Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

EDWƐKƐ 30

Kɔ Zo Nyia Ɛlɔlɛ Kpole

Kɔ Zo Nyia Ɛlɔlɛ Kpole

‘Ɔwɔ kɛ yɛda ɛlɔlɛ ali, amaa yɛanyi wɔ adenle biala anu.’​—ƐFƐ. 4:15.

EDWƐNE 2 Wɔ Duma A Le Gyihova

MƆƆ YƐBAZUKOA a

1. Mɔɔ ɛbɔle ɔ bo kɛ ɛsukoa Baebolo ne la, duzu a ɛnwunle ye a?

 ƐKAKYE mekɛ mɔɔ ɛbɔle ɔ bo kɛ ɛsukoa Baebolo ne la ɔ? Bie a mɔɔ ɛnwunle kɛ Nyamenle lɛ duma la ɔzinle ɛ nwo. Bie a mɔɔ ɛnwunle kɛ Nyamenle ɛngile menli nyane wɔ hɛɛle senle nu la, wɔ ahonle dɔle wɔ azule nu. Na ɔbayɛ kɛ mɔɔ ɛzukoale kɛ ɛbanwu wɔ alɔvolɛ mɔɔ ɛwu la bieko na ɛ nee bɛ adɛnla paladaese azɛlɛ zo la, ɛ nye liele kpole.

2. Ɛye Baebolo nu nɔhalɛ ne mɔɔ ɛzukoale la ɛsie ahane a, anyuhɔlɛ boni bieko a ɛnyianle a? (Ɛfɛsɛsema 5:1, 2)

2 Mɔɔ ɛlɛsukoa Nyamenle Edwɛkɛ ne dɔɔnwo la, ɛnee ɛlɛnyia ɛlɔlɛ kpole. Zɔhane ɛlɔlɛ ne hanle wɔ maanle ɛvale mɔɔ ɛzukoale la ɛbɔle wɔ ɛbɛla. Ɛgyinlanle Baebolo ngyinlazo zo ɛsisile kpɔkɛ kpalɛ. Ɛhakyile wɔ nyɛleɛ nee wɔ subane ɔluakɛ ɛnee ɛkulo kɛ ɛyɛ mɔɔ sɔ Nyamenle anye la. Kɛ mɔɔ kakula sukoa ye awovolɛ mɔɔ lɛ ɛlɔlɛ la, ɛnee ɛdawɔ noko ɛlɛsukoa wɔ anwuma Selɛ ne.​—Kenga Ɛfɛsɛsema 5:1, 2.

3. Kpuya boni mɔ a yɛbahola yɛabiza yɛ nwo a?

3 Yɛbahola yɛabiza yɛ nwo kɛ: ‘Asoo ɛlɔlɛ mɔɔ melɛ memaa Gyihova la anu yɛ se kɛkala tɛla mekɛ mɔɔ menlimoale membanyɛle Kilisienenli la ɔ? Ɔvi mekɛ mɔɔ bɛzɔnenle me la, asoo kɛzi medwenle ninyɛne nwo nee kɛzi meyɛ me nyɛleɛ, titili kɛzi meda ɛlɔlɛ ali mekile me mediema la ɛyɛ kɛ Gyihova ɛdeɛ ne la ɔ?’ Saa “ɛlɔlɛ ne mɔɔ ɛnee ɛlɛ ye alimoa ne la” ɛha aze wɔ adenle bie azo a, mmamaa ɛ sa nu to. Debie zɛhae bie dole alimoa Kilisienema. Gyisɛse angyakyi bɛ na ɔnrɛgyakyi yɛdayɛ noko. (Yek. 2:4, 7) Ɔze kɛ yɛbahola yɛanyia ɛlɔlɛ mɔɔ yɛnyianle wɔ mekɛ mɔɔ yɛlimoale yɛzukoale nɔhalɛ ne la bieko.

4. Duzu a yɛbazuzu nwo wɔ edwɛkɛ ɛhye anu a?

4 Edwɛkɛ ɛhye bahilehile kɛzi yɛbanyia Gyihova nee awie mɔ anwo ɛlɔlɛ kpole la anu. Akee yɛbanwu nyilalɛ mɔɔ saa yɛda ɛlɔlɛ kpole ali a yɛ nee awie mɔ banyia la.

