Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

ƐBƐLABƆLƐ NU EDWƐKƐ

Membɔle Afɔle Mendoale Yɛ Menle Ne

Membɔle Afɔle Mendoale Yɛ Menle Ne

“Saa ɛkɔ daselɛlilɛ a mmasia ɛba ɛke bieko. Saa ɛba a mebabubu ɛ gyakɛ.” Me papa ɛnwunlonwunlanlɛ ne ati, menvile sua nu. Ɛhye a le mekɛ mɔɔ limoa mɔɔ membɔle afɔle kɛ metoa yɛ Menle ne a. Ɛnee menyia ɛvolɛ 16 ala.

DUZU ati a me papa vale ɛya zɔhane a? Maa mengilehile nu. Bɛwole me wɔ July 29, 1929, na menyinle wɔ namule bie mɔɔ wɔ Bulacan mɔɔ wɔ Philippines la. Ɛnee yɛnlɛ ezukoa dɔɔnwo yɛɛ yɛtetele ninyɛne zo wɔ yɛ ɛbɛlabɔlɛ nu. Mɔɔ mele kakula la, Japan sogyama ratetale Philippines, na bɛbɔle ɔ bo kɛ bɛko. Noko kɛmɔ yɛ namule ne te ɔ nwo la ati, konle ne ambikye yɛ. Ɛnee yɛnlɛ riledio, tɛlevihyɛne nee adwelie kɛlata; ɔti awie mɔ a ɛnee bɛka konle ne anwo edwɛkɛ bɛkile yɛ a.

Yɛle ngakula mɔtwɛ na medame a metɔ zo nwiɔ a, menyianle ɛvolɛ mɔtwɛ la, me nana nee me nenya ravale me hɔle bɛ sua nu. Yɛle Katelekema, noko ɛnee me Nenya anye die ɛzonlenlɛ nwo, ɔti ɔliele ɛzonlenlɛ nwo mbuluku mɔɔ ɔ gɔnwo mɔ vale maanle ye la. Mekakye kɛ ɔvale Protection, Safety, yɛɛ Uncovered mbuluku ne mɔ mɔɔ wɔ Tagalog aneɛ nu * la nee Baebolo ne ɔhilele me. Me nye liele Baebolo ne ɛgengalɛ nwo, titili Edwɛkpa nna ne. Ɛhye maanle menyianle ɛhulolɛ kɛ mesukoa Gyisɛse neazo ne.​—Dwɔn 10:27.

MENZUKOALE KƐ MEBADOA YƐ MENLE NE

Japan sogyama vile Philippines wɔ 1945. Mekɛ zɔhane me awovolɛ zele me kɛ menzia membɛla sua nu. Ɔti, me nenya maanle mengɔle.

Yeangyɛ, wɔ December 1945, Gyihova Alasevolɛ mɔɔ bɛvi Angat la rahanle edwɛkɛ ne wɔ yɛ namule ne azo. Dasevolɛ kpanyinli ko rale yɛ sua nu na ɔhilehilele mɔɔ Baebolo ne ka fale “mekɛ mɔɔ li awieleɛ” anwo la anu. (2 Tim. 3:1-5) Ɔdole ɛsalɛ ɔvɛlɛle yɛ kɛ anrɛɛ yɛrɛla Baebolo ɛzukoalɛ mɔɔ bɛbayɛ ye wɔ namule bie mɔɔ bikye yɛ azo la bie. Me awovolɛ angɔ, noko mengɔle. Menli kɛyɛ 20 a hɔle a, na bie mɔ bizale Baebolo nu kpuya ngakyile.

Ɔluakɛ meande mɔɔ ɛnee bɛlɛka la amuala abo la ati, menyɛle kɛ mekɔ. Noko, mekɛ zɔhane anu, bɛbɔle ɔ bo kɛ bɛto Belemgbunlililɛ edwɛne. Me nye liele edwɛne ne anwo kpalɛ, ɔti meangɔ. Bɛdole edwɛne na bɛyɛle asɔne bɛwiele la, bɛzele yɛ kɛ Molɛ bieko bɛbayɛ nyianu wɔ Angat, ɔti anrɛɛ yɛrɛla.

