Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

EDWƐKƐ 19

Ɛlɔlɛ Nee Pɛlepɛlelilɛ Wɔ Ɛtanelilɛ Mekɛ Nu

Ɛlɔlɛ Nee Pɛlepɛlelilɛ Wɔ Ɛtanelilɛ Mekɛ Nu

“Ɛnle Nyamenle mɔɔ anye die amumuyɛ nwo a, ɛnlie ɛtane azie.”​—EDW. 5:4.

EDWƐNE 142 Sɔ Yɛ Anyelazo Ne Anu Boɛ

MƆƆ YƐBAZUKOA *

1-3. (a) Kɛ mɔɔ Edwɛndolɛ 5:4-6 kile la, kɛzi Gyihova te nganeɛ wɔ amumuyɛyɛlɛ nwo ɛ? (b) Kɛmɔti a yɛkola yɛka kɛ kakula mɔɔ bɛto ye bɔna la tia “Kelaese mɛla ne” ɛ?

GYIHOVA NYAMENLE kyi amumuyɛyɛlɛ kɔsɔɔti. (Kenga Edwɛndolɛ 5:4-6.) Nea kɛzi ɔkyi atisesebɛ nyɛleɛ ɛhye​—kakula mɔɔ bɛfa nla bɛgyegye ye anzɛɛ bɛto ye bɔna la! Kɛmɔ yɛkulo kɛ yɛsukoa Gyihova kɛ ye Alasevolɛ la ati, yɛkyi ngakula mɔɔ bɛfa nla bɛgyegye bɛ anzɛɛ bɛto bɛ bɔna la yɛɛ yɛnlie yɛndo nu wɔ Kilisiene asafo ne anu.​—Wlo. 12:9; Hib. 12:15, 16.

2 “Kelaese mɛla ne” tendɛ tia amumuyɛ biala mɔɔ bɛkɛyɛ kakula la. (Gal. 6:2) Duzu ati a yɛkola yɛka ye zɔhane a? Kɛ mɔɔ yɛnwunle ye wɔ edwɛkɛ mɔɔ limoa anu la, Kelaese mɛla ne​—mɔɔ yemɔ a le debie biala mɔɔ Gyisɛse luale ye edwɛkɛ nee ye neazo zo hilehilele la amuala​—gyi ɛlɔlɛ zo yɛɛ ɔsi pɛlepɛlelilɛ adua. Mɛla ɛhye mɔɔ nɔhalɛ Kilisienema fa di gyima la ati, bɛ nee ngakula di wɔ adenle mɔɔ maa bɛte nganeɛ kɛ bɛlɛ banebɔlɛ na bɛkulo bɛ kpalɛ la azo. Noko, kakula mɔɔ bɛto ye bɔna la le angomedi yɛɛ amumuyɛ nyɛleɛ na ɔmaa kakula ne te nganeɛ kɛ ɔnlɛ banebɔlɛ yɛɛ bɛngulo ye.

3 Ɔyɛ alɔbɔlɛ kɛ, menli mɔɔ to ngakula bɔna la ɛbu zo wɔ ewiade ɛleka biala la, na subane zɔhane ɛnyia nɔhalɛ Kilisienema bie mɔ anwo zo tumi. Duzu ati ɔ? Ɔluakɛ, “amumuyɛma nee adalɛma” ɛzo, na bie mɔ babɔ mɔdenle kɛ bɛba asafo ne anu. (2 Tim. 3:13) Bieko, menli mɔɔ bɛkile kɛ bɛboka asafo ne anwo la bie mɔ ɛmaa nwonane nu atiakunluwɔzo ɛnyia bɛ nwo zo tumi na yemaa bɛdo ngakula bɔna. Bɛmaa yɛzuzu deɛmɔti ngakula mɔɔ bɛto bɛ bɔna la le ɛtane kpole mɔɔ anyebolo wɔ nu la anwo. Akee yɛbanlea kɛzi mgbanyima ne mɔ di ɛtane kpole zɛhae mɔ anwo gyima yɛɛ kɛzi awovolɛ bahola abɔ bɛ mra nwo bane la. *

ƐTANE MƆƆ ANYEBOLO WƆ NU

4-5. Saa bɛyɛ kakula amumuyɛ a, kɛzi ɔka ye ɛ?