NYIA GYIHOVA ANWO ƐLƆLƐ KPOLE

5-6. Ngyegyelɛ boni mɔ a ɛzoanvolɛ Pɔɔlo yiale wɔ ye ɛzonlenlɛ gyima ne anu a, na duzu a maanle ɔhɔle zo ɔzonlenle Gyihova a?

5 Ɛzoanvolɛ Pɔɔlo nyianle ɛbɛlabɔlɛ mɔɔ yɛ anyelielɛ la wɔ Gyihova ɛzonlenlɛ nu, noko ɛnee ɔlɛ ngyegyelɛ dɔɔnwo mɔɔ ɔwɔ kɛ ɔdi zo a. Ɛnee Pɔɔlo ta tu adenle kɔ moa, na ɛnee adendulɛ ɛnla aze wɔ zɔhane mekɛ ne. Ɔdwu mekɛ ne bie a Pɔɔlo tɔ “azule nye esiane nu” nee “nwule avinli esiane nu” wɔ ye adendulɛ ne mɔ anu. Eza ɔyɛ a menli mɔɔ dwazo tia ye la bo ye. (2 Kɔl. 11:23-27) Yɛɛ tɛ dahuu a Pɔɔlo amediema Kilisienema kile mɔdenle mɔɔ ɔbɔ kɛ ɔboa bɛ la anwo anyezɔlɛ a.​—2 Kɔl. 10:10; Fel. 4:15.

6 Duzu a boale Pɔɔlo maanle ɔhɔle zo ɔzonlenle Gyihova a? Pɔɔlo luale Ngɛlɛlera ne nee ɔdaye mumua ne ye anwubielɛ zo zukoale Gyihova subane ne mɔ anwo ninyɛne dɔɔnwo. Ɔnwunle ye wienyi kɛ Gyihova Nyamenle kulo ye. (Wlo. 8:38, 39; Ɛfɛ. 2:4, 5) Na ɔdaye noko ɔhulole Gyihova kpalɛ. ‘Ɔzonlenle nwuanzanwuanzama ne na ɔhɔle zo ɔzonlenle bɛ’ ɔvale ɔhilele kɛ ɔkulo Gyihova.​—Hib. 6:10.

7. Adenle ko mɔɔ yɛbahola yɛalua zo yɛanyia Gyihova anwo ɛlɔlɛ kpole la a le boni?

7 Saa yɛsukoa Nyamenle Edwɛkɛ ne anyebolo zo a, yɛbahola yɛanyia ɔ nwo ɛlɔlɛ kpole. Saa ɛlɛkenga Baebolo ne a, bɔ mɔdenle kɛ ɛbanwu mɔɔ nuhua edwɛkɛ ko biala ka ye wɔ Gyihova anwo la. Biza ɛ nwo kɛ: ‘Kɛzi edwɛkɛ ɛhye kile kɛ Gyihova kulo me ɛ? Kɛzi ɔmaa menwu kɛ ɔwɔ kɛ mekulo Gyihova ɛ?’

8. Kɛzi asɔneyɛlɛ boa yɛ maa yɛnyia Nyamenle anwo ɛlɔlɛ kpole ɛ?

8 Adenle ko mɔɔ yɛbahola yɛalua zo yɛanyia Gyihova anwo ɛlɔlɛ kpole la a le kɛ yɛbaha mɔɔ wɔ yɛ ahonle nu la yɛahile ye wɔ asɔneyɛlɛ nu dahuu. (Edw. 25:4, 5) Gyihova noko babua yɛ asɔneyɛlɛ. (1 Dwɔn 3:21, 22) Adiema raalɛ Khanh mɔɔ wɔ Asia la hanle kɛ: “Mɔlebɛbo ne, mɔɔ menzukoale wɔ Gyihova anwo la a maanle mengulole ye a, noko mɔɔ menwunle kɛzi ɔbuale me asɔneyɛlɛ la, ɔmaanle mengulole ye kpole kpalɛ. Ɛhye ati ɛnee mekulo kɛ meyɛ ninyɛne mɔɔ sɔ ɔ nye la.” b

