Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

EDWƐKƐ 51

‘Gyihova Die Bɛdabɛ Mɔɔ Bɛ Sa Nu Ɛdo La’

‘Gyihova Die Bɛdabɛ Mɔɔ Bɛ Sa Nu Ɛdo La’

“Gyihova bikye bɛdabɛ mɔɔ bɛ ahonle ɛbubu la; na ɔdie bɛdabɛ mɔɔ bɛ sa nu ɛdo la.”​—EDW. 34:18.

EDWƐNE 30 Me Ze, Me Nyamenle Nee Me Gɔnwo

MƆƆ YƐBAZUKOA *

1-2. Duzu a yɛbazuzu nwo wɔ edwɛkɛ ɛhye anu a?

ƆYƐ a, yɛbadwenle kɛzi yɛ ngoane mekɛ le ezinraa, na nuhua “le ngyegyelɛ ngome” la anwo. (Dwobu 14:1) Ɔti ndelebɛbo wɔ nu kɛ, ɔyɛ a yɛ sa nu to la. Gyihova azonvolɛ dɔɔnwo mɔɔ dɛnlanle aze wɔ tete ne la dele nganeɛ zɔhane bie. Ɛnee bie mɔ bɔbɔ kulo kɛ bɛwu. (1 Arl. 19:2-4; Dwobu 3:1-3, 11; 7:15, 16) Noko Gyihova, Nyamenle ne mɔɔ bɛ rɛle wɔ ye nu la, kyekyele bɛ rɛle na ɔmaanle bɛ anwosesebɛ dahuu. Bɛhɛlɛle bɛ edwɛkɛ ne kɛ ɔkyekye yɛ rɛle na eza ɔhilehile yɛ.​—Wlo. 15:4.

2 Wɔ edwɛkɛ ɛhye anu, yɛbazuzu Gyihova azonvolɛ bie mɔ mɔɔ gyinlanle ngyegyelɛ mɔɔ maanle bɛ sa nu dole anloa la anwo. Bɛmɛ a le Gyekɔbo ara nrenyia Dwosefi, kunlavolɛ raalɛ Nawome nee ye ase Wulutu, Livaenli ne mɔɔ hɛlɛle Edwɛne 73 yɛɛ ɛzoanvolɛ Pita. Kɛzi Gyihova maanle bɛ anwosesebɛ ɛ? Na duzu a yɛdayɛ mumua ne yɛbahola yɛazukoa yɛavi bɛ neazo ne anu a? Mualɛ ne maa yɛnwu kɛ, “Gyihova bikye bɛdabɛ mɔɔ bɛ ahonle ɛbubu la, na ɔdie bɛdabɛ mɔɔ bɛ sa nu ɛdo la.”​—Edw. 34:18.

DWOSEFI GYINLANLE NZISI KPOLE NLOA

3-4. Mɔɔ Dwosefi le kakula kpavolɛ la, duzu a dole ye a?

3 Mɔɔ Dwosefi lile ɛvolɛ kɛyɛ 17 la, ɔhanle ɛlalɛ nwiɔ bie, ɔ muala vi Nyamenle ɛkɛ. Ɛlalɛ ɛhye mɔ hilele kɛ kenle bie Dwosefi banyia gyinlabelɛ mɔɔ enililɛ wɔ nu la wɔ ye abusua ne anu. (Gyn. 37:5-10) Noko mɔɔ Dwosefi hanle ɛlalɛ ɛhye mɔ la, yeangyɛ ye ɛbɛlabɔlɛ hakyile bɔkɔɔ. Mekɛ zɔhane, ɛnee ɔ mediema ne mɔ ɛmbu ye fee, ɔti bɛdɔnenle ye bɛhɔle akɛlɛzonlenlɛ nu. Ɔhɔvindele Yigyibitinli bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye Pɔtefaa la sua nu. (Gyn. 37:21-28) Wɔ mekɛ ekyi bie anu, ɛnee Dwosefi to ɔ nye a ɔnnwu ye papa mɔɔ ɔkulo ye la, na ɔrayɛle Yigyibiti kpanyinli bie mɔɔ ɛnzonle Gyihova la akɛlɛ.​—Gyn. 39:1.

