Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

ƐBƐLABƆLƐ NU EDWƐKƐ

“Mezukoa Ninyɛne Dɔɔnwo Mevi Awie Mɔ Ɛkɛ!!”

“Mezukoa Ninyɛne Dɔɔnwo Mevi Awie Mɔ Ɛkɛ!!”

MƆƆ mele kakula kpavolɛ la, ɛnee meboka France sogyama ne anwo. Ɛnee ekpunli mɔɔ mewɔ nu la ɛyɛ bɛ azokoɛleɛ wɔ Algeria awoka ne mɔ azo. Ɛnee konle ne anu ɛyɛ se kpalɛ wɔ ɛkɛ. Kenle ko nɔsolɛ nu, ɛnee melɛ etu na me ngomekye megyi ɛnwea mɔɔ bɛwulowula ye ahodoku nu bɛgua ye ɛkɛ la anzi. Arɛlevilɛ nu ala, mendele awie agyakɛ abo zo na me ahonle dule kpalɛ. Ɛnee mengulo kɛ meku awie biala yɛɛ mengulo kɛ mewu ɔti menzunle menvɛlɛle Nyamenle kɛ ɔboa me.

Mɔɔ zile la hakyile me ɛbɛlabɔlɛ ɔluakɛ mekɛ zɔhane a membɔle ɔ bo kɛ mekpondɛ Bɔvolɛ ne a. Noko kolaa na meadoa mɔɔ zile zɔhane nɔe ne azo la, maa menga ninyɛne mɔɔ zile me ngakula nu mɔɔ maanle menyianle ɛhulolɛ kɛ mebazukoa Nyamenle anwo debie la mengile wɔ.

MƆƆ MENZUKOALE MENVILE ME PAPA ƐKƐ LA

Bɛwole me 1937 wɔ Guesnain, sua ekyi bie mɔɔ wɔ France sɔlɔ na bɛtu awolɛ bile bie mɔɔ le kɛ bilewu wɔ ɛkɛ la azo. Menzukoale gyima ɛsesebɛ ɛyɛlɛ menvile me papa mɔɔ ɛnee tu awolɛ zɔhane bie la ɛkɛ. Eza menzukoale kɛzi ɔkyi nzisi la, subane ɛhye hanle ye maanle ɔbɔle mɔdenle kɛ ɔbaboa gyimayɛvoma ne mɔɔ ɛnee bɛ nee bɛ ɛnli ye boɛ na bɛyɛ gyima wɔ tɛnlabelɛ mɔɔ ɛnle kpalɛ fee anu la. Ɛhye ati, ɔhɔbokale eku ngakyile mɔɔ ko maa nwolɛ adenle mɔɔ gyimayɛvoma ne lɛ la anwo. Eza ɛsɔfoma mɔɔ wɔ ɛkɛ ne la nabalaba subane ne hanle ye ɛya kpole. Ɛnee bɛ nuhua dɔɔnwo ɛnyia bɛ nwo; noko bɛtoa gyimayɛvoma ne mɔɔ ɛnee ɛbɛlabɔlɛ yɛ se maa bɛ la bɛdie ezukoa nee aleɛ. Ɛsɔfo ne mɔ subane ɛtane ne yɛle me papa ahyi kpalɛ ɔti yeangilehile me ɛzonlenlɛ nwo debie biala. Nɔhalɛ nu, yɛanga Nyamenle anwo edwɛkɛ bɔbɔ ɛlɛ.

Mɔɔ melɛnyi la, ɛnee medame noko mekyi nzisi. Ninyɛne mɔɔ ɛnee menli yɛ mɔɔ menwunle kɛ ɔnle kpalɛ la anu ko a le adwenle ɛtane mɔɔ ɛnee menli dɔɔnwo lɛ ye wɔ nyɛvolɛ nwo wɔ France la. Ɛnee me nee nyɛvolɛ amra bɔ nu bɔ bɔlo na ɔmaa me nye die kpalɛ. Yeanga ye zɔ, me mame vi Poland, ɔnvi France. Ɛnee me nye la kɛ menli mɔɔ vi ɛleka ngakyile la bɛadɛnla anzodwolɛ nu na bɛ nee bɛ nwo ali ye pɛpɛɛpɛ.

