Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

Mgbavolɛ Nee Mbɛlɛra, Bɛ Bɔvolɛ Ne Kulo Kɛ Bɛ Nye Die

Mgbavolɛ Nee Mbɛlɛra, Bɛ Bɔvolɛ Ne Kulo Kɛ Bɛ Nye Die

Ɔmaa wɔ ɛbɛla nu ninyɛne kpalɛ, wɔ mekɛ mɔɔ ɛde ngoane nu la.”​—EDW. 103:5.

EDWƐNE: 135, 39

1, 2. Saa yɛlɛsi kpɔkɛ wɔ ɛbɛlabɔlɛ nu a, kɛmɔti a nrɛlɛbɛ wɔ nu kɛ yɛbadie yɛ Bɔvolɛ ne a? (Nea mɔlebɛbo nvoninli ne mɔ.)

SAA ɛle kpavolɛ anzɛɛ bɛlɛra a, bie a bɛdu wɔ folɛ dɔɔnwo wɔ wɔ kenle bie nwo. Bie a kilehilevolɛma, folɛdulɛma anzɛɛ menli gyɛne ɛmaa wɔ anwosesebɛ kɛ ɛhɔ sukulu kpole na ɛkpondɛ gyima mɔɔ bɛtua kakɛ kpalɛ la. Noko Gyihova tu wɔ folɛ kɛ ɛyɛ debie gyɛne. Nɔhalɛ nu, ɔkulo kɛ ɛbɔ mɔdenle wɔ sukulu amaa saa ɛwie a wɔahola wɔanlea ɛ nwo. (Kɔl. 3:23) Noko saa ɛlɛsuzu mɔɔ hyia wɔ la anwo a, ɔkulo kɛ ɛfa tenlene ngyinlazo mɔɔ fale ye bodane nee mɔɔ ɔkulo kɛ yɛyɛ wɔ awieleɛ mekɛ ɛhye anu la ɛyɛ gyima.​—Mat. 24:14.

2 Kakye kɛ, Gyihova ze debie biala, ɔze kɛ ɔnrɛhyɛ ewiade ɛhye bara awieleɛ. (Aye. 46:10; Mat. 24:3, 36) Eza ɔze yɛ​—mɔɔ maa yɛ nye die na yɛ kunlu dwo yɛ nwo yɛɛ mɔɔ maa yɛ rɛle bɔ na yɛdi nyane la. Ɔti, saa ɔzɔho kɛ nrɛlɛbɛ wɔ alesama folɛdulɛ bie anu noko ɔngyi Nyamenle Edwɛkɛ ne azo a, nrɛlɛbɛ biala ɛnle nu.​—Mrɛ. 19:21.

‘NRƐLƐBƐ BIALA ƐNLE ƐKƐ MƆƆ KOLA GYINLA GYIHOVA ANYUNLU A’

3, 4. Kɛzi folɛdulɛ ɛtane mɔɔ Adam nee Yive lile ɔ nzi la hanle bɛ nee bɛ bo zo amra ɛ?

3 Folɛdulɛ ɛtane bɔle ɔ bo wɔ alesama tetedwɛkɛ nu wɔ mekɛ mɔɔ Seetan bɔle adalɛ mɔɔ limoa la. Seetan yɛle ɔ nwo folɛtuvolɛ mɔɔ le mgbanyizonle, na ɔzele Yive nee ɔ hu kɛ saa bɛyɛ mɔɔ bɛkulo la a, bɛ nye balie wɔ ɛbɛlabɔlɛ nu. (Mɔl. 3:1-6) Nɔhalɛ nu, ɛnee Seetan le angomedi. Ɛnee ɔkulo kɛ Adam nee Yive nee ɔ bo zo amra fea ɔ bo na bɛsonle ye tɛla kɛ bɛbazonle Gyihova. Noko, duzu a ɛnee yeyɛ yemaa bɛ a? Gyihova a vale debie biala mɔɔ bɛlɛ la maanle bɛ a​—bɛ tola kɛnlɛma ne, bɛ sonlabaka mɔɔ di munli yɛɛ aze mɔɔ bɛbahola bɛadɛnla ye dahuu la.