4 Ngyegyelɛ mɔɔ fi kakula mɔɔ bɛto ye bɔna anu ba la zonle. Ɔka menli mɔɔ bɛyɛ bɛ zɔhane la yɛɛ bɛ alɔvolɛ​—bɛ mbusuafoɔ yɛɛ bɛ mediema Kilisienema. Kakula mɔɔ bɛto ye bɔna la le ɛtane mɔɔ anyebolo wɔ nu.

5 Ɔle ɛtane mɔɔ tia bɛdabɛ mɔɔ bɛyɛ bɛ zɔhane la. * Ɔle ɛtane mɔɔ ɔmaa awie di nyane na ɔnwu amaneɛ a. Kɛ mɔɔ yɛbanwu ye wɔ edwɛkɛ mɔɔ doa zo anu la, ɛhye a awie mɔɔ yɛ kakula amumuyɛ la yɛ a​—ɔboda ye wɔ ndenle ngakyile zo. Ɔsɛkye anwodozo mɔɔ kakula ne lɛ wɔ awie mɔ anu la, na ɔmaa ɔte nganeɛ kɛ ɔnlɛ banebɔlɛ. Ɔwɔ kɛ bɛbɔ ngakula nwo bane bɛfi amumuyɛ nyɛleɛ zɛhae anwo yɛɛ ɔwɔ kɛ bɛkyekye bɛdabɛ mɔɔ bɛyɛ bɛ zɔhane la arɛle na bɛboa bɛ.​—1 Tɛs. 5:14.

6-7. Kɛzi kakula mɔɔ bɛyɛ ye amumuyɛ la le ɛtane mɔɔ tia asafo ne yɛɛ maanle mgbanyima ɛ?

6 Ɔle ɛtane mɔɔ tia asafo ne. Saa awie mɔɔ wɔ asafo ne anu la to kakula bie bɔna a, ɔsɛkye asafo ne duma. (Mat. 5:16; 1 Pita 2:12) Nea kɛzi ɛhye sɛkye Kilisiene nɔhavoma mgbe dɔɔnwo mɔɔ ‘bɛlɛko ɛsesebɛ bɛamaa diedi ne’ la duma a! (Dwu. 3) Yɛnlie bɛdabɛ mɔɔ bɛbɔ amumuyɛ ɛbɛla zɛhae mɔɔ bɛnlu bɛ nwo na bɛsɛkye asafo ne duma la wɔ yɛ avinli.

7 Ɔle ɛtane mɔɔ tia maanle mgbanyima. Ɔwɔ kɛ Kilisienema “bu mgbanyima mɔɔ ɛlɛbu maanle ne la.” (Wlo. 13:1) Yɛkile kɛ yɛbu bɛ ɔlua maanle ne anu mɛla ngakyile mɔɔ yɛbali zo la azo. Saa awie mɔɔ wɔ asafo ne anu la yɛ amumuyɛ na ɔto maanle ne mɛla, kɛ neazo la ɔto kakula bie bɔna a, ɛnee ɔlɛyɛ ɛtane yeatia maanle mgbanyima ne mɔ. (Fa toto Gyima ne 25:8 anwo.) Asafo nu mgbanyima ne mɔ ɛndwe awie mɔɔ kɛdo maanle ne anu mɛla la anzo, noko saa awie to kakula bie bɔna a, bɛmaa mɛla ne nee ye di, na bɛngeda ɛtanevolɛ zɛhae anwo zo. (Wlo. 13:4) Ɛtanevolɛ ne bu mɔɔ yelua la.​—Gal. 6:7.

8. Saa yɛyɛ yɛ gɔnwo dasanli ɛtane a, kɛzi Gyihova bu ye ɛ?

8 Mɔɔ tɛla biala la, ɔle ɛtane mɔɔ tia Nyamenle. (Edw. 51:4) Saa awie yɛ ɔ gɔnwo dasanli ɛtane a, ɛnee ɔlɛyɛ ɛtane yeatia Gyihova noko. Suzu neazo bie mɔɔ wɔ Mɛla mɔɔ Nyamenle vale maanle Yizilayɛma anu la anwo nea. Mɛla ne hanle kɛ, nrenyia biala mɔɔ kɛwua anzɛɛ kɛsisi ɔ gɔnwo la ɛnee ‘yeanli nɔhalɛ yeammaa Gyihova.’ (Sɛl. 6:2-4) Yemɔti, saa awie mɔɔ wɔ asafo ne anu la to kakula bie bɔna​—sɛkye banebɔlɛ mɔɔ ɔlɛ la a​—ɛnee ɔnli nɔhalɛ ɔmmaa Nyamenle. Sonla zɛhae gua Gyihova duma ne anwo evinli bɔkɔɔ. Ɛhye ati, yɛbu nla mɔɔ bɛfa bɛgyegye anzɛɛ bɔnadolɛ kɛ ɔle kyibadeɛ​—ɛtane kpole mɔɔ tia Nyamenle.