MEMBƆLE Ɔ BO KƐ MEDWENLE DEƐMƆTI YƐDE AZE LA ANWO KPALƐ

Mekɛ mɔɔ ɛnee mele sogyanli la

Arane ne hanle kɛ mengɔ sogya wɔ 1957. Na ɛhye a vale me hɔle Algeria awoka ne mɔ azo wɔ nɔsolɛ zɔhane mɔɔ melimoa meha nwolɛ edwɛkɛ la. Mɔɔ menzunle menvɛlɛle Nyamenle kɛ ɔboa me la anzi, tɛ kpɔvolɛ a menwunle ye a, emomu ɛbɔ nu asoaso ɔ! Me ahonle dɔle me azule nu kpalɛ! Noko edwɛkɛ zɔhane mɔɔ zile nee konle mumua ne maanle mendwenlenle deɛmɔti yɛde aze la anwo kpalɛ. Duzu ati a bɛbɔle yɛ a? Asoo Nyamenle dwenle yɛ nwo? Asoo anzodwolɛ bara ewiade kenle bie?

Nzinlii, mengɔle sua nu kɛ mekakpɔla me awovolɛ na menyiale Gyihova Alasevolɛ ne mɔ ko. Ɔmaanle me Baebolo ne mɔɔ Katelekema ɛhile ɔ bo ɛhɔ Fenlanze nu mɔɔ bɛfɛlɛ ye La Sainte Bible la ko. Na mɔɔ menziale mengɔle Algeria la membɔle ɔ bo kɛ mekenga. Edwɛkɛ ko mɔɔ hanle me kpalɛ la a le Yekile 21:3, 4. Ɔkenga kɛ: “Nyamenle ɛdanlɛsua ne wɔ alesama avinli . . . Na ɔbakyikyi bɛ nye anwo monle kɔsɔɔti, na ewule ɛnle ɛkɛ bieko, yɛɛ alɔbɔlɛ nee ɛzunlɛ nee nyane ɛnle ɛkɛ bieko.” * Edwɛkɛ ɛhye zinle me nwo. Membizale me nwo kɛ, ‘Asoo ɔle nɔhalɛ?’ Mekɛ zɔhane, ɛnee menze Nyamenle nee Baebolo ne anwo ɛhwee.

Mɔɔ menwiele me sogya gyima ne wɔ 1959 na membale sua nu la, menyiale Dasevolɛ bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye François la na ɔhilehilele me Baebolo ne anu ninyɛne dɔɔnwo. Kɛ neazo la, ɔhilele me wɔ Baebolo ne anu kɛ Nyamenle lɛ ye duma, yemɔ a le Gyihova. (Edw. 83:18) Eza ɔhilehilele nu kɛ Gyihova baye nzisi avi azɛlɛ ye azo, ɔbamaa azɛlɛ ne ayɛ paladaese na yeamaa edwɛkɛ mɔɔ wɔ Yekile 21:3, 4 la ara nu.

Ɛnee ndelebɛbo wɔ ngilehilelɛ zɔhane anu na ɔhanle me ahonle. Noko eza menvale ɛsɔfoma ne anwo ɛya kpole, ɔti ɛnee mekulo kɛ metendɛ metia bɛ kɛ bɛkilehile ninyɛne mɔɔ ɛnle Baebolo ne anu la! Ɛnee ɔzɔho kɛ metɛdɛ me papa adwenle ne bie, na ɛnee mengulo kɛ megyinlegyinla nwolɛ. Ɛnee mekulo kɛ meyɛ nwolɛ debie ndɛndɛ!

