Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

EDWƐKƐ 34

Sukoa Debie Fi Baebolo Ngapezo Nu

Sukoa Debie Fi Baebolo Ngapezo Nu

“Bɛdabɛ mɔɔ bɛlɛ nwunu la bɛade ɔ bo.”​—DAN. 12:10.

EDWƐNE 98 Ngɛlɛlera Ne Vi Nyamenle Sunsum Nu

MƆƆ YƐBAZUKOA a

1. Duzu a bahola aboa yɛ yeamaa yɛ nye alie Baebolo ngapezo ɛzukoalɛ nwo a?

 ADIEMA kpavolɛ bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye Ben la hanle kɛ: “Me nye die Baebolo ngapezo ɛzukoalɛ nwo.” Ɛ nee ye yɛ adwenle ɔ? Anzɛɛ Baebolo ngapezo ɛzukoalɛ ka wɔ ɛzulolɛ ekyi ɔ? Bie bɔbɔ a ɛbade nganeɛ kɛ bɛ ɛzukoalɛ ɛnyɛ fɛ. Noko saa ɛsukoa deɛmɔti Gyihova maanle bɛhɛlɛle ye wɔ ye Edwɛkɛ ne anu la anwo ninyɛne dɔɔnwo a, bie a ɔbamaa wɔahakyi wɔ adwenle.

2. Duzu a yɛbazuzu nwo wɔ edwɛkɛ ɛhye anu a?

2 Wɔ edwɛkɛ ɛhye anu, yɛbazuzu deɛmɔti ɔwɔ kɛ yɛsukoa Baebolo ngapezo ne mɔ nee kɛzi yɛbazukoa bɛ la anwo. Akee yɛbazuzu ngapezo nwiɔ mɔɔ wɔ Daneɛle buluku ne anu la anwo na yɛanlea kɛzi yɛte ɔ bo a ɔbaboa yɛ ɛnɛ la.

DUZU ATI A ƆWƆ KƐ YƐSUKOA BAEBOLO NGAPEZO A?

3. Saa yɛbade Baebolo ngapezo bo a, duzu a ɔhyia kɛ yɛyɛ a?

3 Saa yɛbade Baebolo ngapezo bo a, ɔhyia kɛ yɛkpondɛ moalɛ. Suzu neazo ɛhye anwo. Fa ye kɛ ɛlɛtu adenle wɔahɔ ɛleka bie mɔɔ ɛnze ɛkɛ ne la, noko ɛ nee ɛ gɔnwo bie mɔɔ ze ɛkɛ ne kpalɛ la a lua a. Ɔze ɛleka mɔɔ bɛdwu nee ɛleka mɔɔ adenle ne ko biala kɔ la kpalɛ. Ye biala anu, ɛ nye balie kɛ ɛ gɔnwo ne liele dole nu kɛ ɔ nee wɔ bahɔ la! Zɔhane ala a Gyihova ze ɛleka mɔɔ yɛdwu wɔ ewiade ye anu yɛɛ ɔze mɔɔ la yɛ nyunlu la a. Ɔti amaa yɛade Baebolo ngapezo bo la, ɔwɔ kɛ yɛbɛlɛ yɛ nwo aze yɛsɛlɛ Gyihova moalɛ.​—Dan. 2:28; 2 Pita 1:19, 20.

Yɛsukoa Baebolo ngapezo a, ɔbaboa yɛ yeamaa yɛaziezie yɛ nwo yɛamaa edwɛkɛ mɔɔ ɔbasisi kenle bie la (Nea ɛdendɛkpunli 4)

4. Duzu ati a Gyihova maanle bɛhɛlɛle ngapezo ngakyile wɔ ye Edwɛkɛ ne anu a? (Gyɛlɛmaya 29:11) (Eza nea nvoninli ne.)

4 Kɛ mɔɔ awovolɛ kpalɛ biala yɛ la, Gyihova kulo kɛ ɔ mra nyia kenle bie mɔɔ yɛ anyelielɛ. (Kenga Gyɛlɛmaya 29:11.) Noko Gyihova ɛnle kɛ alesama awovolɛ la, yemɔ ɔkola ɔka mɔɔ bazi kenle bie la pɛpɛɛpɛ. Yemaa bɛhɛlɛ ngapezo ngakyile wɔ ye Edwɛkɛ ne anu amaa yɛanwu ninyɛne mɔɔ basisi la kolaa na bɛasisi. (Aye. 46:10) Baebolo ngapezo ne mɔ le ahyɛlɛdeɛ ngɛnlɛma mɔɔ vi yɛ anwuma Selɛ ne ɛkɛ a. Noko kɛ ɔkɛyɛ na wɔalie wɔali kɛ mɔɔ Baebolo ne ka la amgba bara nu ɛ?

