Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

Asoo Ɛze?

Asoo Ɛze?

Wɔ Gyisɛse mekɛ zo, ɛnee adwule boni mɔ a ɔwɔ kɛ menli ne tua a?

WƆ ƐVOLƐ dɔɔnwo anu, Yizilayɛma yele ezukoa boale nɔhalɛ ɛzonlenlɛ. Noko ɔkadwu Gyisɛse mekɛ zo la, ɛnee ɔwɔ kɛ Dwuuma tua adwule dɔɔnwo, ɔti ɛnee ɔnla aze ɔmmaa bɛ.

Amaa bɛaboa Nyamenlezonlenlɛ wɔ ɛdanlɛsua ne yɛɛ nzinlii ɛzonlenlɛsua ne anu la, ɛnee ɔwɔ kɛ Dwuu mrenyia tua hyikɛle foa ko (delakema nwiɔ). Wɔ ɛvoya mɔɔ limoa la anu, ɛnee bɛfa ezukoa ɛhye bie bɛsiezie ɛzonlenlɛsua ne mɔɔ Hɛlɔdo zile la, yɛɛ ɛnee bɛfa bie bɛtua afɔle mɔɔ bɛbɔ ye wɔ ɛkɛ ne la anwo kakɛ. Dwuuma bie mɔ bizale Pita saa Gyisɛse tua zɔhane adwule ne a, na Kelaese anga kɛ ɔnle kɛ bɛtua. Nɔhalɛ nu, ɔhilele Pita ɛleka mɔɔ ɔbanyia ezukoa yeadua adwule ne la.​—Mat. 17:24-27.

Ɛnee eza ɔwɔ kɛ Nyamenle menli ne tua taete, mɔɔ ɔkile kɛ, ɔwɔ kɛ bɛfa bɛ ɛya nu ninyɛne anzɛɛ ezukoa mɔɔ bɛnyia ye la ngyɛnu buluku anu ko bɛba. (Lɛv. 27:30-32; Nɔm. 18:26-28) Ɛzonlenlɛ nu mgbanyima ne mɔ yɛle ye kyengye kɛ ɔwɔ kɛ bɛtua bɛ ɛya nu debie biala mɔɔ le kɛ “mente nee dele yɛɛ kumin” bɔbɔ la anwo taete. Gyisɛse anga kɛ ɔle nvonleɛ kɛ bɛbadua taete, noko ɔkpale mɛla kilehilevolɛma nee Falasiima ne nabalaba nyɛleɛ ne anwo ɛdanlɛ.​—Mat. 23:23.

Wɔ zɔhane mekɛ ne, ɛnee ɔwɔ kɛ Dwuuma tua adwule dɔɔnwo maa Wulomuma mɔɔ ɛnee di bɛ nwo zo tumi la. Kɛ neazo la, ɛnee saa awie die azɛlɛ a, ɔwɔ kɛ ɔfa ezukoa anzɛɛ ɛya nu ninyɛne ɔtua nwolɛ adwule. Ɛnee ɔwɔ kɛ ahenle kyɛ ninyɛne mɔɔ ɔbalua ye wɔ azɛlɛ ne azo la anu nna anzɛɛ anu nnu na ɔfa ko ɔtua. Ɛnee eza ɔwɔ kɛ Dwuunli ko biala noko tua adwule. Adwule ɛhye a Falasiima ne bizale Gyisɛse nwolɛ edwɛkɛ la. Ɔhanle ɛhye ɔhilele kɛzi ɔwɔ kɛ yɛbu adwule ɛdualɛ la: “Bɛva Siza ɛdeɛ bɛmaa Siza na bɛva Nyamenle ɛdeɛ bɛmaa Nyamenle.”​—Mat. 22:15-22.

Ɛnee eza ɔwɔ kɛ bɛtua ninyɛne mɔɔ bɛbatɔne ye wɔ maangyeba ne anu anzɛɛ bɛfa bɛfi ɛkɛ bɛkɔtɔne ye wɔ ɛleka bie la anwo adwule. Ɛnee bɛdielie zɔhane adwule ne wɔ habɔ, belegye zo, nwɔnda zo anzɛɛ kolaa na wɔawolo sua bie azo anzɛɛ gua bie anu la.

Adwule mɔɔ ɛnee menli mɔɔ Wulomuma nea bɛ nwo zo tua la yɛle adesoa maanle bɛ. Wulomu tetedwɛkɛ kɛlɛvolɛ Tacitus hɛlɛle kɛ wɔ Maanle Maanle Belemgbunli Tiberius mekɛ zo wɔ mekɛ mɔɔ ɛnee Gyisɛse de aze la, “Seleama nee Dwudiyama zɛlɛle kɛ bɛde adwule mɔɔ bɛtua la azo ɔluakɛ ɛnee akee ɔlɛbu bɛ kɔme.”

Adenle mɔɔ ɛnee bɛdua zo bɛdielie zɔhane adwule ne bɔbɔ la maanle ɔyɛle adesoa kpole. Kolaa na awie anyia zɔhane gyima ne ayɛ la, ɛnee ɔwɔ kɛ ɔtua nwolɛ ezukoa kpole. Awie mɔɔ ɔbadua nwolɛ ezukoa kpole kpalɛ la a nyia gyima ne a, na ɔdaye noko ɔnyia nvasoɛ ɔfi adwule ne mɔɔ bɛdielie la anu. Amaa yeanyia nvasoɛ kpole la, ɔdaye noko ɔfa awie mɔ ɔmaa bɛdielie adwule ne. Ɔbayɛ kɛ ɛnee Zakeɛse lɛ menli mɔɔ dielie adwule ɛhye bie maa ye a. (Luku 19:1, 2) Nɔhalɛ nu, menli ne vale ɛhye anwo ɛya na ɛnee bɛmbu menli mɔɔ badielie adwule ne la.