François nee me gɔnwo mɔ Alasevolɛ fofolɛ mɔɔ menyianle bɛ la boale me maanle menziele me nwo dii. Bɛhilehilele nu kɛ, kɛ Kilisienema la, tɛ yɛ gyima a le kɛ yɛbabua awie mɔ ndɛne, emomu yɛbaha Nyamenle Belemgbunlililɛ ne anwo edwɛkpa ne yɛahile awie mɔ yɛamaa bɛanyia anyelazo. Yemɔ a le gyima mɔɔ Gyisɛse yɛle a na yemɔ a le gyima mɔɔ ɔse ye ɛdoavolɛma ɛyɛ a. (Mat. 24:14; Luku 4:43) Eza ɛnee ɔwɔ kɛ mesukoa kɛ mebadendɛ kɛnlɛma meahile awie mɔ ɔnva nwo diedi mɔɔ bɛlɛ la. Baebolo ne ka kɛ: “Ɔnle kɛ Awulae akɛlɛ ko, ɔwɔ kɛ ɔyɛ bɛtɛɛ ɔmaa menli kɔsɔɔti.”—2 Tim. 2:24.

Menyɛle nzenzaleɛ mɔɔ fɛta la na bɛzɔnenle me kɛ Gyihova Dasevolɛ wɔ 1959 wɔ maangyebakyi nyianu bie abo. Menyiale adiema bɛlɛra ko mɔɔ bɛfɛlɛ ye Angèle la wɔ ɛkɛ na me nye liele ɔ nwo. Membɔle ɔ bo kɛ mekakpɔla ye wɔ asafo ne mɔɔ ɔwɔ nu la anu na yɛgyale wɔ 1960. Ɔle raalɛ mɔɔ ɔlɛ subane bɔkɔɔ, ɔle yelɛ kpalɛ yɛɛ ɔle ahyɛlɛdeɛ mɔɔ sonle bolɛ mɔɔ vi Gyihova ɛkɛ a.—Mrɛ. 19:14.

Yɛ atɔfolɛlielɛ kenle ne

MEDIEMA MƆƆ ZE NRƐLƐBƐ NA BƐLƐ ANWUBIELƐ LA BOALE ME

Mezukoa ninyɛne dɔɔnwo mevi mediema mɔɔ ze nrɛlɛbɛ na bɛlɛ anwubielɛ la ɛkɛ wɔ ɛvolɛ dɔɔnwo anu. Nuhua titili ne a le ɛhye: Saa yɛbahola yɛayɛ gyima biala mɔɔ bɛva bɛmaa yɛ la a, ɔwɔ kɛ yɛbɛlɛ yɛ nwo aze na yɛfa nrɛlɛbɛ edwɛkɛ mɔɔ wɔ Mrɛlɛbulɛ 15:22 la yɛdi gyima, ɔse: “Folɛdulɛma dɔɔnwo wɔ nwo a ɔwie boɛ.”

Mɔɔ melɛyɛ maangyebakyi zo neavolɛ gyima ne wɔ France, 1965 la

Wɔ 1964, membɔle ɔ bo kɛ menwu kɛzi zɔhane edwɛkɛ ne mɔɔ wɔ Baebolo ne anu la le nɔhalɛ la. Wɔ ɛvolɛ zɔhane, membɔle ɔ bo kɛ mesonle kɛ maangyebakyi zo neavolɛ. Mekɔkpɔlɔkpɔla asafo ne mɔ memaa mediema ne mɔ anwosesebɛ na meboa bɛ memaa bɛbikye Gyihova kpalɛ. Noko ɛnee menyia ɛvolɛ 27 ala na menlɛ anwubielɛ biala. Ɔti menyɛle nvonleɛ dɔɔnwo. Noko membɔle mɔdenle kɛ mebazukoa debie meavi nu. Noko mɔɔ tɛla biala la, menyianle ɛzukoalɛdeɛ dɔɔnwo menvile “folɛdulɛma” mɔɔ bɔ mɔdenle na bɛlɛ anwubielɛ la ɛkɛ.

