Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

“Bɛ Nee Menli Mɔɔ Su La Ɛzu”

“Bɛ Nee Menli Mɔɔ Su La Ɛzu”

“Bɛhɔ zo bɛmaa bɛ nwo anwosesebɛ na bɛboa bɛ nwo ngoko.”​—1 TƐS. 5:11.

EDWƐNE: 121, 75

1, 2. Kɛmɔti a ɔhyia kɛ yɛsuzu kɛzi yɛbakyekye menli mɔɔ ɛlɛdi nyane arɛle la anwo ɛ? (Nea mɔlebɛbo nvoninli ne.)

SUSI ka kɛ: “Kɛyɛ ɛvolɛ ko nee ɔ nzi mɔɔ yɛ ra nrenyia ne wule la, yɛlile nyane kpole kpalɛ.” Kilisienenli ko noko hanle kɛ mekɛ mɔɔ ɔ ye wule arɛlevilɛ nu la, “ɔ nwo bubule ye.” Ɔyɛ alɔbɔlɛ kɛ, menli dɔɔnwo ɛli nyane zɔhane ala. Menli dɔɔnwo mɔɔ wɔ Kilisiene asafo ne anu la anye ɛnla kɛ bɛ alɔvolɛ bawu kolaa na Amagɛdɔn ara. Saa wɔ kulovolɛ ɛwu anzɛɛ ɛze awie mɔɔ ye kulovolɛ ɛwu la a, bie a ɛbabiza kɛ, ‘Kɛzi yɛbahola yɛaboa menli mɔɔ ɛlɛdi nyane la yɛamaa bɛagyinla bɛ nyanelilɛ nloa ɛ?’

2 Bie a wɔde kɛ bɛka kɛ ɔdie mekɛ na awie agyakyi nyanelilɛ. Noko asoo mekɛ ne amuala a ɔle zɔ a? Kunlavolɛ ko hanle kɛ: “Menwu ye wienyi kɛ, mɔɔ awie fa ye mekɛ yɛ la a boa ye maa ɔgyakyi nyanelilɛ a.” Kɛ mɔɔ hanlɛ tu awie na bɛmiemia ye dahuu a ɔkɔ ndɛ la, zɔhane ala a awie boda wɔ nganeɛdelɛ nu noko a ɔde a. Duzu titili a kola boa awie mɔɔ ɛlɛdi nyane la maa ɔgyakyi nyanelilɛ ɛ?

GYIHOVA​—“ARƐLEKYEKYELƐ MUALA NYAMENLE”

3, 4. Kɛmɔti a yɛdie yɛdi kɛ Gyihova te yɛ nyanelilɛ bo ɛ?

3 Ɔda ali kɛ Gyihova, yɛ anwuma Selɛ ne mɔɔ se anwunvɔne la a kola kyekye yɛ rɛle kpalɛ a. (Kenga 2 Kɔlentema 1:3, 4.) Gyihova, mɔɔ yɛle anwunvɔnezelɛ nwo neazo kɛnlɛma la zele ye menli ne kɛ: “Medame a mele Nyamenle mɔɔ kyekye bɛ rɛle a.”​—Aye. 51:12; Edw. 119:50, 52, 76.

4 Menli le kɛ Ebileham, Ayezeke, Mosisi nee Belemgbunli Devidi ewule ne maanle yɛ Ze ne mɔɔ se anwunvɔne la lile nyane. (Ɛdi. 12:6-8; Mat. 22:31, 32; Gyi. 13:22) Nyamenle Edwɛkɛ ne maa yɛnyia anwodozo kɛ Gyihova anye la bɛ ade ɛsesebɛ​—ɔlɛ ɛhulolɛ kpole kɛ ɔbadwazo bɛ yeara ngoane nu bieko. (Dwobu 14:14, 15) Bɛ nye balie na bɛanyia kpɔkɛdelɛ kpalɛ. Eza suzu Nyamenle Ara kokye ne mɔɔ ɔkulo ye na ɔmaa “ɔ nye die dahuu” mɔɔ ɔwule alɔbɔlɛ ewule la anwo nea. (Mrɛ. 8:22, 30) Yɛnrɛhola yɛnrɛhilehile kɛzi Gyihova dele nyane la anu.​—Dwɔn 5:20; 10:17.