NYIA AWIE MƆ ANWO ƐLƆLƐ KPOLE

9. Kɛzi Timote hilele kɛ ɔlɛnyia ɔ mediema ne mɔ anwo ɛlɔlɛ kpole ɛ?

9 Mɔɔ Pɔɔlo rayɛle Kilisienenli na ɛvolɛ ekyii guale nu la, ɔyiale kpavolɛ bie mɔɔ lɛ subane ngɛnlɛma mɔɔ bɛfɛlɛ ye Timote la. Ɛnee Timote kulo Gyihova nee menli. Pɔɔlo hanle hilele Felepaema ne kɛ: “Menlɛ awie biala mɔɔ ye subane le kɛ [Timote] mɔɔ dwenle bɛ nwo kpalɛ a.” (Fel. 2:20) Wɔ ɛke, Pɔɔlo anga kɛzi Timote kola toto ninyɛne boɛ anzɛɛ ɔmaa bagua nu ɛdendɛlɛ la anwo edwɛkɛ, emomu ɔ nye liele kɛzi ɛnee Timote kulo mediema ne mɔ la anwo kpalɛ. Ɔda ali wienyi kɛ, ɛnee asafo ne mɔ mɔɔ Timote sonle bɛ la anye la ye dahuu kɛ ɔbarakpɔla bɛ.​—1 Kɔl. 4:17.

10. Kɛzi Anna nee ɔ hu hilele kɛ bɛkulo bɛ mediema ɛ?

10 Yɛdayɛ noko yɛkpondɛ ndenle yɛdua zo yɛboa yɛ mediema Kilisienema. (Hib. 13:16) Suzu Anna mɔɔ yɛhanle ɔ nwo edwɛkɛ wɔ edwɛkɛ mɔɔ li ɛhye anyunlu anu la anwubielɛ ne anwo. Mɔɔ ahumu kpole bie dule la, ɔ nee ɔ hu hɔle abusua bie sua nu na bɛnwunle kɛ abusua ne sua ne azo ɛfolo ɛgua nu. Ɛhye ati ɛnee abusua ne adɛladeɛ kɔsɔɔti ɛyɛ evinli. Anna hanle kɛ: “Yɛsesale bɛ adɛladeɛ ne mɔ yɛhɔkpole, yɛdole zo na yɛbubule yɛrɛlɛle bɛ. Yɛmɛ ɛnee ɛhye ɛnle debie kpole biala, noko yemaa yɛva yɛ nwo agɔnwolɛ kyengye too badwu ɛnɛ.” Ɛlɔlɛ mɔɔ Anna nee ɔ hu lɛ maa mediema ne mɔ la hanle bɛ maanle bɛvale moalɛ mɔɔ bɛhyia la bɛmaanle bɛ.​—1 Dwɔn 3:17, 18.

11. (a) Saa yɛbɔ mɔdenle kɛ yɛbala ɛlɔlɛ ali a, kɛzi ɔbaha awie mɔ ɛ? (b) Kɛ mɔɔ Mrɛlɛbulɛ 19:17 kile la, saa yɛda ɛlɔlɛ ali a, duzu a Gyihova yɛ wɔ nwo a?

