Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

Nwu Wɔ Kpɔvolɛ Ne

Nwu Wɔ Kpɔvolɛ Ne

“Yɛze [Seetan] agyiba ne mɔ.”​—2 KƆL. 2:11, ɔbdw.

EDWƐNE: 150, 32

1. Duzu a Gyihova hanle vanenle yɛ kpɔvolɛ ne anwo wɔ Yidɛn a?

ƐNEE Adam ze kɛ nwɔlɛ ɛndendɛ. Ɔti bie a ɔnwunle kɛ sunsum bie a luale ɛwɔlɛ nwo zo nee Yive dendɛle a. (Mɔl. 3:1-6) Ɛnee Adam nee Yive ɛnze sunsum ɛhye anwo ɛhwee. Noko, Adam hɔbokale ɛyɛvolɛ ɛhye anwo, ɔhakyile ɔ nzi ɔzile ye anwuma Selɛ ne na ɔdwazole ɔtiale Nyamenle ɛhulolɛdeɛyɛlɛ. (1 Tim. 2:14) Ɛkɛ ne ala, Gyihova bɔle ɔ bo kɛ ɔka kpɔvolɛ ɛhye mɔɔ ɛbɛlɛbɛla Adam nee Yive la anwo edwɛkɛ, na ɔbɔle ɛwɔkɛ kɛ awieleɛ bɔkɔɔ ne bɛbazɛkye amumuyɛnli ɛhye. Noko Gyihova eza bɔle kɔkɔ kɛ mekɛ bie bara mɔɔ sunsum abɔdeɛ ne mɔɔ luale ɛwɔlɛ nwo zo dendɛle la banyia tumi adwazo atia bɛdabɛ mɔɔ bɛkulo Nyamenle la.​—Mɔl. 3:15.

2, 3. Duzu ati a bɛanga Seetan anwo edwɛkɛ dɔɔnwo kolaa na Mɛzaya ne ara ɛ?

2 Kɛmɔ Gyihova ze nrɛlɛbɛ la ati, yeambɔ ye anwumabɔvolɛ ralɛ ne mɔɔ dwazole tiale ye la duma ɛlɛ. * Noko, wɔ kɛyɛ ɛvolɛ 2,500 anzi mɔɔ atuadelɛ ne rale la, Nyamenle maanle yɛnwunle ye duma. (Dwobu 1:6) Nɔhalɛ nu, Hibulu Ngɛlɛlera ne anu mbuluku nsa, 1 Edwɛkɛsisilɛ, Dwobu yɛɛ Zɛkalaya ala a bɔ duma Seetan mɔɔ kile “Dwazotiavolɛ” la. Duzu atia a bɛanga yɛ kpɔvolɛ ne anwo edwɛkɛ dɔɔnwo kolaa na Mɛzaya ne ara ɛ?

3 Ɛnee Gyihova ɛngulo kɛ Seetan die duma ɔlua Hibulu Ngɛlɛlera ne mɔɔ ɔbaha Seetan nee gyima mɔɔ ɔyɛ anwo edwɛkɛ dɔɔnwo wɔ nu la azo. Hibulu Ngɛlɛlera ne bodane titili a le kɛ ɔboa menli yeamaa bɛanwu Mɛzaya ne na bɛadoa ye. (Luku 24:44; Gal. 3:24) Mɔɔ Mɛzaya ne rale la, Gyihova luale ɔ nee ye ɛdoavolɛma anwo zo ɔmaanle bɛhanle Seetan nee anwumabɔvolɛ mɔɔ bɛli ɔ nzi la anwo edwɛkɛ dɔɔnwo mɔɔ yɛze la. * Ɛhye fɛta, ɔluakɛ Gyisɛse nee ɔ gɔnwo mɔ arelemgbunli mɔɔ bɛkpokpa bɛ la a Gyihova bamaa bɛazɛkye Seetan nee ye ɛdoavolɛma a.​—Wlo. 16:20; Yek. 17:14; 20:10.