Mekakye debie bie mɔɔ zile wɔ mekɛ mɔɔ membanyɛle maangyebakyi zo neavolɛ la. Mɔɔ mengɔkpɔlale asafo bie wɔ Paris la, adiema nrenyia bie mɔɔ ɛnyi sunsum nu la bizale me saa ɔbahola yeanwu me ekyi a. Menganle kɛ, “Ɛhɛe.”

Ɔbizale me kɛ, “Louis, saa dɔketa bie kɔ awuke bie anu a, nwane a ɔkɔkpondɛ ye a?”

Menganle kɛ, “Wuliravolɛ.”

Ɔhanle kɛ: “Ɔle nɔhalɛ. Noko menwu ye kɛ ɛnyia mekɛ dɔɔnwo ɛmaa menli mɔɔ bɛlɛbɔ mɔdenle wɔ sunsum nu la, le kɛ asafo zo neavolɛ ne. Mediema mrenyia nee mraalɛ mɔɔ bɛ sa nu ɛdo, bɛle fofolɛ anzɛɛ bɛse nyiane la dɔɔnwo wɔ yɛ asafo ye anu. Saa ɛnyia mekɛ ɛmaa bɛ, bɔbɔ ɛkɔ bɛ azua nu ɛkɔdi debie a, bɛ nye balie nwolɛ kpalɛ.”

Ɛnee adiema zɔhane mɔɔ lɛ ɛlɔlɛ la folɛdulɛ ne sonle bolɛ maa me kpalɛ. Ɛlɔlɛ mɔɔ ɔlɛ ɔmaa Gyihova mboane ne la hanle me ahonle. Ɔti membɛlɛle me nwo aze na membɔle ɔ bo kɛ mefa ye folɛdulɛ ne meali gyima ndɛndɛ. Meda Gyihova ase kɛ yemaa me mediema zɛhae mɔ la.

Wɔ 1969 nee 1973, bɛyɛle maanle maanle avinli nyianu nwiɔ wɔ Colombes, Paris na bɛkpale me kɛ menea gyimalilɛleka ne mɔɔ bayɛ aleɛ nwo ngyehyɛleɛ la azo. Wɔ 1973 nyianu ne abo, ɛnee ɔwɔ kɛ yɛmaa menli kɛyɛ 60,000 aleɛ kenle nnu! Ɛnee mennwu kɛzi yɛbayɛ ɛhye a. Noko bieko, mɔɔ ɛnee ɔbaboa la a le Mrɛlɛbulɛ 15:22—biza menli mɔɔ lɛ nwolɛ adwenle la. Membizale mediema mɔɔ bɛnyi sunsum nu mɔɔ bɛlɛ nwolɛ anwubielɛ la. Ɛnee bie mɔ ku nane tɔne ye, bie mɔ duolua aleɛ, bie mɔ to aleɛ yɛɛ bie mɔ totɔ ninyɛne. Yɛ muala yɛbɔle nu yɛyɛle gyima ɛsesebɛ ɛhye.

Wɔ 1973, bɛvɛlɛle me nee me ye kɛ yɛrazonle wɔ France Bɛtɛle. Gyima mɔɔ bɛlimoale bɛvale bɛmaanle me la noko yɛ se. Ɛnee ɔwɔ kɛ mekpondɛ ndenle medua zo mefa mbuluku mekɔmaa yɛ mediema mɔɔ wɔ Cameroon, mɔɔ bɛvale bɛ sa bɛdole yɛ gyima ne azo wɔ ɛkɛ ɔvi 1970 kɔdwu 1993 anu la. Bieko, ɛnee mengola mennwu ye saa mebahola meayɛ gyima ɛhye a. Ɔbayɛ kɛ adiema ne mɔɔ nea gyima ne azo wɔ France la nwunle ɛhye na ɔmaanle me anwosesebɛ kɛ: “Yɛ mediema mɔɔ wɔ Cameroon la hyia sunsum nu aleɛ nwo kpalɛ. Maa yɛmaa bɛ aleɛ!” Na yɛyɛle ye zɔ.