11 Saa yɛda ɛlɔlɛ nee atiakunlukɛnlɛma ali yɛkile awie mɔ a, bɛnwu ye kɛ yɛlɛbɔ mɔdenle yɛazukoa Gyihova. Na bie a bɛ nye balie yɛ atiakunlukɛnlɛma ne anwo adɛla kɛ mɔɔ yɛsuzu la. Khanh mɔɔ yɛhanle ɔ nwo edwɛkɛ la tɛkakye bɛdabɛ mɔɔ bɛboale ye la kpalɛ. Ɔhanle kɛ: “Me nye sɔ mɔɔ mediema mraalɛ kɔsɔɔti mɔɔ bɛ nee me hɔle daselɛlilɛ la yɛle maanle me la. Bɛfa kale bɛbafa me, bɛmaa yɛkɔdi ewiazo aleɛ na saa yɛwie a, bɛfa me bɛkɔ sua nu anzodwolɛ nu. Kɛkala menwu kɛ amuanrɛɛ bɛbɔle mɔdenle kpalɛ. Na ɛlɔlɛ a maanle bɛyɛle zɔ a.” Nɔhalɛ nu, tɛ awie biala a bayɛ yɛ mo wɔ mɔɔ yɛyɛ yɛmaa bɛ la anwo a. Khanh hanle kɛ: “Me kunlu anu a anrɛɛ mebayɛ bie meazie ɔ bo zo, noko kɛkala menze ɛleka mɔɔ bɛ muala bɛde la. Noko Gyihova ze, na me asɔneyɛlɛ a le kɛ ɔbayɛ bie yeazie ɔ bo zo yeamaa me.” Khanh edwɛkɛ ne le nɔhalɛ. Saa yɛda atiakunlukɛnlɛma ekyi bɔbɔ ali yɛkile awie mɔ a, Gyihova nwu ye. Ɔbu ye kɛ ɔle afɔlebɔlɛ mɔɔ sonle bolɛ yɛɛ kakɛ mɔɔ ɔbadua.​—Kenga Mrɛlɛbulɛ 19:17.

Saa awie nyia anyuhɔlɛ wɔ sunsum nu a, ɔkpondɛ ndenle ɔdua zo ɔboa awie mɔ (Nea ɛdendɛkpunli 12)

12. Kɛ ɔkɛyɛ na mediema mrenyia ahile kɛ bɛkulo asafo ne anu amra ɛ? (Eza nea nvoninli ne mɔ.)

12 Saa ɛle adiema nrenyia a, kɛ ɔkɛyɛ na wɔala ɛlɔlɛ ali wɔahile awie mɔ na wɔayɛ ninyɛne wɔaboa bɛ ɛ? Adiema kpavolɛ bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye Jordan la bizale asafo nu kpanyinli bie kɛzi ɔbahola yeayɛ ninyɛne dɔɔnwo yeaboa asafo ne la. Asafo nu kpanyinli ne hanvole ye wɔ anyuhɔlɛ mɔɔ yenyia ye dɛba la anwo na ɔhilele ye kɛzi ɔbahola yeayɛ dɔɔnwo la. Kɛ neazo la, ɔhanle ɔhilele Jordan kɛ anrɛɛ ɔrɛla Belemgbunlililɛ Asalo ndɛ na ɔbiza awie mɔ ahye, ɔmaa mualɛ wɔ debiezukoalɛ bo, ɔda ɔ nee ye daselɛlilɛ ekpunli ne ɛhɔ daselɛlilɛ na ɔdwenle ninyɛne mɔɔ ɔbahola yeayɛ yeaboa awie mɔ la anwo. Mɔɔ Jordan vale folɛdulɛ ɛhye lile gyima la, ɔmaanle ɔzukoale ninyɛne fofolɛ ɛyɛlɛ na eza ɔnyianle ɛlɔlɛ kpole ɔmaanle ɔ mediema. Jordan zukoale kɛ saa adiema nrenyia bie bayɛ asafo nu sonvolɛ a, ɛnee tɛ bɔ zo mɔɔ yebɔ ɔ bo kɛ ɔboa awie mɔ a, emomu ɔlɛtoa zo yeaboa bɛ.​—1 Tim. 3:8-10, 13.

13. Kɛzi ɛlɔlɛ hanle adiema nrenyia bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye Christian la maanle ɔfɛtale kɛ asafo nu kpanyinli bieko ɛ?

13 Na saa wɔzonle kɛ asafo nu sonvolɛ anzɛɛ kpanyinli ɛlɛ noko ɛ? Gyihova kakye gyima mɔɔ ɛyɛle ye dɛba nee ɛlɔlɛ mɔɔ ɛnyianle a ɔmaanle ɛyɛle zɔ la. (1 Kɔl. 15:58) Eza ɔnwu ɛlɔlɛ mɔɔ ɛlɛkɔ zo wɔala ye ali la. Mɔɔ bɛliele adiema bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye Christian la kpanyinli ne la, ɔ sa nu dole. Noko ɔhanle kɛ: “Menzile kpɔkɛ kɛ ɛlɔlɛ mɔɔ melɛ memaa Gyihova la ati mebayɛ biala mɔɔ mebahola la meazonle ye​—saa mele kpanyinli o, menle kpanyinli o.” Nzinlii, eza bɛkpale ye kɛ asafo nu kpanyinli. Christian hanle kɛ: “Mɔɔ bɛkpale me bieko la me ahonle dule ekyi. Noko menzile kpɔkɛ kɛ, saa Gyihova ɛze me anwunvɔne na ɔlɛmaa me adenle yeamaa meazonle kɛ kpanyinli bieko a, ɛlɔlɛ mɔɔ melɛ memaa ye nee me mediema ne mɔ la ati, mebayɛ ye zɔ.”