4 Ɔyɛ alɔbɔlɛ kɛ Adam nee Yive andie Nyamenle na bɛhwenle bɛ nwo bɛvile ɔ nwo la. Kɛ mɔɔ ɛze ye la, mɔɔ ɛvi nu ɛra la le ngyegyelɛ ngome. Bɛnwosonle na bɛwule kɛ mɔɔ felawɔse mɔɔ bɛde bɛvi baka zo yɛ la. Bɛ mra noko nwunle amaneɛ ɔlua bɛ ɛtane ne ati. (Wlo. 5:12) Yemɔ bɔbɔ, alesama dɔɔnwo kpa kɛ bɛnrɛdie Nyamenle. Bɛkulo kɛ bɛyɛ mɔɔ bɛkulo la. (Ɛfɛ. 2:1-3) Mɔɔ vile nu rale la maa yɛnwu ye wienyi kɛ, ‘nrɛlɛbɛ biala ɛnle ɛkɛ mɔɔ kola gyinla Gyihova anyunlu a.’​—Mrɛ. 21:30.

5. Anwodozo boni a Nyamenle lɛ ye wɔ alesama anu a, na asoo ɛhye gyi kpɔkɛ zo?

5 Noko, ɛnee Gyihova ze kɛ alesama bie mɔ mɔɔ ngakula mgbalɛ dɔɔnwo boka nwo la bazukoa ɔ nwo debie na bɛazonle ye. (Edw. 103:17, 18; 110:3) Nea kɛzi ɔ nye die ngakula ɛhye mɔ anwo a! Ɛnea a ɛboka bɛ nwo ɔ? Saa ɔle zɔ a, ɛnee ɛlɛnyia “ninyɛne kpalɛ” dɔɔnwo mɔɔ maa bɛ nye die la wɔavi Nyamenle ɛkɛ. (Kenga Edwɛndolɛ 103:5; Mrɛ. 10:22) Kɛ mɔɔ yɛbanwu ye kɛkala la, sunsum nu aleɛ kpalɛ dɔɔnwo, agɔnwolɛma kpalɛ, bodane kpalɛ yɛɛ nɔhalɛ fanwodi boka “ninyɛne kpalɛ” ɛhye mɔ anwo.

GYIHOVA DI BƐ SUNSUM NU NGYIANLƐ NWO GYIMA

6. Kɛmɔti a ɔwɔ kɛ ɛdwenle wɔ sunsum nu ngyianlɛ nwo a, na kɛzi Gyihova maa ɛ sa ka ye ɛ?

6 Yɛnle kɛ nane ne mɔ la, yɛlɛ sunsum nu ngyianlɛ mɔɔ yɛ Bɔvolɛ ne ala a bahola ali nwolɛ gyima a. (Mat. 4:4) Saa ɛfi wɔ ɛhulolɛ nu ɛtie ye a, ɛbanyia nwunu, wɔanwu nrɛlɛbɛ na ɛ nye alie. Gyisɛse hanle kɛ: “Anyelielɛ a le bɛdabɛ mɔɔ bɛze bɛ sunsum nu ngyianlɛ la.” (Mat. 5:3) Nyamenle dua ye Edwɛkɛ ne nee sunsum nu aleɛ dɔɔnwo mɔɔ “akɛlɛ nɔhavo nee nrɛlɛbɛvolɛ ne” fa maa yɛ la azo di yɛ sunsum nu ngyianlɛ nwo gyima. (Mat. 24:45) Nea kɛzi aleɛ ɛhye mɔ bɔ evuanlɛ na ɔle ngakyile a!​—Aye. 65:13, 14.

7. Nvasoɛ boni mɔ a wɔ sunsum nu aleɛ mɔɔ Nyamenle fa maa yɛ mɔɔ yɛbali la azo a?

7 Sunsum nu aleɛ mɔɔ Nyamenle fa maa wɔ la bamaa wɔanwu nrɛlɛbɛ na wɔ adwenle nu abuke. Ɛhye babɔ ɛ nwo bane wɔ ndenle dɔɔnwo azo. (Kenga Mrɛlɛbulɛ 2:10-14.) Kɛ neazo la, subane ɛhye mɔ maa ɛnwu adalɛ ngilehilelɛ mɔɔ bie a le kɛ Nyamenle ɛnle ɛkɛ la. Bɛbɔ ɛ nwo bane bɛfi adalɛ edwɛkɛ mɔɔ bɛka kɛ, ezukoa nee anwonyia maa bɛ nye die la anwo. Eza bɛboa wɔ bɛmaa ɛnwu atiakunluwɔzo ɛtane nee subane ngakyile mɔɔ ɛnle kpalɛ la na ɛtwe ɛ nwo ɛfi nwo. Ɔti, kɔ zo kpondɛ anwuma nrɛlɛbɛ nee adwenle nu ɛbukelɛ na bu bɛ kɛ bɛsonle bolɛ! Mekɛ mɔɔ ɛlɛnyia subane ngɛnlɛma ɛhye mɔ la, ɛbanwu ye wɔ wɔ ɛbɛlabɔlɛ nu kɛ Gyihova kulo wɔ na ɔkulo kɛ ɔwie wɔ boɛ.​—Edw. 34:8; Aye. 48:17, 18.