5. Duzu a mgbavolɛ nee mbɛlɛra bahola azukoa avi Max anwubielɛ ne anu a?

5 Saa yɛ mediema ngakula kɔ sukulu a, bɛdabɛ mɔɔ bɛlɛ ɛbulɛ ekyi bie ala anzɛɛ bɛnlɛ ɛbulɛ fee bɛmmaa Baebolo ne la a ɛbɔ bɛ ɛyia a. Bɛ edwɛkɛ nee bɛ nyɛleɛ bahola amaa adiema kakula bie adwenle nu ayɛ ye kesee. Tie adiema bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye Max la anwubielɛ ne. Ɔhanle kɛ, “Mɔɔ mele kakula kpavolɛ la, ɛnee mengola mennwu ye saa nɔhalɛ ɛzonlenlɛ ne a me awovolɛ ɛlɛfa ahilehile me la a, yɛɛ saa amgba Nyamenle sunsum ne a bɛvale bɛhɛlɛle Baebolo ne a.” Duzu a ye awovolɛ yɛle a? Ɔhanle kɛ, “Ɛnee meze kɛ ɔgyegye bɛ bɔbɔ ɛdeɛ, noko bɛziele bɛ nwo dii.” Max awovolɛ vale Baebolo ne buale ye kpuya ne mɔ. Max noko yɛle debie. Ɔhanle kɛ: “Medame mumua ne menzukoale Baebolo ngapezo na me nee ngakula gyɛne zuzule mɔɔ menzukoale la anwo.” Duzu a vile nu rale a? Max hanle kɛ, “Yemɔ anzi, menliele menlile bɔkɔɔ kɛ bɛvale Nyamenle sunsum ne a bɛhɛlɛle Baebolo ne a!”

6. Saa wɔ adwenle nu yɛ wɔ kesee a, duzu a ɔhyia kɛ ɛyɛ a, na duzu ati ɔ?

6 Saa wɔ adwenle nu bɔ ɔ bo kɛ ɔyɛ wɔ kesee kɛ Baebolo ne anu edwɛkɛ ne le nɔhalɛ kɛ mɔɔ ɔdole Max la a, ɔnle kɛ ɛmaa wɔ adwenle bua wɔ fɔlɛ. Noko ɔhyia kɛ ɛyɛ nwolɛ debie. Adwenle nu keseeyɛlɛ le kɛ nrɛlana la. Saa wɔammaa ɛ nye angɔ nwolɛ a, ngyikyingyikyi ɔbahola yeazɛkye debie mɔɔ sonle bolɛ la. Amaa wɔaye “nrɛlana” mɔɔ ɛlɛsɛkye wɔ diedi ne la wɔavi ɛkɛ la, ɛbahola wɔabiza ɛ nwo kɛ, ‘Asoo medie mɔɔ Baebolo ne ka ye wɔ kenle bie anwo la medi?’ Saa wɔ adwenle ɛnzi wɔ pi a, yemɔ ɔwɔ kɛ ɛsukoa Baebolo ngapezo mɔɔ ɛra nu dɛba la. Kɛ ɔkɛyɛ na wɔahola wɔayɛ ye zɔ ɛ?

KƐZI ƐBAZUKOA BAEBOLO NGAPEZO LA

Amaa yɛava yɛ nwo yɛado Gyihova anwo zo kɛ mɔɔ Daneɛle yɛle la, ɔwɔ kɛ yɛfa mɛlɛbɛnwoaze nee adwenle kpalɛ yɛsukoa Baebolo ngapezo na yɛtɔ alagye yɛsukoa ye kpalɛ (Nea ɛdendɛkpunli 7)

