Ɔwɔ kɛ Kilisiene agyalɛma biala si ɛhye anwo kpɔkɛ amaa bɛanyia adwenle mɔɔ anu te la. Amaa bɛayɛ ɛhye la, ɔwɔ kɛ bɛfa Baebolo ngyinlazo bɛsuzu kɛzi IUD ne mɔ yɛ gyima la anwo kpalɛ.

Mɔɔ menli nwiɔ pɛ a ɛnee wɔ azɛlɛ ne azo, (yɛɛ wɔ Azuyilɛ ne anzi, menli mɔtwɛ pɛ a wɔ ɛkɛ) la, Gyihova zele bɛ kɛ: “Bɛlɔ, bɛyɛ mɔnwo mɔnwo.” (Mɔl. 1:28; 9:1) Baebolo ne ɛnga kɛ, ɔwɔ kɛ Kilisienema di mɛla ɛhye azo. Ɔti, ɔwɔ kɛ agyalɛma biala si kpɔkɛ kɛ bɛbava ayile bɛabɔ awolɛ nwo bane anzɛɛ nwu mekɛ mɔɔ bɛkulo kɛ bɛwo la. Duzu ninyɛne a ɔwɔ kɛ bɛsuzu nwo a?

Ɔwɔ kɛ Kilisienema fa Baebolo ngyinlazo suzu ayile biala mɔɔ bɛfa bɛbɔ awolɛ nwo bane la anwo. Ɛhye ati a bɛnye bɛ ko kɛ bɛfa bɛabɔ awolɛ nwo bane la. Bɛ ko mɔɔ bɛye la maa ɛnrenzɛlɛ mɔɔ anrɛɛ bamaa kakula avi nu ara la sɛkye. Baebolo ne ka kɛ saa awie ye ɔ ko a, ɔkile kɛ ɔmbu ngoane. (Ade. 20:13; 21:22, 23; Edw. 139:16; Gyɛ. 1:5) Na IUD mɔɔ bɛfa bɛdi gyima la noko ɛ?

Bɛhilehilele edwɛkɛ ɛhye anu wɔ May 15, 1979 The Watchtower ne mukelɛ 30-31. IUD mɔɔ zɔhane mekɛ ne ɛnee bɛta bɛfa bɛdi gyima la le wolɔba mɔɔ bɛfa bɛwula bɛ awodeɛ nu bɛfa bɛbɔ awolɛ nwo bane a. Bɛhanle ye wɔ edwɛkɛ ne anu kɛ, ɛnee bɛnze kɛzi zɛhae IUD ne yɛ gyima la kpalɛ. Dɔketama dɔɔnwo mɔɔ ɛbe la hanle kɛ IUD ne mɔ maa debie bie kɔ zo wɔ awodeɛ ne anu na ɔmmaa anworalɛ ne nee raalɛ ne kolonvia ne ɛmbɔ nu. Saa anworalɛ ne nee kolonvia ne ambɔ nu a, ɔkile kɛ ngoane fofolɛ ɛtɛbɔle ɔ bo.

Noko, daselɛ bie hilele kɛ ɔyɛ a anworalɛ ne nee kolonvia ne kola bɔ nu (fertilization). Saa anworalɛ ne nee kolonvia ne bɔ  nu a, ɔbahola yeanyi wɔ Fallopian tube ne anu (ectopic pregnancy) anzɛɛ yeahɔ awodeɛ ne anu. Saa ɔdwu awodeɛ ne anu a, IUD ne ɛnrɛmaa kolonvia ne mɔɔ anworalɛ ne ɛwolo nu la ɛnrɛdɛnla awodeɛ ne anu na ɔbamaa ɛnrenzɛlɛ ne azɛkye. Ɛhye bayɛ kɛ bɛ ko ɛyelɛ la. Edwɛkɛ ne dwulale ye kɛ: “Ɔwɔ kɛ Kilisienenli mɔɔ di nɔhalɛ mɔɔ ɔkulo kɛ ɔfa IUD ɔdi gyima la gyinla Baebolo ne azo suzu edwɛkɛ ɛhye anwo kpalɛ fa kile kɛ ɔbu ngoane kɛ ɔle nwuanzanwuanza.”​—Edw. 36:9.

Noko ɔvi mekɛ mɔɔ bɛhɛlɛle zɔhane edwɛkɛ ne wɔ 1979 la, bɛnyia anyuhɔlɛ dɔɔnwo wɔ abɔdeɛ nwo nrɛlɛbɛ nee ayileyɛlɛ nu.