14. Duzu a ɛsukoa ɛfi adiema raalɛ bie mɔɔ vi Georgia la edwɛkɛ ne anu a?

14 Eza Gyihova azonvolɛ da ye ali kɛ bɛkulo awie mɔ. (Mat. 22:37-39) Kɛ neazo la, adiema raalɛ Elena mɔɔ wɔ Georgia la hanle kɛ: “Mɔlebɛbo ne, Gyihova anwo ɛlɔlɛ ala a hanle me maanle menlile daselɛ a. Noko mɔɔ ɛlɔlɛ mɔɔ melɛ memaa me anwuma Selɛ ne la ɛlɛyɛ kpole la, ɛnee melɛnyia menli noko anwo ɛlɔlɛ kpole. Mebɔ mɔdenle medwenle ngyegyelɛ mɔɔ bɛlɛyia nee edwɛkɛ mɔɔ meka a ɔbaha bɛ ahonle la anwo. Saa medwenle bɛ nwo zɛhae a, ɔmaa menyia ɛhulolɛ kpole kɛ mebaboa bɛ.”​—Wlo. 10:13-15.

YƐKULO AWIE MƆ A, YƐNYIA NYILALƐ

Saa yɛyɛ debie mɔɔ kile ɛlɔlɛ la a, ɔkola ɔmaa menli dɔɔnwo nyia nyilalɛ (Nea ɛdendɛkpunli 15-16)

15-16. Kɛ mɔɔ bɛyɛ nwolɛ nvoninli la, saa yɛda ɛlɔlɛ ali yɛkile awie mɔ a, nyilalɛ boni mɔ a yɛnyia a?

15 Saa yɛda ɛlɔlɛ ali yɛkile yɛ mediema a, tɛ bɛ ngomekye a bɛnyia zolɛ nvasoɛ a. Mɔɔ COVID-19 ewulenzane ne bɔle ɔ bo la, adiema nrenyia bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye Paolo la nee ɔ ye boale mediema mraalɛ mgbanyinli dɔɔnwo maanle bɛnwunle kɛzi bɛbava bɛ ɛlɛtɔlɔneke ninyɛne ne mɔ bɛali daselɛ la. Adiema raalɛ ko mɔɔ mɔlebɛbo ne ɛnee ɛhye ɛyɛlɛ yɛ se maa ye la nzinlii akee nwunle ye yɛ. Ɔholale ɔluale zo ɔdole ɛsalɛ ɔvɛlɛle ye mbusuafoɔ kɛ bɛrɛla Ngakyelɛlilɛ ne bie. Bɛ nuhua 60 luale videoconference zo diele gyimalilɛ ne bie! Adiema raalɛ ne nee ye mbusuafoɔ amuala nyianle mɔdenle mɔɔ Paolo nee ɔ ye bɔle la azo nvasoɛ. Nzinlii adiema raalɛ ne hɛlɛle Paolo kɛ: “Yɛda wɔ ase kɛ ɛboale yɛdayɛ mɔɔ yɛyɛ mrelera la. Me rɛle ɛnrɛvi kɛzi Gyihova dwenle yɛ nwo nee mɔdenle kpole mɔɔ ɛbɔle la ɛlɛ.”