4. Duzu ati a ɔnle kɛ yɛsulo Abɔnsam a?

4 Ɛzoanvolɛ Pita hanle Seetan Abɔnsam anwo edwɛkɛ kɛ “awenade mɔɔ ɛlɛkpo,” na Dwɔn vɛlɛle ye kɛ “ɛwɔlɛ.” (1 Pita 5:8; Yek. 12:9) Noko, ɔnle kɛ yɛsulo Abɔnsam​—ye tumi ne lɛ ye ɛweɛne. (Kenga Gyemise 4:7.) Gyihova, Gyisɛse nee anwumabɔvolɛ nɔhavoma ne gyi yɛ nzi. Bɛ moalɛ bamaa yɛaho yɛatia yɛ kpɔvolɛ ne. Noko, ɔwɔ kɛ yɛnwu kpuya titili nsa ɛhye mɔ anwo mualɛ ne: Duzu a Seetan kola yɛ a? Kɛzi ɔbɔ mɔdenle kɛ ɔbɛlɛbɛla awie mɔ ɛ? Duzu a ɔngola ɔnyɛ a? Saa yɛlɛsuzu kpuya ɛhye mɔ anwo a, eza yɛbanwu mɔɔ yɛsukoa yɛfi nu la.

DUZU A SEETAN KOLA YƐ A?

5, 6. Duzu ati a sonla arane ɛnrɛhola ɛnrɛyɛ mɔɔ alesama hyia nwo kpalɛ la ɛ?

5 Kolaa na Azuyilɛ ne ara la, Seetan zɔle anwumabɔvolɛ bie mɔ nleanle ɔmaanle bɛ nee mraalɛ lale. Anwumabɔvolɛma dɔɔnwo bokale Seetan anwo bɛdele atua. Baebolo ne kile nɔhalɛ edwɛkɛ ɛhye anu ɔlua ɛwɔlɛ ne mɔɔ ɔka ɔ nwo edwɛkɛ wɔ sɛkɛlɛneɛ adenle zo kɛ, ɔ dua hwenle nwɔlɔra mɔɔ wɔ anwuma la ngyɛnu nsa anu ko ɔ nee bɛ guale aze la. (Mɔl. 6:1-4; Dwu. 6; Yek. 12:3, 4) Mɔɔ anwumabɔvolɛ zɔhane mɔ vile Nyamenle abusua ne anu la, bɛhɔveale Seetan tumililɛ bo. Dwazotiavolɛma ɛhye mɔ ɛnle ekpunli mɔɔ bɛyɛ basabasa ala. Seetan ɛhyehyɛ belemgbunlililɛ mɔɔ zɔho Nyamenle Belemgbunlililɛ ne la. Yezie ɔ nwo belemgbunli, na yehyehyɛ mbɔnsam ne mɔ wɔ anwomanyunlu kɛ arane ngakyile na yemaa bɛ tumi kɛ bɛzie ewiade ne.​—Ɛfɛ. 6:12.

6 Seetan dua ye sunsum nu ahyehyɛdeɛ ne azo di tumi wɔ alesama arane kɔsɔɔti azo. Nɔhalɛ ne lale ali wɔ mekɛ mɔɔ Seetan vale “azɛlɛ ye azo arelemgbunlililɛ kɔsɔɔti” hilele Gyisɛse na ɔhanle kɛ: “Mebava tumililɛ ɛhye mɔ amuala nee bɛ anyunlunyia meamaa wɔ ɔluakɛ bɛva bɛmaa me na mefa memaa awie biala mɔɔ mekulo la.” (Luku 4:5, 6) Seetan nyia menli nwo zo tumi ɛtane, noko arane dɔɔnwo bɔ mɔdenle yɛ debie kpalɛ maa bɛ maanlema. Tumivolɛ bie bahola anyia adwenle kpalɛ. Noko, alesama arane anzɛɛ tumivolɛ bie ɛnrɛhola ɛnrɛyɛ mɔɔ alesama hyia nwo kpalɛ la.​—Edw. 146:3, 4; Yek. 12:12.

