Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

Die Aweɛne Ndendenle Ne Mɔ Azo

Die Aweɛne Ndendenle Ne Mɔ Azo

YƐ MUALA yɛdie yɛdi kɛ Gyihova ɛlɛkile ye menli ne adenle yɛɛ ɔlɛboa bɛ wɔ sunsum nu wɔ ‘mekɛ ɛhye mɔɔ li awieleɛ la anu.’ (2 Tim. 3:1) Ɔti, ɔwɔ kɛ yɛ nuhua ko biala tie Gyihova. Yɛbahola yɛava yɛ tɛnlabelɛ ne yɛatoto Yizilayɛma mɔɔ ɛnee bɛwɔ ɛsɛlɛ ne azo la ɛdeɛ ne anwo. Ɛnee ɔwɔ kɛ bɛtie aweɛne ndendenle ne mɔ.

Gyihova maanle Mosisi vale hamenle bolole dwɛtɛ fufule yɛle aweɛne ndendenle nwiɔ mɔɔ ‘ɔbabɔ yeavɛlɛ menli ne yeamaa bɛayia na eza bɛadu bɛ bo’ a. (Nɔm. 10:2) Ɛnee ɔwɔ kɛ ɛsɔfo ne mɔ bɔ aweɛne ne wɔ ndenle ngakyile zo fa kile mɔɔ ɔwɔ kɛ menli ne yɛ la. (Nɔm. 10:3-8) Ɛnɛ, Nyamenle menli asa ka adehilelɛ ngakyile wɔ ndenle dɔɔnwo azo. Maa yɛzuzu ndenle ɛhye mɔ anu nsa mɔɔ maa yɛkakye aweɛne ndendenle ne mɔ la anwo. Bɛto ɛsalɛ bɛfɛlɛ Nyamenle menli wɔ ayia mgbole bo, neavolɛma mɔɔ bɛkɛkpa bɛ la nyia ndetelɛ yɛɛ bɛta bɛkakyi anzɛɛ bɛyɛ nzenzaleɛ wɔ teokelase ngyehyɛleɛ nu wɔ asafo ne mɔ anu.

BƐFƐLƐ NYAMENLE MENLI WƆ AYIA MGBOLE BO

Saa ɛnee Gyihova kpondɛ kɛ “menli ne amuala bayia” nu wɔ ɛdanlɛsua ne anuhɔlɛ wɔ aduduleɛ afoa nu a, ɔmaa ɛsɔfo ne mɔ bɔ aweɛne ndendenle nwiɔ ne. (Nɔm. 10:3) Mbusua ekpunli ne mɔ amuala mɔɔ bɛhyɛ bɛ nuhua nna mɔɔ bɛyɛ bɛ azokoɛleɛ wɔ ɛdanlɛsua ne anwo la te aweɛne tendenle ne ane. Bɛdabɛ mɔɔ bɛ azokoɛleɛ bikye la dwu ɛkɛ ne ndɛ. Bie mɔ noko wɔ moa na ɔdie mekɛ nee mɔdenlebɔlɛ kolaa na bɛadwu ɛkɛ. Noko ye biala anu, ɛnee Gyihova kpondɛ kɛ bɛ muala bɛdwu ayia ne abo na bɛnyia zolɛ nvasoɛ.

Ɛnɛ, yɛnyia wɔ ɛdanlɛsua nyunlu, noko bɛto ɛsalɛ bɛfɛlɛ yɛ wɔ ayia mɔɔ bɛyɛ bɛmaa Nyamenle menli la abo. Ɛhye mɔ bie a le maanzinli nyianu nee ayia titili gyɛne mɔɔ yɛte edwɛkɛ nee adehilelɛ mɔɔ anwo hyia wɔ ɔ bo la. Wɔ maanle mɔɔ wɔ ewiade amuala la azo, Gyihova menli asa ka ngyehyɛleɛ ko ne ala. Ɛhye ati, bɛdabɛ mɔɔ bɛdie ɛsalɛdolɛ ne bɛto nu la anye die kɛ bɛboka ekpunli kpole bie anwo la. Bie mɔ pɛ adenle tendenle tɛla bie mɔ. Noko, bɛdabɛ mɔɔ bɛdie ɛsalɛdolɛ ne azo la nwu ye kɛ bɛnyia bɛ mɔdenlebɔlɛ ne azo nvasoɛ.

