Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

Ngakula​​—Bɛziezie Bɛ Nwo Kɛ Bɛmaa Bɛazɔne Bɛ Ɔ?

Ngakula​​—Bɛziezie Bɛ Nwo Kɛ Bɛmaa Bɛazɔne Bɛ Ɔ?

“Saa bɛ nuhua bie kpondɛ kɛ ɔsi sua a, ɔdumua ɔtɛnla aze, ɔsese ye bolɛ, na ɔnea saa ɔlɛ ezukoa mɔɔ sa ye si la a.”—LUKU 14:28.

EDWƐNE: 120, 64

Bɛhɛlɛle edwɛkɛ ɛhye nee mɔɔ doa zo la bɛmaanle ngakula mɔɔ bɛkulo kɛ bɛsɔne bɛ la

1, 2. (a) Duzu a maa Nyamenle menli anye die ɛnɛ a? (b) Kɛ ɔkɛyɛ na Kilisiene awovolɛ nee mgbanyima ahola aboa ngakula bɛamaa bɛade ɛzɔnenlɛ bo ɛ?

ASAFO nu kpanyinli bie hanle hilele Christopher mɔɔ yeli ɛvolɛ 12 la kɛ, “Bɛwole wɔ bɛdole me gyakɛ azo, na me nye ɛlie kɛ ɛkulo kɛ bɛsɔne wɔ la. Mekpondɛ kɛ mebiza wɔ kɛ, ‘Duzu ati a ɛkulo kɛ bɛsɔne wɔ a?’” Adwenle kpalɛ bie ati a asafo nu kpanyinli ne bizale kpuya zɔhane a. Yɛ nye die kɛ yɛbanwu kɛ bɛzɔne yɛ mediema ngakula dɔɔnwo ɛvolɛ biala. (Nolobɔvo ne 12:1) Noko Kilisiene awovolɛ nee asafo nu mgbanyima kulo kɛ ngakula si bɛ ti anwo kpɔkɛ na bɛte bɛ ɛzɔnenlɛ ne abo.

2 Yɛzukoa wɔ Baebolo ne anu kɛ bɛnwozoyilalɛ nee ɛzɔnenlɛ le Kilisienenli ɛbɛlabɔlɛ fofolɛ bo ɛbɔlɛ. Ɛbɛlabɔlɛ fofolɛ ɛhye bamaa Gyihova ayila ye noko Seetan bakpɔ ye. (Mrɛlɛbulɛ 10:22; 1 Pita 5:8) Ɛhye ati a ɔwɔ kɛ Kilisiene awovolɛ nyia mekɛ kilehile bɛ mra maa bɛte Kelaese ɛdoavolɛma mɔɔ bɛbayɛ la abo la. Saa bɛ awovolɛ ɛnle asafo ne anu a, mgbanyima ne mɔ bɛaboa bɛ bɛamaa bɛade mɔɔ bɛ bɛnwozoyilalɛ nee bɛ ɛzɔnenlɛ abo kile la abo. (Kenga Luku 14:27-30.) Kɛ mɔɔ ɔwɔ kɛ awie siezie ɔ nwo na yeahola yeazi sua bie yeawie la, zɔhane ala a ɔwɔ kɛ ngakula siezie bɛ nwo kolaa na bɛazɔne bɛ a, amaa bɛahola bɛazonle Gyihova nɔhalɛ nu bɛahɔ “awieleɛ.” (Mateyu 24:13) Duzu a baboa ngakula yeamaa bɛazi pi kɛ bɛbazonle Gyihova dahuu ɛ? Bɛmaa yɛnlea.

3. (a) Kɛzi Gyisɛse nee Pita edwɛkɛ ne maa yɛnwu nvasoɛ mɔɔ wɔ ɛzɔnenlɛ zo la ɛ? (Mateyu 28:19, 20; 1 Pita 3:21) (b) Kpuya boni mɔ a yɛbazuzu nwo a, na duzu ati ɔ?