9. Ngɛlɛlera ne anu edwɛkɛ boni a Gyihova ahyehyɛdeɛ ne ɛva ɛmaa yɛ wɔ ɛvolɛ dɔɔnwo mɔɔ ɛpɛ nu la anu a, na duzu ati ɔ?

9 Ɛvolɛ dɔɔnwo mɔɔ ɛpɛ nu la, Gyihova ahyehyɛdeɛ ne ɛyɛ mbuluku dɔɔnwo mɔɔ maa yɛnwu mɔɔ Baebolo ne ka fale ngakula mɔɔ bɛfa nla bɛgyegye bɛ anzɛɛ bɛto bɛ bɔna anwo la. Kɛ neazo la, edwɛkɛ mɔɔ wɔ Ɛzinzalɛ Arane nee Awake! ne anu la ɛha kɛzi menli mɔɔ bɛyɛ bɛ zɔhane bahola agyinla bɛ nyanelilɛ nloa, kɛzi awie mɔ bahola akyekye bɛ rɛle na bɛaboa bɛ yɛɛ kɛzi awovolɛ bahola abɔ bɛ mra nwo bane la. Asafo nu mgbanyima ɛnyia Ngɛlɛlera ne anu ndetelɛ kpalɛ wɔ kɛzi bɛbali amumuyɛyɛlɛ zɛhae anwo gyima la. Ahyehyɛdeɛ ne kɔ zo neɛnlea ndenle mɔɔ asafo ne mɔ dua zo di ngakula mɔɔ bɛyɛ bɛ amumuyɛ zɛhae anwo gyima la anu. Duzu ati ɔ? Amaa ndenle mɔɔ yɛdua zo yɛdi tɛnlabelɛ ɛhye anwo gyima la nee Kelaese mɛla ne ayia.

KƐZI BƐDI ƐTANE MGBOLE NWO GYIMA LA

10-12. (a) Saa mgbanyima ɛlɛdi ɛtane kpole bie anwo gyima a, duzu a bɛkakye a, na duzu a bɛdwenle nwo a? (b) Kɛ mɔɔ Gyemise 5:14, 15 kile la, duzu a mgbanyima bɔ mɔdenle kɛ bɛbayɛ a?

10 Saa mgbanyima ne mɔ ɛlɛdi ɛtane kpole biala anwo gyima a, bɛkakye ye dahuu kɛ ɔwɔ kɛ bɛ nee mboane ekpunli ne di wɔ ɛlɔlɛ nu na bɛyɛ mɔɔ tenrɛ na ɔle pɛpɛ la wɔ Nyamenle anyunlu, kɛ mɔɔ Kelaese mɛla ne kile la. Ɛhye ati, saa bɛte kɛ adiema bie ɛyɛ ɛtane kpole bie a, bɛsuzu ninyɛne dɔɔnwo anwo. Mɔɔ mgbanyima ne mɔ dwenle nwolɛ titili la a le Nyamenle duma mɔɔ nwolɛ bade la. (Sɛl. 22:31, 32; Mat. 6:9) Eza bɛdwenle bɛ mediema mɔɔ wɔ asafo ne anu la sunsum nu gyinlabelɛ nwo kpalɛ, na bɛkulo kɛ bɛboa awie biala mɔɔ bɛyɛ ye basabasa la.