Na bɛdabɛ mɔɔ bɛwɔ moa kpalɛ mɔɔ bɛnnyia ayia mgbole ɛhye mɔ bie bɛngɔ la noko ɛ? Ɔlua anyuhɔlɛ mɔɔ bɛnyia ye wɔ ɛlɛtɔlɔneke ninyɛne nu la ati, menli zɛhae mɔ kola nyia ngyehyɛleɛ ɛhye mɔ azo nvasoɛ na bɛte nganeɛ kɛ bɛboka ayia mgbole zɔhane mɔ anwo. Kɛ neazo la, mekɛ mɔɔ ewiade amuala gyima ne ati agyakɛnugyinlavolɛ bie hɔkpɔlale Benin Bɛtɛle ne la, bɛluale ɛlɛtɔlɔneke zo bɛmaanle menli mɔɔ wɔ Arlit, sua bie mɔɔ bɛtu nvutuke wɔ zo wɔ Niger, mɔɔ wɔ Sahara Desert ne azo la nyianle gyimalilɛ ne azo nvasoɛ. Mediema yɛɛ anyelielɛma abulanwiɔ nee ko yiale nu. Ɔnva nwo kɛ ɛnee bɛwɔ moa kpalɛ la, bɛdele nganeɛ kɛ bɛboka ayia kpole mɔɔ bɛdodo le 44,131 la anwo. Adiema nrenyia ko hɛlɛle kɛ: “Yɛfi yɛ ahonle muala anu yɛala bɛ ase kɛ bɛmaanle yɛ sa hanle gyimalilɛ ne la. Ɔmaanle yɛnwunle kɛ bɛkulo yɛ kpalɛ.”

NEAVOLƐMA NYIA NDETELƐ

Ɛnee saa Yizilayɛ ɛsɔfo ne mɔ bɔ aweɛne ndendenle ne mɔ ko ala a, “mgbanyima ne mɔ mɔɔ deda Yizilayɛma apenle apenle anloa la ala a bayia” a. (Nɔm. 10:4) Ɛnee Mosisi tendɛ kile bɛ na ɔfa ndetelɛ ɔmaa bɛ. Ɛnee ɛhye boa bɛ ɔmaa bɛdi bɛ ɛzonlelilɛ nwo gyima. Saa ɛnee ɛboka mgbanyima zɔhane anwo a, asoo anrɛɛ ɛnrɛyɛ biala ɛnrɛhɔ ayia ne, amaa wɔanyia zolɛ nvasoɛ ɔ?

Ɛnɛ, asafo nu mgbanyima ɛnle kɛ Yizilayɛ mgbanyima ne yɛɛ bɛnli Nyamenle menli ne mɔɔ bɛlɛnea bɛ nwo zo la anwo zo tumi. (1 Pita 5:1-3) Noko bɛbɔ mɔdenle kɛ bɛbanlea bɛ nwo zo kpalɛ. Ɛhye ati saa bɛto ɛsalɛ bɛfɛlɛ bɛ kɛ bɛralie ndetelɛ, kɛ neazo la wɔ Belemgbunlililɛ Gyima Sukulu ne abo a, bɛdie zo ndɛndɛ. Bɛkilehile mgbanyima ne mɔ kɛzi bɛbali ninyɛne nwo gyima kpalɛ wɔ asafo ne anu la wɔ ayia ɛhye mɔ abo. Ɛhye maa awie biala sunsum nu gyinlabelɛ yɛ kpalɛ. Saa ɛtɛkɔle sukulu ɛhye mɔ bie ɛlɛ bɔbɔ a, ɔda ali kɛ bɛdabɛ mɔɔ bɛhɔ bie la ɛlɛboa wɔ.

BƐYƐ NZENZALEƐ WƆ TEOKELASE NGYEHYƐLEƐ NU

Ɛnee ɔyɛ a Yizilayɛ ɛsɔfo ne mɔ bɔ aweɛne ne maa ɔ ne kɔ anwuma ba aze. Ɛhye maa Yizilayɛma nwu kɛ Gyihova kulo kɛ bɛtu bɛ bo. (Nɔm. 10:5, 6) Ɛnee saa Yizilayɛma ɛlɛtu bɛ bo a, bɛfa ngyehyɛleɛ kpalɛ bɛyɛ gyima, noko ɛhye hyia gyima ɛsesebɛ. Ɛnee ɔdwu mekɛ ne bie a ɔnla aze ɔmmaa bie mɔ kɛ bɛbali ngyehyɛleɛ ne azo. Duzu ati ɔ?