7. Kɛzi bɛsukoa ngapezo la anwo neazo boni a Daneɛle yɛle a? (Daneɛle 12:10) (Eza nea nvoninli ne.)

7 Daneɛle yɛle kɛzi bɛsukoa ngapezo la anwo neazo kɛnlɛma. Ɔvale adwenle kpalɛ a ɔzukoale ngapezo a, yemɔ a le kɛ ɔkulo kɛ ɔnwu nɔhalɛ ne. Eza Daneɛle bɛlɛle ɔ nwo aze, ɛnee ɔze kɛ Gyihova bamaa bɛdabɛ mɔɔ bɛze ye na bɛfa ye ɛbɛlabɔlɛ nwo ngyinlazo ne mɔ mɔɔ nwolɛ te la bɛbɔ bɛ ɛbɛla la ade ngapezo ne mɔ abo. (Dan. 2:27, 28; kenga Daneɛle 12:10.) Daneɛle vale ɔ nwo dole Gyihova anwo zo kpondɛle moalɛ ɔvale ɔhilele kɛ ɔbɛlɛ ɔ nwo aze. (Dan. 2:18) Eza Daneɛle dɔle alagye zukoale debie kpalɛ. Ɔvale Ngɛlɛlera ne mɔ mɔɔ ɛnee wɔ ɛkɛ wɔ ye mekɛ zo la ɔyɛle neɛnleanu. (Gyɛ. 25:11, 12; Dan. 9:2) Kɛzi ɛbahola wɔazukoa Daneɛle ɛ?

8. Duzu ati a bie mɔ ɛnlie ɛnli kɛ Baebolo ngapezo ba nu a, na duzu a ɔwɔ kɛ yɛyɛ a?

8 Suzu deɛmɔti ɛlɛsukoa ngapezo ne la anwo. Kɛ mɔɔ amgba ɛkulo kɛ ɛnwu nɔhalɛ ne la ati a ɛkulo kɛ ɛsukoa Baebolo ngapezo ne ɔ? Saa zɔhane a ɔde a, ɛnee Gyihova baboa wɔ. (Dwɔn 4:23, 24; 14:16, 17) Duzu bieko a bamaa awie azukoa ngapezo a? Bie mɔ yɛ zɔ ɔluakɛ bɛkpondɛ kɛ bɛnyia daselɛ mɔɔ kile kɛ Baebolo ne ɛnvi Nyamenle ɛkɛ la. Bɛte nganeɛ kɛ saa bɛnwu ye zɔhane a, yemɔ ɔbamaa bɛdabɛ mumua ne bɛahola bɛazi mɔɔ le kpalɛ nee mɔɔ le ɛtane la anwo kpɔkɛ na bɛava bɛabɔ bɛ ɛbɛla. Noko, ɔwɔ kɛ yɛfa adwenle kpalɛ yɛsukoa. Eza ɔwɔ kɛ yɛnyia subane bie mɔɔ anwo hyia la amaa yɛade Baebolo ngapezo bo.

9. Amaa yɛade Baebolo ngapezo bo la, subane boni a yɛhyia nwo a? Kilehile nu.

9 Bɛlɛ ɛ nwo aze. Gyihova ɛbɔ ɛwɔkɛ kɛ ɔbaboa bɛdabɛ mɔɔ bɛbɛlɛ bɛ nwo aze la. (Gye. 4:6) Ɔti ɔwɔ kɛ yɛsɛlɛ Ye kɛ ɔboa yɛ ɔmaa yɛde Baebolo ngapezo bo. Eza ɔwɔ kɛ yɛdie yɛto nu kɛ yɛhyia akɛlɛ nɔhavo ne mɔɔ Gyihova dua ɔ nwo zo ɔmaa yɛ aleɛ wɔ mekɛ kpalɛ nu la moalɛ. (Luku 12:42) Gyihova ɛnle basabasa Nyamenle, ɔti ɔbalua adenle kokye ala azo a yeaboa yɛ yeamaa yɛade nɔhalɛ mɔɔ wɔ ye Edwɛkɛ ne anu la abo a.​—1 Kɔl. 14:33; Ɛfɛ. 4:4-6.