4 Ɛnee bɔ zo mɔɔ Dwosefi ngyegyelɛ ne bayɛ kpole a. Pɔtefaa aye ne dole Dwosefi ɛzonle kɛ anrɛɛ ɔto ye bɔna. Noko Pɔtefaa anleɛnlea edwɛkɛ ne anu, ɔmaanle bɛdole Dwosefi efiade na bɛguale ye kyeenyi. (Gyn. 39:14-20; Edw. 105:17, 18) Ɛnee Dwosefi le kpavolɛ, ɔti nea kɛzi ɔdele nganeɛ wɔ mekɛ mɔɔ raalɛ ne dole ye ɛzonle kɛ anrɛɛ ɔto ye bɔna la. Eza dwenle kɛzi ɛzonledolɛ ne bagua Gyihova duma ne anwo evinli la anwo nea. Nɔhalɛ nu, ɛhye mɔ amuala maanle Dwosefi asa anu dole!

5. Kɛzi Dwosefi lile bɛsanudolɛ zo ɛ?

5 Mɔɔ Dwosefi le akɛlɛ, yɛɛ nzinlii mɔɔ bɛdole ye efiade la, ɛnee ɔnrɛhola ɔnrɛyɛ ye tɛnlabelɛ ne anwo ɛhwee. Noko duzu a boale ye a? Yeanva ye adwenle yeanzie mɔɔ ɔnrɛhola ye yɛ la azo, emomu ɔbɔle mɔdenle ɔyɛle gyima mɔɔ bɛvale bɛmaanle ye la. Noko mɔɔ tɛla ɔ muala la, Dwosefi vale ye adwenle ziele mɔɔ ɔyɛ a Gyihova anye balie la azo. Ɔlua ɛhye ati, Gyihova yilale debie biala mɔɔ Dwosefi yɛle la azo.​—Gyn. 39:21-23.

6. Kɛzi ɛlalɛ mɔɔ Dwosefi hanle la kyekyele ɔ rɛle ɛ?

6 Ɔbayɛ kɛ ɛlalɛ mɔɔ Gyihova maanle Dwosefi limoale hanle mɔɔ ɔdwenledwenlenle nwolɛ la maanle ye anwosesebɛ. Ɛnee bɛkile kɛ ɔbanwu ye abusua ne bieko yɛɛ ye tɛnlabelɛ ne bahakyi, na zɔhane a ɔzile a. Mɔɔ Dwosefi lile kɛyɛ ɛvolɛ 37 la, ye ɛlalɛ ne mɔ bɔle ɔ bo kɛ ɔba nu wɔ adenle mɔɔ yɛ nwanwane la azo!​—Gyn. 37:7, 9, 10; 42:6, 9.

7. Kɛ mɔɔ 1 Pita 5:10 kile la, duzu a baboa yɛ amaa yɛagyinla ngyegyelɛ nloa a?

7 Mɔɔ yɛsukoa yɛfi nu la. Dwosefi edwɛkɛ ne kakye yɛ kɛ, menli nee yɛ ɛnrɛli ye boɛ wɔ ewiade ɛhye anu yɛɛ bɛbasisi yɛ. Bie a yɛ diema diedinli bie bɔbɔ nee yɛ ɛnrɛli ye boɛ. Noko saa yɛnwu Gyihova kɛ ɔle yɛ Bodane anzɛɛ yɛ Ɛvealeka a, yɛ sa nu ɛnrɛdo anzɛɛ yɛnrɛgyakyi ye ɛzonlenlɛ. (Edw. 62:6, 7; kenga 1 Pita 5:10.) Eza kakye kɛ, mɔɔ Dwosefi lile kɛyɛ ɛvolɛ 17 la yɛɛ Gyihova maanle ɔhanle zɔhane ɛlalɛ ne mɔ a. Ɔda ali kɛ, Gyihova lɛ ye azonvolɛ mɔɔ bɛle ngakula la anu anwodozo. Ɛnɛ, ngakula dɔɔnwo le kɛ Dwosefi la. Bɛdabɛ noko bɛlɛ diedi wɔ Gyihova anu. Kɛmɔ bie mɔ ɛlɛkɔ zo ali nɔhalɛ amaa Nyamenle la ati, bɛgua bɛ efiade wɔ adenle mɔɔ ɛnfɛta la azo.​—Edw. 110:3.