Bie a bie mɔ dele nganeɛ kɛ bɛta bɛbɔ aweɛne ne somaa kɛ bɛdu bɛ bo anzɛɛ bɛbɔ ye wɔ mekɛ mɔɔ bɛ nye ɛnla la. “Ɔdwu mekɛ ne bie a amungu ne ka ɛkɛ ɔvi nɔsolɛ kɔdwu nwonlomɔ ala.” Ɔyɛ noko a, “ɔdi kenle nwiɔ, siane anzɛɛ ɔkyɛ.” (Nɔm. 9:21, 22) Na fane nyɛ a Yizilayɛma ne dule bɛ bo a? Nɔmbɛse tile 33 ka ɛleka ngakyile 40 mɔɔ Yizilayɛma zokoɛle la anwo edwɛkɛ.

Ɔdwu mekɛ bie a, bie mɔ nyia ɛleka mɔɔ bɛ nwo tɔ bɛ la bɛsokoɛ. Saa bɛlua “fienemgbole kpole anu ɛzulolɛ” bie anu na bɛnyia ɛleka zɛhae a, bɛ nye die nwo. (Dit. 1:19) Ɛhye ati ɛnee saa bɛlɛtu bɛ bo bieko a, bie mɔ adwenle yɛ bɛ kɛ bɛ tɛnlabelɛ bahakyi.

Saa bɛlɛtu bɛ bo a, ɛnee ɔwɔ kɛ bie mɔ kendɛ kɛ ɔbadwu bɛ nwo zo. Bɛ muala bɛte aweɛne ne ane, noko bɛ muala bɛndu bɛ bo wɔ mekɛ ko ne ala anu. Saa bɛte aweɛne ne mɔɔ ane kɔ anwuma ba aze la a, mbusua ekpunli mɔɔ wɔ aduduleɛ mɔɔ le Dwuda, Yesakaa yɛɛ Zɛbulɛn la tu bɛ bo. (Nɔm. 2:3-7; 10:5, 6) Saa bɛtu bɛ bo bɛwie a, ɛsɔfo ne mɔ bɔ aweɛne ne fane mɔɔ tɔ zo nwiɔ, na mbusua ekpunli nsa ne mɔɔ wɔ nyiakɛ la noko tu bɛ bo. Ɛsɔfo ne mɔ kɔ zo yɛ ɛhye kɔkpula kɛ bɛ kɔsɔɔti bɛbadu bɛ bo.

Bie a ɛnee ɔyɛ se kɛ ɛbalie nzenzaleɛ bie mɔ mɔɔ ɛra ahyehyɛdeɛ ne anu la wɔado nu. Bie a mekɛ mɔɔ nzenzaleɛ ngakyile mɔɔ ɛ nye ɛnla rale la, ɔgyegyele wɔ. Anzɛɛ bie a ɛ nye liele kɛzi bɛyɛ ninyɛne bie mɔ la anwo na ɛ kunlu anu a anrɛɛ bɛnrɛhakyi ye. Kɛ ɔde ye biala la, bie a ɛnwunle kɛ ɔzɔle wɔ abotane subane ɔnleanle, na ɔliele mekɛ na ɔ nee ɛ nwo ali. Noko saa yɛbɔle mɔdenle yɛvale yɛyɛle gyima a, yɛnwu kɛ Nyamenle ɛlɛyila yɛ.

Wɔ Mosisi mekɛ zo, Gyihova hilele mrenyia, mraalɛ yɛɛ ngakula mgbe dɔɔnwo adenle wɔ fienemgbole ne anu. Tɛ ye adehilelɛ nee ye moalɛ a, anrɛɛ bɛbawu. Ɛnɛ, Gyihova adehilelɛ maa yɛnyia yɛ ti wɔ sunsum nu. Nɔhalɛ nu, yɛbikye ye yɛɛ yɛnyia diedi kpole! Ɛhye ati, bɛmaa yɛ muala yɛbɔ kpɔkɛ kɛ yɛbava adehilelɛ yɛayɛ gyima kɛ mɔɔ Yizilayɛma mɔɔ bɛdi nɔhalɛ diele aweɛne ndendenle ne mɔ ane la!