Me nee Alasevolɛ mɔɔ vi Cameroon la ɛlɛyɛ nyianu titili bie wɔ Nigeria, 1973

Mendule adenle mengɔle maanle ngakyile mɔɔ bikye Cameroon la anu amaa meayia asafo nu mgbanyima mɔɔ vi Cameroon ɛra ɛkɛ ne la. Mediema mrenyia ɛhye mɔ lɛ akɛnrasesebɛ yɛɛ bɛle badwema. Bɛboale me bɛmaanle menwunle ndenle mɔɔ mebalua zo meava sunsum nu aleɛ meahɔmaa mediema mɔɔ wɔ Cameroon la. Gyihova yilale yɛ mɔdenlebɔlɛ ne azo. Nɔhalɛ nu, wɔ kɛyɛ ɛvolɛ 20 anu, Gyihova menli ne mɔɔ wɔ maanle zɔhane anu la asa hanle Ɛzinzalɛ Arane biala yɛɛ siane biala bɛ sa hanle mɔɔ ɛnee yɛfɛlɛ ye Our Kingdom Service la.

Wɔ 1977, me nee Angèle yɛɛ maangyebakyi zo neavolɛma yɛɛ bɛ ye mɔ mɔɔ bɛvi Cameroon la hɔle Nigeria

MENZUKOALE NINYƐNE DƆƆNWO MENVILE ME YE ƐKƐ

Kolaa na me nee Angèle agya la, menwunle kɛ ɛnee ɔlɛ Kilisiene subane ngɛnlɛma dɔɔnwo. Mɔɔ yɛgyale la, akee menwunle ye subane ngɛnlɛma ɛhye mɔ dɔɔnwo membokale nwo. Kɛ neazo la, kenle ko ne ala mɔɔ yɛgyale la nɔsolɛ nu, ɔhanle ɔhilele me kɛ menyɛ ɛhulolɛ mɔɔ yɛlɛ kɛ yɛbayɛ biala mɔɔ yɛbahola yɛazonle Gyihova kɛ agyalɛma la anwo asɔne. Gyihova buale asɔneyɛlɛ zɔhane.

Eza Angèle ɛboa me ɛmaa meva me nwo medo Gyihova anwo zo bɔkɔɔ. Kɛ neazo la, mɔɔ bɛvɛlɛle yɛ kɛ yɛrazonle wɔ Bɛtɛle wɔ 1973 la, ɛnee mengulo kɛ mekɔ ɔluakɛ mekulo maangyebakyi zo neavolɛ gyima ne. Noko Angèle hakyele me kɛ yɛyila yɛ nwo zo yɛmaa Gyihova. Asoo ɔnle kɛ yɛyɛ gyima biala mɔɔ ye ahyehyɛdeɛ ne ɛha ɛhile yɛ kɛ yɛyɛ la ɔ? (Hib. 13:17) Me nee ye yɛle adwenle bɔkɔɔ! Ɔti yɛhɔle Bɛtɛle. Wɔ ɛvolɛ tendenle mɔɔ yɛva yɛdɛnla la anu, ye nrɛlɛbɛ, ye ndelebɛbo nee kɛzi ɔkulo Gyihova la ɛmaa yɛ agyalɛ ne anu ɛmia kpalɛ yɛɛ yeboa yɛ yemaa yɛzi kpɔkɛ ngakyile mɔɔ nrɛlɛbɛ wɔ nu la.