10. Duzu a ɛsukoa ɛfi Esther anwubielɛ ne anu a?

10 Tɔ alagye sukoa ye kpalɛ. Dimoa kpa ngapezo bie mɔɔ ɛ nye die nwolɛ la na yɛ nwolɛ neɛnleanu. Zɔhane a adiema bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye Esther la yɛle a. Ɛnee ɔ nye die ngapezo ngakyile mɔɔ fale Mɛzaya ne ɛralɛ nwo la anwo. Ɔhanle kɛ: “Mɔɔ menlile ɛvolɛ 15 la, membɔle ɔ bo kɛ meyɛ neɛnleanu meakpondɛ daselɛ mɔɔ kile kɛ bɛhɛlɛle ngapezo ɛhye mɔ kolaa na bɛawo Gyisɛse la.” Mɔɔ ɔgengale Nyevile Wulera Nwomamobɔleɛ ne anwo debie la, ɔmaanle ɔliele ɔlile. Ɔhanle kɛ: “Bɛhɛlɛle bie mɔ kolaa na bɛawo Kelaese, ɔti ngapezo ne mɔ mɔɔ wɔ nu la vi Nyamenle ɛkɛ.” Esther hanle kɛ: “Ɛnee ɔwɔ kɛ mekenga ninyɛne bie mɔ fane dɔɔnwo na meade ɔ bo.” Noko ɔ nye ɛlie kɛ ɔbɔle mɔdenle ɔyɛle ye zɔ la. Mɔɔ ɔdɔle alagye ɔzukoale Baebolo ngapezo ngakyile la, ɔhanle kɛ, “Medame mumua ne menwu ye wienyi kɛ Baebolo ne le nɔhalɛ!”

11. Saa yɛdayɛ mumua ne yɛnwu ye kɛ Baebolo ne le nɔhalɛ a, kɛzi ɔboa yɛ ɛ?

11 Saa yɛnwu kɛzi ngapezo mɔɔ wɔ Nyamenle Edwɛkɛ ne anu la bie mɔ ɛra nu dɛba la a, ɔmaa yɛnyia anwodozo kpole wɔ Gyihova nee adenle mɔɔ ɔdua zo ɔkile yɛ adenle la anu. Bieko, Baebolo ngapezo ne mɔ boa yɛ maa yɛnyia kenle bie nwo anyelazo kpalɛ ɔnva nwo sɔnea ngakyile mɔɔ yɛlɛyia ye kɛkala la. Maa yɛzuzu ngapezo nwiɔ mɔɔ Daneɛle hɛlɛle mɔɔ ɛlɛba nu la anwo sikalɛ. Saa yɛte ɔ bo a ɔbahola yeaboa yɛ yeamaa yɛasisi kpɔkɛ kpalɛ.

KƐZI BULALƐ NEE NDƐTƐLƐ EGYAKƐ TABOA NE ANWO EDWƐKƐ NE FALE Ɛ NWO Ɛ?

12. ‘Bulalɛ nee ndɛtɛlɛ mɔɔ ɛli afonla la’ egyakɛ taboa ne gyi ɛkɛ maa duzu? (Daneɛle 2:41-43)

12 Kenga Daneɛle 2:41-43. Wɔ ɛlalɛ ne mɔɔ Daneɛle hilele ɔ bo hilele Belemgbunli Nɛbukadenɛza la anu, ananze ne mɔɔ belemgbunli ne nwunle ye la agyakɛ taboa ne le ‘bulalɛ nee ndɛtɛlɛ mɔɔ ɛli afonla.’ Saa yɛfa ngapezo ɛhye yɛtoto gyɛne mɔɔ wɔ Daneɛle nee Yekile mbuluku ne mɔ anu la anwo a, yɛbahola yɛaha kɛ egyakɛ taboa ne gyi ɛkɛ maa Anglo-America tumililɛ ne mɔɔ ɛlɛnea ewiade amuala azo ɛnɛ la. Daneɛle hanle ewiade tumililɛ ɛhye anwo edwɛkɛ kɛ, “belemgbunlililɛ ne foa bie bayɛ se na foa bie ayɛ bɛtɛɛ.” Duzu ati a foa bie bayɛ bɛtɛɛ a? Ɔluakɛ ndɛtɛlɛ ne, mɔɔ gyi ɛkɛ ne maa koahweabanema ne la ɛmmaa ɔnnyia adenle ɔnla ye anwosesebɛ mɔɔ le kɛ bulalɛ la ali. b