11 Bieko, saa ɛtanevolɛ ne le adiema a, mgbanyima ne mɔ bɔ mɔdenle kɛ bɛmaa ɔ nee Gyihova anyia agɔnwolɛvalɛ bieko saa yenlu ɔ nwo a. (Kenga Gyemise 5:14, 15.) Kilisienenli mɔɔ ɔbali atiakunluwɔzo ɛtane nzi yeayɛ ɛtane kpole la ɛnde kpɔkɛ wɔ sunsum nu. Ɛhye kile kɛ ɔ nee Gyihova ɛnlɛ agɔnwolɛvalɛ kpalɛ bieko. * Wɔ adenle bie azo, mgbanyima ne mɔ le dɔketama wɔ sunsum afoa nu. Bɛbɔ mɔdenle kɛ bɛmaa “mɔɔ ɛnde kpɔkɛ la [ɛtanevolɛ ne] ade kpɔkɛ.” Bɛ folɛdulɛ mɔɔ gyi Ngɛlɛlera ne azo la bahola aboa amaa ɔ nee Nyamenle anyia agɔnwolɛvalɛ kpalɛ bieko, noko kyesɛ ɔnu ɔ nwo nɔhalɛ nu.​—Gyi. 3:19; 2 Kɔl. 2:5-10.

12 Ɔda ali kɛ, asafo nu mgbanyima lɛ ɛzonlelilɛ kpole. Bɛdwenle Nyamenle mboane ne mɔɔ yeva yewula bɛ sa nu la anwo kpalɛ. (1 Pita 5:1-3) Bɛkulo kɛ bɛmaa mediema ne mɔ te nganeɛ kɛ bɛlɛ banebɔlɛ wɔ asafo ne anu. Ɛhye ati, saa bɛnyia amaneɛbɔlɛ kɛ awie ɛyɛ ɛtane mɔɔ anyebolo wɔ nu, kɛ neazo la saa bɛto kakula bie bɔna a, bɛyɛ nwolɛ debie ndɛndɛ. Suzu kpuya mɔɔ wɔ  ɛdendɛkpunli 13,  15 yɛɛ  17 mɔlebɛbo la anwo nea.

13-14. Asoo asafo nu mgbanyima di mɛla mɔɔ arane ɛli kɛ saa awie yɛ kakula bie basabasa a bɛbɔ kpolisima amaneɛ la azo ɔ? Kilehile nu.

 13 Asoo asafo nu mgbanyima di mɛla mɔɔ arane ɛli kɛ saa awie yɛ kakula bie basabasa a bɛbɔ kpolisima amaneɛ la azo ɔ? Ɛhɛe. Wɔ ɛleka mɔɔ bɛli mɛla zɛhae mɔ la, mgbanyima bɔ mɔdenle kɛ bɛbali arane mɛla zo bɛabɔ kpolisima amaneɛ wɔ edwɛkɛ bie mɔɔ ɛzi la anwo. (Wlo. 13:1) Mɛla zɛhae mɔ ɛntia Nyamenle mɛla. (Gyi. 5:28, 29) Yemɔti saa bɛte edwɛkɛ zɛhae bie a, mgbanyima ne mɔ kpondɛ adehilelɛ mɔɔ baboa bɛ amaa bɛali mɛla ɛhye azo bɛabɔ kpolisima amaneɛ ndɛndɛ la.

14 Asafo nu mgbanyima maa menli mɔɔ bɛyɛ bɛ zɔhane la nee bɛ awovolɛ yɛɛ menli gyɛne mɔɔ bɛde edwɛkɛ ne anwo bie la nwu ye kɛ bɛkola bɛbɔ kpolisima amaneɛ. Na saa edwɛkɛ bie si na ɔfale awie mɔɔ wɔ asafo ne anu la anwo, na kpalɛ ne azo amra ɛde ɛ? Asoo ɔwɔ kɛ Kilisienenli ne mɔɔ babɔ kpolisima amaneɛ la te nganeɛ kɛ ɔlɛgua Nyamenle duma ne anwo evinli ɔ? Kyɛkyɛ. Ahenle mɔɔ babɔ amumuyɛ ɛbɛla ne la a ɛgua Nyamenle duma ne anwo evinli a.

15-16. (a) Kɛ mɔɔ 1 Timote 5:19 kile la, duzu ati a ɔhyia kɛ asafo nu mgbanyima nyia dasevolɛ nwiɔ kolaa na bɛali edwɛkɛ bie ɛ? (b) Saa mgbanyima ne mɔ te kɛ adiema bie ɛdo kakula bie bɔna a, duzu a bɛyɛ a?