Yɛ nuhua dɔɔnwo diale kɛyɛ mayɛle nnu (km 8) amaa yɛadwu debiezukoalɛ ne abo wɔ Cruz abusua ne sua nu. Menli 50 a hɔle a, na me nye liele kɛ ngakula mɔɔ wɔ nu bɔbɔ la maanle Baebolo nu kpuya mɔɔ yɛ se la anwo mualɛ la. Kenle ko bie mɔɔ yɛkpɔnenle debiezukoalɛ la, Adiema Damian Santos, adekpakyelɛnli bie mɔɔ anye ɛvi mɔɔ ɛnee ɔle kpanyinli wɔ sua ne azo la zele me kɛ menla. Yɛbɔle Baebolo nu adawu mekɛ tendenle wɔ nɔsolɛ zɔhane.

Mekɛ zɔhane yɛ nuhua dɔɔnwo mɔɔ yɛzukoale Baebolo ne anu mɔlebɛbo ngilehilelɛ ne la liele dole nu ndɛndɛ. Mengɔle nyianu ekyi la anzi, mediema ne mɔ bizale me nee awie mɔ gyɛne kɛ, “Bɛkulo kɛ bɛsɔne bɛ ɔ?” Membuale kɛ, “Ɛhɛe mekulo.” Ɛnee mekulo kɛ ‘mesonle me Menle, Kelaese.’ (Kɔl. 3:24) Yɛhɔle azule bie mɔɔ la ɛkɛ la anloa na bɛzɔnenle yɛ nuhua nwiɔ wɔ February 15, 1946.

Yɛnwunle kɛ, kɛ Kilisienema mɔɔ bɛzɔne yɛ la, ɔwɔ kɛ yɛka edwɛkɛ ne dahuu yɛfa yɛsukoa Gyisɛse. Me papa anye anlie mɔɔ menyɛle la anwo, ɔhanle kɛ, “Ɛle kakula somaa kɛ ɛbaha edwɛkɛ ne. Yɛɛ saa bɛwula wɔ nzule nu a, ɔngile kɛ ɔwɔ kɛ ɛka edwɛkɛ ne.” Mengilehilele nu kɛ, Nyamenle kulo kɛ yɛbɔ Nyamenle Belemgbunlililɛ ne anwo edwɛkpa ne nolo. (Mat. 24:14) Mendoale zo kɛ, “Ɔwɔ kɛ medi ɛwɔkɛ mɔɔ mebɔ Nyamenle la azo.” Mekɛ zɔhane a me papa nwunlonwunlanle me a, kɛ mɔɔ menvale membɔle me edwɛkɛ ne abo la. Ɛnee yeyɛ ye adwenle kɛ ɔnrɛmaa menrɛha edwɛkɛ ne. Mekɛ zɔhane a limoa mɔɔ ɛnee ɔwɔ kɛ mebɔ afɔle amaa meazonle Gyihova a.

Cruz abusua ne zele me kɛ membadɛnla bɛ nwo wɔ Angat. Eza bɛmaanle me nee bɛ ra raalɛ ekyi Nora anwosesebɛ kɛ yɛyɛ adekpakyelɛ. Yɛbɔle adekpakyelɛ gyima ne abo wɔ November 1, 1947. Nora zonlenle wɔ sua gyɛne zo, yɛɛ memboale daselɛlilɛ gyimalilɛ ne wɔ Angat.

MENYIANLE NWOLƐ ADENLE BIEKO MEMBƆLE AFƆLE

Menyɛle adekpakyelɛ gyima ne ɛvolɛ nsa la, adiema Earl Stewart mɔɔ yɛ gyima wɔ Bɛtɛle la maanle ɛdendɛlɛ bie hilele menli mɔɔ bo 500 la wɔ Angat ayia ɛleka bie. Ɔmaanle ɛdendɛlɛ ne wɔ Nrelenza nu, na mempɛle ye ɛdendɛlɛ ne sikalɛ wɔ Tagalog nu. Ɛvolɛ nsuu pɛ a menvale mengɔle sukulu a, noko ɛnee yɛ kilehilevolɛma dahuu fa Nrelenza di gyima. Debie bieko mɔɔ boale maanle mendele Nrelenza aneɛ ne abo kpalɛ la a le kɛ ɛnee Baebolo nwo mbuluku ekyi bie a yɛlɛ ye wɔ Tagalog aneɛ nu a. Ɔti, menzukoale dɔɔnwo ne ala wɔ Nrelenza nu. Mendele Nrelenza ne abo, na yemɔ a maanle mengilele ɛdendɛlɛ zɔhane nee gyɛne mɔɔ nzinlii bɛmaanle la abo a.