13. Kɛmɔ yɛte ngapezo ɛhye abo la ati, nɔhalɛ mɔɔ anwo hyia la boni mɔ a yɛnwu ye a?

13 Kɛzi Daneɛle hilehilele ananze ne mɔɔ wɔ ɛlalɛ ne anu, titili ɔ gyakɛ taboa ne anu la, ɛmaa yɛnwu nɔhalɛ edwɛkɛ dɔɔnwo. Mɔɔ limoa, Anglo-America Ewiade Tumililɛ Ne ɛhile kɛ ɔ nwo yɛ se wɔ ndenle bie mɔ azo. Kɛ neazo la, ɔboka nwo a bɛlile konim wɔ Ewiade Konle I nee Ewiade Konle II la anu a. Noko ewiade tumililɛ ɛhye anwosesebɛ ne ɛha aze yɛɛ ɔbahɔ zo yeaha aze ɔluakɛ ɔdaye mumua ne ye maanlema dwazo tia bɛ nwo. Mɔɔ tɔ zo nwiɔ, Anglo-America a le tumililɛ mɔɔ li awieleɛ mɔɔ bali tumi kolaa na Nyamenle Belemgbunlililɛ ne azɛkye alesama arelemgbunlililɛ kɔsɔɔti a. Ɔyɛ a maanle maanle gyɛne badwazo atia Anglo-America Ewiade Tumililɛ Ne bɔbɔ ɛdeɛ, noko bɛnrɛhola bɛnrɛlie ye tumililɛ ne. Yɛze ye zɔ, ɔluakɛ “bolɛ ne” mɔɔ gyi ɛkɛ maa Nyamenle Belemgbunlililɛ ne la babubu ananze ne agyakɛ taboa ne, foa ne mɔɔ gyi ɛkɛ maa Anglo-America tumililɛ ne la.​—Dan. 2:34, 35, 44, 45.

14. Saa yɛte bulalɛ nee ndɛtɛlɛ egyakɛ taboa ne anwo ngapezo ne abo a, kɛzi ɔbaboa yɛ yeamaa yɛasisi kpɔkɛ kpalɛ ɛ?

14 Ɛdie ɛdi kɛ Daneɛle ngapezo ne mɔɔ fale bulalɛ nee ndɛtɛlɛ egyakɛ taboa ne anwo la le nɔhalɛ ɔ? Saa ɛdie ɛdi a, ɔbaha kɛzi ɛbɔ wɔ ɛbɛla la. Ɛnrɛbɔ mɔdenle kɛ ɛkpondɛ anwonyia wɔ ewiade mɔɔ ɔnrɛhyɛ bɛbazɛkye ye la anu. (Luku 12:16-21; 1 Dwɔn 2:15-17) Eza saa ɛte ngapezo ɛhye abo a, ɔbaboa wɔ yeamaa wɔanwu kɛzi edwɛkɛhanlɛ nee ngilehilelɛ gyima ne anwo hyia la. (Mat. 6:33; 28:18-20) Ɛsukoa ngapezo ɛhye ɛwie a, biza ɛ nwo kɛ, ‘Asoo kpɔkɛ mɔɔ mesisi la kile kɛ medie medi kɛ ɔnrɛhyɛ Nyamenle Belemgbunlililɛ ne bazɛkye alesama arane kɔsɔɔti ɔ?’

KƐZI “SƆLƆ BELEMGBUNLI NE” NEE “NYIAKƐ BELEMGBUNLI NE” ANWO EDWƐKƐ NE FALE Ɛ NWO Ɛ?

15. Nwane mɔ a le “sɔlɔ belemgbunli ne” nee “nyiakɛ belemgbunli ne” ɛnɛ a? (Daneɛle 11:40)

15 Kenga Daneɛle 11:40. Daneɛle tile 11 ne ka arelemgbunli anzɛɛ maanyɛlɛ tumi nwiɔ mɔɔ ko biala ɛlɛpele kɛ ɔdi ewiade amuala azo tumi la anwo edwɛkɛ. Saa yɛfa ngapezo ɛhye yɛtoto gyɛne mɔɔ wɔ Baebolo ne anu la anwo a, yɛkola yɛnwu ye kɛ “sɔlɔ belemgbunli ne” a le Russia nee maanle mɔɔ bɛgyi ɔ nzi la yɛɛ “nyiakɛ belemgbunli ne” a le Anglo-America Ewiade Tumililɛ ne. c