5, 6. Kɛzi Gyihova kola kyekye yɛ rɛle ɛ?

5 Yɛlɛ anwodozo bɔkɔɔ kɛ Gyihova baboa yɛ. Ɔti, ɔnle kɛ yɛmaa ɔyɛ yɛ ɛvɛlɛ kɛ yɛbaha yɛ nyanelilɛ nwo edwɛkɛ yɛahile ye wɔ asɔneyɛlɛ nu. Ɔyɛ anyelielɛ kɛ Gyihova te yɛ nyanelilɛ bo na ɔkyekye yɛ rɛle wɔ mekɛ mɔɔ yɛkɛhyia la! Noko kɛzi ɔyɛ ɛhye ɛ?

6 Adenle ko mɔɔ Nyamenle dua zo boa yɛ la a le “sunsum nwuanzanwuanza ne.” (Gyi. 9:31) Nyamenle gyimayɛlɛ tumi ne le arɛlekyekyelɛ ɛvileka. Gyisɛse bɔle ɛwɔkɛ kɛ yɛ Ze mɔɔ wɔ anwuma la bava ‘sunsum nwuanzanwuanza ne amaa bɛdabɛ mɔɔ bɛbiza ye la.’ (Luku 11:13) Susi mɔɔ yɛlimoa yɛha ɔ nwo edwɛkɛ la ka kɛ: “Ɛnee yɛta yɛsɛlɛ Gyihova kɛ ɔkyekye yɛ rɛle. Na mekɛ biala, Nyamenle anzodwolɛ ne bɔle yɛ ahonle nee yɛ adwenle ne anwo bane.”​—Kenga Felepaema 4:6, 7.

GYISƐSE​—ƐSƆFO KPANYINLI MƆƆ TE YƐ EDWƐKƐ BO

7, 8. Duzu ati a yɛlɛ anwodozo kɛ Gyisɛse bakyekye yɛ rɛle ɛ?

7 Gyisɛse zukoale ɔ Ze subane ngɛnlɛma ne mɔ pɛpɛɛpɛ wɔ mekɛ mɔɔ ɛnee ɔwɔ azɛlɛ ye azo la, ɔlua mɔɔ ɔhanle nee mɔɔ ɔyɛle la azo. (Dwɔn 5:19) Bɛzoanle Gyisɛse kɛ ɔrakyekye “menli mɔɔ arɛle ɛbɔ la arɛle” na ɔkyekye “menli mɔɔ di nyane la arɛle.” (Aye. 61:1, 2; Luku 4:17-21) Ɔlale anwunvɔnezelɛ kpole ali, ɔ kunlu yelɛyelale ye maanle menli mɔɔ ɛlɛnwu amaneɛ la na ɛnee ɔkulo kɛ ɔmaa bɛ nwo tɔ bɛ.​—Hib. 2:17.

8 Ɔda ali kɛ ɛnee ɔwɔ kɛ Gyisɛse gyinla ye mbusuafoɔ nee ɔ gɔnwo mɔ ewule nloa. Ɔbayɛ kɛ Dwosefi, ɔ ze mɔɔ tetele ye la wule wɔ mekɛ mɔɔ ɛnee Gyisɛse le kpavolɛ la. * Pɛ kɛzi ɛnee ɔyɛ se kɛ Gyisɛse mɔɔ ɔtɛdwule ɛvolɛ abulanwiɔ anzɛɛ yebo ɛvolɛ 20 ekyi la gyinla ye mame, ɔ mediema mrenyia, mraalɛ nee ɔdaye mumua ne ye nyanelilɛ nloa la anwo nvoninli nea.