Adiema Stewart zele asafo ne kɛ edwɛkpatɛlɛvolɛma ne bahɔ Theocracy’s Increase Assembly mɔɔ bɛbayɛ ye wɔ 1950 wɔ New York, U.S.A. la, ɔti Bɛtɛle kulo kɛ adiema nrenyia ko anzɛɛ nwiɔ mɔɔ bɛle adekpakyelɛma la baboa wɔ Bɛtɛle. Meboka mediema mrenyia mɔɔ bɛvɛlɛle bɛ la anwo. Eza, mengyakyile ninyɛne mɔɔ me nye die nwo la ɛyɛlɛ na mengɔle Bɛtɛle.

Membale Bɛtɛle wɔ June 19, 1950, na membɔle me gyimalilɛ fofolɛ ne abo. Ɛnee sua dɛba kpole bie mɔɔ gyi azɛlɛ mɔɔ ye kpole bayɛ acre nwiɔ nee foa (ha 1) azo mɔɔ mbaka mgbole ɛbɔ ye ɛyia la a le Bɛtɛle ne a. Mediema mrenyia bulu nee nwiɔ mɔɔ bɛtɛgyale la a ɛnee sonle wɔ ɛkɛ a. Nwonlomɔ maangyee biala meyɛ gyima wɔ egyaade. Akee ɔvi kɛyɛ dɔne ngɔnla mɔɔ kɔ la, meto ninyɛne zo wɔ ɛleka mɔɔ bɛkpo ninyɛne la. Ye ewia zo metoa gyima ko ne ala azo. Mɔɔ edwɛkpatɛlɛvolɛma ne vi maanle maanle avinli nyianu ne rale bɔbɔ la, ɛnee metɛsonle wɔ Bɛtɛle. Menyɛle magazine mɔɔ bɛfa bɛanwa nee mɔɔ bɛhɛla la anwo gyima, eza bɛmaanle menliele nyɛvolɛ; menyɛle debie biala mɔɔ bɛzele me kɛ menyɛ la.

MENVILE PHILIPINES MENGƆLE GELEADE SUKULU

Wɔ 1952, me nye liele kɛ bɛvɛlɛle me nee mediema nsia gyɛne mɔɔ bɛvi Philippines la kɛ yɛhɔ Geleade Sukulu ne mɔɔ tɔ zo 20 bie la. Mɔɔ yɛhɔle United States la, ninyɛne mɔɔ yɛnwunle ye nee mɔɔ yɛyɛle la dɔɔnwo le fofolɛ wɔ yɛ nye zo. Ɛnee ɛbɛlabɔlɛ ne le ngakyile kolaa fi mɔɔ ɛnee meze ye wɔ namule ekyi ne mɔɔ mevi zo membale la anwo.

 

Me nee me gɔnwo mɔ sukuluma wɔ Geleade

Kɛ neazo la, ɛnee ɔwɔ kɛ yɛsukoa kɛ yɛbava sua nu ninyɛne mɔɔ yɛtɛnwunle bie ɛlɛ la yɛali gyima. Nɔhalɛ nu, ɛnee maanle nu tɛnlabelɛ ne noko le ngakyile! Kenle ko nwonlomɔ mɔɔ mendwazole la, ɛnee debie biala mɔɔ wɔ alie nwo la ɛyɛ fufule. Mekɛ zɔhane a limoa mɔɔ menwunle ezukɔtweaba a. Akee menwunle kɛ ɔyɛ ɛyɛlɛ kpalɛ!

Me nye liele ndetelɛ kpalɛ mɔɔ menyianle wɔ Geleade la anwo somaa, ɔti nzenzaleɛ ɛhye mɔ angyegye me. Kilehilevolɛma ne bɔ mɔdenle kpalɛ na bɛhilele yɛ kɛzi bɛsukoa debie na bɛyɛ neɛnleanu la. Ndetelɛ mɔɔ menyianle wɔ Geleade la maanle menyianle anyuhɔlɛ wɔ sunsum nu.

Menwiele sukulu ne la, bɛmaanle menyɛle adekpakyelɛ titili mekɛ ekyi wɔ Bronx mɔɔ wɔ New York City la. Wɔ July 1953, mengɔle New World Society Assembly ne mɔɔ bɛyɛle wɔ sua ko ne ala azo la bie. Bɛwiele nyianu ne la, mengɔdoale me gyima ne azo wɔ Philippines.