8. Kɛmɔti a ɔwɔ kɛ ɛbikye Nyamenle kɛkala ɛ, na kɛzi ɛhye baboa wɔ kenle bie ɛ?

8 Ɔnrɛhyɛ bɛbazɛkye Seetan ewiade ne amuala, na Gyihova a bayɛ yɛ ɛvealeka a. Nɔhalɛ nu, mekɛ bara bɔbɔ mɔɔ kyesɛ ɔdaye na yeava aleɛ mɔɔ yɛhyia la yeamaa yɛ. (Hab. 3:2, 12-19) Ɛhɛe, ɛnɛ a le mekɛ mɔɔ ɔwɔ kɛ ɛtie wɔ anwuma Selɛ ne na ɛmia anwodozo mɔɔ ɛlɛ ye wɔ ye nu la anu a. (2 Pita 2:9) Saa ɛyɛ zɔ a, ɔnva nwo biala mɔɔ bado wɔ la, ɛbade nganeɛ kɛ edwɛndolɛnli Devidi la, ɔhanle kɛ: “Mefa [Gyihova] mesie me nyunlu dahuu; ɔboalekɛ ɔgyi me sa fema zo, ɛhwee ɛngola me bo tu.”​—Edw. 16:8.

GYIHOVA MAA ƐNYIA AGƆNWOLƐMA MƆƆ TƐLA BIALA

9. (a) Kɛ mɔɔ Dwɔn 6:44 ka la, duzu a Gyihova yɛ a? (b) Duzu a maa yɛ gɔnwo mɔ Alasevolɛ mɔɔ yɛyia bɛ la yɛ ngakyile a?

9 Gyihova twe menli mɔɔ ɔkulo kɛ bɛboka ye sunsum nu abusua ne anwo la ɔbikye ɔ nwo, ɔtwe ahonlekpalɛma ɔba nɔhalɛ ɛzonlenlɛ nu ngyikyi ngyikyi. (Kenga Dwɔn 6:44.) Saa ɛyia awie mɔɔ ɔnle nɔhalɛ ne anu a, ɔ nwo edwɛkɛ boni a ɛze ye a? Bie a ye duma nee ɔ nwo edwɛkɛ ekyi bie ala a ɛze a. Noko, saa ɛyia Gyihova Dasevolɛ mɔɔ di nɔhalɛ la a, ɛze ɔ nwo edwɛkɛ yɛɛ ɔdaye noko ɔze wɔ; saa bɔbɔ asolo abusua, maanle nee amaamuo mɔɔ biala vi nu la a.

Gyihova kulo kɛ yɛnyia agɔnwolɛma kpalɛ na yɛfa sunsum nu bodane yɛsie yɛ nye zo (Nea ɛdendɛkpunli 9-12)

10, 11. Duzu a Gyihova menli kɔsɔɔti lɛ a, na kɛzi ɔboa yɛ ɛ?

10 Kɛ neazo la, bɛte ‘aneɛ’ mɔɔ bɛ nuhua biala ka la abo ndɛndɛ​—‘aneɛ tagyee’ mɔɔ le nɔhalɛ ne la. (Zɛf. 3:9) Ɛhye ati, ɛze mɔɔ ahenle die di fale Nyamenle anwo, ɛbɛlabɔlɛ nu ngyinlazo, kenle bie anyelazo nee mɔɔ bokɛboka nwo la. Ninyɛne zɔhane mɔ a anwo hyia kpalɛ mɔɔ ɔwɔ kɛ ɛnwu ye wɔ ahenle anwo a, ɛhye mɔ maa ɛnyia ye nu anwodozo na ɛdie ye ɛdi. Ninyɛne ɛhye mɔ a maa yɛkola yɛfa yɛ nwo agɔnwolɛ kpalɛ a.

11 Nɔhalɛ nu, kɛ Gyihova sonvolɛ la, ɛlɛ agɔnwolɛma kpalɛ mɔɔ tɛla biala wɔ ewiade amuala. Yeha kɛ ɛbayia bɛ! Saa ɛye Gyihova menli ɛsie ahane a, nwane bieko a ɛnyia ahyɛlɛdeɛ ɛhye mɔɔ sonle bolɛ la a?