9. Kɛzi Gyisɛse lale anwunvɔnezelɛ ali wɔ mekɛ mɔɔ Lazalɛse wule la ɛ?

9 Gyisɛse bɔle ye ɛzonlenlɛ gyima ne abo la, ɔlale nwunu nee ahunluyelɛyelalɛ ali. Fa mekɛ mɔɔ ɔ gɔnwo Lazalɛse wule la kɛ neazo. Ɛnee Gyisɛse ze kɛ ɔbadunwue Lazalɛse bɔbɔ ɛdeɛ, noko ɔnwunle nyane mɔɔ ɛnee Mɛle nee Maata ɛlɛdi la. Nyane hanle ye na anwunvɔnezelɛ mɔɔ ɛnee ɛyi ye tɛkɛɛ la maanle ɔzunle.​—Dwɔn 11:33-36.

10. Anwodozo boni a yɛkola yɛnyia wɔ Gyisɛse anwunvɔnezelɛ ne anu ɛnɛ a?

10 Kɛzi Gyisɛse anwunvɔnezelɛ nee arɛlekyekyelɛ subane ne kola boa yɛ ɛnɛ ɛ? Ngɛlɛlera ne maa yɛnyia anwodozo kɛ kɛzi “Gyisɛse Kelaese de anoma la, ɔle zɔhane ɛnɛ nee dahuu.” (Hib. 13:8) Kɛmɔ “ngoane Adekilevolɛ Kpanyinli” mumua ne ze nyanelilɛ deɛ holɛ la ati, “ɔkola ɔboa bɛdabɛ mɔɔ bɛsɔ bɛ bɛnea la.” (Gyi. 3:15; Hib. 2:10, 18) Ɔti, yɛbahola yɛanyia anwodozo kɛ saa awie mɔ ɛlɛnwu amaneɛ a ɔgyegye Kelaese, ɔte bɛ nyanelilɛ bo na ɔbakyekye bɛ rɛle “wɔ mekɛ kpalɛ nu.”​—Kenga Hibuluma 4:15, 16.

“NGƐLƐLERA NE ANU ARƐLEKYEKYELƐ”

11. Ngɛlɛlera boni mɔ a kyekye ɛ rɛle kpalɛ a?

11 Ngɛlɛlera gyɛne mɔɔ wɔ Nyamenle Edwɛkɛ ne anu mɔɔ kyekye yɛ rɛle la ko a le Lazalɛse ewule ne mɔɔ ɔmaanle Gyisɛse lile nyane kpole la. Ɔnyɛ nwanwane ɔluakɛ, “debie biala mɔɔ bɛhɛlɛ bɛdo ɛkɛ la, bɛhɛlɛ bɛmaa yɛ ɛhilehilelɛ, amaa yɛalua yɛ abotane nee Ngɛlɛlera ne anu arɛlekyekyelɛ zo yɛanyia anyelazo.” (Wlo. 15:4) Saa ɛlɛdi nyane a, ɛdawɔ noko ɛbahola wɔanyia arɛlekyekyelɛ wɔavi ngɛlɛlera ɛhye mɔ anu:

  • “[Gyihova] bikye mɔɔ nyane ɛha ye la, na ɔdie mɔɔ ye anyelazo ɛwie la.”​Edw. 34:18, 19.

  • “Saa adwenleadwenle bo me nwo zo a, [Gyihova] ɛkyekye me rɛle ɛmaa medi fɛlɛko.”​Edw. 94:19.

  • “Bieko, yɛ Awulae Gyisɛse Kelaese mumua ne nee yɛ Ze Nyamenle ne mɔɔ hulole yɛ na yelua ɛlolɛ zo yemaa yɛ dahuu arɛlekyekyelɛ nee anyelazo kpalɛ la, ɛkyekye bɛ rɛle na ɔmaa bɛgyinla kpundii.”​2 Tɛs. 2:16, 17. *