MENVILE SUAKPOLE NE AZO

Mediema mrenyia mɔɔ wɔ Bɛtɛle la maanle mengɔnyɛle maangyebakyi gyima. Ɛhye maanle menyianle nwolɛ adenle dɔɔnwo menzukoale yɛ Menle ne mɔɔ dudule adenle hɔle azuamgbole nee ngyikyi zo kɛ ɔkaboa Gyihova mboane ne la. (1 Pita 2:21) Bɛmaanle menyɛle maangyebakyi mɔɔ central Luzon ɛleka dɔɔnwo boka nwo la anu gyima, bɔra zɔhane a le kpole kpalɛ wɔ Philippines a. Bulacan, Nueva Ecija, Tarlac, nee Zambales boka nwo. Ɛnee ɔwɔ kɛ mefo Sierra Madre Awoka ne mɔ mɔɔ zolɛ le awolɛ la amaa meahola meahɔ azua bie mɔ azo. Ahale mɔɔ bɛfa menli nee keteke ɛngɔ ɛleka ɛhye mɔ. Ɔti, ɛnee ɔwɔ kɛ mesɛlɛ delavama mɔɔ bɛka ahale mgbole la kɛ bɛmaa mendɛnla mbaka mɔɔ bɛva bɛgua bɛ ahale ne mɔ anu la azo. Fane dɔɔnwo ne ala bɛmaa mefo bie, noko me nwo kyele me.

Asafo dɔɔnwo ne ala le ngyikyi yɛɛ bɛdele la ɛtɛkyɛle. Ɔti mɔɔ memboale mediema ne mɔ memaanle bɛyɛle debiezukoalɛ nee daselɛlilɛ gyima ne anwo ngyehyɛleɛ kpalɛ la, bɛ nye liele.

Nzinlii bɛmaanle mengɔnyɛle maangyebakyi bie mɔɔ Bicol maanzinli ne amuala boka nwo la anu gyima. Ekpunli dɔɔnwo mɔɔ adekpakyelɛ titilima ɛlɛtete bɛ wɔ azɛlɛsinli mɔɔ bɛtɛyɛle nuhua gyima ɛlɛ, na bɛte bɛ nwo la a wɔ ɛkɛ a. Wɔ sua ko anu, kuma bie mɔɔ bɛvu ye wɔ azɛlɛ bo na bɛva mbaka nwiɔ bɛgua ye avinli la a le bɛ tiefi a. Mɔɔ mentiale mbaka ne azo la, me nee mbaka ne amuala guale kuma ne anu. Ɔhyɛle ekyii na meahola meaziezie me nwo meahɔli debie nwonlomɔ ne!

Mɔɔ melɛsonle wɔ zɔhane maangyebakyi ne anu la yɛɛ membɔle ɔ bo kɛ medwenle Nora mɔɔ me nee ye bɔle adekpakyelɛ gyima ne abo la anwo a. Mekɛ zɔhane ɛnee ɔle adekpakyelɛ titili wɔ Dumaguete City, na mengɔkpɔlale ye. Yemɔ anzi, yɛhɛlɛle yɛ nwo ngɛlata mekɛ ekyi, na wɔ 1956 yɛgyale. Yɛvale dapɛne mɔɔ limoa wɔ yɛ agyalɛ ne anzi la yɛhɔkpɔlale asafo mɔɔ wɔ Rapu Rapu Bɔra ne azo la. Ɛnee ɔwɔ kɛ yɛfo awoka na yɛtia dɔɔnwo, noko nea anyelielɛ mɔɔ ɔyɛ kɛ yɛzonlenle mediema mɔɔ wɔ namule ɛhye mɔ azo kɛ agyalɛma a!

BƐVƐLƐLE YƐ WƆ BƐTƐLE BIEKO

Yɛyɛle neavolɛ adenduvo gyima ne kɛyɛ ɛvolɛ nna anzi la, bɛvɛlɛle yɛ kɛ yɛrɛla Bɛtɛle. Ɔti, mekɛ tendenle mɔɔ meva meyɛ gyima wɔ Bɛtɛle la bɔle ɔ bo wɔ January 1960. Meva mekɛ tendenle mezukoa ninyɛne dɔɔnwo mevi mediema mɔɔ lɛ ɛzonlelilɛ ngakyile la ɛkɛ, na Nora noko ɛyɛ gyima ngakyile dɔɔnwo wɔ Bɛtɛle.