3 Ɛle kakula mɔɔ ɛkulo kɛ bɛsɔne wɔ ɔ? Ɔle bodane kpalɛ bɔkɔɔ! Ɔle enililɛ kpole kɛ bɛbazɔne wɔ kɛ Gyihova Dasevolɛ. Ɔle debie mɔɔ ɔwɔ kɛ Kilisienenli biala yɛ a, yɛɛ ɔhyia ɔmaa bɛdabɛ mɔɔ bɛbalie bɛ ngoane wɔ anwongyelelɛ kpole ne anu la. (Mateyu 28:19, 20; 1 Pita 3:21) Saa bɛsɔne wɔ a, ɔkile kɛ wɔbɔ ɛwɔkɛ kɛ ɛbazonle Gyihova dahuu. Ɛkulo kɛ ɛdi zɔhane ɛwɔkɛ ne azo, yemɔti kpuya ɛhye mɔ baboa wɔ yeamaa wɔanwu kɛ saa wɔziezie ɛ nwo wɔmaa ɛzɔnenlɛ a: (1) Asoo mekola mesi kpɔkɛ mɔɔ kile kɛ menyi sunsum nu ɔ? (2) Asoo ɔle medame mumua ne me kpɔkɛzilɛ? (3) Saa bɛka kɛ awie ɛyila ɔ nwo zo ɛmaa Gyihova a, asoo mete ɔ bo? Bɛmaa yɛzuzu kpuya zɔhane mɔ anwo.

ASOO WƆNYI SUNSUM NU?

4, 5. (a) Duzu ati a tɛ menli mɔɔ bɛyɛ mgbanyinli la angomekye a ɔwɔ kɛ bɛsɔne bɛ a? (b) Duzu a kile kɛ Kilisienenli bie ɛnyi sunsum nu a?

4 Baebolo ne anga kɛ menli mɔɔ bɛyɛ mgbanyinli anzɛɛ bɛli ɛvolɛ dodo bie la a bɛkola bɛsɔne bɛ a. Mrɛlɛbulɛ 20:11 ka kɛ: “Kakula bɔbɔ fa ye nyɛleɛ kile ye subane, saa ɔle kpalɛ o, ɔle ɛtane o.” Yemɔti kakula bɔbɔ bahola ade ninyɛne mɔɔ le kpalɛ la abo na yeayila ɔ nwo zo yeamaa ye Bɔvolɛ ne. Ɔti ɔhyia kɛ bɛsɔne kakula mɔɔ yela ye ali kɛ yenyi sunsum nu na yeyila ɔ nwo zo yemaa Gyihova la.—Mrɛlɛbulɛ 20:7.

5 Saa bɛka kɛ awie ɛnyi sunsum nu a, ɔkile duzu? Ɛhye ɛnvale awie ɛvolɛ anzɛɛ kɛzi ɔde la anwo. Baebolo ne se menli mɔɔ bɛnyi sunsum nu la ɛtete bɛ adwenle mɔɔ bɛkola bɛnwu ngakyile mɔɔ wɔ kpalɛ nee ɛtane nu a. (Hibuluma 5:14) Awie mɔɔ ɛnyi sunsum nu la ze mɔɔ le kpalɛ la yɛɛ yezi kpɔkɛ wɔ ye ahonle nu kɛ ɔbayɛ. Yemɔti awie mɔ ɛngola ɛnnyia ɔ nwo zo tumi ndɛndɛ bɛmmaa ɔnyɛ ɛtane. Yɛɛ ɔngyia kɛ dahuu awie bahile ye debie mɔɔ le kpalɛ mɔɔ ɔwɔ kɛ ɔyɛ la. Ɔwɔ kɛ yɛ nye da kɛ kakula mɔɔ bɛzɔne ye la bayɛ debie kpalɛ saa bɔbɔ ye awovolɛ anzɛɛ kpanyinli biala ɛnle ɔ nwo ɛkɛ a.—Fa toto Felepaema 2:12 anwo.

6, 7. (a) Mɔɔ Daneɛle wɔ Babelɔn la, duzu ngyegyelɛ a ɔyiale a? (b) Kɛzi Daneɛle hilele kɛ yenyi sunsum nu ɛ?