ASAFO NE KYEKYE YƐ RƐLE KPALƐ

12. Adenle titili ko mɔɔ yɛbalua zo yɛakyekye awie mɔ arɛle la a le boni?

12 Ɛleka bieko mɔɔ menli mɔɔ ɛlɛdi nyane nyia arɛlekyekyelɛ la a le Kilisiene asafo ne. (Kenga 1 Tɛsalonaekama 5:11.) Kɛ ɔkɛyɛ na wɔamaa awie mɔɔ “adwenleadwenle” ɛdɔ ɔ nwo la anwosesebɛ na wɔakyekye ɔ arɛle ɛ? (Mrɛ. 17:22) Kakye kɛ yɛlɛ “mekɛ mɔɔ bɛyɛ koonwu, yɛɛ mekɛ mɔɔ bɛtendɛ.” (Nol. 3:7) Kunlavolɛ bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye Dalene kilehile nu kɛ: “Ɔwɔ kɛ menli mɔɔ ɛlɛdi nyane la da bɛ nzuzulɛ nee nganeɛdelɛ ali. Ɔti, debie mɔɔ anwo hyia la a le kɛ ɛbadie bɛ edwɛkɛ mɔɔ ɛmpɛ bɛ nloa azo.” Junia mɔɔ ɔ diema nrenyia hunle ɔ nwo la toa zo kɛ: “Bie a ɛnrɛde kɛzi bɛlɛdi nyane la abo ɛdeɛ, noko mɔɔ hyia la a le kɛ ɛbade kɛzi bɛte nganeɛ la abo.”

13. Duzu a ɔwɔ kɛ yɛkakye ye wɔ nyanelilɛ nwo a?

13 Kakye kɛ, asolo debie mɔɔ maa awie biala di nyane nee kɛzi bɛda bɛ nyanelilɛ ne ali la. Ɔdwu mekɛ ne bie a, ahenle mumua ne a ze kɛzi ɔlɛdi nyane a, na bie a ɔbayɛ se kɛ ɔbaha kɛzi ɔte nganeɛ la. Nyamenle Edwɛkɛ ne ka kɛ: “Ahonle a ze ɔdaye ye nyane mɔɔ ɔdi la a, yɛɛ ɔlɛdi fɛlɛko a awie gyɛne ɛnli bie.” (Mrɛ. 14:10) Saa awie da kɛzi ɔte nganeɛ la ali bɔbɔ a, ɔyɛ a ɔnla aze kɛ awie mɔ bade mɔɔ ɔkulo kɛ ɔka la abo.

14. Kɛ ɔkɛyɛ na yɛakyekye sonla mɔɔ ɛlɛdi nyane la arɛle ɛ?

14 Nɔhalɛ nu, ɔbahola yeayɛ se kɛ ɛbanwu edwɛkɛ mɔɔ ɔwɔ kɛ ɛka ɛkile awie mɔɔ ɛlɛdi nyane la. Noko Baebolo ne ka kɛ: “Nrɛlɛbɛvolɛ edwɛkɛ le ayile.” (Mrɛ. 12:18) Menli dɔɔnwo ɛnyia edwɛkɛ mɔɔ kyekye bɛ rɛle la ɛvi Mekɛ Mɔɔ Wɔ Dɔvolɛ Bie Ɛwu * brohyua ne anu. Noko, mɔɔ anwo hyia la a le kɛ ‘yɛ nee menli mɔɔ ɛlɛsu la bazu.’ (Wlo. 12:15) Gaby mɔɔ ɔ hu wule la ka kɛ: “Ɛzunlɛ ɛhakyi me aleɛ. Ɛhye ati, saa me gɔnwo mɔ nee me su a ɔkyekye me rɛle. Mekɛ zɔhane mende nganeɛ kɛ me ngome a melɛdi nyane a.”

15. Saa ɔyɛ se kɛ yɛbahɔ awie ɛkɛ yɛakyekye ɔ rɛle aduzu a yɛbahola yɛayɛ a? (Eza nea ɛlɛka Edwɛkɛ Kpalɛ Mɔɔ Kyekye Sonla Rɛle.”)