7. Kɛzi Seetan fa arane ne mɔ, adalɛ ɛzonlenlɛ yɛɛ gualilɛ ngyehyɛleɛ ne di gyima ɛ? (Nea mɔlebɛbo nvoninli ne.)

7 Seetan nee mbɔnsam ne mɔ dua gualilɛ ngyehyɛleɛ nee adalɛ ɛzonlenlɛ zo bɛlɛbɛla “azɛlɛ ye azo amra amuala,” anzɛɛ alesama kɔsɔɔti. (Yek. 12:9) Seetan dua adalɛ ɛzonlenlɛ zo ka Gyihova anwo adalɛ edwɛkɛ dɔɔnwo. Bieko, Abɔnsam ɛbɔ kpɔkɛ kɛ ɔmaa menli dɔɔnwo arɛle avi Nyamenle duma ne. (Gyɛ. 23:26, 27) Ɛhye ati, bɛbɛlɛbɛla menli dɔɔnwo mɔɔ bɛlɛ ahonle kpalɛ mɔɔ bɛsuzu kɛ bɛlɛsonle Nyamenle la bɛlɛmaa bɛazonle mbɔnsam ne mɔ. (1 Kɔl. 10:20; 2 Kɔl. 11:13-15) Eza Seetan dua gualilɛ ngyehyɛleɛ zo bɔ adalɛ dɔɔnwo. Kɛ neazo la, ngyehyɛleɛ ɛhye maa menli nyia adwenle kɛ ezukoa nee nwonane afoa nu ninyɛne dɔɔnwo bamaa bɛ nye alie. (Mrɛ. 18:11) Kɛ anrɛɛ bɛbazonle Nyamenle la, menli mɔɔ die adalɛ ɛhye di la fa bɛ mekɛ sonle “Anwonyia.” (Mat. 6:24) Awieleɛ bɔkɔɔ ne, ɛlɔlɛ mɔɔ bɛlɛ bɛmaa nwonane afoa nu ninyɛne la fo keda ɛlɔlɛ mɔɔ bɛlɛ bɛmaa Nyamenle la azo.​—Mat. 13:22; 1 Dwɔn 2:15, 16.

8, 9. (a) Ɛzukoalɛdeɛ nwiɔ boni a yɛnyia yɛfi Adam, Yive nee anwumabɔvolɛma mɔɔ dele atua la edwɛkɛ ne anu a? (b) Duzu ati a ɔle kpalɛ kɛ yɛbanwu kɛ Seetan a sie ewiade ne a?

8 Adam, Yive nee anwumabɔvolɛma mɔɔ dele atua la neazo ne maa yɛnwu ninyɛne nwiɔ. Mɔɔ limoa, yɛlɛ afoa nwiɔ ala, na ɔwɔ kɛ yɛkpa ko. Ɔwɔ kɛ yɛkpa kɛ yɛbali nɔhalɛ yeamaa Gyihova anzɛɛ yɛbahɔ Seetan afoa. (Mat. 7:13) Mɔɔ tɔ zo nwiɔ, menli mɔɔ kɔ Seetan afoa la ɛnnyia nvasoɛ kpalɛ biala. Adam nee Yive nyianle nwolɛ adenle zile mɔɔ bɛnea a ɔle kpalɛ nee ɛtane la anwo kpɔkɛ yɛɛ mbɔnsam ne mɔ nyianle tumi wɔ alesama arane ne mɔ anwo zo. (Mɔl. 3:22) Noko, ngyegyelɛ mɔɔ wɔ nu la zonle tɛla nvasoɛ mɔɔ Seetan bamaa bɛanyia la dahuu.​Dwobu 21:7-17; Gal. 6:7, 8.