 15 Kolaa na bɛali awie edwɛkɛ wɔ asafo ne anu la, duzu ati a yeanyɛ boɛ fee la ɔwɔ kɛ bɛnyia alasevolɛ nwiɔ ɛ? Ɔluakɛ, kɛ Baebolo ne se bɛyɛ ye la ɛne. Saa awie anga ɛtane mɔɔ yeyɛ la a, ɔwɔ kɛ bɛnyia alasevolɛ nwiɔ na asafo nu mgbanyima ahola agyinla zo ali ahenle edwɛkɛ. (Mɛla 19:15; Mat. 18:16; kenga 1 Timote 5:19.) Asoo ɛhye kile kɛ, kolaa na bɛabɔ kpolisima amaneɛ wɔ edwɛkɛ bie anwo la, ɔwɔ kɛ bɛnyia alasevolɛ nwiɔ ɔ? Kyɛkyɛ. Ɔngyia alasevolɛ nwiɔ na mgbanyima anzɛɛ awie mɔ gyɛne abɔ kpolisima amaneɛ wɔ edwɛkɛ bie mɔɔ kɛzi la anwo.

16 Saa mgbanyima ne mɔ te kɛ bɛlɛka kɛ adiema bie ɛdo kakula bie bɔna a, bɛdie bɛto nu bɛmaa bɛbɔ kpolisima amaneɛ kɛ mɔɔ mɛla ne kile la, na akee bɛagyinla Ngɛlɛlera ne azo bɛayɛ neɛnleanu. Saa ahenle ka kɛ ɔnle nɔhalɛ a, mgbanyima ne mɔ nea kɛ bɛbanyia alasevolɛ. Yeanyɛ boɛ fee la saa menli nwiɔ, ahenle mɔɔ hanle edwɛkɛ ne yɛɛ awie fofolɛ mɔɔ nwunle ye anzɛɛ ɛnwu ye kɛ yeyɛ bie ɛlɛ la di nwolɛ daselɛ a, bɛbade edwɛkɛlilɛ kɔmatii. * Saa awie fofolɛ ɛnli nwolɛ daselɛ a, ɔngile kɛ edwɛkɛ ne ɛnle nɔhalɛ. Saa alasevolɛ nwiɔ ɛnle edwɛkɛ ne anwo bɔbɔ a, mgbanyima ne mɔ nwu ye kɛ, ɔkola ɔyɛ nɔhalɛ kɛ ahenle ɛyɛ ɛtane mɔɔ anyebolo wɔ nu na yegyegye awie mɔ. Mgbanyima ne mɔ bahɔ zo aboa menli mɔɔ edwɛkɛ ne ɛgyegye bɛ la. Bieko, mgbanyima ne mɔ nea sonla zɛhae mɔɔ bɛse yedo kakula bie bɔna la kpalɛ, amaa bɛabɔ asafo ne anwo bane bɛavi esiane zɛhae bieko anwo.​—Gyi. 20:28.

17-18. Kilehile gyima mɔɔ edwɛkɛlilɛ kɔmatii di la anu.

 17 Edwɛkɛlilɛ kɔmatii ne gyima a le duzu? Edwɛkɛkpɔkɛ “edwɛkɛlilɛ” ɛngile kɛ, mgbanyima ne mɔ bua ndɛne anzɛɛ si kpɔkɛ kɛ ɔwɔ kɛ maanle mgbanyima ne mɔ twe ahenle mɔ lile ɛtane ne la anzo. Mgbanyima ɛnva bɛ nwo ɛnwulowula kpolisima gyima nu; bɛmaa kpolisima ne nee amumuyɛnli ne di. (Wlo. 13:2-4; Tae. 3:1) Mɔɔ mgbanyima ne mɔ yɛ la a le kɛ bɛsuzu edwɛkɛ ne anwo na bɛsi kpɔkɛ, saa ɔfɛta kɛ ahenle kɔ zo tɛnla asafo ne anu a.