GYIHOVA MAA ƐNYIA BODANE MƆƆ SONLE BOLƐ

12. Sunsum nu bodane mgbalɛ boni mɔ a ɛbahola wɔava wɔazie ɛ nye zo a?

12 Kenga Nolobɔvo ne 11:9–12:1. Ɛlɛ sunsum nu bodane ko anzɛɛ dɔɔnwo mɔɔ ɛlɛpele wɔadwu nwo ɔ? Bie a ɛlɛbɔ mɔdenle kɛ ɛbagenga Baebolo ne foa bie dahuu. Anzɛɛ bie a ɛlɛbɔ mɔdenle kɛ ɛbanyia anyuhɔlɛ wɔ ɛdendɛlɛ ɛmaanlɛ nee ngilehilelɛ nu. Kɛ ɔde ye biala la, saa ɛnwu anyuhɔlɛ bie anzɛɛ awie mɔ nwu ye na bɛkanvo wɔ a, kɛzi ɛte nganeɛ ɛ? Nɔhalɛ nu, ɛte nganeɛ kɛ wɔyɛ deɛ na ɔmaa ɛ nye die. Ɔwɔ kɛ ɛmaa ɛ nye die ɔluakɛ ɛlɛyɛ mɔɔ Gyihova kulo kɛ ɛyɛ la, na zɔhane a Gyisɛse yɛle a.​—Edw. 40:8; Mrɛ. 27:11.

13. Kɛzi Nyamenle ɛzonlenlɛ le kpalɛ tɛla nwonane afoa nu ninyɛne ɛkpondɛlɛ ɛ?

13 Saa ɛfa sunsum nu ninyɛne ɛsie ɛ nye zo a, ɛnee ɛlɛyɛ gyima mɔɔ yɛ ahunlundwolɛ kpalɛ la, ɔluakɛ nvasoɛ wɔ zo. Ɛzoanvolɛ Pɔɔlo hɛlɛle kɛ: “Bɛgyinla kpundii, bɛzi pi, dahuu bɛyɛ dɔɔnwo wɔ Awulae gyima ne anu, na bɛnwu ye kɛ Awulae ati bɛ ɛvɛlɛ ɛnrɛyɛ gyɛne.” (1 Kɔl. 15:58) Saa awie fa nwonane afoa nu gyima nee ninyɛne ɛkpondɛlɛ sie ɔ nye zo na ɔzɔho kɛ yewie ye boɛ bɔbɔ a, ɔ nye ɛnlie kpalɛ yɛɛ ɔte nganeɛ kɛ yeminli debie. (Luku 9:25) Awie mɔɔ maanle edwɛkɛ zɔhane yɛle nɔhalɛ wɔ ye afoa nu mɔɔ yɛdayɛ noko yɛnwu ye la a le Belemgbunli Sɔlɔmɔn.​—Wlo. 15:4.

14. Duzu a ɛbazukoa wɔavi anyelielɛ ninyɛne mɔɔ Sɔlɔmɔn lile ɔ nzi la anu a?

14 Sɔlɔmɔn mɔɔ ɛnee le sukoavolɛ kpole la zɔle ɛhye nleanle. ‘Ɔliele ɔ nye ɔnleanle kɛ fɛlɛkolilɛ si de la [saa debie kpalɛ vi nu bara a].’ (Nol. 2:1-10) Ɔsisile azua, ɔyɛle tola ngɛnlɛma yɛɛ ɔyɛle debie biala mɔɔ ɔti akunlu rale zo la. Ɔnyianle ɛhye mɔ amuala ɔwiele la, kɛzi ɔdele nganeɛ ɛ? Ɔ nye liele anzɛɛ ɔ kunlu dwole ɔ nwo ɔ? Ɔngyia kɛ yɛbɔ yɛ ti anu yɛka. Sɔlɔmɔn mumua ne hanle hilele yɛ. Ɔhɛlɛle kɛ: “Mendwenlenle mɔɔ meyɛ la amuala . . . anwo . . . , na menwunle kɛ ɛhye amuala le mgbane . . . Debie biala anwo ɛnlɛ nvasoɛ.” (Nol. 2:11) Ɛzukoalɛdeɛ kɛnlɛma boni ɛne! Asoo ɛbazukoa debie wɔavi nu?