9 Duzu ati a ɔle kpalɛ kɛ yɛbanwu kɛ Seetan a sie ewiade ne a? Ɔmaa yɛnyia arane mgbanyima nwo adwenle kpalɛ na ɔmaa yɛ anwosesebɛ ɔmaa yɛka edwɛkɛ ne. Yɛte ɔbo kɛ Gyihova kulo kɛ yɛbu arane mgbanyima. (1 Pita 2:17) Eza ɔ nye la kɛ yɛbali alesama arane ne mɔ mɛla mɔɔ ɛntia ye ngyinlazo ne mɔ la azo. (Wlo. 13:1-4) Noko, yɛze kɛ ɔnle kɛ yɛgyinla afoa biala yɛɛ ɔnle kɛ yɛ nye die maanyɛlɛ eku anzɛɛ tumivolɛ bie anwo yɛtɛla bie. (Dwɔn 17:15, 16; 18:36) Kɛmɔ yɛze mɔɔ Seetan ɛlɛyɛ atia Gyihova duma ne la ati, ɛhye ka yɛ ɔmaa yɛkilehile awie mɔ Nyamenle anwo nɔhalɛ ne. Yɛ nye die kɛ ye duma la yɛ nwo zo, ɔluakɛ yɛze kɛ ɔle kpalɛ kɛ yɛbahulo ye yɛadɛla nwonane afoa nu ninyɛne.​—Aye. 43:10; 1 Tim. 6:6-10.

KƐZI SEETAN BƆ MƆDENLE KƐ ƆBƐLƐBƐLA AWIE MƆ Ɛ?

10-12. (a) Kɛzi Seetan vale kɔleɛ zuale ɔ mediema anwumabɔvolɛma bie mɔ ɛhane ɛ? (b) Duzu a yɛsukoa yɛfi anwumabɔvolɛma dɔɔnwo mɔɔ dɔle aze la anu a?

10 Seetan dua ndenle ngakyile zo bɛlɛbɛla awie mɔ. Kɛ neazo la, ɔdua ninyɛne ngakyile (kɔleɛ) zo ɔbɛlɛbɛla bɛ ɔmaa bɛyɛ mɔɔ ɔkulo la. Eza ɔnwunlonwunla bɛ ɔmaa bɛyɛ mɔɔ ɔkulo la.

11 Suzu kɛzi Seetan vale kɔleɛ zuale ɔ mediema anwumabɔvolɛma dɔɔnwo ne ala ɛhane hyele bɛ la anwo nea. Bie a ɔvale mekɛ tendenle ɔzukoale bɛ kolaa na yeazɔ bɛ yeanlea yeamaa bɛaboka ɔ nwo. Mɔɔ kɔleɛ ne maanle koba ne hyele anwumabɔvolɛma ɛhye mɔ bie na bɛ nee mraalɛ ne mɔ lale la, bɛwole mralɛ kakanyinlima na bɛsisile alesama. (Mɔl. 6:1-4) Saa ɛye nla nwo atiakunluwɔzo ɛtane mɔɔ ɔvale ɔzɔle anwumabɔvolɛma ɔnleanle la ɛsie ahane a, bie a eza Seetan bɔle bɛ ɛwɔkɛ kɛ bɛbali tumi wɔ alesama kɔsɔɔti anwo zo. Bie a ɛnee ye bodane a le kɛ ɔsi “raalɛ ne ara” ne mɔɔ bɛbɔ ɔ nwo ɛwɔkɛ la adenle. (Mɔl. 3:15) Ye biala anu, Gyihova bɔle adwenle ɛtane zɛhae mɔɔ Seetan nee anwumabɔvolɛma mɔɔ bɛdele atua wɔ mekɛ zɔhane nyianle la guale ɔlua Azuyilɛ ne mɔɔ ɔvale ɔrale la azo.