18 Saa bɛkpa mgbanyima bie kɛ edwɛkɛlilɛ kɔmatii a, bɛ bodane a le kɛ bɛdi agɔnwolɛvalɛ mɔɔ ahenle nee Nyamenle nee ɔ mediema azonvolɛ lɛ la anwo gyima. Bɛgyinla Ngɛlɛlera ne azo bɛnea kɛ ahenle ɛnlu ɔ nwo anzɛɛ ɔtɛnunle ɔ nwo. Saa yeannu ɔ nwo a, bɛtu ye na bɛbɔ asafo ne amaneɛ. (1 Kɔl. 5:11-13) Saa ɔnu ɔ nwo a, bie a bɛnrɛdu ye. Noko, mgbanyima ne mɔ baha ahile ye kɛ, bie a ɔnrɛnyia ɛzonlelilɛ anzɛɛ nwolɛ adenle biala wɔ asafo ne anu bieko. Ɔluakɛ mgbanyima dwenle ngakula nwo la ati, bie a bɛbabɔ awovolɛ mɔɔ bɛlɛ ngakula ngyikyi wɔ asafo ne anu la kɔkɔ wɔ fealeranu kɛ bɛnlea kɛzi bɛ mra nee menli zɛhae mɔ di la boɛ. Saa mgbanyima ɛlɛyɛ ɛhye a, bɛnea kɛ bɛnrɛbɔ menli mɔɔ ɛtane ne ɛgyegye bɛ la aluma bɛnrɛhile awie mɔ.

KƐZI ƐBABƆ Ɛ MRA NWO BANE LA

Amaa awovolɛ abɔ bɛ mra nwo bane na bɛanva nla bɛangyegye bɛ la, ɔwɔ kɛ bɛ nee bɛ suzu nla nwo edwɛkɛ mɔɔ fɛta la anwo, ɔlua edwɛkɛ mɔɔ Nyamenle ɛlua ye ahyehyɛdeɛ ne azo yemaa yɛnyia la azo. (Nea edwɛkɛ 19, ɛdendɛkpunli 19-22)

19-22. Duzu a awovolɛ bahola ayɛ abɔ bɛ mra nwo bane a? (Nea ɔ nyunlu nvoninli ne.)

19 Nwane a ɔle ye gyima kɛ ɔbabɔ ngakula nwo bane yeavi ngyegyelɛ nwo a? Awovolɛ. * Ɛ mra le “agyadeɛ mɔɔ vi [Gyihova] ɛkɛ.” (Edw. 127:3) Ɔle wɔ gyima kɛ ɛbabɔ agyadeɛ zɔhane anwo bane. Duzu a ɛbahola wɔayɛ wɔabɔ ɛ mra nwo bane wɔavi bɔnadolɛ nwo a?

20 Mɔɔ limoa, sukoa nla mɔɔ bɛfa bɛgyegye anzɛɛ bɔnadolɛ nwo debie. Sukoa menli mɔɔ to ngakula bɔna nee ndenle mɔɔ bɛdua zo bɛbɛlɛbɛla bɛ la anwo debie. Gua ɛ nye aze amaa wɔanwu ngyegyelɛ ne. (Mrɛ. 22:3; 24:3) Kakye kɛ fane dɔɔnwo ne ala, awie mɔɔ kakula ne ze ye na ɔdie ye ɔdi la a ta to ye bɔna a.

21 Mɔɔ tɔ zo nwiɔ, maa ɛ mra adenle maa bɛ nee wɔ ɛli adwelie kpalɛ. (Mɛla 6:6, 7) Ɛhye kile kɛ ɛbayɛ tievolɛ kpalɛ. (Gye. 1:19) Kakye kɛ, fane dɔɔnwo ne ala saa bɛto kakula bɔna a ɔsulo kɛ ɔbaha. Bɛsuzu kɛ bɛnrɛlie bɛ bɛnrɛli anzɛɛ bie a ahenle mɔɔ dole ye bɔna la ɛnwunlonwunla ye kɛ ɔmmabɔ zo. Saa ɛnwu kɛ debie ɛngɔ ye boɛ a, dua nrɛlɛbɛ adenle zo biza bɛ na si abotane tie bɛ kpalɛ.

22 Mɔɔ tɔ zo nsa, kilehile ɛ mra. Nea ɛvolɛ mɔɔ bɛli la na ɛ nee bɛ ɛha nla nwo edwɛkɛ. Kile bɛ mɔɔ bɛha anzɛɛ bɛyɛ saa awie bɔ mɔdenle kɛ ɔsosɔ bɛ wɔ adenle ɛtane zo a. Fa edwɛkɛ mɔɔ Nyamenle ahyehyɛdeɛ ne ɛva ɛmaa kɛ ɛlua zo ɛbɔ ɛ mra nwo bane la di gyima.​—Nea ɛlɛka “ Kilehile Ɛ Nwo Nee Ɛ Mra.”