MRAALƐ NWIƆ MƆƆ LILE NYANE KPOLE

8. Duzu a dole Nawome nee Wulutu a?

8 Ɔlua ɛhɔne kpole bie ati, Nawome nee ye abusua ne dule vile bɛ sua mɔɔ wɔ Dwuda la anu na bɛhɔdɛnlanle Mowabe kɛ nyɛvolɛ. Nawome ahu Ɛlemɛlɛke wule wɔ ɛkɛ, na ɔhale ɔ nee bɛ mra mrenyia nwiɔ ne. Nzinlii, ɔ mra mrenyia nwiɔ ne gyale Mowabe mraalɛ, Wulutu nee Ɔpa. Kɛyɛ ɛvolɛ bulu anzi, Nawome amra mrenyia nwiɔ ne noko wule mɔɔ bɛanwo mralɛ a. (Wut. 1:1-5) Nea kɛzi ɔbayɛ kɛ mraalɛ nsa ne lile nyane kpole a! Wulutu nee Ɔpa ɛdeɛ, ɛnee bɛbahola bɛagya bieko. Noko nwane a banlea Nawome mɔɔ ɛlɛyɛ ɛrelera la ɛ? Nawome arɛle bɔle kpalɛ, ɔti mekɛ bie ɔhanle kɛ: “Bɛmmafɛlɛ me Nawome. Bɛvɛlɛ me Meela, ɔluakɛ Tumivolɛ Bedevinli ne ɛmaa ɛbɛlabɔlɛ ɛyɛ ɛnwonle kpalɛ ɛmaa me.” Akee Nawome mɔɔ ɛlɛdi nyane kpole la zile kpɔkɛ kɛ ɔsia yeahɔ Bɛtelɛhɛm, na Wulutu nee ye hɔle.​—Wut. 1:7, 18-20.

Nyamenle maanle Nawome nee Wulutu nwunle kɛ ɔkola ɔboa ye azonvolɛ ɔmaa bɛdi bɛsanudolɛ nee nyanelilɛ zo. Asoo ɔbahola yeaboa ɛdawɔ noko? (Nea ɛdendɛkpunli 8-13) *

9. Kɛ mɔɔ Wulutu 1:16, 17, 22 kile la, kɛzi Wulutu maanle Nawome anwosesebɛ ɛ?

9 Debie mɔɔ boale Nawome la a le ɛlɔlɛ kpundii. Kɛ neazo la, Wulutu lale ɛlɔlɛ kpundii ali hilele Nawome, yeandwe ɔ nwo yeanvi ɔ nwo. (Kenga Wulutu 1:16, 17, 22.) Mɔɔ bɛdwule Bɛtelɛhɛm la, Wulutu yɛle gyima ɛsesebɛ sesale baale bo zo nleanle ɔ nwo nee Nawome. Ɔlua ɛhye ati, bɛbɔle bɛlɛra ne duma kpalɛ.​—Wut. 3:11; 4:15.

10. Kɛzi Gyihova lale ɛlɔlɛ ali hilele ehyiavolɛma mɔɔ le kɛ Nawome nee Wulutu ɛ?

10 Ɛnee Gyihova ɛmaa Yizilayɛma mɛla mɔɔ kile kɛ ɔdwenle ehyiavolɛma mɔɔ le kɛ Nawome nee Wulutu la anwo. Ɔzele ye menli ne kɛ saa bɛlɛte bɛ azɛlɛ ne azo ma a, bɛgyakyi ɔ nloa ɔ nloa ne bɛmaa ehyiavolɛma. (Lɛv. 19:9, 10) Yemɔti, ɛnee ɔnle kɛ Nawome nee Wulutu kɔsɛlɛzɛlɛ aleɛ.

11-12. Kɛzi Bowaze maanle Wulutu nee Nawome anye liele ɛ?

11 Nrenyia sukoavolɛ kpole bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye Bowaze la ɛya nu a Wulutu hɔsesale ma bo zo a. Ɔ nye liele ɛlɔlɛ kpundii mɔɔ Wulutu lale ye ali hilele ye ase Nawome nee kɛzi ɔlɛnea ye la anwo. Ɔti, ɔdɔle bɛ abusua agyapadeɛ ne na ɔgyale Wulutu. (Wut. 4:9-13) Bɛwole ralɛ nrenyia na bɛdonle ye Obɛde, na ɔrayɛle Belemgbunli Devidi nenyia.​—Wut. 4:17.

12 Nea kɛzi Nawome anye liele wɔ mekɛ mɔɔ ɔdwule adɔma Obɛde na ɔvile ye ahonle nu ɔyɛle Gyihova mo la! Noko bo zo mɔɔ Nawome nee Wulutu anye balie kpole kpalɛ a. Saa bɛdwazo a, bɛbanwu kɛ Obɛde rayɛle Gyisɛse Kelaese, Mɛzaya ne mɔɔ bɛbɔle ɔ nwo ɛwɔkɛ la nenyia!