Seetan bɔ mɔdenle kɛ ɔbɛlɛbɛla yɛ wɔ ɛbɛlatane, anwomemaazo nee sunsum evinli nyɛleɛ nwo (Nea ɛdendɛkpunli 12, 13)

12 Duzu a yɛsukoa yɛfi edwɛkɛ ɛhye anu a? Mmabu ɛ nye ɛgua esiane mɔɔ wɔ nla nu ɛbɛlatane nee anwomemaazo nu la azo. Anwumabɔvolɛma mɔɔ hɔbokale Seetan anwo la vale ɛvolɛ dɔɔnwo zonlenle wɔ Nyamenle anyunlu. Noko, wɔ zɔhane tɛnlabelɛ kɛnlɛma ɛhye anu bɛ nuhua dɔɔnwo maanle atiakunluwɔzo ɛtane zɔle ndinli wɔ bɛ nu na ɔnyinle. Zɔhane ala a yɛdayɛ noko, bie a yɛva ɛvolɛ dɔɔnwo yɛzonle wɔ Gyihova ahyehyɛdeɛ ne foa mɔɔ wɔ azɛlɛ ye azo la anu. Noko wɔ sunsum nu tɛnlabelɛ kɛnlɛma ɛhye anu, atiakunluwɔzo ɛtane bahola azɔ ndinli wɔ yɛ nu. (1 Kɔl. 10:12) Nea kɛzi ɔhyia kɛ yɛneɛnlea yɛ ahonle nu dahuu na yɛkpo evinli nyɛleɛ nwo adwenle yɛɛ anwomemaazo a!​— Gal. 5:26; kenga Kɔlɔsaema 3:5.

13. Kɔleɛ bieko mɔɔ Seetan fa di gyima kpalɛ la a le boni, na kɛzi yɛbahola yɛakpo ɛ?

13 Kɔleɛ bieko mɔɔ Seetan fa di gyima kpalɛ la a le sunsum evinli nyɛleɛ mɔɔ menli anye die nwo la. Ɛnɛ, ɔbɔ mɔdenle kɛ ɔdua adalɛ ɛzonlenlɛ nee gyima gyima mɔɔ bɛyɛ anyelielɛ ninyɛne wɔ nu la azo yeamaa menli anye alie sunsum evinli nyɛleɛ nwo. Vidio, kɔmpita zo nwɔhoalilɛ nee ninyɛne gyɛne kanvo sunsum evinli nyɛleɛ kile kɛ ɔle anyelielɛ debie. Kɛ ɔkɛyɛ na yɛandɔ ɛhane ɛhye anu ɛ? Ɔnle kɛ yɛmaa yɛ nye da kɛ Nyamenle ahyehyɛdeɛ ne babobɔ anyelielɛ ninyɛne mɔɔ fɛta nee mɔɔ ɛnfɛta la aluma ahile yɛ. Ɔwɔ kɛ yɛ nuhua ko biala tete ye adwenle ne ɔmaa ɔ nee Nyamenle ngyinlazo ne mɔ yia. (Hib. 5:14) Noko, saa yɛfa ɛzoanvolɛ Pɔɔlo folɛdulɛ ne mɔɔ se yɛhulo Nyamenle, na ‘yɛmmayɛ nabalaba wɔ yɛ ɛlɔlɛ nu’ la yɛyɛ gyima a, ɔbamaa yɛazi kpɔkɛ kpalɛ. (Wlo. 12:9) Yɛbahola yɛabiza yɛ nwo kɛ: ‘Asoo anyelielɛ ninyɛne mɔɔ mekpa la bamaa meayɛ nabalaba ɔ? Saa me Baebolo sukoavoma anzɛɛ menli mɔɔ mesia mekɔkpɔla bɛ la nwu ninyɛne mɔɔ mefa medie me nye la a, asoo bɛbadwenle kɛ mefa mɔɔ mekilehile la mebɔ me ɛbɛla ɔ?’ Saa yɛmaa yɛ edwɛkɛ nee yɛ nyɛleɛ yɛ ko a, ɔnrɛmaa yɛnrɛdɔ Seetan agyiba ne mɔ anu.​—1 Dwɔn 3:18.