Me nee Angèle wɔ France Bɛtɛle tola ne anu

Kɛkala mɔɔ yɛyɛ mgbanyinli la, Angèle tɛde yelɛ kpalɛ mɔɔ boa me a. Kɛ neazo la, amaa yɛahola yɛahɔ teokelase sukulu ngakyile ne mɔ mɔɔ bɛyɛ dɔɔnwo wɔ Nrelenza nu la bie la, ɛnee ɔwɔ kɛ me nee Angèle bɔ mɔdenle sukoa aneɛ zɔhane kpalɛ. Ɔti ɔnva nwo kɛ ɛnee yɛbo ɛvolɛ 70 wɔ zɔhane mekɛ ne la, ɛnee ɔwɔ kɛ yɛkɔ asafo mɔɔ bɛka Nrelenza la anu. Kɛ mɔɔ mesonle wɔ France Ɔfese Kɔmatii ne anu la ati, ɛnee ɔnla aze kɛ mebanyia mekɛ meazukoa aneɛ fofolɛ. Noko me nee Angèle boale yɛ nwo ngoko. Kɛkala mɔɔ yɛbo ɛvolɛ 80 bɔbɔ la, yɛfa Fenlanze nee Nrelenza a yɛsiezie yɛ nwo yɛmaa asafo debiezukoalɛ ne mɔ a. Eza yɛbɔ mɔdenle kɛ yɛbava yɛ nwo yɛawula debiezukoalɛ ne mɔ anu na yɛ nee asafo ne abɔ nu ayɛ daselɛlilɛ gyima ne. Gyihova ɛyila mɔdenle mɔɔ yɛbɔle yɛzukoale Nrelenza la azo.

Yɛnyianle nyilalɛ kpole ko noko wɔ 2017. Me nee Angèle nyianle nwolɛ adenle hɔle Ɔfese Kɔmatii Nu Amra Nee Bɛ Ye Mɔ Sukulu ne mɔɔ bɛyɛ ye wɔ Watchtower Educational Center mɔɔ wɔ Patterson, New York la bie.

Amgba Gyihova a le Kilehilevolɛ Kpole Kpalɛ ne a. (Aye. 30:20) Ɔti ɔnyɛ nwanwane kɛ ye menli kɔsɔɔti, mgbanyinli nee ngakula nyia ndetelɛ mɔɔ tɛla biala la! (Dit. 4:5-8) Nɔhalɛ nu, menwu kɛ ngakula mɔɔ tie Gyihova nee mediema mrenyia nee mraalɛ mɔɔ lɛ anwubielɛ la si kpɔkɛ kpalɛ na bɛsonle Gyihova nɔhalɛ nu. Mrɛlɛbulɛ 9:9 kakye yɛ kɛ: “Kilehile nrɛlɛbɛvolɛ, na ɔbanwu nrɛlɛbɛ kpole. Kilehile tenlenenli, na ɔbazukoa ninyɛne dɔɔnwo.”

Ɔdwu mekɛ ne bie a, mekakye mɔɔ zile kenle ko nɔsolɛ zɔhane wɔ Algeria awoka ne mɔ azo wɔ ɛvolɛ kɛyɛ 60 mɔɔ ɛpɛ nu la. Nɔsolɛ zɔhane, ɛnee menze kɛ mebanyia ɛbɛlabɔlɛ mɔɔ yɛ anyelielɛ zɛhae la. Mezukoa ninyɛne dɔɔnwo mevi awie mɔ ɛkɛ! Amgba Gyihova ɛmaa me nee Angèle ɛbɛlabɔlɛ mɔɔ yɛ anyelielɛ nee ahunlundwolɛ la. Yɛzi kpɔkɛ kɛ yɛnrɛgyakyi ye ɛlɛ kɛ yɛbazukoa ninyɛne yɛavi yɛ anwuma Selɛ ne nee mediema mɔɔ ze nrɛlɛbɛ na bɛlɛ anwubielɛ mɔɔ bɛkulo yɛ edwɛkɛ la ɛkɛ.

^ ɛden. 11 Ngɛlɛlera Nwuanzanwuanza—Ewiade Fofolɛ Ngilebɛbo.