Ɛnɛ, bɛnyia IUD ngakyile nwiɔ bieko bɛboka nwo. Yɛlɛ ko mɔɔ copper wɔ nu, na ɔkadwu 1988 la ɛnee bɛyɛ ye dɔɔnwo wɔ United States. Bieko, bɛyɛle IUD mɔɔ hormone wɔ nu la wɔ 2001. Duzu a yɛze ye wɔ kɛzi IUD nwiɔ ɛhye mɔ anu ko biala yɛ gyima la anwo a?

Copper: Kɛ mɔɔ yɛlimoa yɛha la, IUD ne mɔ maa ɔyɛ se kɛ anworalɛ ne bahola ava awodeɛ ne anu na ɔ nee kolonvia ne abɔ nu. Bieko, wɔ IUD mɔɔ copper wɔ nu la afoa nu, copper ne yɛ kɛ pɔezen la na ɔsɛkye anworalɛ ne. * Bieko, bɛkile kɛ IUD mɔɔ copper wɔ nu la nyia nwoma ne mɔɔ wɔ awodeɛ ne anu la azo tumi.

Hormone: Yɛlɛ IUD fofolɛ ngakyile mɔɔ hormone wɔ nu, na ɔle kɛ ayile mɔɔ bɛno bɛfa bɛbɔ ɛnrenzɛlɛ nwo bane la. IUD ɛhye mɔ yɛ gyima kɛ IUD dɛba ne mɔ la, noko eza bɛkpu hormone bɛgua awodeɛ ne anu. Wɔ mraalɛ bie mɔ afoa nu, ɛhye ɛmmaa bɛndo kolonvia, (ovulation). Nɔhalɛ nu, saa raalɛ ɛtɛtole kolonvia a, anworalɛ ne nee ye ɛnrɛbɔ nu. IUD ɛhye mɔ eza maa nwoma ne mɔɔ wɔ awodeɛ ne anu la yɛ ɛdɛbaa. * Eza ɔmaa nzule mɔɔ wɔ cervix ne anu la anu pi, amaa yeazi anworalɛ ne adenle na yeanvi raalɛ ne mraalɛ nu yeangɔ awodeɛ ne anu.

Kɛ mɔɔ yɛlimoa yɛnwu ye la, IUD nwiɔ ɛhye mɔ maa nwoma ne mɔɔ wɔ awodeɛ ne anu la yɛ ɛdɛbaa. Na saa raalɛ to kolonvia na anworalɛ ne nee ye bɔ nu ɛ? Bie a ɔbawolo awodeɛ ne anu, noko kɛmɔ nwoma ne mɔɔ wɔ awodeɛ ne anu la le ɛdɛbaa la ati, ɔnrɛhola ɔnrɛdɛnla ɛkɛ. Yemɔ bamaa ɛnrenzɛlɛ ne azɛkye. Noko, abɔdeɛ nrɛlɛbɛvolɛma die di kɛ ɛhye ɛnda ɛnzi, kɛ mɔɔ ɔyɛ a ɔsi wɔ ayile mɔɔ bɛno bɛfa bɛbɔ awolɛ nwo bane afoa nu la.

Ɔti, awie biala ɛngola ɛnzi ye pi kɛ, IUD mɔɔ copper anzɛɛ hormone wɔ nu la ɛmmaa anworalɛ ne nee kolonvia ne ɛmbɔ nu (fertilization). Noko neɛnleanu mɔɔ abɔdeɛ nrɛlɛbɛvolɛma ɛyɛ la kile kɛ, IUD ɛhye mɔ yɛ gyima kɛ mɔɔ yɛhilehile nu wɔ anwuma ɛkɛ la na bɛmmaa anworalɛ ne nee kolonvia ne ɛmbɔ nu, ɔti ɔmaa ɔyɛ se kɛ raalɛ ne bava ɛkolɛ.

Kilisiene agyalɛma mɔɔ bɛkulo kɛ bɛfa IUD bɛdi gyima la nee bɛ dɔketa ne bahola azuzu nwo. Ɔbahola yeaha IUD ngakyile mɔɔ bɛlɛ wɔ bɛ ɛkɛ, nvasoɛ mɔɔ wɔ zo nee ngyegyelɛ mɔɔ bamaa ɔ ye ayia la anwo edwɛkɛ ahile bɛ. Ɔnle kɛ agyalɛma ne maa awie biala, bɔbɔ bɛ dɔketa ne si mɔɔ ɔwɔ kɛ bɛyɛ la anwo kpɔkɛ maa bɛ. (Wlo. 14:12; Gal. 6:4, 5) Agyalɛma mumua ne a bazi ɛhye anwo kpɔkɛ a. Ɔwɔ kɛ bɛfa bɛyɛ bɛ bodane kɛ bɛyɛ mɔɔ sɔ Nyamenle anye amaa bɛanyia adwenle mɔɔ anu te la.​—Fa toto 1 Timote 1:18, 19; 2 Timote 1:3 anwo.