Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

Asoo Ɛze?

Asoo Ɛze?

Asoo ɛnee bɛfa ndɔ bɛyɛ ɛlɛne wɔ Baebolo mekɛ nu?

Ndɔ baka

MENLI dɔɔnwo ze kɛ, ɛnee ndɔ a tete Yigyibitima fa yɛ kɛlata kɛlɛ zo a. Ɛnee Gilikima nee Wulomuma kɛlɛ debie wɔ ndɔ zo. * Menli ze kɛ bɛkɛlɛ debie wɔ ndɔ zo, noko bɛ nuhua dɔɔnwo ɛnze kɛ eza bɛfa bɛyɛ ɛlɛne.

Ndɔ ɛlɛne nwiɔ bie mɔɔ bɛnwunle ye wɔ Yigyibiti nla bie anu la

Wɔ ɛvolɛ mɔɔ bo 2,500 mɔɔ ɛze ɛhɔ la anu, ngapezonli Ayezaya hɛlɛle kɛ menli mɔɔ de ‘bikye Yiteyopea azule ne mɔ la, soa soanvolɛma maa bɛdua nyevile nye, bɛmaa bɛfa ndɔ ɛlɛne bɛpɛ azule.’ Nzinlii, ngapezonli Gyɛlɛmaya hanle kɛ, saa Mideama nee Pɛhyeama bateta suakpole Babelɔn a, bɛbado senle wɔ “ndɔ ɛlɛne ne mɔ anu” bɛayela bɛ amaa Babelɔnoma angola annriandi.—Aye. 18:1, 2; Gyɛ. 51:32.

Baebolo ne vi Nyamenle sunsum nu, ɔti saa mɔɔ azetuduvoma ɛnwu ye la kile kɛ ɛnee amgba bɛfa ndɔ bɛyɛ ɛlɛne wɔ Baebolo mekɛ nu a, ɔnzi Baebolo sukoavoma anwo. (2 Tim. 3:16) Duzu a bɛnwu ye a? Azetuduvoma ɛnwu ninyɛne dɔɔnwo mɔɔ kile kɛ ɛnee bɛfa ndɔ bɛyɛ ɛlɛne wɔ Yigyibiti la.

KƐZI ƐNEE BƐYƐ NDƆ ƐLƐNE NE MƆ Ɛ?

Bɛyɛ kɛzi menli pɛ ndɔ na bɛfa bɛyɛ ɛlɛne la anwo nvoninli wɔ Yigyibiti nla bie mɔ bane ne mɔ anwo. Bɛpɛ ndɔ mbaka ne mɔ, bɛkyekye ye file file na akee bɛakyekye avile ne mɔ bɛabɔ nu dwenɛdwenɛ. Ndɔ baka lɛ ye tɛbanu nsa. Ɔti saa bɛfa bɛbɔ nwo bɛkyekye a, ɔ nwo mia kpalɛ. A Companion to Ancient Egypt buluku ne hanle kɛ, ndɔ ɛlɛne tendenle kola yɛ fuutu 55 (m 17) na ɔmaa bɛkola bɛyɛ ɛdahoma 10 anzɛɛ 12 wɔ ye foa ko nee ye foa ko.

Nvoninli mɔɔ wɔ Yigyibiti bane bie anwo mɔɔ kile kɛzi bɛfa ndɔ bɛyɛ ɛlɛne la

DUZU ATI A ƐNEE MENLI FA NDƆ YƐ ƐLƐNE A?

Ɛnee ndɔ fifi dɔɔnwo wɔ bɔnza ne mɔɔ Azule Naele ne se nu la anu. Eza ɛnee ndɔ ɛlɛne ɛyɛlɛ ɛnyɛ se. Mɔɔ menli bɔle ɔ bo kɛ bɛfa ndaboa bɛayɛ ɛlɛne mgbole la, ɔzɔho kɛ fɛlɛkyevoma nee menli mɔɔ di ɛbɔlɛ la hɔle zo vale ndɔ yɛle ɛlɛne ngyikyi.

Menli hɔle zo vale ndɔ ɛlɛne lile gyima mekɛ tendenle. Giliki buluku kɛlɛvolɛ bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye Plutarch mɔɔ dɛnlanle aze wɔ ɛzoanvolɛma ne mekɛ zo la hanle kɛ ɛnee menli tɛfa ndɔ ɛlɛne tɛdi gyima wɔ zɔhane mekɛ ne.

^ ɛden. 3 Ndɔ fifi azia nee azule mɔɔ ɛnze kpole la anu. Ndɔ tendenle kola yɛ kɛyɛ fuutu 16 (m 5) yɛɛ ye baka ne abo kpole kola yɛ kɛyɛ enkyi 6 (sm 15).