13. Duzu a yɛsukoa yɛfi Nawome nee Wulutu edwɛkɛ ne anu a?

13 Mɔɔ yɛsukoa yɛfi nu la. Saa yɛlɛyia ngyegyelɛ a, bie a yɛ sa nu bado, na yeamaa yɛali nyane kpole. Wɔannea a yɛ adwenle bayɛ yɛ kɛ, yɛnrɛnyia yɛ ngyegyelɛ ne anwo sɔbelɛ. Saa ɔba ye zɛhae a, ɔwɔ kɛ yɛnyia yɛ anwuma Selɛ ne anu anwodozo kpole na yɛbikye yɛ mediema diedima. Nɔhalɛ nu, bie a Gyihova ɛnrɛye ngyegyelɛ ne ɛnrɛvi ɛkɛ. Kɛ neazo la, yeandwazo Nawome ahu nee ɔ mra mrenyia ne mɔ mɔɔ wule la. Bie a ɔbalua ɛlɔlɛ kpundii mɔɔ yɛ mediema diedima bala ye ali ahile yɛ la azo yeaboa yɛ yeamaa yɛagyinla ɔ nloa.​—Mrɛ. 17:17.

LIVAENLI BIE MƆƆ ANRƐƐ ƆGYAKYI GYIHOVA ƐZONLENLƐ

Anrɛɛ menli mɔɔ bɛnzonle Gyihova na ɔzɔho kɛ bɛlɛdi boɛ la maa Edwɛne 73 kɛlɛvolɛ ne asa anu ado. Ɛhye bie bahola ado yɛdayɛ noko (Nea ɛdendɛkpunli 14-16)

14. Duzu ati a Livaenli bie asa anu dole kpole a?

14 Livaenli bie a hɛlɛle Edwɛne 73 ne a. Kɛmɔ ɔle Livaenli la ati, ɔnyianle nwolɛ adenle kpole ɔzonlenle wɔ Gyihova ɛzonlenlɛsua ne anu. Noko mekɛ bie ɔ sa nu dole. Duzu ati ɔ? Ɔmaanle ɔ nye bolole amumuyɛma nee adubɛnwoma, tɛ bɛ amumuyɛyɛlɛ ne ati ɔ, emomu kɛmɔ ɛnee bɛlɛdi boɛ la ati ɔ. (Ps. 73:2-9, 11-14) Ɛnee ɔzɔho kɛ bɛlɛ debie biala​—anwonyia, asetɛnla kpalɛ yɛɛ adwenle ɛnla bɛ nwo. Mɔɔ Livaenli ne nwunle ɛhye la, ɔ sa nu dole kpalɛ na ɔhanle kɛ: “Nɔhalɛ nu, memaa me ahonle nu ɛde mgbane, yɛɛ mewowo me sa anwo mehile kɛ me nwo ɛnlɛ edwɛkɛ mgbane.” Nɔhalɛ nu, anrɛɛ ɛhye bamaa yeagyakyi Gyihova ɛzonlenlɛ.

15. Kɛ mɔɔ Edwɛne 73:16-19, 22-25 kile la, kɛzi Livaenli ne mɔɔ hɛlɛle Edwɛne ɛhye la lile bɛsanudolɛ zo ɛ?

15 Kenga Edwɛne 73:16-19, 22-25. Livaenli ne ‘hɔwolole Nyamenle ɛzonlenlɛsua kpole ne anu.’ Bie a mɔɔ ɔ nee ɔ mediema diedima wɔ ɛkɛ ne la, ɔboale ye ɔmaanle ɔziele ɔ nwo dii na ɔvale asɔneyɛlɛ ɔzuzule ye tɛnlabelɛ ne anwo kpalɛ. Ɛhye maanle ɔnwunle kɛ ye adwenle ne ɛndenrɛ, na ɔbamaa yeayɛ debie mɔɔ ɔbazɛkye ɔ nee Gyihova agɔnwolɛvalɛ ne la. Eza ɔnwunle kɛ amumuyɛma gyi “ɛleka mɔɔ le teteletetele la,” na bɛ awieleɛ ‘bayɛ ɛzulolɛ.’ Amaa Livaenli ne anye ambolo amumuyɛma na ɔ sa nu ado la, ɛnee ɔwɔ kɛ ɔnyia adwenle mɔɔ Gyihova lɛ wɔ ninyɛne nwo la bie. Mɔɔ ɔyɛle ɛhye la, ye adwenle gyinlanle na ɔ nye liele bieko. Ɔhanle kɛ: “Memkpondɛ debie biala wɔ azɛlɛ ye azo kɛ [Gyihova] ala.”