16 Anwubielɛ ngakyile mɔɔ le kɛ ɛhye la maanle Paolo zukoale debie titili bie. Bɛmaanle ɔnwunle kɛ saa ɛlɛ debie bie anwo adwenle anzɛɛ ɛze kɛzi bɛyɛ debie bie a, ɔhyia, noko ɛlɔlɛ a hyia kpalɛ a. Ɔhanle kɛ: “Mekɛ bie ɛnee mele maangyebakyi zo neavolɛ. Kɛkala, menwu kɛ bie a mediema ne mɔ arɛle ɛvi me ɛdendɛlɛ ne mɔ ɛdeɛ, noko bɛtɛkakye ninyɛne mɔɔ menyɛle memboale bɛ la.”

17. Saa yɛda ɛlɔlɛ ali a, nwane bieko a banyia zolɛ nvasoɛ a?

17 Saa yɛda ɛlɔlɛ ali yɛkile awie mɔ a, yɛdayɛ mumua ne yɛnyia zolɛ nvasoɛ wɔ ndenle mɔɔ yɛ nye ɛnla la azo. Johathan mɔɔ de New Zealand la hanle kɛ ɛhye le nɔhalɛ. Folɛ ewiazo bie mɔɔ ɛnee ewia ne ɛlɛtea la, ɔnwunle adiema nrenyia adekpakyelɛnli bie kɛ ɔlua adenle ne azo ɔlɛdi daselɛ. Jonathan zile kpɔkɛ kɛ ɔ nee adekpakyelɛnli ne bahɔ daselɛlilɛ Folɛ ewiazo biala. Mekɛ zɔhane ɛnee Jonathan ɛnze kɛzi atiakunlukɛnlɛma ɛhye mɔɔ ɔbala ye ali la baboa ɔdaye mumua ne la. Jonathan hanle kɛ: “Mekɛ zɔhane ɛnee me nye ɛnlie daselɛlilɛ ɛhɔlɛ nwo. Noko mɔɔ menwunle kɛzi adekpakyelɛnli ne kilehile nee kɛzi ye ɛzonlenlɛ gyima ne ɛlɛso ma la, ɔmaanle me nye raliele daselɛlilɛ ɛhɔlɛ nwo. Eza ɔmaanle menyianle agɔnwolɛ kpalɛ mɔɔ boale me ɔmaanle menyinle sunsum nu, me nye liele ɛzonlenlɛ gyima ne anwo na membikyele Gyihova kpalɛ la.”

18. Duzu a Gyihova kulo kɛ yɛyɛ a?

18 Gyihova kulo kɛ yɛ muala yɛnyia ɛlɔlɛ kpole yɛmaa ye nee awie mɔ. Kɛ mɔɔ yɛzukoa la, saa yɛbanyia ɛlɔlɛ kpole yɛamaa Gyihova a, ɔwɔ kɛ yɛkenga ye Edwɛkɛ ne na yɛdwenledwenle nwo na yɛ nee ye tendɛ dahuu wɔ asɔneyɛlɛ nu. Saa yɛyɛ ninyɛne yɛboa yɛ mediema a, ɔbamaa yɛanyia bɛ nwo ɛlɔlɛ kpole. Mekɛ mɔɔ ɛlɔlɛ mɔɔ yɛlɛ la ɛlɛyɛ kpole la, ɔbamaa yɛabikye Gyihova nee yɛ sunsum nu abusua ne kpalɛ. Na bɛbayɛ yɛ gɔnwo mɔ dahuu!

EDWƐNE 109 Bɛvi Ahonle Nu Bɛhulo Bɛ Nwo

a Saa yɛle fofolɛ wɔ nɔhalɛ ne anu anzɛɛ yɛva ɛvolɛ dɔɔnwo yɛzonle Gyihova a, yɛ muala yɛbahola yɛahɔ zo yɛanyia anyuhɔlɛ. Edwɛkɛ ɛhye bahilehile adenle titili mɔɔ yɛbahola yɛalua zo yɛayɛ ɛhye la anu: yemɔ a le kɛ yɛbanyia Gyihova nee awie mɔ anwo ɛlɔlɛ kpole. Mekɛ mɔɔ ɛlɛdwenledwenle edwɛkɛ ɛhye anwo la, suzu anyuhɔlɛ mɔɔ wɔnyia ye dɛba nee kɛzi ɛbahola wɔanyia anyuhɔlɛ bieko la anwo.

b Bɛhakyi aluma bie mɔ.