23. Kɛzi yɛbu kakula mɔɔ bɛto ye bɔna la ɛ, na kpuya boni a edwɛkɛ mɔɔ doa zo la babua a?

23 Kɛ Gyihova Alasevolɛ la, yɛbu ngakula mɔɔ bɛto bɛ bɔna la kɛ ɔle ɛtane kpole yɛɛ atisesebɛ ɛbɛla. Kelaese mɛla ne mɔɔ bɛfa bɛyɛ gyima wɔ asafo ne anu la ati, bɛngeda awie biala mɔɔ bɔ ɛbɛla zɛhae la anwo zo, na bɛmaa bɛtwe ɔ nzo kɛ mɔɔ ɔfɛta la. Noko, duzu a yɛbahola yɛayɛ yɛaboa menli mɔɔ bɛva nla bɛgyegye bɛ anzɛɛ bɛdo bɛ bɔna ɛlɛ la ɛ? Edwɛkɛ mɔɔ doa zo la babua kpuya ɛhye.

EDWƐNE 103 Neavolɛma Le Ahyɛlɛdeɛ

^ ɛden. 5 Edwɛkɛ ɛhye baboa yɛ amaa yɛanwu kɛzi yɛbabɔ ngakula nwo bane yɛavi nla mɔɔ bɛfa bɛgyegye anzɛɛ bɔnadolɛ nwo la. Eza yɛbanwu kɛzi asafo nu mgbanyima boa asafo ne yɛɛ kɛzi awovolɛ bahola abɔ bɛ mra nwo bane la.

^ ɛden. 3 EDWƐKƐ MƆƆ BƐHILEHILE NU: Kakula mɔɔ bɛfa nla bɛgyegye ye anzɛɛ bɛto ye bɔna la kɔ zo wɔ mekɛ mɔɔ kpanyinli bie kɛva kakula bie kɛli ye nla nu atiakunluwɔzo nwo gyima la. Awie mɔɔ bɛ nee ye da; ye awodeɛ nwo mɔɔ bɛtafe anzɛɛ bɛfa ye wɔ ɔ nzi; bɛ nyɛfo anzɛɛ bɛ butua mɔɔ bɛmiemia anzɛɛ nyɛleɛ gyɛne mɔɔ ɛnle kpalɛ la boka nwo. Bɛdabɛ mɔɔ bɛta bɛyɛ bɛ zɔhane la a le ngakula mraalɛ, ɔyɛ a bɛyɛ ngakula mrenyia dɔɔnwo noko bie. Ɔnva nwo kɛ mrenyia a ta bɔ ɛbɛla ɛhye la, mraalɛ bie mɔ noko yɛ ngakula zɔhane.

^ ɛden. 5 EDWƐKƐ MƆƆ BƐHILEHILE NU: Wɔ edwɛkɛ ɛhye nee mɔɔ doa zo la anu, edwɛkɛ “ahenle mɔɔ bɛyɛ ye zɔhane,” gyi ɛkɛ maa awie mɔɔ bɛvale nla bɛgyegyele ye anzɛɛ bɛdole ye bɔna wɔ ye ngakula nu la. Yɛkulo kɛ yɛmaa ɔda ali wienyi kɛ bɛbodale ye mɔɔ ɛnee ɔnze nwolɛ bie a.

^ ɛden. 11 Awie ɛnde kpɔkɛ wɔ sunsum nu a, ɔngile kɛ ɔhɔyɛ ɛtane kpole. Ɛtanevolɛ ne di ye kpɔkɛzilɛ nee ye nyɛleɛ nwo ɛzonle, na ɔbabu nwolɛ mgbonda yeahile Gyihova.​—Wlo. 14:12.

^ ɛden. 16 Ɔnle kɛ mgbanyima maa kakula ne ba ayia ne abo wɔ mekɛ mɔɔ ahenle mɔɔ dole ye bɔna wɔ ɛkɛ la. Bie a awovolɛ anzɛɛ awie gyɛne mɔɔ kakula ne lɛ ye nu anwodozo la bahola aha mɔɔ kakula ne ɛha la ahile mgbanyima ne mɔ amaa ye nyanelilɛ anyɛ kpole.

^ ɛden. 19 Mɔɔ bɛha bɛvale awovolɛ anwo la eza fale bɛdabɛ mɔɔ bɛnea anzɛɛ ngakula doa bɛ la anwo.