16. Duzu a yɛsukoa yɛfi Livaenli ne edwɛkɛ ne anu a?

16 Mɔɔ yɛsukoa yɛfi nu la. Ɔnle kɛ yɛmaa yɛ nye bolo amumuyɛma mɔɔ ɔzɔho kɛ yewie bɛ boɛ la. Bɛ anyelielɛ ne ɛngyɛ na yeaminli yɛɛ bɛnrɛdɛnla aze dahuu. (Nol. 8:12, 13) Saa yɛmaa yɛ nye bolo bɛ a, yɛ sa nu bado yɛɛ ɔbazɛkye agɔnwolɛvalɛ mɔɔ yɛ nee Gyihova lɛ la. Ɔti, saa ɛnwu kɛ ɛ nye ɛlɛbolo amumuyɛma mɔɔ ɔzɔho kɛ yewie bɛ boɛ la a, yɛ mɔɔ Livaenli ne yɛle la bie. Di Nyamenle folɛdulɛ mɔɔ vi ɛlɔlɛ nu la azo, na ɛ nee bɛdabɛ mɔɔ bɛyɛ Gyihova ɛhulolɛdeɛ la ɛdu. Saa ɛnyia Gyihova anwo ɛlɔlɛ kpole a, ɔbamaa wɔanyia nɔhalɛ anyelielɛ. Na ɔbamaa wɔalua “nɔhalɛ ngoane” adenle ne azo dahuu.​—1 Tim. 6:19.

PITA SINLIDƆLƐ NE MƆ MAANLE Ɔ SA NU DOLE

Saa yɛdwenledwenle kɛzi Pita asa anu dole noko yeangyakyi Nyamenle ɛzonlenlɛ la anwo a, ɔbahola yeaboa yɛdayɛ nee awie mɔ (Nea ɛdendɛkpunli 17-19)

17. Duzu a maanle Pita asa anu dole a?

17 Ɛnee ɛzoanvolɛ Pita bɔ mɔdenle; noko ɛnee ɔpe yɛɛ ɔdwu mekɛ bie a ɔpele kɛ ɔbaha kɛzi ɔte nganeɛ la. Ɔti, ɛnee ɔdwu mekɛ ne bie a ɔka edwɛkɛ anzɛɛ ɔyɛ debie na nzinlii yeanlu ɔ nwo. Kɛ neazo la, mɔɔ Gyisɛse hanle hilele ye ɛzoanvolɛ ne mɔ kɛ ɔbanwu amaneɛ na yeawu la, Pita hwile ɔ nyunlu na ɔhanle kɛ: “Ɛhye ɛnrɛdo wɔ ɛlɛ.” (Mat. 16:21-23) Gyisɛse denrɛle Pita adwenle. Mɔɔ nzakama bie rale kɛ bɛbahye Gyisɛse la, Pita pelele ɔ nwo na ɔpɛle ɛsɔfo kpanyinli ne akɛlɛ bie anzo. (Dwɔn 18:10, 11) Gyisɛse denrɛle ɛzoanvolɛ ne bieko. Eza Pita dule ɔ nloa anu kɛ saa ɛzoanvolɛma mɔɔ ɛha la kpo Kelaese bɔbɔ a, ɔ ngome ɛdeɛ ɔnrɛkpo ye ɛlɛ! (Mat. 26:33) Noko kɛmɔ Pita liele ɔ nwo lile somaa la ati, sonla nwo ɛzulolɛ hanle ye na ɔkpole ɔ Menle ne fane nsa. Pita asa anu dole kpole, “na ɔvindele ɔhɔzunle alɔbɔlɛ ɛzunlɛ.” (Mat. 26:69-75) Bie a ɛnee ɔngola ɔnnwu ye saa Gyisɛse bava ye ɛtane ahyɛ ye a.