Melɛmaa ɛdendɛlɛ wɔ nyianu bo na awie ɛlɛkile ɔ bo wɔ Cebuano aneɛ nu

Ɔle nyilalɛ kɛ menwu kɛ menli dɔɔnwo ɛlɛsonle Gyihova wɔ Philipines la. Mɔɔ membale Bɛtɛle kɛ kpavolɛ mɔɔ metɛgyale la, ɛnee nolobɔlɛma 10,000 a wɔ maanle ne anu a. Ɛnɛ, nolobɔlɛma mɔɔ bo 200,000 la a wɔ Philippines a, na Bɛtɛlema dɔɔnwo ɛlɛboa daselɛlilɛ gyima ne mɔɔ anwo hyia la.

Mekɛ ne ɛlɛkɔ la ɛnee ɔhyia kɛ yɛtɛlɛ Bɛtɛle sua ne anu. Neazo Eku ne zele yɛ kɛ yɛkpondɛ azɛlɛ mɔɔ bɛbazi sua fofolɛ mɔɔ le kpole wɔ zolɛ la. Me nee adiema ne mɔɔ nea ɛleka mɔɔ bɛpelente mbuluku azo la hɔle azua mɔɔ bikye ɔfese ne la, kɛ yɛkpondɛ awie mɔɔ ɔkulo kɛ ɔtɔne ye azɛlɛ la. Yɛanyia awie; azɛlɛ menle ko bɔbɔ zele yɛ kɛ: “Chinama ɛndɔne. Yɛtɔ.”

Melɛkile ɛdendɛlɛ mɔɔ Adiema Albert Schroeder ɛlɛmaa la abo

Noko, kenle ko bie mɔɔ yɛ nye ɛnla la azɛlɛ menle ko bizale yɛ saa yɛkulo kɛ yɛtɔ ye azɛlɛ ne a, ɔluakɛ ɛnee ɔlɛtu yeahɔ United States. Yemɔ maanle edwɛkɛ dɔɔnwo mɔɔ yɛ azibɛnwo la sisile. Awie gyɛne noko yɛle kɛ ɔtɔne ye azɛlɛ na ɔzile awie mɔ gyɛne mɔɔ de bikye ye la adua kɛ bɛdabɛ noko bɛdɔne bɛ ɛdeɛ. Yɛholale yɛdɔle nrenyia ne bɔbɔ mɔɔ hanle kɛ “Chinama ɛndɔne” la azɛlɛ ne. Yeangyɛ, Bɛtɛle sua ne kpole yɛle kɛ dɛba ne mɔnwo nsa. Ɛnee medie medi kɛ Gyihova Nyamenle kulo kɛ ɔba ye zɔ.

Wɔ 1950, ɛnee medame a mele ekyi kpalɛ wɔ Bɛtɛle abusua ne anu a. Ɛnɛ, me nee me ye a yɛyɛ mgbanyinli kpalɛ a. Metɛnunle me nwo kɛ mendoale yɛ Menle ne wɔ ɛleka biala mɔɔ ɔzele me kɛ mengɔ la. Nɔhalɛ nu, me awovolɛ dule me vile bɛ sua nu, noko Gyihova ɛmaa menyia abusua kpole mɔɔ me mediema diedima a wɔ nu la. Me adwenle nu ɛnyɛ me kesee fee kɛ Gyihova bamaa yɛ sa aha mɔɔ yɛhyia nwo la, ɔnva nwo gyimalilɛ mɔɔ yɛbanyia la. Me nee Nora anye sɔ nziezielɛ biala mɔɔ Gyihova ɛvi atiakunlukɛnlɛma nu ɛyɛ la, na yɛmaa awie mɔ anwosesebɛ kɛ bɛzɔ Gyihova bɛnlea.​—Mal. 3:10.

Mekɛ bie, Gyisɛse dole ɛsalɛ vɛlɛle adwuledievolɛ bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye Mateyu Livae la kɛ: “Bɛla badoa me.” Duzu a ɔyɛle a? ‘Ɔgyakyile debie biala wɔ ɛkɛ na ɔdwazole ɔdoale Gyisɛse.’ (Luku 5:27, 28) Medame noko menyianle nwolɛ adenle zɔhane ala, na melɛfi ahonle muala anu meamaa awie mɔ anwosesebɛ kɛ bɛdabɛ noko bɛyɛ bie na bɛbanyia nyilalɛ dɔɔnwo.

Ɔyɛ me fɛ kɛ melɛkɔ zo meazonle wɔ Philippines la

^ ɛden. 6 Gyihova Alasevolɛ a yɛle a, na ɛnɛ bɛnyɛ ye bieko.