15 Saa ɔyɛ se kɛ yɛbahɔ awie ɛkɛ yɛakyekye ɔ rɛle a, bie a adenle sikalɛ ko a le kɛ ɛbahɛlɛ kɛlata wɔayɛ ye gyakɔ, wɔanwa ye e-mail anzɛɛ text message. Ɛbahola wɔahɛlɛ ngɛlɛlera bie mɔɔ kyekye bɛ rɛle, ahenle mɔɔ ɛwu la subane bie mɔɔ ɛkakye anzɛɛ debie mɔɔ ɛ nee ye yɛle mɔɔ ɛ nye die nwo la wɔamaa ye. Junia ka kɛ: “Saa bɛkɛlɛ edwɛkɛ mɔɔ maa anwosesebɛ bɛmaa me anzɛɛ me mediema Kilisienema to ɛsalɛ fɛlɛ me maa yɛdie yɛ nye a, ɔboa me kpalɛ. Ninyɛne ɛhye mɔ maa mete nganeɛ kɛ bɛkulo me yɛɛ bɛdwenle me nwo.”

16. Adenle kpalɛ mɔɔ yɛbalua zo yɛakyekye awie mɔ arɛle la a le boni?

16 Mmabu ɛ nye ɛgua nvasoɛ mɔɔ wɔ ɛ diema Kilisienenli mɔɔ ɔlɛdi nyane mɔɔ ɛ nee ye bayɛ asɔne anzɛɛ ɛbayɛ asɔne wɔamaa ye la azo. Bie a ɔbayɛ se kɛ ɛbala kɛzi ɛte nganeɛ la ali wɔ wɔ asɔneyɛlɛ nu ɛdeɛ, noko ahonle nu mɔɔ ɛbavi wɔayɛ asɔne wɔamaa ye bɔbɔ wɔ mekɛ mɔɔ ɛlɛsu na ɛ ne ɛlɛwozo la bahola akyekye ɔ rɛle. Dalene ka kɛ: “Ɔdwu mekɛ ne bie na mediema mraalɛ ba kɛ bɛbakyekye me rɛle a, mebiza bɛ saa bɛkulo kɛ bɛ nee me yɛ asɔne a. Saa bɛbɔ asɔneyɛlɛ ne abo a, bɛnnwu mɔɔ bɛka a, noko ɔngyɛ ɛnee bɛ ne ne anu ɛmia na bɛfi bɛ ahonle nu bɛyɛ asɔne. Diedi kpole mɔɔ bɛlɛ, bɛ ɛlɔlɛ nee me nwo mɔɔ bɛdwenle la maa me diedi nu mia.”

KƆ ZO KYEKYE AWIE MƆ ARƐLE

17-19. Duzu ati a ɔwɔ kɛ yɛkɔ zo yɛkyekye awie mɔ arɛle ɛ?

17 Asolo mekɛ tendenle mɔɔ awie biala fa di nyane a. Ɛhye ati, saa agɔnwolɛma nee mbusuafoɔ bakyekye ahenle arɛle wɔ mekɛ ekyi anu na bɛsia bɛkɔ a, wɔmɔ kɔ zo kyekye ɔ rɛle dahuu. “Agɔnwolɛma lɛ ɛhulolɛ mekɛ biala, yɛɛ anwongyelelɛ ti a bɛwo adiema nrenya a.” (Mrɛ. 17:17) Mediema Kilisienema kola kyekye awie arɛle kɔkpula kɛ ɔbagyakyi nyanelilɛ.​—Kenga 1 Tɛsalonaekama 3:7.

18 Kakye kɛ ɛvoyia, edwɛne, nvoninli, gyimalilɛ bie, debie evuanlɛ titili bie, ɛnelɛ anzɛɛ ɛvolɛ ne anu ɛlobɔ bie mɔ kola maa menli mɔɔ bɛ awie ɛwu la di nyane. Ninyɛne dɔɔnwo mɔɔ awie mɔɔ ɔ ye anzɛɛ ɔ hu ɛwu angome bayɛ wɔ mekɛ mɔɔ limoa, le kɛ nyianu anzɛɛ Ngakyelɛlilɛ ɛhɔlɛ la bahola amaa yeali nyane. Adiema ko hanle kɛ: “Menwunle kɛ me atɔfolɛlielɛ ɛvoyialilɛ mɔɔ limoa la bayɛ alɔbɔlɛ, na ɛnee ɔnla aze fee. Noko mediema ekyii dole ɛkponle ekyii maanle me nee me gɔnwo mɔ mɔɔ bikye me kpalɛ la, amaa ɔ nwo anyɛ ye koonwu.”