Seetan bɔ mɔdenle kɛ ɔsisi yɛ ɔlua efiade nla, sukulu nu ngyegyelɛ nee abusua nu dwazotia zo (Nea ɛdendɛkpunli 14)

14. Kɛzi Seetan bɔ mɔdenle kɛ ɔnwunlonwunla yɛ ɛ, na kɛzi yɛbahola yɛagyinla ɔ nloa ɛ?

14 Seetan eza bɔ mɔdenle kɛ ɔnwunlonwunla yɛ amaa yɛanli nɔhalɛ yɛammaa Gyihova. Kɛ neazo la, ɔpiepia arane ne mɔ ɔmaa bɛfa bɛ sa bɛto yɛ edwɛkɛhanlɛ gyima ne azo. Anzɛɛ ɔmaa yɛ gɔnwo mɔ gyimayɛvoma anzɛɛ sukuluma golo yɛ nwo ɔluakɛ yɛkulo kɛ yɛfa Baebolo ngyinlazo yɛbɔ yɛ ɛbɛla la ati. (1 Pita 4:4) Ɔbahola yeamaa yɛ mbusuafoɔ mɔɔ bɛdwenle yɛ nwo la ado yɛ sa nu kɛ yɛmmakɔ debiezukoalɛ. (Mat. 10:36) Duzu a yɛbahola yɛayɛ na Seetan angola anwunlonwunla yɛ a? Mɔɔ limoa, ɔwɔ kɛ yɛmaa yɛ nye da dwazotia ɛhye ade​—Seetan nee yɛ ɛlɛko. (Yek. 2:10; 12:17) Akee ɔwɔ kɛ yɛkakye edwɛkɛ kpole ne​—Seetan se saa yɛ nwo tɔ yɛ a, yɛbazonle Gyihova na saa yɛ nwo kyele yɛ a yɛbakpo Nyamenle. (Dwobu 1:9-11; 2:4, 5) Awieleɛ bɔkɔɔ ne, ɔwɔ kɛ yɛfa yɛ nwo yɛto Gyihova anwo zo kɛ ɔboa yɛ ɔmaa yɛgyinla ngyegyelɛ ɛhye mɔ anloa. Kakye kɛ ɔnrɛkpo yɛ ɛlɛ.​—Hib. 13:5.

DUZU A SEETAN ƐNGOLA ƐNYƐ A?

15. Asoo Seetan bahola atinlitinli yɛ kɛ yɛyɛ debie mɔɔ yɛngulo la ɔ? Kilehile nu.

15 Seetan ɛnrɛhola ɛnrɛtinlitinli menli kɛ bɛyɛ debie mɔɔ bɛngulo la. (Gye. 1:14) Menli dɔɔnwo mɔɔ bɛwɔ ewiade la ɛnze kɛ bɛwɔ Seetan afoa. Noko saa bɛnwu nɔhalɛ ne a, bɛ nuhua ko biala si mɔɔ ɔbazonle ye la anwo kpɔkɛ. (Gyi. 3:17; 17:30) Saa yɛbɔ kpɔkɛ kɛ yɛyɛ Nyamenle ɛhulolɛdeɛ a, Seetan ɛnrɛhola ɛnrɛzɛkye yɛ nɔhalɛlilɛ ne.​—Dwobu 2:3; 27:5.

16, 17. (a) Duzu bieko a Seetan nee mbɔnsam ne mɔ ɛngola ɛnyɛ a? (b) Kɛmɔti a ɔnle kɛ yɛsulo kɛ saa yɛlɛyɛ asɔne a yɛbamaa yɛ edwɛkɛ ne avinde yɛ nloa ɛ?