6 Asoo kakula bahola anyi sunsum nu wɔ adenle zɔhane azo? Suzu Daneɛle neazo ne anwo. Mɔɔ bɛvale ye bɛvile ye awovolɛ anwo bɛhɔle Babelɔn la, bie a ɛnee ɔtɛdwule ɛvolɛ 20. Daneɛle kanwu ye la, ɛnee ɔ nee menli mɔɔ bɛnli Nyamenle mɛla zo la a de a. Noko bɛmaa yɛzuzu Daneɛle tɛnlabelɛ ne anwo ekyi. Bɛbule ye kɛ sonla kpole wɔ Babelɔn. Ɛnee ɔboka ngakula mgbavolɛ ekyi mɔɔ bɛkpale bɛ kɛ bɛzonle belemgbunli ne la anwo. (Daneɛle 1:3-5, 13) Ɔbayɛ kɛ Daneɛle nyianle gyinlabelɛ kpole wɔ Babelɔn mɔɔ bie a anrɛɛ ɔnrɛnyia ye wɔ Yizilayɛ la.

7 Yemɔti duzu a kakula Daneɛle yɛle a? Asoo ɔmaanle menli mɔɔ wɔ Babelɔn la hakyile ye anzɛɛ zɛkyele ye diedi ne? Kyɛkyɛ! Baebolo ne se mekɛ mɔɔ Daneɛle wɔ Babelɔn la, ɔzile kpɔkɛ kɛ “ɔnrɛgua ɔ nwo evinli,” kile kɛ ɔbahwe ɔ nwo yeavi adalɛ ɛzonlenlɛ debie biala anwo. (Daneɛle 1:8) Ɛhye kile kɛ ɛnee yenyi sunsum nu kpalɛ!

Kakula mɔɔ ɛnyi sunsum nu la ɛnyɛ ɔ nwo kɛ Nyamenle agɔnwo wɔ Belemgbunlililɛ Asalo na yeayɛ ewiade ne agɔnwo wɔ sukulu (Nea ɛdendɛkpunli 8)

8. Duzu a ɛbahola wɔazukoa wɔavi Daneɛle neazo ne anu a?

8 Duzu a ɛbahola wɔazukoa wɔavi Daneɛle neazo ne anu a? Kakula mɔɔ ɛnyi sunsum nu la bazɔ ye diedi ne anu kpundii wɔ tɛnlabelɛ mɔɔ anu yɛ se bɔbɔ la anu. Ɔnrɛyɛ ɔ nwo kɛ bɔmɔnra, kekelebetile bie mɔɔ ɔkakyi ɔ nwo kɔla ne ɔmaa ɔ nee ɛleka mɔɔ ɔwɔ la kɔla ne yɛ ko la. Ɔnyɛ ɔ nwo kɛ Nyamenle agɔnwo wɔ Belemgbunlililɛ Asalo na yeayɛ ewiade ne agɔnwo wɔ sukulu. Emomu, ɔbali nɔhalɛ wɔ mekɛ bɔbɔ mɔɔ bɛzɔ ye diedi ne bɛnlea la.—Kenga Ɛfɛsɛsema 4:14, 15.

Kakula mɔɔ ɛnyi sunsum nu la bazɔ ye diedi ne anu kpundii wɔ tɛnlabelɛ mɔɔ anu yɛ se bɔbɔ la anu

9, 10. (a) Saa kakula bie suzu kɛzi ɔyɛle ye nyɛleɛ wɔ sɔnea bie mɔɔ ɔyiale la anwo a, kɛzi ɔbaboa ye ɛ? (b) Duzu a ɛzɔnenlɛ kile a?

9 Nɔhalɛ nu, yɛ muala yɛtɔ sinli. Ɔdwu mekɛ ne bie a, ngakula nee mgbanyinli amuala yɛ nvonleɛ. (Nolobɔvo ne 7:20) Noko saa ɛkpondɛ kɛ bɛsɔne wɔ a, nrɛlɛbɛ wɔ nu kɛ ɛbanleɛnlea wɔ nu wɔanwu kɛzi wɔzi pi kɛ ɛbali Gyihova mɛla zo la. Biza ɛ nwo kɛ, ‘Asoo meyɛ mɔɔ Gyihova kulo la wɔ mekɛ ekyi mɔɔ ɛze ɛhɔ la anu ɔ?’ Dwenle kɛzi ɛyɛle wɔ nyɛleɛ wɔ mekɛ mɔɔ li amozi mɔɔ bɛzɔle wɔ diedi ne bɛnleanle la anwo. Asoo ɛnwunle debie kpalɛ mɔɔ ɔwɔ kɛ ɛyɛ la? Asoo awie ɛha ɛhile wɔ kɛ ɛva ahyɛlɛdeɛ mɔɔ ɛlɛ la ɛlie duma wɔ Seetan ewiade ne anu kɛ mɔɔ ɔzile Daneɛle anwo zo la ɔ? Saa ninyɛne ɛhye mɔ bie ɛlɛsɔ wɔ anlea a, asoo ɛnwu mɔɔ Gyihova kpondɛ kɛ ɛyɛ la ɔ?—Ɛfɛsɛsema 5:17.

