yive anye fuu yɛle Nyamenle anwo anzosesebɛ, ɔti ɛnee ɔfɛta kɛ ɔye bɛ ɔfi ye abusua ne anu. Na bɛ mra ne mɔ noko ɛ? Gyihova vile ɛlɔlɛ nu yɛle nziezielɛ amaa yeava bɛdabɛ mɔɔ bɛyɛ tieyɛ la yeara ye abusua ne anu. Ɔluale ɔ Ra kokye, Gyisɛse Kelaese afɔlebɔlɛ ne azo a ɔyɛle ɛhye a. (Dwɔn 3:16; Wlo. 5:19) Ɔlua Gyisɛse afɔlebɔlɛ ne ati, Nyamenle ɛva alesama 144,000 mɔɔ di nɔhalɛ la kɛ ɔ mra.​—Wlo. 8:15-17; Yek. 14:1.

11 Eza nɔhavoma gyɛne mgbe dɔɔnwo ɛlɛtie Nyamenle na bɛayɛ ye ɛhulolɛdeɛ. Bɛlɛ anyelazo kɛ bɛbaboka Nyamenle abusua ne anwo wɔ mekɛ mɔɔ bɛpɛ sɔnea mɔɔ li awieleɛ wɔ Ɛvolɛ Apenle Ko ne anzi la. (Edw. 25:14; Wlo. 8:20, 21) Ɔlua zɔhane anyelazo ne ati, kɛkala bɔbɔ bɛfɛlɛ Gyihova, bɛ Bɔvolɛ ne, bɛ “Ze.” (Mat. 6:9) Menli mɔɔ bɛbadwazo bɛ la noko bɛanyia adenle azukoa mɔɔ Gyihova kulo kɛ bɛyɛ la anwo debie. Bɛdabɛ mɔɔ bɛbali ye adehilelɛ zo la noko bɛaraboka ye abusua ne anwo.

12. Kpuya boni a yɛbabua ye kɛkala a?

12 Kɛ mɔɔ yɛnwu ye la, Gyihova ɛlimoa ɛyɛ ninyɛne dɔɔnwo ɛli alesama eni. Yelimoa yeva menli mɔɔ yekpokpa bɛ la kɛ ɔ mra yɛɛ yemaa “menli ekpunli kpole” ne ɛnyia anyelazo kɛ bɛbayɛ ɔ mra wɔ ewiade fofolɛ ne anu. (Yek. 7:9) Duzu a yɛbahola yɛayɛ ye kɛkala yɛahile Gyihova kɛ yɛkulo kɛ yɛboka ye abusua ne anwo dahuu a?

MAA GYIHOVA ƐNWU KƐ ƐKULO KƐ ƐBOKA YE ABUSUA NE ANWO

13. Duzu a yɛyɛ a yɛbaboka Nyamenle abusua ne anwo a? (Maake 12:30)

13 Fa wɔ ahonle muala sonle Gyihova fa kile kɛ ɛkulo ye. (Kenga Maake 12:30.) Wɔ ahyɛlɛdeɛ mɔɔ Nyamenle ɛvi atiakunlukɛnlɛma nu ɛva ɛmaa yɛ la amuala anu, ɔbayɛ kɛ nuhua titili ko a le nwolɛ adenle mɔɔ yɛnyia yɛlɛsonle ye la. ‘Yɛdi Gyihova mɛla ne mɔ azo’ yɛfa yɛkile kɛ yɛkulo ye. (1 Dwɔn 5:3) Gyisɛse gyinlanle ɔ Ze agyakɛ anu hanle hilele yɛ kɛ yɛyɛ menli ɛdoavolɛma na yɛzɔne bɛ. (Mat. 28:19) Eza ɔhanle kɛ yɛhulo yɛ nwo ngoko. (Dwɔn 13:35) Gyihova bava menli mɔɔ yɛ tieyɛ la aboka ye abusua ne mɔɔ wɔ ewiade ye mɔɔ sonle ye la anwo.​—Edw. 15:1, 2.