Saa yɛnwu kɛ dwazotia mɔɔ “sɔlɔ belemgbunli ne” nee “nyiakɛ belemgbunli ne” fa ba yɛ nwo zo la maa Baebolo ngapezo ba nu a, ɔmmaa adwenleadwenle ɛndɔ yɛ nwo, emomu ɔmaa yɛ diedi nu yɛ se (Nea ɛdendɛkpunli 16-18)

16. Ngyegyelɛ boni mɔ a menli mɔɔ de “sɔlɔ belemgbunli ne” tumililɛ bo la yia a?

16 “Sɔlɔ belemgbunli ne” yɛ Nyamenle menli mɔɔ wɔ ye tumililɛ bo la kpɔdekpɔde. Bɛbo Gyihova Alasevolɛ bie mɔ yɛɛ bɛgua bɛ efiade ɔlua bɛ diedi ti. Yɛ mediema ne mɔ ɛmmaa “sɔlɔ belemgbunli ne” kpɔdekpɔdeyɛlɛ ne ɛnga bɛ ɛzulolɛ, emomu ɔmaa bɛ diedi nu yɛ se. Duzu ati ɔ? Ɔluakɛ yɛ mediema ne mɔ ze kɛ Nyamenle menli mɔɔ bɛlɛyɛ bɛ kpɔdekpɔde la maa ngapezo mɔɔ wɔ Daneɛle buluku ne anu la ba nu. d (Dan. 11:41) Saa yɛnwu ɛhye a ɔbaboa yɛ yeamaa yɛ anyelazo ne ayɛ kpole na yɛahɔ zo yɛali nɔhalɛ yɛamaa Gyihova.

17. Ngyegyelɛ boni mɔ a Nyamenle menli ɛyia wɔ “nyiakɛ belemgbunli ne” tumililɛ bo a?

17 Wɔ tete ne, “nyiakɛ belemgbunli ne” noko tetale Gyihova menli. Kɛ neazo la, wɔ ɛvoya 20 ne mɔlebɛbo, kɛmɔ mediema dɔɔnwo ɛngyinla afoa biala la ati, bɛguale bɛ efiade yɛɛ bɛyele Alasevolɛ ngakula bie mɔ bɛvile sukulu nu ɔlua deɛ ko ne ala ati. Kenlensa ye bɔbɔ, Gyihova azonvolɛ mɔɔ wɔ belemgbunli zɔhane tumililɛ bo la ɛyia nɔhalɛ mɔɔ bɛdi bɛmaa Nyamenle Belemgbunlililɛ ne la anwo sɔnea dɔɔnwo wɔ ndenle gyɛne zo. Kɛ neazo la, saa bɛlɛbɔ ɛradolɛ nwo nolo a, bie a ɔbahwehwe Kilisienenli bie yeamaa yeagyinla maanyɛlɛ eku anzɛɛ maanyɛlɛ nu sonla bie anzi. Bie a ɔnrɛdo ɛra ne bie; noko wɔ ye adwenle nee ye ahonle nu, ɔgyi bie anzi. Noko amaa yɛahile kɛ yɛngyi afoa biala wɔ maanyɛlɛ nu la, tɛ mɔɔ yɛyɛ la ala a ɔwɔ kɛ yɛnea boɛ wɔ nwo a, eza ɔwɔ kɛ yɛnea boɛ wɔ mɔɔ yɛdwenle nwo nee kɛzi yɛte nganeɛ la anwo!​—Dwɔn 15:18, 19; 18:36.

18. Kɛzi ɔwɔ kɛ yɛyɛ yɛ nyɛleɛ wɔ manzonle mɔɔ la arelemgbunli nwiɔ ne avinli la anwo ɛ? (Eza nea nvoninli ne.)

18 Saa bɛdabɛ mɔɔ bɛnlɛ diedi wɔ Baebolo ngapezo nu la nwu kɛ ‘nyiakɛ belemgbunli ne ɛva ye mɛne ne ɛzɔ sɔlɔ belemgbunli ne’ ɛdeɛ ne anu a, bɛ ahonle tu kpalɛ. (Dan. 11:40, ɔbdw.) Arelemgbunli nwiɔ zɔhane mɔ lɛ akodeɛ nee bɔmbo mɔɔ bɛ nwo yɛ ɛzulolɛ mɔɔ bɛbahola bɛava bɛazɛkye debie biala mɔɔ wɔ azɛlɛ ye azo la. Noko yɛze kɛ Gyihova ɛnrɛmaa deɛ ɛhye ɛnrɛzi. (Aye. 45:18) Ɔti manzonle mɔɔ wɔ “sɔlɔ belemgbunli ne” nee “nyiakɛ belemgbunli ne” avinli la ɛngyegye yɛ, emomu ɔmaa yɛ diedi nu yɛ se. Ɔmaa ɔda ali kɛ ewiade ɛhye awieleɛ ne ɛbikye.