16 Ninyɛne gyɛne wɔ ɛkɛ mɔɔ Seetan nee mbɔnsam ne mɔ ɛngola ɛnyɛ a. Kɛ neazo la, Baebolo ne ɛnga kɛ bɛkola bɛnwu mɔɔ wɔ awie adwenle anzɛɛ ye ahonle nu la. Gyihova nee Gyisɛse ala a Baebolo ne ka kɛ bɛlɛ zɔhane tumi ne a. (1 Sa. 16:7; Maake 2:8) Na, yɛ edwɛkɛ anzɛɛ nzɛlɛlɛ mɔɔ yɛbamaa yeavinde yɛ nloa la noko ɛ? Asoo ɔwɔ kɛ yɛsulo kɛ Abɔnsam anzɛɛ mbɔnsam ne mɔ bade yɛ asɔneyɛlɛ ne na bɛazi ye adenle ɔ? Kyɛkyɛ. Duzu ati ɔ? Yɛnzulo kɛ yɛbayɛ gyima kpalɛ wɔ Gyihova ɛzonlenlɛ nu ɔluakɛ Abɔnsam banwu yɛ la ati. Zɔhane ala a ɔnle kɛ yɛsulo kɛ saa yɛlɛyɛ asɔne a yɛbamaa yɛ edwɛkɛ ne avinde yɛ nloa ɔluakɛ bie a Abɔnsam bade la ati. Eza Baebolo ne ka Nyamenle azonvolɛ dɔɔnwo mɔɔ bɛ nzɛlɛlɛ vindele bɛ nloa mɔɔ bɛanzulo kɛ Abɔnsam bade la anwo edwɛkɛ. (1 Arl. 8:22, 23; Dwɔn 11:41, 42; Gyi. 4:23, 24) Saa yɛbɔ mɔdenle kɛ yɛmaa yɛ edwɛkɛ nee yɛ nyɛleɛ nee Nyamenle ɛhulolɛdeɛ ayia a, yɛbahola yɛanyia anwodozo kɛ Gyihova ɛnrɛmaa Seetan adenle ɔnrɛmaa ɔnrɛyɛ debie mɔɔ baboda yɛ dahuu la.​—Kenga Edwɛndolɛ 34:7.

17 Ɔwɔ kɛ yɛnwu yɛ kpɔvolɛ ne, noko ɔnle kɛ yɛsulo ye. Yɛnli munli, noko ɔlua Gyihova moalɛ zo yɛbahola yɛali Seetan anwo zo konim. (1 Dwɔn 2:14) Saa yɛko yɛtia ye a, ɔvi yɛ nwo ɔbanriandi. (Gye. 4:7; 1 Pita 5:9) Ɔzɔho kɛ ngakula titili a Seetan ɛva ɔ nye ɛzie bɛ nwo zo kpalɛ a. Duzu titili a bɛbahola bɛayɛ amaa bɛaho bɛatia Abɔnsam a? Edwɛkɛ bieko mɔɔ doa zo la babua kpuya zɔhane.

^ ɛden. 2 Baebolo ne maa yɛnwu kɛ anwumabɔvolɛ bie mɔ lɛ bɛ aluma. (Man. 13:18; Dan. 8:16; Luku 1:19; Yek. 12:7) Kɛ mɔɔ Gyihova ɛmaa ɛwɔlɔra ko biala duma la (Edw. 147:4), ndelebɛbo wɔ nu kɛ yɛbalie yɛali kɛ yemaa ye anwumabɔvolɛma yɛɛ mɔɔ nzinlii rayɛle Seetan la kɔsɔɔti aluma.

^ ɛden. 3 Duma Seetan ne finde fane 18 pɛ wɔ Hibulu Ngɛlɛlera ne anu, noko ɔfinde fane mɔɔ bo 30 wɔ Kilisiene Giliki Ngɛlɛlera ne anu.