14. Kɛ ɔkɛyɛ na yɛala ɛlɔlɛ ali yɛahile awie mɔ ɛ? (Mateyu 9:36-38; Wulomuma 12:10)

14 Kulo awie mɔ. Gyihova subane titili a le ɛlɔlɛ. (1 Dwɔn 4:8) Kolaa na yɛanwu Gyihova la, ɛnee ɔkulo yɛ. (1 Dwɔn 4:9, 10) Saa yɛkulo awie mɔ a ɛnee yɛlɛsukoa ye. (Ɛfɛ. 5:1) Adenle titili ko mɔɔ yɛbahola yɛalua zo yɛala ɛlɔlɛ ali yɛahile menli la a le kɛ yɛbaboa bɛ yɛamaa bɛazukoa Gyihova anwo debie wɔ mekɛ mɔɔ nwolɛ adenle ne tɛbɔ ɛkɛ la. (Kenga Mateyu 9:36-38.) Saa yɛyɛ ye zɔ a ɛnee yɛlɛboa bɛ yɛamaa bɛanyia adenle bɛaraboka Nyamenle abusua ne anwo. Saa bɛsɔne awie a, ɔwɔ kɛ yɛkɔ zo yɛkulo ye na yɛbu ye. (1 Dwɔn 4:20, 21) Kɛ ɔkɛyɛ na yɛayɛ ɛhye ɛ? Debie ko a le kɛ yɛbalie ye yɛali. Kɛ neazo la, saa ɔyɛ debie a yɛnrɛnyia adwenle kɛ adwenle ɛtane anzɛɛ angomedi ti a ɔyɛle a. Emomu, yɛbali yɛ diema ne eni na yɛabu ye kɛ ɔtɛla yɛ.​—Kenga Wulomuma 12:10; Fel. 2:3.

15. Nwane mɔ a ɔwɔ kɛ yɛda anwunvɔnezelɛ nee atiakunlukɛnlɛma ali yɛkile bɛ a?

15 Da anwunvɔnezelɛ nee atiakunlukɛnlɛma ali kile menli kɔsɔɔti. Saa yɛkulo kɛ yɛboka Gyihova abusua ne anwo dahuu a, ɔwɔ kɛ yɛfa edwɛkɛ mɔɔ wɔ Baebolo ne anu la yɛbɔ yɛ ɛbɛla. Kɛ neazo la, Gyisɛse hilehilele kɛ ɔwɔ kɛ yɛda anwunvɔnezelɛ nee atiakunlukɛnlɛma ali yɛkile menli kɔsɔɔti, mɔɔ yɛ agbɔvolɛ bɔbɔ boka nwo la. (Luku 6:32-36) Ɔdwu mekɛ ne bie a ɛhye ɛyɛlɛ bahola ayɛ se amaa yɛ. Saa ɔba ye zɔ a, ɔwɔ kɛ yɛsukoa kɛ yɛbadwenle na yɛayɛ yɛ ninyɛne kɛ Gyisɛse la. Saa yɛyɛ mɔɔ yɛbahola biala la yɛtie Gyihova na yɛsukoa Gyisɛse a, ɛnee yɛlɛmaa yɛ anwuma Selɛ ne anwu kɛ yɛkulo kɛ yɛboka ye abusua ne anwo dahuu.