15. Kɛmɔti a diedi nwo hyia ɛ, na kɛ mɔɔ Edwɛndolɛ 32:8 ka la, nvasoɛ boni mɔ a wɔ zo a?

15 Gyihova ɛngulo kɛ ɛnwu amaneɛ kolaa na wɔazukoa debie wɔavi nu. Nɔhalɛ nu, ɔhyia diedi amaa wɔadie Nyamenle na wɔava ye ɛhulolɛdeɛyɛlɛ wɔalimoa wɔ ɛbɛlabɔlɛ nu. Diedi zɔhane sonle bolɛ yɛɛ ɔnrɛye ɛ rɛle ɔnrɛdo ɛ sa nu ɛlɛ. Ɛhɛe, Gyihova arɛle ɛnrɛvi “ɛlɔlɛ mɔɔ bɛlale ye ali wɔ ye duma ne anwo” la ɛlɛ. (Hib. 6:10) Ɔti, bɔ mɔdenle kɛ ɛbanyia diedi kpole amaa wɔanwu kɛ wɔ anwuma Selɛ ne kulo kɛ ɔwie wɔ boɛ.​—Kenga Edwɛndolɛ 32:8.

NYAMENLE MAA BƐNYIA NƆHALƐ FANWODI

16. Duzu ati a ɔwɔ kɛ yɛbu fanwodi mɔɔ yɛlɛ la na yɛfa yɛdi gyima nrɛlɛbɛ nu a?

16 Pɔɔlo hɛlɛle kɛ, “ɛleka mɔɔ Gyihova sunsum ne wɔ la, fanwodi wɔ ɛkɛ.” (2 Kɔl. 3:17) Ɛhɛe, Gyihova kulo fanwodi, na yeva zɔhane ɛhulolɛ ne bie yewula wɔ ahonle nu. Noko, ɔkulo kɛ ɛfa ɛdi gyima nrɛlɛbɛ nu, na ɛhye babɔ ɛ nwo bane. Bie a ɛze ngakula bie mɔ mɔɔ nea nlanwonvoninli anzɛɛ bɛfa bɛ nwo bɛwula nla nu ɛbɛlatane nu, bɛdi nwɔhoa mɔɔ boda anzɛɛ no nyiletane nee nza dɔɔnwo la. Nɔhalɛ nu, bɛ nye die wɔ mekɛ ekyi bie anu ala. Noko fane dɔɔnwo ne ala esiane to bɛ, anwodolɛ nee ewule tɔ bɛ nwo. (Gal. 6:7, 8) Ɔda ali kɛ, bɛ “fanwodi” ne maa bɛbɛlɛbɛla bɛ nwo.​—Tae. 3:3.

17, 18. (a) Kɛzi Nyamenle mɔɔ yɛbadie ye la maa yɛnyia fanwodi ɛ? (b) Ngakyile boni a wɔ fanwodi mɔɔ Adam nee Yive nyianle la nee ɛnɛ ɛdeɛ ne anu a?

17 Nɔhalɛ nu, menli nyɛ yɛɛ bɛ nwo ɛdo bɛ ɔluakɛ bɛvale Baebolo ngyinlazo bɛlile gyima la ati a? Ɔda ali wienyi kɛ Gyihova mɔɔ yɛbadie ye la bamaa yɛanyia kpɔkɛdelɛ kpalɛ nee fanwodi. (Edw. 19:7-11) Yeanga ye zɔ, saa ɛfa wɔ fanwodi ne ɛdi gyima kpalɛ kɛ mɔɔ Nyamenle mɛla nee ye adehilelɛ ngakyile kile la a, ɛnee ɛlɛmaa Nyamenle nee wɔ awovolɛ anwu kɛ bɛbahola bɛamaa wɔ fanwodi dɔɔnwo. Nɔhalɛ nu, ɔle Nyamenle bodane kɛ ɔbamaa ye nɔhalɛ azonvolɛ anyia fanwodi mɔɔ di munli mɔɔ bɛha nwolɛ edwɛkɛ wɔ Baebolo ne anu kɛ “anyunlunyia fanwodi ne mɔɔ Nyamenle amra lɛ la.”​—Wlo. 8:21.