19 Kakye kɛ, menli mɔɔ ɛlɛdi nyane la hyia anwosesebɛmaanlɛ dahuu, na tɛ mekɛ titili bie anu ala. Junia kilehile nu kɛ: “Ɔyɛ a moalɛ nee agɔnwolɛvalɛ mɔɔ menyia wɔ mekɛ mɔɔ ɔnle ɛvoyia titili bie la boa me kpalɛ. Ninyɛne ɛhye mɔ mɔɔ bɛyɛ ye arɛlevilɛ nu la sonle bolɛ, na ɔkyekye me rɛle kpalɛ.” Nɔhalɛ nu, yɛnrɛhola yɛnrɛye awie mɔɔ ɛlɛdi nyane la nyanelilɛ yɛnrɛvi ɛkɛ ne bɔkɔɔ, noko yɛbahola yɛayɛ ninyɛne bie mɔ yɛaboa ye yɛava yɛakyekye ɔ rɛle. (1 Dwɔn 3:18) Gaby ka kɛ: “Ɔyɛ me fɛ kɛ Gyihova ɛmaa yɛ mgbanyima mɔɔ lɛ ɛlɔlɛ mɔɔ bɛboa me wɔ mekɛ biala mɔɔ mekɛhɔ ngyegyelɛ nu la. Nɔhalɛ nu, bɛmaa mete nganeɛ kɛ Gyihova kulo me kpalɛ.”

20. Duzu ati a ɛwɔkɛ ngakyile mɔɔ Gyihova ɛbɔ la kyekye yɛ rɛle kpole ɛ?

20 Nea kɛzi ɔyɛ anyelielɛ kɛ Gyihova, arɛlekyekyelɛ muala Nyamenle ne baye nyanelilɛ kɔsɔɔti yeavi ɛkɛ na yeakyekye yɛ rɛle wɔ mekɛ mɔɔ “bɛdabɛ mɔɔ bɛwɔ ngakyelɛ nla ne mɔ anu la kɔsɔɔti bade [Kelaese ane] na bɛavinde” la! (Dwɔn 5:28, 29) Nyamenle ɛbɔ ɛwɔkɛ kɛ, “ɔbame ewule bɔkɔɔ, na Awulae Nyamenle ne bakyikyi awie biala anye anwo monle.” (Aye. 25:8) Akee, kɛ anrɛɛ yɛ nee ‘menli mɔɔ ɛlɛsu la bazu’ la, menli kɔsɔɔti mɔɔ de azɛlɛ ne azo la nee ‘menli mɔɔ ɛlɛdi fɛlɛko la bali fɛlɛko.’​—Wlo. 12:15.

^ ɛden. 8 Mɔɔ Gyisɛse lile ɛvolɛ 12 mɔɔ bɛbɔle Dwosefi duma la, bɛambɔ ye duma bieko. Ɔvi mekɛ mɔɔ Gyisɛse yɛle ye nwanwane debie mɔɔ limoa maanle nzule hakyile nwanye la, yeande Dwosefi duma bieko. Mɔɔ Gyisɛse henda amaneɛnwunlɛ baka ne azo la, ɔzele ɛzoanvolɛ Dwɔn kɛ ɔnlea Mɛle, saa ɛnee Dwosefi de aze a anrɛɛ Gyisɛse ɛnrɛyɛ zɔ.​—Dwɔn 19:26, 27.

^ ɛden. 24 Ngɛlɛlera gyɛne mɔɔ menli dɔɔnwo ɛnwu kɛ ɔkyekye bɛ rɛle la a le Edwɛndolɛ 20:1, 2; 31:7; 38:8, 9, 15; 55:22; 121:1, 2; Ayezaya 57:15; 66:13; Felepaema 4:13; nee 1 Pita 5:7.

^ ɛden. 14 Eza nea edwɛkɛ “Comfort the Bereaved, as Jesus Did” mɔɔ wɔ November 1, 2010, The Watchtower ne anu la.