16. Kɛ ɔkɛyɛ na yɛanzɛkye Gyihova abusua ne duma ɛ?

16 Mmasɛkye Gyihova abusua ne duma. Kakula ekyi mɔɔ wɔ abusua nu la ta sukoa mɔɔ ɔ diema kpanyinli ne yɛ la. Saa kpanyinli ne fa Baebolo ngyinlazo bɔ ye ɛbɛla a, ɔbayɛ neazo yeamaa ɔ diema kakula ne. Saa kpanyinli ne yɛ ninyɛndane a, bie a ɔ diema kakula ne bazukoa ye neazo ɛtane ne. Zɔhane ala a ɔde wɔ Gyihova abusua ne anu a. Saa Kilisienenli bie mɔɔ ɛnee ɔdi nɔhalɛ la kpɔkye anzɛɛ bɔ ɛbɛlatane anzɛɛ da subane ɛtane ali a, bie a awie mɔ bazukoa ye subane ɛtane ne. Menli mɔɔ yɛ zɔ la sɛkye Gyihova abusua ne mɔɔ sonle ye la duma. (1 Tɛs. 4:3-8) Ɔnle kɛ yɛsukoa neazo ɛtane biala yɛɛ ɔnle kɛ yɛmaa debie biala twe yɛ fi yɛ anwuma Selɛ ne mɔɔ lɛ ɛlɔlɛ la anwo.

17. Adwenle boni a ɔnle kɛ yɛnyia a, na duzu ati ɔ?

17 Fa ɛ nwo to Gyihova anwo zo na tɛ nwonane afoa nu ninyɛne. Gyihova ɛbɔ yɛ ɛwɔkɛ kɛ saa yɛdimoa yɛkpondɛ ye Belemgbunlililɛ ne na yɛfa ye tenlene ngyinlazo ne mɔ yɛbɔ yɛ ɛbɛla a, ɔbamaa yɛanyia aleɛ, adɛladeɛ nee dabelɛ. (Edw. 55:22; Mat. 6:33) Ɛhye ati, ɔnle kɛ yɛnyia adwenle kɛ nwonane afoa nu ninyɛne mɔɔ wɔ ewiade ye anu la bamaa yɛanyia banebɔlɛ nee anyelielɛ dahuu. Yɛze kɛ Gyihova ɛhulolɛdeɛ mɔɔ yɛbayɛ la ala a bamaa yɛ nzo nu adwo yɛ a. (Fel. 4:6, 7) Saa yɛlɛ ezukoa mɔɔ yɛbava yɛatotɔ ninyɛne dɔɔnwo bɔbɔ a, ɔwɔ kɛ yɛsuzu nwo saa yɛlɛ mekɛ anzɛɛ anwosesebɛ mɔɔ yɛbava ninyɛne ɛhye mɔ yɛali gyima na yɛanlea bɛ boɛ a. Asoo ɔwɔ kɛ yɛfa yɛ rɛle yɛwula ninyɛne mɔɔ yɛlɛ la anu ɔ? Ɔwɔ kɛ yɛkakye kɛ Nyamenle ɛmaa yɛ gyima kɛ yɛyɛ wɔ ye abusua ne anu. Ɛhye kile kɛ ɔnle kɛ yɛmaa ninyɛne twehwe yɛ adwenle. Ɔnle kɛ yɛyɛ kɛ kpavolɛ ne mɔɔ kɛmɔ ɛnee ɔ rɛle wɔ ye nwonane afoa nu ninyɛne ne anu la ati, yeanlie nwolɛ adenle mɔɔ ɔnyianle kɛ ɔbazonle Gyihova na yearayɛ ɔ ra la yeando nu la!​—Maake 10:17-22.