18 Adam nee Yive nyianle zɔhane fanwodi ne bie. Mɛla nyɛ a Nyamenle vale maanle bɛ wɔ Yidɛn tola ne anu a? Ko pɛ. Ɛnee ɔnle kɛ bɛdi baka ko bie ma. (Mɔl. 2:9, 17) Asoo ɛbabu mɛla ko zɔhane kɛ ɔyɛ se anzɛɛ ɔmaa bɛ nwo kyele bɛ? Kyɛkyɛ! Fa yemɔ toto mɛla ngakyile mɔɔ menli ɛli na bɛtinlitinli bɛ gɔnwo mɔ anwo zo kɛ bɛli zolɛ la anwo.

19. Kɛzi bɛlɛkilehile yɛ bɛamaa yɛayɛ menli mɔɔ yɛlɛ fanwodi ɛ?

19 Gyihova nee ye azonvolɛ di wɔ nrɛlɛbɛ adenle zo. Kɛ anrɛɛ ɔbali mɛla dɔɔnwo yeamaa yɛ la, ɔlɛkilehile yɛ kɛ yɛla ɛlɔlɛ ali. Ɔkulo kɛ yɛfa Baebolo ngyinlazo yɛbɔ yɛ ɛbɛla na yɛkyi ɛtane. (Wlo. 12:9) Gyisɛse Boka Zo Ɛdendɛlɛ ne le zɔhane ngilehilelɛ ne anwo neazo kɛnlɛma, ɔluakɛ ɔka mɔɔ fa ɛtaneyɛlɛ ba la anwo edwɛkɛ. (Mat. 5:27, 28) Kɛ Nyamenle Belemgbunlililɛ ne azo Belemgbunli la, Kelaese bahɔ zo ahilehile yɛ wɔ ewiade fofolɛ ne anu, amaa subane mɔɔ yɛbala ye ali wɔ tenleneyɛlɛ nee amumuyɛyɛlɛ nwo la azɔho ye ɛdeɛ ne. (Hib. 1:9) Eza ɔbamaa yɛali munli wɔ nwonane nee adwenle nu. Suzu nwolɛ nea, ɛnrɛde nganeɛ bieko kɛ ɛtane ɛlɛdi ɛ nwo zo tumi. Akee ɛbanyia “anyunlunyia fanwodi ne” mɔɔ Gyihova ɛva ɛbɔ wɔ ɛwɔkɛ la.

20. (a) Kɛzi Gyihova fa ye fanwodi ne di gyima ɛ? (b) Saa ɛsukoa Nyamenle neazo ne a, kɛzi ɔbaboa wɔ ɛ?

20 Nɔhalɛ nu, yɛ fanwodi ne banyia ye ɛweɛne dahuu. Nyamenle nee awie mɔ anwo ɛlɔlɛ baha yɛ yeamaa yɛayɛ ninyɛne. Nɔhalɛ nu, Gyihova ɛlɛka ahile yɛ kɛ yɛzukoa ye. Ye fanwodi ɛnlɛ ɛweɛne; noko yekpa kɛ ɔ nee alesama bali wɔ ɛlɔlɛ nu. (1 Dwɔn 4:7, 8) Ɔti, ndelebɛbo wɔ nu kɛ, saa yɛsukoa Nyamenle a yɛɛ yɛbanyia fanwodi bɔkɔɔ a.

21. (a) Kɛzi Devidi dele nganeɛ wɔ Gyihova anwo ɛ? (b) Duzu a yɛbazuzu nwo wɔ edwɛkɛ bieko anu a?

21 Asoo ɛ nye sɔ “ninyɛne kpalɛ” mɔɔ Gyihova ɛva ɛmaa wɔ le kɛ sunsum nu aleɛ dɔɔnwo, agɔnwolɛma kpalɛ, bodane mgbalɛ yɛɛ fanwodi bɔkɔɔ mɔɔ yɛbanyia la ɔ? (Edw. 103:5) Saa ɔle zɔ a, maa asɔneyɛlɛ mɔɔ bɛha nwolɛ edwɛkɛ wɔ Edwɛndolɛ 16:11 la ɛyɛ wɔ ɛdeɛ: “Ɛkile me ngoane adenle; anyelielɛ dɔɔnwo wɔ ɛ nwo ɛkɛ, fɛlɛkolilɛ wɔ ɛ sa fema zo dahuu.” Wɔ edwɛkɛ bieko anu, yɛbazuzu ɛzukoalɛdeɛ ngɛnlɛma bieko mɔɔ wɔ Edwɛndolɛ 16 anu la anwo. Ɛhye mɔ bamaa yɛanwu kɛzi yɛbanyia nɔhalɛ ahunlundwolɛ wɔ ɛbɛlabɔlɛ nu la.