18. Kɛzi Gyisɛse boale Pita maanle ɔlile bɛsanudolɛ zo ɛ?

18 Noko Pita ammaa bɛsanudolɛ anvo ɔ nwo zo. Mɔɔ ɔyɛle nvonleɛ zɔhane la anzi, ɔ nee ɛzoanvolɛma mɔɔ ɛha la hɔle zo zonlenle Gyihova. (Dwɔn 21:1-3; Gyi. 1:15, 16) Duzu a boale ye a? Ɔhakyele kɛ Gyisɛse ɛlimoa ɛyɛ asɔne ɛmaa ye amaa ye diedi amkpo aze, yɛɛ Gyisɛse zele Pita kɛ anrɛɛ ɔzia ɔramaa ɔ mediema ne mɔ anwosesebɛ. Gyihova buale zɔhane asɔneyɛlɛ ne. Nzinlii, Gyisɛse yele ɔ nwo hilele Pita na ɔmaanle ye anwosesebɛ. (Luku 22:32; 24:33, 34; 1 Kɔl. 15:5) Nɔe bie mɔɔ ɛzoanvolɛ ne mɔ hɔle kɛ bɛkahye fɛlɛ mɔɔ bɛangye bie la, Gyisɛse yele ɔ nwo hilele bɛ. Mekɛ zɔhane, Gyisɛse maanle Pita adenle kɛ ɔmaa ɔnwu ye kɛ saa ɔkulo ye a. Gyisɛse vale ɔ gɔnwo kpalɛ ne ɛtane hyɛle ye na ɔvale gyima dɔɔnwo ɔwulale ɔ sa.​—Dwɔn 21:15-17.

19. Kɛzi Edwɛne 103:13, 14 maa yɛnwu adwenle mɔɔ Gyihova nyia ye wɔ yɛ nwo wɔ mekɛ mɔɔ yɛbayɛ ɛtane la ɛ?

19 Mɔɔ yɛsukoa yɛfi nu la. Kɛzi Gyisɛse nee Pita lile la maa yɛnwu kɛ ɔse anwunvɔne kɛ ɔ Ze ala la. Ɔti saa yɛyɛ nvonleɛ bie a, ɔnle kɛ yɛnyia adwenle kɛ Gyihova ɛnrɛva ɛnrɛhyɛ yɛ ɛlɛ. Kakye kɛ adwenle mɔɔ Seetan kulo kɛ yɛnyia la ɛne. Ɔti bɛmaa yɛbɔ mɔdenle kɛ, yɛbanwu yɛ nwo nee menli mɔɔ yɛ ɛtane tia yɛ la, kɛ mɔɔ yɛ anwuma Selɛ ne mɔɔ lɛ ɛlɔlɛ na ɔse anwunvɔne la nwu yɛ la.​—Kenga Edwɛne 103:13, 14.

20. Duzu a yɛbazuzu nwo wɔ edwɛkɛ bieko anu a?

20 Dwosefi, Nawome nee Wulutu, Livaenli ne yɛɛ Pita edwɛkɛ ne maa yɛnwu kɛ, “Gyihova bikye bɛdabɛ mɔɔ bɛ ahonle ɛbubu la.” (Edw. 34:18) Ɔyɛ a ɔmaa adenle ɔmaa yɛyia ngyegyelɛ na yɛ sa nu to. Noko saa Gyihova boa yɛ ɔmaa yɛgyinla ngyegyelɛ nloa a, ɔmaa yɛ diedi yɛ kpole. (1 Pita 1:6, 7) Wɔ edwɛkɛ mɔɔ doa zo la anu, eza yɛbanwu kɛzi Gyihova boa ye nɔhalɛ azonvolɛ mɔɔ bɛ sinlidɔlɛ anzɛɛ ngyegyelɛ mɔɔ anu yɛ se mɔɔ bɛyia la maa bɛ sa nu to la.

EDWƐNE 7 Gyihova, Yɛ Anwosesebɛ

^ ɛden. 5 Dwosefi, Nawome nee Wulutu, Livaenli bie yɛɛ ɛzoanvolɛ Pita yiale ngyegyelɛ mɔɔ maanle bɛ sa nu dole. Wɔ edwɛkɛ ɛhye anu, yɛbanwu kɛzi Gyihova kyekyele bɛ rɛle na ɔmaanle bɛ anwosesebɛ la. Eza yɛbazuzu mɔɔ yɛbahola yɛazukoa yɛavi bɛ neazo ne anu nee kɛzi Gyihova vile ɛlɔlɛ nu boale bɛ la anwo.

^ ɛden. 56 NVONINLI NWO EDWƐKƐ: Nawome, Wulutu nee Ɔpa ahu mɔ ewule maanle bɛlile nyane na bɛ sa nu dole. Nzinlii mɔɔ bɛwole Obɛde la, Wulutu, Nawome nee Bowaze anye liele.