10 Duzu ati a ɔhyia kɛ ɛnwu kpuya zɔhane mɔ anwo mualɛ a? Ɔluakɛ bɛbaboa wɔ bɛamaa wɔanwu anyebolo mɔɔ wɔ ɛzɔnenlɛ nu la. Ɛzɔnenlɛ maa awie mɔ noko nwu kɛ wɔbɔ Gyihova ɛwɔkɛ titili bie. Wɔbɔ ɛwɔkɛ kɛ ɛbava wɔ ahonle muala wɔahulo ye na wɔazonle ye dahuu. (Maake 12:30) Ɔwɔ kɛ awie biala mɔɔ bɛzɔne ye la bɔ kpɔkɛ kɛ ɔbali ɛwɔkɛ ɛhye mɔɔ yebɔ Gyihova la azo.—Kenga Nolobɔvo ne 5:4, 5.

ƐDAWƆ MUMUA NE A WƆZI ZƆHANE KPƆKƐ NE Ɔ?

11, 12. (a) Duzu a ɔwɔ kɛ awie mɔɔ ɔkulo kɛ bɛsɔne ye la nwu ye a? (b) Duzu a baboa wɔ yeamaa wɔabu ɛzɔnenlɛ kɛ mɔɔ Gyihova bu ye la ɛ?

11 Baebolo ne ka kɛ Gyihova menli kɔsɔɔti, mɔɔ ngakula boka nwo la, badu “bɛ nwo amaa” ye azonle ye. (Edwɛndolɛ 110:3) Yemɔti ɔwɔ kɛ awie mɔɔ ɔkulo kɛ bɛsɔne ye la nea kɛ ɔle ɔdaye mumua ne ye kpɔkɛzilɛ. Ɛhye bahyia kɛ ɛbanleɛnlea wɔ kpɔkɛzilɛ ne anu, titili saa bɛtetele wɔ wɔ nɔhalɛ ne anu a.

12 Mekɛ mɔɔ ɛlɛnyi la, ɔbayɛ kɛ ɛnwunle kɛ bɛzɔne menli dɔɔnwo, bie a ɛ gɔnwo mɔ nee ɛ mediema bie mɔ boka nwo. Noko nea na wɔande nganeɛ kɛ kɛmɔ wɔnyi wɔdwu ɛvolɛ bie anzɛɛ wɔnwu kɛ bɛlɛsɔne awie mɔ la ati, ɔwɔ kɛ bɛsɔne ɛdawɔ noko. Kɛ ɔkɛyɛ na wɔanwu kɛ ɛbu ɛzɔnenlɛ kɛ mɔɔ Gyihova bu ye la ɛ? Nyia mekɛ dwenle deɛmɔti ɛzɔnenlɛ le debie titili la anwo. Ɛbanwu deɛmɔti ɔhyia la anwo edwɛkɛ dɔɔnwo wɔ edwɛkɛ ɛhye nee mɔɔ doa zo la anu.