KƆ ZO SUKOA BAEBOLO NGAPEZO

19. Duzu a ɔwɔ kɛ yɛnwu ye wɔ Baebolo ngapezo nwo a?

19 Yɛnze kɛzi Baebolo ngapezo bie mɔ bara nu la. Ngapezonli Daneɛle bɔbɔ ande ninyɛne mɔɔ ɔhɛlɛle la amuala abo. (Dan. 12:8, 9) Noko saa yɛnze kɛzi ngapezo bie bara nu la a, yemɔ ɛngile kɛ ɔnrɛra nu. Noko yɛlɛ anwodozo bɔkɔɔ kɛ, Gyihova bamaa yɛanwu mɔɔ ɔhyia kɛ yɛnwu ye la wɔ mekɛ kpalɛ nu, kɛ mɔɔ ɔyɛle ye wɔ tete ne la.​—Emɔso 3:7.

20. Baebolo ngapezo boni mɔ a ɔnrɛhyɛ yɛbanwu kɛ bɛra nu a, na duzu a ɔwɔ kɛ yɛkɔ zo yɛyɛ a?

20 Bɛbabɔ “anzodwolɛ nee banebɔlɛ” nwo nolo. (1 Tɛs. 5:3) Akee ewiade maanyɛlɛ tumi ne mɔ bateta adalɛ ɛzonlenlɛ na bɛazɛkye ye bɔkɔɔ. (Yek. 17:16, 17) Bɛwie a bɛbateta Nyamenle menli. (Yiz. 38:18, 19) Ninyɛne ɛhye mɔ a bava Amagɛdɔn, konle mɔɔ li awieleɛ la ara a. (Yek. 16:14, 16) Yɛbahola yɛalie yɛali bɔkɔɔ kɛ, ɔnrɛhyɛ edwɛkɛ ɛhye mɔ basisi. Kolaa na mekɛ zɔhane adwu la, bɛmaa yɛhɔ zo yɛzukoa Baebolo ngapezo na yɛboa awie mɔ yɛmaa bɛyɛ zɔ yɛva yɛhile kɛ yɛ nye sɔ mɔɔ yɛ anwuma Selɛ ne mɔɔ lɛ ɛlɔlɛ la ɛyɛ la.

EDWƐNE 95 Wienyi Ne Kɔ Zo Ta

a Ɔnva nwo kɛzi ewiade tɛnlabelɛ ne ɛlɛsɛkye la, yɛbahola yɛanyia anwodozo kɛ ɔnrɛhyɛ ninyɛne bayɛ boɛ. Saa yɛsukoa Baebolo ngapezo a, ɔbamaa yɛanyia zɔhane anwodozo ne. Edwɛkɛ ɛhye bahilehile deɛmɔti ɔwɔ kɛ yɛsukoa ngapezo mɔɔ wɔ Baebolo ne anu la anu. Eza yɛbazuzu Daneɛle ngapezo ne mɔ anu nwiɔ anwo sikalɛ na yɛanlea kɛzi yɛdayɛ mumua ne yɛte ɔ bo a ɔbahola yeaboa yɛ la.

b Nea edwɛkɛ, “Gyihova Yele Ninyɛne ‘Mɔɔ Ɔnrɛhyɛ Na Yeazi La Ɔhilele’” mɔɔ wɔ June 1, 2012, Ɛzinzalɛ Arane ne ɛden. 7-9 la.

c Nea edwɛkɛ, “Kɛkala Nwane A Le ‘Sɔlɔ Belemgbunli Ne’?” wɔ May 2020, Ɛzinzalɛ Arane ne ɛden. 3-4.

d Nea edwɛkɛ, “Kɛkala Nwane A Le ‘Sɔlɔ Belemgbunli Ne’?” wɔ May 2020, Ɛzinzalɛ Arane ne ɛden. 7-9.