MƆƆ GYIHOVA AMRA BƐANYIA YE DAHUU LA

18. Enililɛ kpole nee nyilalɛ boni mɔ a alesama mɔɔ yɛ tieyɛ la banyia ye dahuu a?

18 Bɛbali alesama mɔɔ yɛ tieyɛ la eni kpole kpalɛ​—bɛbanyia nwolɛ adenle bɛahulo Gyihova na bɛazonle ye dahuu! Bɛdabɛ mɔɔ bɛlɛ azɛlɛ ye azo anyelazo la anye balie kɛ bɛbanlea azɛlɛ ne mɔɔ Gyihova zieziele ye kɛ bɛdɛnla zo la azo. Ɔnrɛhyɛ, Nyamenle Belemgbunlililɛ ne bamaa azɛlɛ ne nee debie biala mɔɔ wɔ zo la ayɛ kɛnlɛma bieko. Gyisɛse baye ngyegyelɛ mɔɔ vile Adam nee Yive kpɔkɛzilɛ ne anu rale la avi ɛkɛ. Gyihova badwazo menli mgbe dɔɔnwo yeamaa bɛanyia adenle bɛadɛnla aze dahuu, bɛanyia kpɔkɛdelɛ kpalɛ wɔ azɛlɛ ne mɔɔ bɛyɛ ye paladaese la azo. (Luku 23:42, 43) Saa Gyihova abusua ne mɔɔ wɔ azɛlɛ ye azo mɔɔ sonle ye la di munli a, bɛ muala bɛbala “anyunlunyia nee enililɛ” ne mɔɔ Devidi hanle nwolɛ edwɛkɛ la ali.​—Edw. 8:5.

19. Duzu a ɔwɔ kɛ yɛmaa ɔtɛnla yɛ adwenle nu a?

19 Saa ɛboka “menli ekpunli kpole” ne anwo a ɛnee ɛlɛ anyelazo kɛnlɛma. Nyamenle kulo wɔ na ɔkpondɛ kɛ ɛboka ye abusua ne anwo. Ɔti bɔ mɔdenle yɛ mɔɔ sɔ ɔ nye la. Maa Nyamenle ɛwɔkɛ ne mɔ ɛdɛnla wɔ adwenle nee wɔ ahonle nu kenle ko biala. Maa ɛ nye ɛzɔ adenle mɔɔ wɔnyia ɛlɛsonle yɛ anwuma Selɛ ne la, na maa ɛ nye ɛlie anyelazo mɔɔ ɛlɛ kɛ ɛbaye ye ayɛlɛ dahuu la anwo!

EDWƐNE 107 Nyamenle Ɛyɛ Ɛlɔlɛ Nwo Neazo

^ ɛden. 5 Amaa abusua bie anye alie la, ɔwɔ kɛ bɛ nuhua biala nwu mɔɔ ɔwɔ kɛ ɔyɛ la na ɔboa menli mɔɔ ɛha la. Selɛ ne fi ɛlɔlɛ nu di abusua ne anyunlu, ɔ ye boa ye yɛɛ ngakula ne mɔ noko tie bɛ awovolɛ. Zɔhane ala a Gyihova abusua ne de a. Yɛ Nyamenle ne lɛ bodane bie maa yɛ, ɔti saa yɛbɔ yɛ ɛbɛla kɛ mɔɔ zɔhane bodane ne kile la a, yɛbaboka Gyihova abusua ne mɔɔ sonle ye la anwo dahuu.

^ ɛden. 55 NVONINLI NWO EDWƐKƐ: Kɛmɔ bɛbɔle yɛ kɛ Nyamenle ɛsaso la ati, ɔlɛboa agyalɛma bie yeamaa bɛala ɛlɔlɛ nee ahunluyelɛyelalɛ ali bɛahile bɛ nwo nee bɛ mra ne mɔ. Agyalɛma ne kulo Gyihova. Bɛlɛtete bɛ mra ne mɔ bɛamaa bɛahulo Gyihova na bɛazonle ye bɛava bɛahile kɛ bɛ nye sɔ awolɛ ahyɛlɛdeɛ ne. Awovolɛ ne mɔ ɛlɛdua vidio zo ahilehile deɛmɔti Gyihova vale Gyisɛse maanle kɛ ɛkpɔnedeɛ la anu ahile bɛ. Eza bɛlɛkilehile bɛ kɛ wɔ Paladaese ne mɔɔ bara la anu, yɛbanlea azɛlɛ ne nee nane nane ne mɔ anwo zo dahuu.