13. Kɛ ɔkɛyɛ na wɔanwu kɛ kpɔkɛ mɔɔ wɔzi kɛ ɛmaa bɛazɔne wɔ la vi wɔ ahonle nu ɛ?

13 Adenle ko mɔɔ ɔbamaa wɔanwu kɛ wɔ kpɔkɛzilɛ ne vi wɔ ahonle nu la a le kɛ ɛbanleɛnlea wɔ asɔneyɛlɛ nu. Asoo ɛta ɛyɛ asɔne? Ninyɛne boni mɔ a ɛyɛ nwolɛ asɔne a? Kɛzi ɛbabua kpuya ɛhye mɔ la bamaa wɔanwu kɛzi ɛ nee Gyihova agɔnwolɛvalɛ ne de la. (Edwɛndolɛ 25:4) Fane dɔɔnwo, Gyihova dua Baebolo ne azo bua yɛ asɔneyɛlɛ. Yemɔti debie bieko mɔɔ ɔbamaa wɔanwu kɛ amgba ɛkulo kɛ ɛbikye Gyihova na ɛfa wɔ ahonle muala ɛsonle ye la a le kɛ ɛbanleɛnlea wɔ debiezukoalɛ ngyehyɛleɛ nu. (Dwɔhyua 1:8) Biza ɛ nwo kɛ: ‘Asoo medame mumua ne meta mesukoa Baebolo ne ɔ? Asoo mefi me ɛhulolɛ nu mefa me nwo mewula yɛ abusua ɛzonlenlɛ nu ɔ?’ Kɛzi ɛbabua kpuya ɛhye mɔ la baboa wɔ yeamaa wɔanwu kɛ saa kpɔkɛ mɔɔ wɔzi kɛ ɛmaa bɛazɔne wɔ la vi wɔ ahonle nu a.

BƐNWOZOYILALƐ KILE DUZU?

14. Ngakyile boni a wɔ bɛnwozoyilalɛ nee ɛzɔnenlɛ avinli a?

14 Ngakula bie mɔ ɛnze ngakyile mɔɔ wɔ bɛnwozoyilalɛ nee ɛzɔnenlɛ nu la. Bie mɔ ka kɛ bɛyila bɛ nwo zo bɛmaa Gyihova noko bɛtɛsieziele bɛ nwo kɛ bɛmaa bɛazɔne bɛ. Noko asoo ɛhye bahola ayɛ boɛ? Bɛnwozoyilalɛ kile kɛ wɔbɔ Gyihova ɛwɔkɛ wɔ asɔneyɛlɛ nu kɛ ɛbazonle ye dahuu. Saa bɛsɔne wɔ a, ɔmaa awie mɔ nwu kɛ wɔyila ɛ nwo zo wɔmaa Gyihova dɛba. Yemɔti kolaa na bɛazɔne wɔ la, ɔhyia kɛ ɛte ɛ nwo zo mɔɔ ɛyila wɔamaa Nyamenle la abo.

15. Duzu a bɛnwozoyilalɛ kile a?

15 Saa ɛyila ɛ nwo zo ɛmaa Gyihova a, ɛnee wɔha wɔhile ye kɛ ɛle ye ɛdeɛ. Ɛnee wɔbɔ ye ɛwɔkɛ kɛ ɛbamaa ye ɛzonlenlɛ ahyia wɔ kpalɛ wɔ wɔ ɛbɛlabɔlɛ nu. (Kenga Mateyu 16:24.) Ɛwɔkɛ ɛhye le anyebolo edwɛkɛ! (Mateyu 5:33) Yemɔti kɛ ɔkɛyɛ na wɔahile kɛ ɛze kɛ ɛnde aze ɛmmaa ɛ nwo na kɛkala ɛle Gyihova ɛdeɛ ɛ?—Wulomuma 14:8.

16, 17. (a) Saa awie kpo ɔ nwo a, ɔkile duzu? Yɛ ndonwo. (b) Saa awie yila ɔ nwo zo a, duzu edwɛkɛ a ɛnee ɔlɛka a?

16 Bɛmaa yɛyɛ ndonwo bie. Fa ye kɛ ɛ gɔnwo bie ɛhyɛ wɔ kale. Ɔfa kale ne anwo ngɛlata ɔmaa wɔ na ɔka kɛ: “Kale ne le wɔ ɛdeɛ.” Noko ɔka kɛ: “Mebava sanvɛ ne meazie. Yɛɛ medame a mebaha kale ne a, tɛ ɛdawɔ ɔ.” Asoo ɛ nye balie ahyɛlɛdeɛ ɛhye anwo? Kɛzi ɛbabu ɛ gɔnwo ne mɔɔ vale kale ne hyɛle wɔ la ɛ?

17 Awie yila ɔ nwo zo maa Gyihova a, ɛnee ɔlɛse ye kɛ: “Melɛfa me ngoane meamaa wɔ. Mele wɔ ɛdeɛ.” Gyihova anye la kɛ ahenle bali ye ɛwɔkɛ zo. Na saa ahenle bɔ ɔ bo yɛ Gyihova anwo anzosesebɛ na ɔfea ɔ nwo ɔ nee awie mɔɔ ɔnzonle Gyihova la tu kɛ bɛgya ɛ? Anzɛɛ saa ahenle fa ɔ nwo wula gyima mɔɔ ɔmmaa ɔnnyia mekɛ ɔngɔ daselɛlilɛ anzɛɛ debiezukoalɛ dahuu la anu ɛ? Ɔkile kɛ ahenle zɔhane ɛnli ɛwɔkɛ mɔɔ yebɔ Gyihova la azo. Ɔle kɛ ɛlɛfa kale ne sanvɛ ne wɔazie la. Saa yɛyila yɛ nwo zo a, ɛnee yɛha yɛhile Gyihova kɛ, “Me ngoane le ɛdeɛ, tɛ me ɛdeɛ ɔ.” Yemɔti yɛbayɛ mɔɔ Gyihova kulo la dahuu, saa bɔbɔ ɔnle debie mɔɔ yɛkulo kɛ yɛyɛ a. Bɛmaa yɛzukoa Gyisɛse mɔɔ hanle kɛ: “Mevi anwuma membale kɛ mebayɛ mɔɔ zoanle me la ɛhulolɛdeɛ, na meamba kɛ mebali me ti anwo.”—Dwɔn 6:38.

Ɛzɔnenlɛ le anyebolo edwɛkɛ nee nwolɛ adenle kpole

18, 19. (a) Kɛzi Rose nee Christopher edwɛkɛ ne maa yɛnwu kɛ ɛzɔnenlɛ maa yɛnyia nyilalɛ ɛ? (b) Kɛzi ɛnwu ɛzɔnenlɛ nwo adenle ne ɛ?

18 Ɔda ali kɛ ɛzɔnenlɛ le anyebolo edwɛkɛ. Ɔle nwolɛ adenle kpole kɛ ɛbayila ɛ nwo zo na bɛazɔne wɔ. Ngakula mɔɔ kulo Gyihova na bɛte bɛnwozoyilalɛ ne abo la ɛndwehwenle bɛ bo aze kɛ bɛbayila bɛ nwo zo na bɛamaa bɛazɔne bɛ. Bɛnnu bɛ nwo wɔ bɛ kpɔkɛzilɛ ne anwo. Rose mɔɔ ɛtɛdwule ɛvolɛ 20 na bɛzɔne ye la se: “Mekulo Gyihova, na ye ɛzonlenlɛ ala a bamaa me nye alie a. Metɛsile pi wɔ debie biala ɛyɛlɛ nu kɛ kpɔkɛ mɔɔ mebɔ kɛ memaa bɛazɔne me la.”

19 Na Christopher mɔɔ yɛha ɔ nwo edwɛkɛ wɔ mɔlebɛbo ne la ɛ? Kɛzi ɔnwunle kpɔkɛ mɔɔ ɔbɔle kɛ ɔmaa bɛazɔne ye wɔ mekɛ mɔɔ ɔnyianle ɛvolɛ 12 la ɛ? Ɔse ɔ nye die kɛ ɔzile kpɔkɛ zɔhane la. Ɔyɛle dahuu adekpakyelɛnli wɔ ɛvolɛ 17 yɛɛ ɔyɛle asafo nu sonvolɛ wɔ ɛvolɛ 18. Kɛkala ɔsonle wɔ Bɛtɛle. Ɔka kɛ: “Ɛzɔnenlɛ le debie kpalɛ. Kɛkala meyɛ gyima mɔɔ ahunlundwolɛ wɔ nu la memaa Gyihova nee ye ahyehyɛdeɛ ne.” Saa ɛkpondɛ kɛ bɛsɔne wɔ a, kɛ ɔkɛyɛ na wɔaziezie ɛ nwo ɛ? Edwɛkɛ mɔɔ doa zo la babua kpuya zɔhane.